Αντρέας Καρκαβίτσας

Το Θείο Όραμα

Ένα χειμωνιάτικο βράδυ το πλήρωμα ενός πλοίου είναι συγκεντρωμένο γύρο απ? τη θερμάστρα. Δεν έχουν δουλειά γιατί τους έχει κλείσει η κακοκαιρία και ο θερμαστής προτείνει να πούμε καμιά ιστορία. Πριν ο Κώστας ο Αξιώτης πάρει το λόγο, ο συγγραφέας περιγράφει το εσωτερικό του πλοίου με αρκετές λεπτομέρειες. Μελαγχολικός ο Κώστας μιλά για τη ζωή των ναυτικών, πώς ήταν τα παλιότερα χρόνια και πώς είναι στα δικά τους. Θυμάται την οικογενειακή ατμόσφαιρα στο πατρικό του σπίτι, όταν ήτανε μικρός. Συγκεντρωμένοι όλοι γύρω απ? το τζάκι, άκουγαν τις θαλασσινές ιστορίες που διηγιόταν ο γέροντας πατέρας του. Θυμάται ένα συγκεκριμένο βράδυ που ο πατέρας του δεν είπε παραμύθια ή περιπέτειες θαλασσινές, αλλά άρχισε τις θρησκευτικές κουβέντες. Θα τους πει για το όραμα που είδε η Παναγία τη νύχτα που γέννησε το Χριστό. Η Παναγία στάθηκε με τον άντρα της σε μια σπηλιά και γέννησε το Βρέφος. Η φύση υποδέχεται τον ερχομό Του με μια πρωτοφανή σιωπηλή ανατριχίλα. Η σπηλιά, τα ζωντανά, τα αμπέλια, τα σπίτια της Βηθλεέμ κι ο Ιορδάνης περιγράφονται σαν να συμμετέχουν στο μεγάλο γεγονός. Είναι μια νύχτα ξεχωριστή από τις άλλες.

Όταν το παιδί αποκοιμήθηκε και ο Ιωσήφ έφυγε για το χωριό, η Παναγία γέρνει να αποκοιμηθεί κι εκείνη, μα οι σκέψεις για την τύχη του παιδιού της δεν την αφήνουν. Βλέπει το λαό της, που ενώ είναι ο περιούσιος λαός του Κυρίου, όμως έχει κυριαρχηθεί από τη συμφορά και την αδικία. Ποιο να? ναι το μέλλον του παιδιού της σε έναν τέτοιο κόσμο; Σ? αυτές τις σκέψεις είναι βυθισμένη, όταν ξαφνικά φωτίζεται από ένα όραμα θεϊκό. Βλέπει το τέκνο Της όταν έχει φτάσει πια στα τριάντα του χρόνια, να ξεσηκώνει τα πλήθη να προσπερνά τους προφήτες, να γεννάει στις καρδιές των ανθρώπων μια νέα ελπίδα. Βλέπει όλη την πορεία που θα κάνει ατάραχος, πράος, προδομένος, για να καταλήξει στο Σταυρό. Ξυπνάει και το όραμα διαλύεται. Το Βρέφος κοιμάται ήσυχο, μια αρμονία γεμίζει τη νύχτα, το άστρο λάμπει ψιλά και οι Τρεις Μάγοι έχουν φέρει τα δώρα τους. Ο Ιωσήφ επιστρέφει από το χωριό και φέρνει τα κακά μαντάτα για τη σφαγή που εξαπέλυσε ο Ηρώδης. Παίρνουν και οι τρεις το δρόμο για την Αίγυπτο για να γλυτώσουν.

Η διήγηση του Αξιώτη τελειώνει και οι ακροατές του είναι ακόμα ονειροπαρμένοι. Η ατμόσφαιρα γίνεται κάπως πιο ανάλαφρη με τα πειράγματα του θερμαστή.

Η Γλώσσα

Η γνώριμη δημοτική γλώσσα του Καρκαβίτσα είναι στο κείμενο αυτό στολισμένη στο έπακρο. Μπορούμε να πούμε ότι είναι παραφορτωμένη όχι τόσο από ιδιωματικές ή άγνωστες λέξεις όσο από τα πάμπολλα , μερικές φορές επιτηδευμένα επίθετα. Μ? αυτόν τον τρόπο εντυπωσιαζόμαστε βέβαια από τη γλωσσοπλαστική ικανότητα του συγγραφέα, αλλά αφαιρείται κάτι από τη φυσικότητα της διήγησης.

