Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Α Ν Ο Ι Κ Τ Ο Π Α Ν Ε Π Ι Σ Τ Η Μ Ι Ο
ΣΧΟΛΗ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ
«ΣΠΟΥΔΕΣ ΣΤΗΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ»
4η ΓΡΑΠΤΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
Δυνατότητες Αξιοποίησης και Ανάλυση πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων στην εξΑΕ Εργαλείων της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
ΟΝΟΜΑ ΦΟΙΤΗΤΗ
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ-ΒΙΚΤΩΡ ΧΑΤΖΗΣΤΑΜΑΤΗ
ΟΝΟΜΑ ΚΑΘΗΓΗΤΗΤΡΙΑΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΥ
ΑΔΑΜΑΝΤΙΑ ΣΠΑΝΑΚΑ
ΑΘΗΝΑ
ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012
Πρόλογος
Στο πλαίσιο παρακολούθησης των μεταπτυχιακών σπουδών στο ΕΑΠ αποτελεί υποχρέωση του κάθε σπουδαστή η εκπόνηση τεσσάρων γραπτών εργασιών σε κάθε θεματική ενότητα. Η παρούσα τέταρτη γραπτή εργασία αφορά στην θεματική ενότητα Ανοικτή και εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση (ΑεξΑΕ) – ΕΚΠ65 και αναφέρεται σε μια πρώτη προσέγγιση του θέματος:
Δυνατότητες Αξιοποίησης και Ανάλυση πλεονεκτημάτων και μειονεκτημάτων στην εξΑΕ Εργαλείων της Πληροφορίας και Επικοινωνίας στην Εκπαίδευση
Το παραπάνω αποτελεί και την αφόρμηση για την δημιουργία της γραπτής αυτής εργασίας.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω όλο το ανθρώπινο δυναμικό του ΕΑΠ για την προσπάθεια που καταβάλλει παράγοντας κυρίως πλούσιο βιβλιογραφικό υλικό που αφορά εκτός του υποστηρικτικού και αυτό του περιοδικού αλλά και των Συνεδρίων που διοργανώνει το ΕΑΠ ανά διετία και το οποίο ελήφθη υπόψη παρότι δεν παρετέθη λόγω οριολεξίας. Ξεχωριστά ευχαριστίες θα ήθελα να απευθύνω στους Επίκουρους Καθηγητές κ. Βασίλη Κόμη και κ. Παναγιώτη Αναστασιάδη καθώς και τους λοιπούς ερευνητές που παραθέτω στο τέλος της παρούσης εργασίας για τα κείμενά τους που χρησιμοποίησα, κυρίως όμως στον Ακαδημαϊκό Υπεύθυνο & Συντονιστή της Θ.Ε. Αναπληρωτή Καθηγητή κ. Αντώνη Λιοναράκη για το ενδιαφέρον θέμα που επελέγη. Κυρίως όμως θα ήθελα να ευχαριστήσω την Καθηγήτρια ? Σύμβουλο (Σ.Ε.Π.) κα. Αδαμαντία Σπανακά για την ενημερωτική, μαθησιακή και συμβουλευτική υποστήριξή της και κυρίως για τη χρησιμοποίηση νέων διδακτικών τεχνικών που χρησιμοποίησε στην προηγηθείσα Ο.Σ.Σ. που βοήθησε επικοινωνιακά την ομάδα καθώς και για τα αισιόδοξα μηνύματα των σχολιασμών της που δίνουν κουράγιο για περισσότερη προσπάθεια από μεριάς μου.
Αθήνα 22 Απριλίου 2012
Εισαγωγή
Τα τελευταία δημοσιευθέντα στατιστικά της Eurostat (2011), για τις Τεχνολογίες Πληροφορίας Επικοινωνιών (Τ.Π.Ε.) αναφέρουν πως η χρήση internet από τα νοικοκυριά στην Ευρωπαϊκή Ένωση έφθασε το 2010, στο 70%. Οι Τ.Π.Ε., ως πολυεργαλείο που εξελίσσεται και μεταλλάσσεται ραγδαία, προσλαμβάνεται στις μέρες μας ως όχημα της Δια Βίου μάθησης προς την Κοινωνία της Γνώσης.
