Η κτηνοτροφία στη Σαμοθράκη

Η φορεσιά του Κιαχαγιά

Η φορεσιά του Κιαχαγιά

Ο κιαχαγιάς φορούσε ρούχα παρόμοια με τους Κρητικούς. Βασικό στοιχείο της φορεσιάς είναι η βράκα  που είχε χρώμα μαύρο περίπου9-10 πήχες μαζί με τις πτυχές της που έδινε ξεχωριστή ομορφιά στο περπάτημα   ιδίως η «σέλα» της. Μέσα από την μαύρη βράκα φορούσε μια άσπρη που έπαιζε τον ρόλο του εσώρουχου μόνο που αυτή ήταν χασές πάλι όμως ίδια σε μέγεθος με την μαύρη Το πουκάμισο ήταν συνήθως υφαντό  στον αργαλειό και ήταν συνήθως μαύρο με δυο κουμπιά  στον λαιμό και από πάνω είχε το γιλέκο που ήταν από βελούδο  και σκέπαζε το πουκάμισο  και από πάνω είχε τον αμπά κάτι σαν το σημερινό μπουφάν. Χαρακτηριστική ήταν η κάπα του    καπουτί που έπαιζε τον ρόλο της μουσαμαδιάς αφού θεωρείτο αδιάβροχο αλλά σαν παλτό και είχε και κουκούλα και ήτανε και αυτό υφαντό στον αργαλειό με τα «γζόφαδα». Στο κεφάλι του φορούσε ένα σκούφο από  βελούδο που ήτανε «σκουλ(ι)νό» δηλαδή κάτι σαν επίσημο στις γιορτές ενώ τις καθημερινές συνήθως είχε την κουκούλα από του καπουτί στα μεγάλα κρύα. Οι κάλτσες ήτανε πλεχτές από μαλλί ζώων  και στο πάνω μέρος είχε μια κλωστή σαν καλτσοδέτης ενώ σαν παπούτσια είχε τα περίφημα «τσερβούλια» από δέρμα ζώων για τις καθημερινές. Τέλος χαρακτηριστικό ήταν το ζωνάρι  μια πλατιά ζώνη πλεκτή που ήταν και σαν ζώνη αλλά και σαν αποθήκη. Εκεί είχε ο κιαχαγιάς  τον καπνό του τα λεφτά του το μαχαίρι και το τσακμάκι του  Όλη αυτή η φορεσιά υμνήθηκε με το τραγούδι:

Ο κιαχαγιάς

Βρε κιαχαγιά βρε κιαχαγιά περήφανε περήφανε

Με τις πλατειές λαγάρες πρόβαλε να δεις κορμί που τυρρανείς

Αστιβιές και θυμαρέλια  τα άσπρα σου τα ποδαρέλια

Όταν σ αρα  Όταν σ αραβωνιάσανε δεν τόξερα ο καϋμένος

Μα την Παναγιά δεν σαπαρνιέμαι πια

Πίσ’ απ τ’  κιαχαγιά ντ’ κατίνα κρέμεται μια προβατίνα  

 

 

Εργαλεία κτηνοτρόφου

Τα εργαλεία του κιαχαγιά

Το βασικότερο εργαλείο του κιαχαγιά είναι το ραβδί  του ή όπως λέγεται στη Σαμοθράκη "η γκντουρς" Είναι κατασκευασμένο από ειδικό ξύλο μηλιό έχει ύψος γύρω στα δυο μέτρα και είναι γυριστό  στο πάνω μέρος έτσι ώστε να μπορεί να πιάνει τον λαιμό ενός ζώου. Όμως χρησιμοποιέιται και σαν βοηθός για άλματα επί κοντώ όταν θέλει να περασει μια κακοτοπιά ή να ένα ποταμάκι. Άλλα εργαλεία του είναι:

1) Του καρδάρ που ειναι ξύλινο δοχείο για να αρμεγει τα ζώα

ΚΑΡΔΑΡΙ

2) του καζάν(ι) όπου βραζει το γάλα για να φτιάξει μηζύθρα  "ντουν αθότυου"

3) Η τσαντήλα λεπτό ύφασμα για να σουρώνει το γάλα

4) Η κααατούνα που είναι νεροκολοκύθες κομένες στη μέση για να πινει γάλα ή νερό

5) Τα τυυυιβόλια μικρά καλαθάκια απο βούρλα για να βάζει ντουν αθότυου ή τα κεφαλοτύρια μέχρι να στραγγίσουν 

6) Η χούλιους ξύλινη κουτάλα για να ανακατεύει  το γάλα

7) η τίιφτς  ξύλινο εργαλείο για να ανακατευει το τυρόγαλο "τυοόγαλου" 

8)Η βούλια που ειναι δερματινο ταγάρι ειδικά επεξεργασμένο και ανάλογα με την χρήση του έπαιρνε και ειδικό όνομα όπως:α)Ψουμόβλια όπου εβαζαν ψωμί  β) η τυοόβλια όπου έβαζαν τυρί και  γ) η γαλατόβλια όπου εβαζαν το γάλα

ΒΟΥΛΙΑ

9)Τα τσερβούλια που είναι υποδήματα φτιαγμένα απο δερμα ζώου Ακόμα και τα κορδόνια ήταν λουρίδες απο δέρμα ζώου Πολλές φορές η σόλα  τους ήτανε από ελαστικό αυτοκινήτου

