Γεωμετρική Αγγειογραφία

Γεωμετρικός ρυθμός 900 π.Χ. - 700 π.Χ.

Ο Γεωμετρικός ρυθμός, θα διαρκέσει περίπου διακόσια χρόνια, από το 900 ως το 700 π.Χ. Ο όρος γεωμετρικός δόθηκε, γιατί τα αγγεία διακοσμούνται με γεωμετρικά μοτίβα π.χ. τρίγωνα, ρόμβοι, μαίανδροι. Ακόμη και οι μορφές αποδίδονται με γεωμετρικό τρόπο, έτσι ώστε το ανθρώπινο σώμα μοιάζει με τρίγωνο. Ο αγγειογράφος ζωγραφίζει σύμφωνα με την παράδοση, αυτό που ξέρει κι όχι αυτό που βλέπει. Το χρώμα που χρησιμοποιείται είναι το μαύρο. Γεωμετρική όμως είναι και η μορφή των αγγείων, δηλαδή χαρακτηρίζονται «από σαφή και ισορροπημένη άρθρωση των επιμέρους τμημάτων τους, ενώ την ενότητά τους εξασφαλίζει, αρκετές φορές, ένας τονισμένος κάθετος άξονας». 1

Ο Γεωμετρικός ρυθμός χωρίζεται σε τρεις κυρίως περιόδους:

α. Σε πρώιμη γεωμετρική, από το 900 ως το 850 π.Χ. περίπου.

Την περίοδο αυτή αρχίζει η χρήση του διαβήτη να υποβαθμίζεται όλο και περισσότερο και οι κύκλοι αντικαθίστανται από μαιάνδρους, ζικ-ζακ και καμπύλες. Καμιά φορά χρησιμοποιούνται και ζωικές μορφές, όπως ίπποι. Συνήθως το αγγείο βάφεται με μαύρο χρώμα (γάνωμα) και μένει στο χρώμα του πηλού το σημείο εκείνο που θα δεχθεί τη διακόσμηση.

Αμφορέας με λαβές στην κοιλιά, 850 π.Χ.

β. Σε μέση γεωμετρική, από το 850 ως το 760 π.Χ.

Το κύριο χαρακτηριστικό αυτής της περιόδου είναι η διαίρεση του αγγείου σε πολλές ζώνες. Για τη διακόσμηση χρησιμοποιούνται παράλληλες γραμμές και περισσότερα γεωμετρικά σχήματα όπως άγκιστρα, τρίγωνα, ρόμβοι, χωρίς φυσικά να πάψουν να χρησιμοποιούνται οι μαίανδροι. Οι ομόκεντροι κύκλοι, όταν υπάρχουν, εντάσσονται μέσα σε διακοσμητικές ζώνες. Συναντάμε αρκετά συχνά ζώα ή ανθρώπους. Τα νέα σχήματα είναι ο κρατήρας που στηρίζεται σε ψηλό κωνικό πόδι και η πεπλατυσμένη πυξίδα, που η λαβή του καλύμματός της έχει τη μορφή αλόγων.

γ. σε ύστερη γεωμετρική, από το 760 ως το 700 π.Χ.

Σιγά σιγά αρχίζουν να υποχωρούν τα διάφορα γεωμετρικά μοτίβα και το μεγαλύτερο μέρος του αγγείου καταλαμβάνουν οι διάφορες εικονιστικές παραστάσεις. Μάλιστα οι παραστάσεις αυτές εκτείνονται σε περισσότερες από μια ζώνες. Το πιο συνηθισμένο θέμα είναι η εκφορά και η πρόθεση. Τα αγγεία με θέμα την εκφορά και την πρόθεση χρησιμοποιούνται ως ταφικά αγγεία, σήματα, στους τάφους. (Δες παρακάτω, στα παραδείγματα, τον αμφορέα του ζωγράφου του Διπύλου ή τον κρατήρα του ζωγράφου του Hirschfeld). Το μέγεθός τους είναι μεγάλο, ξεπερνούν σε ορισμένες περιπτώσεις το 1,5 μ. Άλλα θέματα είναι τα ζώα, οι σκηνές μάχης, οι πολεμιστές. Τα νέα γεωμετρικά μοτίβα που χρησιμοποιούνται είναι ο διπλός ή τριπλός μαίανδρος, οι πολλαπλοί ρόμβοι, οι σειρές από φακοειδή φύλλα.

Οι γυναίκες αποδίδονται ντυμένες και με στήθος από δύο μικρές γραμμές, αντίθετα οι άνδρες παρουσιάζονται γυμνοί με ξίφος και εγχειρίδιο στη μέση ή με δόρατα και φορούν κράνος που αποδίδεται με μια καμπύλη γραμμή η οποία θυμίζει λοφίο.

Οι παραπάνω χρονολογίες και τα χαρακτηριστικά κάθε περιόδου στηρίζονται κυρίως στην εξέλιξη της κεραμικής στην Αττική. Στην υπόλοιπη Ελλάδα οι εξελίξεις και στην κατασκευή των αγγείων και στη διακόσμηση διαφοροποιούνται. Σε γενικές όμως γραμμές τα κύρια χαρακτηριστικά του γεωμετρικού ρυθμού είναι τα εξής:

1. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία από γεωμετρικά σχέδια τα οποία γεμίζουν την επιφάνεια του αγγείου.

2. Συνεχίζεται η χρήση του διαβήτη, αλλά με το πέρασμα των χρόνων η σημασία του υποβαθμίζεται.

3. Η διακόσμηση απλώνεται σε ζωφόρους, οι οποίες υποδιαιρούνται συχνά με κατακόρυφες ταινίες και "μετόπες" που με τη σειρά τους μπορεί να διακρίνονται σε οριζόντια διαμήκη τμήματα.

4. Στα τέλη της γεωμετρικής αρχίζουν να χρησιμοποιούνται εικονιστικές παραστάσεις.

Θα μπορούσε κανείς να πει ότι κατά τη γεωμετρική περίοδο το αγγείο γίνεται το πεδίο στο οποίο εφαρμόζονται με μαθηματική ακρίβεια ένα τεράστιο πλήθος γεωμετρικών σχημάτων οργανωμένα με απίστευτη φαντασία.

1 Ελληνική τέχνη, Αρχαία Αγγεία, Μιχάλης Τιβέριος, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα, 1996, σελ. 22 Επιστροφή