Στην παρούσα εργασία περιγράφονται συνοπτικά οι δυνατότητες αξιοποίησης ενός μέρους των εργαλείων των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση, ενώ επιχειρείται να αναλυθούν τεκμηριωμένα τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα χρήσης και αξιοποίησης των εργαλείων αυτών στην εξ αποστάσεως εκπαίδευση (εξΑΕ).
Δυνατότητες αξιοποίησης εργαλείων των Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση
Με τον όρο τηλεδιάσκεψη, σύμφωνα με τον Κόμη (2004), χαρακτηρίζεται «το σύνολο των υπηρεσιών που υποστηρίζουν σύγχρονη επικοινωνία μέσω φωνής ή μέσω βίντεο. Χρησιμοποιούνται τόσο για την επικοινωνία μεταξύ δύο ατόμων ή ως μέσο παρουσίασης μιας διάλεξης ή ενός μαθήματος σε απομακρυσμένο ακροατήριο» (σελ.222). Σύμφωνα με τον Αναστασιάδη (2007, όπ. αναφ. στο Κασιδάκη, Κοτοπούλη, Κουτλή & Μπασματζίδης, 2004) «η διδακτική αξιοποίηση της τηλεδιάσκεψης υπό παιδαγωγικές προϋποθέσεις» (σελ.5) μπορεί να οδηγήσει «σε αυθεντικά περιβάλλοντα πολυμορφικής μάθησης» (σελ.5) που είναι και το ζητούμενο σήμερα στην ΑεξΑΕ.
Σύμφωνα με τον Παναγιωτακόπουλο (1998), με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο «εννοούμε τον ηλεκτρονικό τρόπο μετάδοσης αρχείων. Τα αρχεία αυτά μπορεί να περιέχουν κείμενο, γραφήματα, εικόνες, ψηφιοποιημένο ήχο ή μουσική κ.λ.π.» (σελ.350). Σύμφωνα με τον Κόμη (2004:221) η επικοινωνία είναι απλή, διαδεδομένη ευρέως, ασύχρονη από απόσταση, δυνατότητας δημιουργίας ομάδας κοινών ενδιαφερόντων και ηλεκτρονικών καταλόγων που «αποδεικνύονται ιδιαίτερα χρήσιμοι σε εκπαιδευτικούς, επιστημονικούς και τεχνικούς χώρους» (σελ.221). Σύμφωνα με τον Αβούρη (2000, όπ. αναφ. στο Κόμης, 2004) «μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως μέσο συνεργασίας με πολλαπλούς τρόπους?» (σελ.221).
Το Forum επικοινωνίας σύμφωνα με τον Κόμη (2004) «είναι ένας ψηφιακός χώρος ανταλλαγής μηνυμάτων δυο ή περισσοτέρων ατόμων, συνήθως γύρω από ένα συγκεκριμένο θέμα. Οι περιοχές συζητήσεων είναι ένα δικτυακό εργαλείο για ασύγχρονη γραπτή επικοινωνία» (σελ.222).
Ψηφιακές Πηγές στο Διαδίκτυο. Την πληροφορία που αναζητούν οι χρήστες σύμφωνα με τον Κόμη (2004) διασφαλίζουν «οι πύλες (portals) και οι μηχανές αναζήτησης (search engines)» σελ.225. Οι πύλες «είναι βάσεις δεδομένων ?» (σελ.226). Μπορεί να είναι «γενικού σκοπού και θεματικές ?» (σελ.226). Οι μηχανές αναζήτησης «είναι ένας μηχανισμός, ο οποίος δημιουργεί μια βάση δεδομένων που περιέχει αρχεία του Διαδικτύου» (σελ.227) ταξινομημένα παραμετρικά ενώ παίρνοντας τη μορφή δικτυακού τόπου καθίσταται ικανή να της «τεθούν ερωτήματα και να αναζητηθούν ιστοσελίδες και δικτυακοί τόποι» (σελ.228). Όπως αναφέρει ο ίδιος ερευνητής σημαντικότατη «είναι η υπηρεσία που προσφέρει σε σύνθετου τύπου αναζητήσεις ? η λογική των τελεστών?» (σελ.228).
