Κτηνοτροφία Σαμοθράκης

Ονομασία ζώων

Α)Ονομασία ζώων ανάλογα με την ηλικία τους

 1) Αρφάδ(ι) Θηλυκο κατσίκι μέχρι ενός έτους

2) Κατσ(ι)κάς Αρσενικο κατσίκι μέχρι ενός έτους

3)Σβισκα ή σβισκό Θηλυκό κατσίκι στο δεύτερο έτος της ηλικίας του

4)Τααααγόπλους αρσενικο κατσίκι στο δεύτερο έτος της ηλικίας του

Β)Ανάλογα με τις γέννες

1)Πουυυυτόγιν(ι) που γέννησε πρώτη φορά

2)Διφτιόγιν(ι) που γέννησε δεύτερη φορά

3)Τιργιό γιννιό που γέννησε τρίτη φορά

4)Στειόσβισκα η αίγα που έμεινα στείρα τον πρώτο χρόνο

5)Ταααααχόστηρ η αίγα που έμεινε στείρα σε μεγάλη ηλικία

Γ)Ανάλογα με τα κέρατα

1) παλούκα η αιγα με κατακόρυφα σαν παλούκια κέρατα

2)Γαϊτάνα η αίγα με γυριστά κέρατα

3)Κτσουκίατ η αιγα που έχει άνισα κέρατα

4)Μουνουκίατ η αίγα που έχει ένα κέρατο

5)Κτούλα η αίγα χωρίς κέρατα

Δ)Ανάλογα με το χρώμα

1)Λαγούδα η αίγα με χρώμα λαδί

2) Μπαμπούλα η  μαύρη αίγα με άσπρες βούλες 

3)Σιβ η αίγα με χρώμα σταχτί

4)Ματσινα η αιγα με καστανό χρώμα

5)Χιλ(ι)δόνα η αίγα με άσπρο χρώμα στη κοιλιά σανν χελιδόνι και στα ρουθούνια

6)Κατσάνα  η μαυρη αίγα με καστανέ λουρίδες στη μούρη

7)Μπάρτζ(ι) ή μπαρτζούδα η αίγα που είναι ασπρη ως τη μέση και πίσω μαύρη

8)Καπαή η αιγα η αλιγα ως τη μέση μαύρη και πίσω άσπρη

9)Μλή η αίγα ανοιχτού κόκκινου χρώματος

10)Αστιή η μαύρη αίγα με ασπρη βούλα στο μέτωπο

11)Καλτσνάτ  με ασπρο χρώμα στα πόδια σαν κάλτσες

Υπάρχουν και συνδιασμοι των παραπάνω όπως: λαγδόζουν(ι) , λαγδουκάσταν(ι) κ.λ.π Ένα ζώο μπορεί να περιγραφεί με όλα τα παραπάνω χαρακτηριστικά σαν να ήτανε ταυτότητα: Ακολουθεί διαλογος μεταξύ κιαχαγιάδων -Να μην ιφάν(ι)κε μια καστάνα  κτούλα αίγα μι τουν βόοοτσου? -Γείδα μια , μ δε ξέου τουνις γήνταν και ντην ασμπάντηκσα γένα πόοβλου-Για παργού παααα ανε γέινταν η θκιάμ Τυχόν κι ντη ξαναδιείς έχ κουκάδ στου ζαβιργιό κι στύλου στου δεξίΜετάφραση(Να μην είδες  μια καστάνα χωρίς κέρατα αίγα που φορούσε ένα βόοοτσου? Είδα μία αλλά δεν ξέρω ποιανού ηταν και της έρριξα μια πέτρα  Για κοίτα που θα ήταν η δική μουΑν τυχόν και την ξαναδείς έχει κουκάδ* στο αριστερό αυτί και στύλο* στο δεξί αυτί. 

* σημάδια(δες λέξη)


Τα βαγιάρκα της Σαμοθράκης

Υπάρχουν και μερικά ζώα που είναι πολύ ατίθασσα και δεν μπαίνουν" ούτε στο σχοινί ούτε στο μαντρί"  Αυτά τα ζώα είναι  ακούρευτα "άκουα" και συνήθως δραπετεύουν και πηγαίνουν στο βουνό όπου σταδιακά γίνονται άγρια και αυτά λέγονται "βαγιάρκα". Ζουν σε απόκρημνες περιοχές και οι βοσκοί τα κυνηγάνε για το κρέας τους που είναι πολύ νόστιμο. Για να τα πιάσουν χρησιμοποιούν ειδικά εκπαιδευμένα σκυλιά πηγαίνουν πολλοί μαζί και τα οδηγούν στο "στήμα" δηλαδη σε μια περιοχή όπου τα εγκλωβίζουν. Τα βαγιάρκα όμως έχουν σημάδι ιδιοκτησίας . 

