Σκύφος ύψος 20,3 εκ., διάμετρος 23 εκ. 440 π.Χ., Berlin, Antikenmuseen, F 2589

 

Το θέμα της αιώρας σχετίζεται με τα Ανθεστήρια, γιορτή προς τιμή του θεού Διόνυσου, που γιορταζόταν στην Αθήνα κατά το μήνα Ανθεστηριώνα (τέλος Φεβρουαρίου με αρχές Μαρτίου). Η γιορτή διαρκούσε τρεις μέρες. Η πρώτη ήταν τα «Πιθοίγια» το άνοιγμα των πίθων με το νέο κρασί. Η δεύτερη μέρα ήταν οι «Χόες», στην οποία γίνονταν δύο τελετές, η ιερογαμία και οι χόες. Η τρίτη μέρα ήταν οι «Χύτροι» και ήταν αφιερωμένη στις ψυχές των νεκρών.

Το έθιμο της αιώρας τελούνταν τη δεύτερη μέρα.

 

 

Για το έθιμο υπάρχουν διάφορες εκδοχές.

Σύμφωνα με τον μύθο ο Διόνυσος επισκέφτηκε κάποτε τον Ικάριο, ο οποίος τον φιλοξένησε, χωρίς να ξέρει ότι είναι ο θεός. Ο Διόνυσος, για να τον ανταμείψει, του δίδαξε την καλλιέργεια του αμπελιού. Όταν ο Ικάριος έδωσε στους βοσκούς της περιοχής να πιουν για πρώτη φορά κρασί, αυτοί τον σκότωσαν. Η κόρη του Ικάριου Ηριγόνη έψαξε, βρήκε και έθαψε τον πατέρα της και στη συνέχεια κρεμάστηκε σ' ένα δέντρο, αφού πρώτα καταράστηκε τις κοπέλες. Πράγματι, πολλές κοπέλες άρχισαν να αυτοκτονούν. Οι Αθηναίοι με χρησμό που πήραν από το μαντείο, καθιέρωσαν μια γιορτή εξαγνισμού με αιώρα.

Σύμφωνα με άλλους μελετητές ο σκοπός της αιώρας είναι μαγικός, δηλαδή έχει στόχο την αύξηση της γονιμότητας των αγρών. Ο διονυσιακός χαρακτήρας της γιορτής φαίνεται από την ένταξή της στα Ανθεστήρια. Γι' αυτόν το  λόγο, σε πολλές παραστάσεις αιώρας επάνω στα αγγεία, τις κοπέλες τις κουνούν σάτυροι.

Άλλοι συσχετίζουν το έθιμο με τη λατρεία ενός χθόνιου Διονύσου, που είχε ως σκοπό τον εξαγνισμό των ψυχών.

Δες παρόμοια αγγεία από τον Ζωγράφο του Λουτρού και από τον Ζωγράφο της Αιώρας.

 

Στην άλλη όψη του αγγείου αποδίδεται το έθιμο της ιερογαμίας. Ένας σάτυρος, που φοράει κορώνα, ακολουθεί μια γυναίκα, ίσως τη Βασίλιννα, στο ιερό για τον γάμο με τον Διόνυσο.

Η ιερογαμία ήταν ο συμβολικός γάμος της συζύγου του άρχοντος βασιλέως, της «Βασίλιννας» με το Διόνυσο. Τον θεό Διόνυσο πιθανόν να υποδυόταν κάποιος ηθοποιός ή ίσως και ο ίδιος άρχοντας βασιλιάς. Σύμφωνα με τρίτη υπόθεση στο ιερό του θεού, όπου γινόταν ο γάμος, υπήρχε το ξόανο του θεού. Το ιερό άνοιγε μια φορά το χρόνο, μόνο αυτή τη μέρα, όταν όλα τα άλλα ιερά ήταν κλειστά.

 

 

Πηγές: Classical Art Research Centre and the Beazley Archive , Perseus , Βερολίνο, Antikenmuseen