Το έργο του:

• Λυγερή (1896)
• Ο Ζητιάνος (1897)
• Λόγια της Πλώρης (1899)
• Παλιές Αγάπες (1900)
• Αρχαιολόγος (1904)

Γενικά στοιχεία για το έργο του

Όλο σχεδόν το συγγραφικό έργο του Καρκαβίτσα ανήκει στο χώρο της διηγηματογραφίας. Ξεκίνησε με καθαρά ηθογραφικά διηγήματα γραμμένα σε μια γλώσσα καθαρεύουσα χωρίς ιδιαίτερες αξιώσεις. Ο συγγραφέας περιορίστηκε στο να παρακολουθήσει από κοντά τη ζωή της υπαίθρου, καταγράφοντας οτιδήποτε σχετικό με τον κοινωνικό και ιδιωτικό χώρο. Οι προθέσεις του ήταν αγνές και το ενδιαφέρον του πήγαζε από τη ζωντανή επαφή που είχε ο ίδιος με την παράδοση. Καταγράφει και είναι λάτρης του λαϊκού πολιτισμού. Αγαπάει τους ήρωές του, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να δει κριτικά τις αδυναμίες και τα μειονεκτήματά τους.

Ο Ζητιάνος

Το έργο το «ο Ζητιάνος» είναι μια ηθογραφική νουβέλα θεωρείται το πρώτο αξιόλογο έργο της ελληνικής ρεαλιστικής πεζογραφίας το οποίο γράφτηκε στο μεταίχμιο του ρεαλισμού και της ηθογραφικής λαογραφίας. Γενικότερα ο ζητιάνος λειτουργεί στο έργο σαν το μοιραίο σύμβολο της πρόληψης και της αμορφωσιάς των αγροτών που παρασύρονται σε έργα ανόητα και βλαβερά. «ο Ζητιάνος» είναι μια κραυγή διαμαρτυρίας και πόνου του συγγραφέα για την κατάσταση του λαού της υπαίθρου. Με το έργο του αυτό ο Καρκαβίτσας πρόβαλλε έμμεσα το αίτημα των χωρικών για γη και για απαλλοτρίωση των τσιφλικιών καθώς και τη διαμαρτυρία τους κατά του κράτους.

Ο Ζητιάνος είναι η κλασική φιγούρα μιας ολόκληρης φάρας ζητιάνων του περασμένου αιώνα, που εκπαιδεύονταν ειδικά στην τέχνη της ζητιανιάς και απ? αυτήν ζούσαν και πολλές φορές πλούτιζα. Διαβολικός και καταχθόνιος, ξέρει να εκμεταλλεύεται όλες τις περιστάσεις, τις πιο απίθανες καταστάσεις προς όφελός του, αλλά πάνω απ? όλα ξέρει να χειρίζεται τέλεια την αμάθεια και να την κάνει όργανό του για την επίτευξη των στόχων του. Πρόκειται για μια προσωπικότητα σκοτεινή, μ? όλες τις κακίες που συνεπάγεται η άθλια ζωή του, μ? όλες τις μηχανοραφίες που του επιβάλλει η μιζέρια. Μικροπρεπής και ψεύτικα ταπεινόφρονας, ξέρει να προκαλεί όχι μόνο τη συμπόνια και το φόβο με τα μαγικά του, μα ακόμα και το σεβασμό με τα ποικιλώνυμα χορτάρια του. Πρόκειται για μια συμβολική παρουσία χαρακτηριστική της εποχής του νεοϊδρυθέντος ελληνικού κράτους, ένα παρασιτικό τύπο της ελληνικής κοινωνίας, που μοναδικά όπλα ύπαρξης κι επιβίωσης έχει τις μηχανοραφίες και τα κάθε είδους κόλπα και μαγικά. 

Ένα άρθρο από τις μαθήτριες : Ευφραιμίδη Άννα-Ελευθερία, Γ1

Δάρα Αθανασία, Γ1

Στην βιβλιοθήκη του σχολείου μας μπορείτε να βρείτε τα βιβλία του Ανδρέα Καρκαβίτσα με τίτλο :

• ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΛΩΡΗΣ
• Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