ΣΤΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ - Το ΣΥΜΠΑΝ

Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Σ 478-488

Κι έπλασε πρώτα δυνατήν ασπίδα και μεγάλην,

όλην με τέχνην και τριπλόν λαμπρόν τριγύρω κύκλον·

με πέντε δίπλες έγινεν η ασπίδα και σ' εκείνην 480

λογιών εικόνες έπλαθε με την σοφήν του γνώσιν.

Την γην αυτού, τον ουρανόν, την θάλασσαν μορφώνει,

τον ήλιον τον ακούραστον, γεμάτο το φεγγάρι,

τ' αστέρια οπού τον ουρανόν ολούθε στεφανώνουν:

την δύναμιν του Ωρίωνος, Υάδες, Πληιάδες, 485

την Άρκτον, που και Άμαξαν καλούν, και αυτού γυρίζει

πάντοτε, τον Ωρίωνα ασάλευτα τηρώντας,

η μόνη που τ' Ωκεανού το λούσμα δεν γνωρίζει.





Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Ένα παιδί μετράει τ΄άστρα...

(πηγή: wikimedia commons - Heikenwaelder Hugo, Austria. Διανομή με τους όρους της άδειας Creative Commons Αναφορά-Παρόμοια διανομή 2.5).

Αν και δεν μπορούμε να το υποστηρίξουμε με βεβαιότητα, ο ομηρικός άνθρωπος μοιάζει να αντιλαμβανόταν τη γη ως έναν επίπεδο δίσκο, με τον ουράνιο θόλο να την περιβάλλει. Η 'ανακάλυψη' της 'γης-σφαίρας' χρονολογείται αρκετά αργότερα (Πυθαγόρειοι φιλόσοφοι, 510-450 π.Χ.).

Για να δουμε, λοιπόν, σε ποιους αστερισμούς και ουράνια σώματα αναφέρεται τελικά ο Όμηρος;

Αναζήτησε στην εγκυκλοπαίδειά σου ή στο Διαδίκτυο (αλλά με προσοχή!) σχετικές πληροφορίες. Μπορείς να ανατρέξεις και στις παρατηρήσεις του σχολικού σου βιβλίου.

Για τον Ωκεανό, μπορείς να διαβάσεις περισσότερα στην ενότητα με τίτλο "ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΗΣ ΑΣΠΙΔΑΣ - Ο ΩΚΕΑΝΟΣ".

Ομηρική Ουρανογραφἰα
Αναζήτησες πληροφορίες για τους παραπάνω αστερισμούς; Για να δούμε τι έμαθες. Πάμε!


Το σμήνος των Πλειάδων ανήκει στον ζωδιακό αστερισμό του Σκορπιού.


Σωστό Λάθος


Οι Πλειάδες ονομάζονται και αστερισμός της Πούλιας.

Σωστό Λάθος     


Άλλη ονομασία των Πλειάδων είναι "Οι 7 αδερφές".

Σωστό Λάθος     


Μερικοί άνθρωποι μπορούν να δουν περισσότερα από τα 7 αστέρια των Πλειάδων.

Σωστό Λάθος


Η γιαπωνέζικη λέξη 'Subaru' σημαίνει 'Πλειάδες'.

Σωστό Λάθος


Από τις 7 Πλειάδες της μυθολογίας, η Μερόπη είναι το πιο φωτεινό άστρο από όλες.

Σωστό Λάθος


Η ανατολή και η δύση αυτών των αστερισμών ορίζει τη χρονική περίοδο Μαίου-Νοέμβρίου, όταν γίνονταν οι περισσότερες αγροτικές εργασίες (θερισμός, τρύγος, όργωμα).

Σωστό Λάθος
Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Ερώτησης Ομηρική Ουρανογραφία
Οι Πλειάδες έγιναν άστρα:
       
όταν αυτοκτόνησαν, λόγω της μεγάλης τους λύπης για την τιμωρία του πατέρα τους Άτλαντα απο το θεό Δία (καταδικάστηκε να κουβαλάει αιώνια το βάρος του ουρανού στις πλάτες του)
όταν αυτοκτόνησαν, επειδή ήταν απαρηγόρητες για το θάνατο των αδελφών τους Υάδων, που είχαν γίνει άστρα από το Δία
για να γλυτώσουν από το γίγαντα Ωρίωνα ο οποίος τις καταδίωκε για 5 ολόκληρα χρόνια γιατί τις είχε ερωτευθεί. Δυστυχώς, δεν μπόρεσαν τελικά να ξεφορτωθούν τον Ωρίωνα ούτε στον ουρανό διότι και εκεί ο μυθικός κυνηγός μεταμορφώθηκε σε άστρο και άρχισε να τις καταδιώκει...

Ομηρική Ουρανογραφία


Οι Υάδες ήταν αδελφές των Πλειάδων και οι Αρχαίοι Έλληνες τις θεωρούσαν υπεύθυνες για την υγρασία και τη θύελλα. Το όνομά τους σημαίνει "άστρα της βροχής".

Σωστό Λάθος
Ομηρική Ουρανογραφία


Ο Ωρίωνας ήταν μυθικός κυνηγός και συνόδευε τη θεά Άρτεμη στα κυνήγια της.

Σωστό Λάθος     


Προσπαθεί να φτάσει τις κόρες του Άτλαντα Πλειάδες, ιδιαίτερα τη Μερόπη, με την οποία ήταν ερωτευμένος και για το λόγο αυτό αναπαρίσταται με ρόπαλο υψωμένο προς τον αστερισμό του Ταύρου όπου βρίσκονται οι Πλειάδες.

