Για τη σημασία των πτώσεων στα αρχαία ελληνικά μπορείς να κατεβάσεις το αρχείο που ετοίμασε η Νίκη Δερμιτζάκη

Μερικά ουσιαστικά της αρχαίας ελληνικής δεν κλίνονται ομαλά, γι' αυτό και ονομάζονται ανώμαλα ουσιαστικά

Τα ανώμαλα ουσιαστικά  κατά το είδος της ανωμαλίας που παρουσιάζουν είναι:

ανώμαλα κατά το γένος, ετερόκλιτα, μεταπλαστά, ιδιόκλιτα, άκλιτα και ελλειπτικά.

Ανώμαλα κατά το γένος

Μερικά ουσιαστικά έχουν στον πληθυντικό αριθμό διαφορετικό γένος απ' ό,τι στον ενικό (ὁ λύχνος, ὁ σῖτος)

Κάποια εκτός από το βασικό γένος έχουν συγχρόνως κι ένα άλλο (ὁ δεσμός, ὁ σταθμός, τὸ στάδιον).

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Μερικά ουσιαστικά έχουν στον ενικό αριθμό δύο γένη (ὁ ζυγὸς, ὁ νῶτος)

Ετερόκλιτα

Ετερόκλιτα λέγονται μερικά ουσιαστικά που σχηματίζονται στον πληθυντικό ή σε μερικές πτώσεις κατά διαφορετική κλίση ή συγχρόνως κατά την ίδια και διαφορετική κλίση.

1) ὁ ἀμνός, τοῦ ἀμνοῦ κτλ. (κατά τη β΄ κλίση) και τοῦ ἀρνός, τῷ ἀρνί, τὸν ἄρνα - οἱ ἄρνες, τῶν ἀρνῶν, τοῖς ἀρνάσι, τοὺς ἄρνας (κατά τα συγκοπτόμενα της γ΄ κλίσης, από θ. ἀρεν-, ἀρν- του σπάνιου ονόμ. ὁ ἀρήν)·

2) ὁ Ἄρης, τοῦ Ἄρεως (από το Ἄρηος με αντιμεταχώρηση· § 62, 5), τῷ Ἄρει, τὸν Ἄρη, ὦ Ἄρες (κατά την γ΄ κλίση) και αιτ. τὸν Ἄρην (κατά την α΄ κλίση)

3) ὁ Θαλῆς (από το Θαλέης), τοῦ Θαλοῦ, τῷ Θαλῇ, τὸν Θαλῆν (κατά τα συνηρημένα της α΄ κλίσης) - γεν. και τοῦ Θάλεω (κατά τα αττικόκλιτα) - και τοῦ Θάλητος, τῷ Θάλητι, τὸν Θάλητα (κατά την γ΄ κλίση)·

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

4) ὁ πρεσβευτής, τοῦ πρεσβευτοῦ, τῷ πρεσβευτῇ κτλ. (κατά την α΄ κλίση) - oἱ πρέσβεις (= οἱ πρεσβευταί), τῶν πρέσβεων, τοῖς πρέσβεσι κτλ.) (κατά την γ΄ κλίση), από το ποιητ. όν. ὁ πρέσβυς (=ὁ γέρων), που οι πεζογράφοι το έλεγαν πρεσβύτης·

5) ὁ Οἰδίπους, τοῦ Οἰδίποδος, τῷ Οἰδίποδι, ὦ Οἰδίπου (κατά την γ΄ κλ.) - και τοῦ Οἰδίπου, τὸν Οἰδίπουν (κατά τα συνηρημένα της β΄ κλίσης, όπως τοῦ περίπλου, τὸν περίπλουν)·

6) ἡ γυνὴ (κατά την α΄ κλίση), τῆς γυναικός, τῇ γυναικί, τὴν γυναῖκα, ὦ γύναι - αἱ γυναῖκες, τῶν γυναικῶν, ταῖς γυναιξί, τὰς γυναῖκας, ὦ γυναῖκες (κατά την γ΄ κλίση)

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

7) ὁ χρὼς (= δέρμα, έπιδερμίδα), τοῦ χρωτός, τῷ χρωτί, τὸν χρῶτα (κατά την γ΄ κλίση) - αλλά δοτ. και χρῷ (κατά τα αττικόκλιτα, στη φράση ἐν χρῷ = ως το δέρμα)