Η αξιοποίηση των συγκεκριμένων εργαλείων στην εκπαίδευση περικλείεται στον ορισμό τους και αποβλέπει στην κάλυψη των εκάστοτε εκπαιδευτικών εφαρμογών (εικονικά σχολεία, σχολικά δίκτυα, στην περίπτωση μιας Ηλεκτρονικής Μαθησιακής Κοινότητας (ΗΜΚ) που αναφέρει ο Αποστολάκης (2009), κλπ. Χρήζει ιδιαίτερης επισήμανσης ότι η χρήση των ΤΠΕ στην εκπαίδευση δεν πρέπει να πραγματοποιείται άκριτα αλλά υπό το φίλτρο σύγχρονων παιδαγωγικών και διδακτικών προσεγγίσεων. Αξίζει να σημειωθεί ότι εκτός από την εξΑΕ η αξιοποίηση των προαναφερθέντων εργαλείων μπορεί να πραγματοποιηθεί όπως αναφέρει και ο Λιοναράκης (2011) στην περίπτωση της συμβατικής εκπαίδευσης «ως συμπληρωματική εξ αποστάσεως σχολική εκπαίδευση» (σελ.15).
Πλεονεκτήματα & μειονεκτήματα εργαλείων των Τ.Π.Ε. στην εξΑΕ
Συστήματα τηλεδιάσκεψης
Πλεονεκτήματα:
Η τηλεδιάσκεψη αποτελεί το πιο οικονομικό και προσιτό εργαλείο μετά την πρόσωπο με πρόσωπο επικοινωνία εκμηδενίζοντας σχεδόν την απόσταση και την ταχύτητα μετάδοσης της πληροφορίας. Ιδιαίτερα στην χώρα μας που διαθέτει αρκετά δυσπρόσιτα μέρη και μικρά νησιά μπορεί να βοηθήσει σημαντικά στο να πραγματοποιηθεί διδασκαλία σε όλα τα μαθήματα μειώνοντας σημαντικά το θέμα της εκπαιδευτικής ανισότητας. Έτσι, μπορεί να δοθεί στους μαθητές πληροφόρηση λεκτική και οπτική από όλο τον κόσμο ενώ βοηθάει και την συνεργασία μεταξύ τους. Επίσης μπορεί να συμβάλλει σημαντικά και στην επιμόρφωση των εκπαιδευτικών όπως και τα άτομα με ειδικές ικανότητες αφού όπως αναφέρει ο Gardner (1983, όπ. αναφ. στο Κασιδάκη κ.συν., 2004) «η τηλεκπαίδευση μπορεί να αξιοποιηθεί προκειμένου να ικανοποιήσει πολλές νοημοσύνες και μαθησιακά στυλ» (σελ.10).
Μειονεκτήματα:
Το θέμα του κόστους σύνδεσης είναι υπολογίσιμο, όπως και το θέμα της ύπαρξης του εξοπλισμού και τεχνικών προβλημάτων του συστήματος. Επίσης το θέμα της ελλιπούς γνώσης της χρήσης της τηλεδιάσκεψης δημιουργεί ένα ζήτημα ανισότητας όπως και η συμβολή στον πιθανό εθισμό του ανθρώπου στο διαδίκτυο. Υπάρχει επίσης πρόβλημα στην διαφορά φάσης ήχου και εικόνας ενώ σε πολλές περιπτώσεις η λεκτική επικοινωνία δεν είναι ποιοτική όσο στη δια ζώσης ενώ υπάρχει και το ζήτημα του χρονικού προγραμματισμού των συναντήσεων.
Ηλεκτρονική αλληλογραφία
Πλεονεκτήματα:
Σύμφωνα με τον Παναγιωτακόπουλο (1998) πλεονεκτήματα είναι ο εξαιρετικά μικρός χρόνος παραλαβής, το μικρό κόστος μεταβίβασης, «η σχετική διασφάλιση του απόρρητου του μηνύματος» (σελ.355) και « ο υψηλός βαθμός αξιοπιστίας στην πιστότητα των μεταφερομένων δεδομένων» (σελ.355). Η επικοινωνία είναι ιδιωτική και πιθανόν απρόσωπη, απαιτεί περισσότερο χρόνο από την τηλεδιάσκεψη έχει όμως τα πλεονεκτήματα του γραπτού λόγου που διαμορφώνεται καλύτερα με αναστοχασμό και αυτοκριτική του αποστολέα ενώ βοηθά στην αυτονόμησή του. Υπάρχει ανεξαρτησία από πλευράς χρόνου και τόπου αρκεί να υπάρχει ο εξοπλισμός και η υποδομή.