Τα χτήματα

Υπαρχει και μια ειδικη κατηγορία κατσικιών που λέγονται "χτήματα"Αυτά είναι σαν τα "κρι-κρι" της Κρήτης και ζουν ελέυθερα στο βουνό δεν έχουν σημάδι και δεν ανήκουν σε κανένα. Είναι άκουα αλλά το μαλλί τους  όλως παραδόξως είναι κοντό . Τα κέρατά τους είναι "παλούκ(ι)κα" και το χώμα του "λαγούδ(ι)κα". Την δεκαετία του 40 λογω των συνθηκών κυνηγηθηκαν τόσο πολύ που κόντεψαν να εξαφανιστούν εντελώς. Στη πορεια όμως διασταυρώθηκαν με τα "βαγιάρ(ι)κα" και έχει αλλάξει κάπως η εμφάνισή τους. Το κρέας τους είναι πεντανόστιμο ειδικά όταν είναι ¨γουργοβααστου"

 

Ονομασία κουδουνιών

Σε όλα σχεδόν τα λιανουζά στη Σαμοθράκη φορούν κουδούνια για να μπορούν να τα ξεχωρίζουν και να τα εντοπίζουν στο κοπάδι Στις πιο παλιές εποχές υπήρχαν καταστήματα στη Χώρα που πουλούσαν κουδούνια αλλά και σιδεράδικο που εφτιαχνε ή επιδιόρθωνε . Τα κουδούνια ανάλογα με το σχήμα τους και τον ήχο τους τα διακρίνουμε σε:

1) Σε σχήμα κώνου: Βοόοτσους , βουυυυντίσ  κ.λπ

2)Σε σφαιρικό σχήμα: κδούνα, ανεβατό , ανεβατελ κλ.π

3)Πλατόσχημα: τζαχλάαα , τσαχλάκι ,λημνιάδ κ.λ.π

Το κουδούνι προσαρμοζότανε στον λαιμό του ζώου συνήθως με ένα ξύλινο έλασμα από μηλιό που λεγότανε γύρος.  Είχε δικό του ήχο που τον ξεχώριζε ο κιαχαγιάς και μπορούσε να τον αλλάξει με μικρά κτυπήματα ή αν άνοιγε τρύπες στο μέταλλο. Οι τρύπες που άνοιγε μπορούσαν να κλείσουν με ξύλινους πήρους  σαν όργανο πνευστό. Στα νεαρά ζώα μπορούσαν να βάλουν ακόμα και όστρακο μικρής χελώνας με μια πέτρα μέσα που έβγαζε ένα ήχο

Υποκατηγορίες

  • Κτηνοτροφία Σαμοθράκης

    Η κτηνοτροφία της Σαμοθράκης βασίζεται : 1)Στα λιανουζά (αιγοπρόβατα) 2)Στα χουντουυυζά (Βοειδή , άλογα κ.λπ)

  • Οικόσιτα ζώα

  • Τα κοπαδιαστά

    Τα κοπαδιαστά

    Πρόκειται γιατα ζώα που εκτρέφονται σε κοπάδια και χρησιμοποιούνται για το γάλα το κρέας το δέρμα και το  μαλλί τους. Συνήθως το κοπάδει ξεκινάει απο 50 ζώα και μπορεί να φτάσει στα 600. Πολλές φορές στη Σαμοθράκη οι κιαχαγιάδες γίνονται "σντοοοοόφ) Δηλαδή γίνονται συντρόφοι ενώνουν τα κοπάδια τους και παίρνουν τα προϊόντα εκ περιτροπής. Αυτο βοηθάει όλους αφού έτσι μπορεί ο κιαχαγιάς να πάρει και ρεπό και να μείνει ο άλλος στη θέση του

    Χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες:

    1)Τα πρόβατα

    2)Τα κατσίκια

    3)Τα βοοειδή