8) ὁ υἱός, τοῦ υἱοῦ, τῷ υἱῷ κτλ. (κατά τη β΄ κλίση) - και τοῦ υἱέος, τῷ υἱεῖ - οἱ υἱεῖς, τῶν υἱέων, τοῖς υἱέσι, τοὺς υἱεῖς κτλ. (κατά τη γ΄ κλίση)

9) ὁ ὄνειρος και τὸ ὄνειρον, τοῦ ὀνείρου κτλ. (κατά τη β΄ κλίση), τοῦ ὀνείρατος, τῷ ὀνείρατι - τὰ ὀνείρατα, τῶν ὀνειράτων, τοῖς ὀνείρασι (κατά την γ΄ κλίση)

10) τὸ δάκρυον, τοῦ δακρύου κτλ. (κατά τη β΄ κλίση) - και ονομ., αιτ. και κλητ. δάκρυ (κατά την γ΄ κλίση)

11) τὸ πῦρ, τοῦ πυρός, τῷ πυρὶ κτλ. (κατά την γ΄ κλίση) - τὰ πυρά, τῶν πυρῶν, τοῖς πυροῖς κτλ. (κατά τη β΄ κλίση)

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Σύμφωνα με τη γ'  κλ.		Σύμφωνα με τη β' και γ' κλ.
Ενικός αριθμός
ὁ τοῦ τῷ τὸν ὦ	χρὼς χρωτὸς χροὸς χρωτὶ χρῷ χροΐ χρῶτα	υἱὸς υἱέος υἱοῦ υἱεῖ υἱῷ υἱὸν υἱὲ	ὄνειρος ὀνείρου ὀνείρῳ ὄνειρον ὄνειρε	τὸ τοῦ τῷ τὸ ὦ	ὄνειρον ὀνείρατος ὀνείρατι ὄνειρον ὄνειρον	δάκρυον δάκρυ δακρύου δακρύῳ δάκρυον δάκρυ δάκρυον δάκρυ	πῦρ πυρὸς πυρὶ πῦρ πῦρ
Πληθυντικός αριθμός
οἱ τῶν τοῖς τοὺς ὦ	χρῶτες1 χρωτῶν2 χρωσὶ3 χρῶτες χρῶτες	υἱεῖς υἱοί υἱέων υἱῶν υἱέσι υἱοῖς υἱεῖς υἱούς υἱεῖς υἱοί	τὰ τῶν τοῖς τὰ ὦ	ὀνείρατα ὄνειρα ὀνειράτων ὀνείρων ὀνείρασι ὀνείρατα ὀνείρατα ὄνειρα		δάκρυα δακρύων δάκρυσι(ν) δακρύοις δάκρυα δάκρυα	πυρὰ πυρῶν πυροῖς πυρὰ πυρὰ

1 ο τύπος εδώ (καλῇ μὲν γὰρ κόρῃ χρῶτες ή διότι πυκνότατοι τῶν παίδων οἱ χρῶτες καὶ ὥσπερ συγκεκλεισμένοι )

2 ο τύπος εδώ ( πῶς τὰ σουδάρια τῶν χρωτῶν αὐτοῦ εἰς φυλακτήρια τῶν πιστῶν)

3 ο τύπος εδώ ( δεινὰς ὀδύνας παρέχουσα τοῖς χρωσὶ κατὰ τοὺς ὀδαξησμοὺς)

Μεταπλαστά

Μεταπλαστά λέγονται μερικά ουσιαστικά που κλίνονται κατά μία ορισμένη κλίση σε όλες τις πτώσεις, αλλά το θέμα τους μεταπλάσσεται (δηλ. μεταβάλλεται) σε ορισμένες πτώσεις.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Ιδιόκλιτα

Ιδιόκλιτα λέγονται όσα δεν κλίνονται σύμφωνα με μία από τις τρεις κλίσεις, παρά ακολουθούν δικό τους σχηματισμό, δηλαδή κλίνονται με ιδιαίτερο τρόπο. Τέτοια είναι μερικά κύρια ονόματα: α) ελληνικά με συντομότερο τύπο, δηλαδή με αφαίρεση συλλαβών, και β) ξενικά. Τα ιδιόκλιτα συνηθίζονται μόνο στον ενικό.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Άκλιτα

Άκλιτα ουσιαστικά λέγονται όσα δεν κλίνονται, δηλαδή όσα διατηρούν σε όλες τις πτώσεις τον ίδιο τύπο.