Σωστό Λάθος     


Η εμφάνιση του αστερισμού αυτού συμπίπτει με την αρχή της πιο βροχερής και τρικυμιώδους εποχής του έτους και για αυτό το λόγο ο Ωρίων ονομάζεται και "τρικυμιώδης" και"καταστρεπτικός".

Σωστό Λάθος
Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Μία συγκινητική ιστορία

Η Μεγάλη Άρκτος ήταν κάποτε η πανέμορφη νύμφη Καλλιστώ, την οποία είχε ερωτευτεί ο Δίας. Καρπός της παράνομης σχέσης τους ήταν ο ήρωας Αρκάδας, γενάρχης των Αρκάδων. Η θεά Ήρα για να εκδικηθεί μεταμόρφωσε την Καλλιστώ σε αρκούδα. Η Καλλιστώ, περιπλανιόταν χρόνια στα δάση, ώσπου κάποτε συνάντησε το γιο της ο οποίος ήταν πλέον παλικάρι. Ξεχνώντας ότι ήταν αρκούδα έτρεξε να τον αγκαλιάσει...Φυσικά ο Αρκάδας δεν την αναγνώρισε και σήκωσε το δόρυ για να τη σκοτώσει. Τη μητροκτονία απέτρεψε ο Δίας ο οποίος μεταμόρφωσε και τον Αρκάδα σε Άρκτο (δηλαδή αρκουδάκι). Έτσι μόνο το μικρό γνώρισε τη μητέρα του! Τέλος, για να τους γλυτώσει και τους δύο από την οργή της Ήρας τους μεταμόρφωσε σε αστερισμούς.

Η Ήρα όμως δεν το έβαλε κάτω. Διέταξε τον Ωκεανό να μην επιτρέψει ποτέ στους δύο αυτούς αστερισμούς να ξεκουράζονται στα νερά του, δηλαδή να ανατέλλουν και να δύουν.


Ομηρική Ουρανογραφία


Η Μεγάλη Άρκτος είναι αειφανής αστερισμός του βορείου ημισφαιρίου.

Σωστό Λάθος     


Ο Όμηρος ονομάζει τη Μεγάλη Άρκτο και Άμαξα.

Σωστό Λάθος


Η Μικρή Άρκτος περιλαμβάνει τον Πολικό Αστέρα ο οποίος βρίσκεται πολύ κοντά στον Βόρειο Πόλο.

Σωστό Λάθος


Ο Πολικός Αστέρας δείχνει πάντα τον Βορρά.

Σωστό Λάθος


Πολλοί από τους ήρωες της Ιλιάδας παρομοιάζονται με άστρα.

Σωστό Λάθος


Η καριέρα ενός Άραβα πολεμιστή της Αρχαιότητας στο ιππικό ή στο πεζικό, καθοριζόταν τελικά από τα άστρα.

Σωστό Λάθος
Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Χάρτες του Ουρανού
Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Οι δύο αστερισμοί που ψάχνουμε
Εικονίδιο ηΔραστηριότητας Ο πόλεμος των άστρων

Η "Τροία" του ουρανού αποτελείται από δύο ομάδες αστεροειδών και η καθεμία τους περιλαμβάνει αστεροειδείς με ονόματα ηρώων από τον Τρωικό Πόλεμο. Οι δύο ομάδες βρίσκονται αντικριστά, η μία απέναντι στην άλλη με τον πλανήτη Δία στη μέση, ο οποίος τις "χωρίζει" για να μη "συγκρουστούν" μεταξύ τους. Στο στρατόπεδο των Αχαιών περιλαμβάνονται οι αστεροειδείς Αχιλλέας, Νέστορας, Αγαμέμνονας, Οδυσσέας, Διομήδης, Σθένελος, Μενέλαος, Θερσίτης, Στέντορας, Ιδομενέας, Τελαμώνιος (Αίας) αλλά και Κάλχας κ.ά.

Στο στρατόπεδο των Τρώων, οι αστεροειδείς Πρίαμος, Αινείας, Γλαύκος, Έλενος, Αντήνορας, Σαρπηδόνας, Πάνδαρος, Λαοκόων, Πάρης, Δόλων, Σιμοείσιος αλλά και Αστυάνακτας κ.ά.

Μοναδική "παραφωνία" στην ουρανογραφία του Τρωικού Πολέμου είναι οι αστεροειδείς Πάτροκλος και Έκτορας οι οποίοι είχαν ονομαστεί πριν αποφασιστεί ο διαχωρισμός σε στρατόπεδα Αχαιών - Τρώων. Οι δύο αυτοί αστερισμοί βρίσκονται σε "λάθος" στρατόπεδα, ο Πάτροκλος στους Τρώες και ο Έκτορας στους Αχαιούς.



Το Ομηρικό Σύμπαν, όπως απεικονίζεται στην Ασπίδα του Αχιλλέα.Από τη θέση των ουράνιων σωμάτων συμπεραίνουμε ότι βρισκόμαστε περίπου στο μήνα Νοέμβριο.
Πηγή: Florence & Kenneth Wood (1999). Homer's Secret Iliad: The Epic of the Night Skies Decoded. London: John Murray, Albemarle Street, σελ. 199.
Σημείωση: Το περιεχόμενο των δραστηριοτήτων της ενότητας αυτής και μέρους του κεφαλαίου 'Στην περιφέρεια της Ασπίδας - ο Ωκεανός' βασίζεται στο σύγγραμμα των Θεοδοσίου, Σ. & Δανέζης, Μ. (1998) Τα άστρα και οι μύθοι τους. Αθήνα: Δίαυλος καθώς και στις σημειώσεις του Dr Carlos J.A.P. Martins, Centro de Astrofίsica, Universidade do Porto και Department of Applied Mathematics and Theoretical Physics, Centre for Mathematical Sciences, University of Cambridge.