10) Του λ(ι)τάρ σχοινι φτιαγμένο απο τρίχες που το τύλιγαν στην μέση τους  και το χρησιμοποιούσαν για διάφορες δουλειές όπως να δέσουν ένα ζώο  ή να φτιάξουν ενα δεμάτι ξύλα ή "κουτσίνια" για τον φούρνο. Τα κουτσίνια είναι κλαδιά απο πουρνάρια και είναι ειδικά για φούρνο. Το χρησιμοποιούσαν ακομα και οι γεωργοί να δέσουν τα οικόσιτα ζώα "τα γισούδ(ι)κα" που τα είχανε για ιδιωτική χρήση για να εχουν το γάλα το κρέας και ισως και το τυρί της χρονιάς τους

11)Του τσακμάκ(ι) που είχε σχήμα   G  απο ατσάλι και χρησιοποιούσαν πυρόλιθο και ισκα "γίσκα" είδος μανιταριού εύφλεκτο

Κτηνοτροφία του νησιού

Η κτηνοτροφία της Σαμοθράκης

Η κτηνοτροφία της Σαμοθράκης μπορεί να χωριστεί σε δυο κατηγορίες

1) Κτηνοτροφία που  περιλαμβάνει τα κοπάδια των ζώων που αποτελούνται απο  αιγοπρόβατα και βοοειδή

2)Οικόσιτα ζώα που περιλαμβάνει κότες  περιστέρια γαλοπούλες και γουρούνια και φυσικά "γισούδες αίγες"

 

Τα κούρτα

Με τη λέξη "κούρτα" εννοούμε το κούρεμα των λιανοζών κυρίως προβάτων Η όλη διαδικασία είναι ως εξής: Στα μέσα του Μαΐου αποφασίζουν οι βοσκοί να κάνουν το κούρεμα των ζώων Τα κούρτα αποτελούν πανηγυρική ημέρα για την ζωή τωνκιαχαγιάδων Τα ξημερώματα  πηγαίνουν οι  κιαχαγιάδες στου μαντιιιι (στεγάδ) και πιανουν πρωτα τα κριάρια και τα κουρεύουν Αυτό γινεται γιατί αν έπιαναν πρώτα τις προβατίνες τα κριάρια για να υπερασπιστούν το κοπάδι θα χτυπούσαν τους κουρευτάδες Μετά ακολουθούσε το κουρεμα των προβατίνων και γενικά έτσι κούρευαν τα πρόβατα (πάααατα) Στην διαδικασία αυτή που είναι ολόκληρη ιεροτελεστία υπήρχαν και προσκεκλημενοι κυρίως άτομα του στενού οικογενειακού κύκλου του κιαχαγια γατί είχε ολόκληρο πανηγυρι και ο βοσκός έσφαζε και ένα ζώο συνήθως προβατίνα δυο ετων για να κάνει το "τραπέζι" στους καλεσμένους του και έχει  κάνει και τις προμήθειες από ρύζι πατάτες κρασί και άλλα. Μερικές φορές έφερνε και όργανα βιολιά και λαγούτα. 

KOYRTA

Μόλις τελέιωνε η η διαδικασία του κουρέματος μάζευαν το  μαλλί σε τσουβάλια για να το επεξεργαστουν δηλαδή να το καθαρίσουν  από τον "νόσπο" και να το φτιάξουν φυτίλια δηλαδή νήμα με το οποίο θα φτιάχνανε τα καλτσούνια με τα ποοοουυυπόδια αλλα και κυλίμια αν και  για τα κυλίμια πιο πολύ χρησιοποιούν την (τίιιχα)  και φτιάχνανε τον γίιζου απο τις αίγες  Το μαλλι το λανάριζαν με την λανάρα και μετά με το αδράχτι το φτιάχνανε νήμα Στο μεταξύ οι καλεσμένοι θα είχαν πεινάει Φρόντιζε ου κιαχαγιάς να φτιάξει το γουργόοοοβαστου (βλέπε λέξη) να φαν και να ευχαριστηθούν οι καλεσμένοι για να πάει καλά η χρονιά  Όταν κούρευαν τα πρόβατα φρόντιζαν να αφήσουν λίγο μαλλί πισω στα ώστε να προστατεύει το ζώο από την βροχή κυρίως τα νεφρά του Πολλοι δε φρόντιζαν να κανουν και μπάνιο στη θάλασσα τα ζώα για να καθαρίσει το μαλλί τους  Στο μέρος που έκαναν μπάνιο τα ζώα μαζευότανε χταπόδια (αχταποδια) και όσοι βοσκοί δεν τα φοβότανε τα έπιαναν με τα χέρια τους  Συνήθως οι βοσκοί δεν έχουν καλή σχέση με την θάλασσα και επομένως φοβόταν κυρίως τα χταπόδια επειδή τα βλέπανε σαν τέρατα ενω στην πραγματικότητα είναι πολύ φιλικά στον άνθρωπο Όσα ζώα δεν μπορούσαν να τα πιάσουν για να τα κουρέψουν λεγόταν "άκουα" ακούρευτα και θα περιμεναν ως την επόμενη χρονιά με αποτέλεσμα να τραβούν το μαλλί τους κάτω. Υπάρχει και αντίστοιχη φράση: Να λίεσε άκουος Να γυρνάς ακούρευτος που δείχνει άνθρωπο μη δεσποζόμενο