Ἀκλιτα ουσιαστικά είναι:

1. το ουδέτερο όνομα τὸ χρεὼν (η ανάγκη)

2. τα ονόματα των γραμμάτων του αλφάβητου, π.χ. τὸ ἄλφα

3. το απαρέμφατο με το ουδέτερο άρθρο, π.χ. τὸ λέγειν

4. οποιαδήποτε λέξη (κλιτή ή άκλιτη), καθώς και φράση ολόκληρη, όταν χρησιμοποιούνται ως παραδείγματα ή ως ουσιαστικά αποχωρισμένα από την όλη φράση, με το ουδέτερο άρθρο εμπρός από αυτά, π.χ. τὸ ἄνθρωπος ἐστὶν ὄνομα· τὸ ἄρκτικόν φωνῆεν τοῦ ἄνθρωπος·

5. μερικά ξενικά κύρια ονόματα, π.χ. ὁ Ἀδάμ, ὁ Δαβίδ, τὸ Πάσχα

Ελλειπτικά

Ελλειπτικά ουσιαστικά λέγονται όσα είναι εύχρηστα μόνο σε μερικές πτώσεις.

Ελλειπτικά ουσιαστικά είναι:

1. οι λέξεις τὸ ὄφελος, τὸ ὄναρ, τὸ ὕπαρ (όραμα, οπτασία), τὸ δέμας (σώμα), τὸ σέβας και τὸ σέλας (λαμπρό φως)  που είναι εύχρηστες μόνο στην ονομαστική, αιτιατική και κλητική του ενικού·

2. η λέξη μάλης (γενική), εύχρηστη μόνο στη φράση ὑπό μάλης (κάτω από τη μασχάλη)·

3. η λέξη νέωτα (αιτιατική ενικού) εύχρηστη στη φράση ἐς νέωτα (του χρόνου)·

4. οι κλητικές ὦ μέλε (καλέ μου) και ὦ τᾶν (φίλε μου).

Ασκήσεις

1. Άσκηση στα ανώμαλα κατά το γένος και στα ετερόκλιτα ουσιαστικά 1^η  ΝΕΑ 

2. Άσκηση στα ανώμαλα κατά το γένος και στα ετερόκλιτα ουσιαστικά 2^η  ΝΕΑ 

3. Άσκηση στα ανώμαλα κατά το γένος και στα ετερόκλιτα ουσιαστικά 3^η  ΝΕΑ 

4. Άσκηση στα ανώμαλα κατά το γένος και στα ετερόκλιτα ουσιαστικά 4^η  ΝΕΑ 

5. Άσκηση στα ανώμαλα κατά το γένος και στα ετερόκλιτα ουσιαστικά 5^η  ΝΕΑ 
   

6. Άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά - Μεταπλαστά 1^η  ΝΕΑ 

7. Άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά - Μεταπλαστά 2^η  ΝΕΑ 

8. Άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά - Μεταπλαστά 3^η  ΝΕΑ 

9. Άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά - Μεταπλαστά 4^η  ΝΕΑ 

10. Άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά - Μεταπλαστά 5^η  ΝΕΑ 

11. 1η άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά

12. 2η άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά

13. Να γραφτεί ο ίδιος τύπος στον άλλο αριθμό των ανώμαλων ουσιαστικών

14. Να γραφτεί ο δεύτερος τύπος των ανώμαλων ουσιαστικών

15. Επαναληπτική άσκηση στα ανώμαλα ουσιαστικά ** © Τάσος Τριανταφυλλόπουλος, Φιλόλογος M.Sc.

Βιβλιογραφία

1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ

2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αχ. Τζάρτζανος, ΟΕΔΒ

3. Γραμματική Αρχαίας Ελληνικής, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2007

4. Συμφραστικός πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας

5. Perseus Digital Library