Μειονεκτήματα:
Θέματα κόστους σύνδεσης, εξοπλισμού, ύπαρξης εξοπλισμού και τεχνικών προβλημάτων του. Απουσία αυθόρμητης επικοινωνίας και διαλόγου. Η ¨κομπιουτεροφοβία¨ ή μη ενασχόληση με τους Η/Υ συντελεί στην άνιση χρήση του μέσου. Δεν υπάρχει αμεσότητα επικοινωνίας ενώ βοηθά στην απομόνωση. Απαιτεί χρόνο για την δημιουργία του μηνύματος ενώ πολλές φορές δεν γίνεται γνωστό το πρόσωπο που διδάσκει. Υπάρχει συγκεκριμένη χωρητικότητα θυρίδας αλλά και μεγέθους αρχείων που μπορούν να αποσταλούν.
Forum επικοινωνίας
Πλεονεκτήματα:
Δημοσιοποιεί ζητήματα σε όλους τους χρήστες γραπτώς δίνοντας πρόσβαση για άμεση πληροφόρηση σε θέματα που εξελίσσονται ραγδαία. Μικρό κόστος δημοσιοποίησης των απόψεων. Η επικοινωνία είναι απρόσωπη με τα πλεονεκτήματα του γραπτού λόγου που διαμορφώνεται καλύτερα με αναστοχασμό και αυτοκριτική του αποστολέα ενώ βοηθά και στην αυτονόμησή του. Υπάρχει ανεξαρτησία από πλευράς χρόνου και τόπου αρκεί να υπάρχει ο εξοπλισμός και η υποδομή.
Μειονεκτήματα:
Η δημοσιοποίηση απόψεων και μάλιστα γραπτώς είναι δεσμευτικές και αποδεικτικές ενώ απαιτούν πολλές φορές το ¨θάρρος της γνώμης¨ και ενέχουν τον κίνδυνο του λάθους, παράγοντες που δρουν ανασταλτικά σε ένα μέρος των χρηστών. Ενέχει ο κίνδυνος αναγραφής ακόμη και ανάρμοστων χαρακτηρισμών για χρήστες. Στην θεματολογία απαιτείται διερεύνηση προκειμένου να βρεθεί συγκεκριμένη απάντηση χρήστη ή θέματος. Υπάρχει κι εδώ, το κόστος σύνδεσης, εξοπλισμού συντήρησης ιστοσελίδας και τεχνικών προβλημάτων.
Ψηφιακές πηγές στο διαδίκτυο (internet)
Πλεονεκτήματα:
Βοηθούν στην γρήγορη εύρεση πληροφοριών διερευνώντας πολυποίκιλες πηγές σε όλο τον κόσμο. Βοηθούν στην επίλυση της ανισότητα πρόσβασης στην πληροφόρηση ενώ διαθέτουν μεγάλο όγκο πληροφορίας. Η εύρεσή των πηγών ικανοποιείται σε οποιονδήποτε χρόνο και τόπο αρκεί να υπάρχει εξοπλισμός και υποδομή.
Μειονεκτήματα:
Δημιουργούν ανισότητες λόγω αναλφαβητισμού στην χρήση Η/Υ και κόστους εξοπλισμού, υποδομής και συνδρομής ειδικά σε ψηφιακές βιβλιοθήκες ή περιοδικά ενώ υπάρχουν και προβλήματα μη σύνδεσης λόγω προβλημάτων, συντήρησης ή αναβαθμίσεων.
Στην παρουσίαση των αποτελεσμάτων της πληροφορίας δεν υπάρχει αξιολόγησή της ενώ δεν είναι εκπαιδευμένοι και οι χρήστες με αποτέλεσμα όπως αναφέρουν οι Jenkins et al. (2003, όπ. αναφ. στο Κόμης, Παρίση, & Τσέλιος, 2010), σε έρευνά τους «τα υποκείμενα φαίνεται να φυλλομετρούν ένα σχετικά μεγάλο αριθμό αποτελεσμάτων χωρίς ουσιαστικά να διαβάζουν και να αξιολογούν την πληροφορία» (σελ.145).
Η χρήση των λέξεων ? κλειδιών δημιουργεί δυσκολίες στους ανεκπαίδευτους χρήστες γεγονός που πιστοποιεί η έρευνα των Walraven et al. (2008, οπ. αναφ. στο Κόμης κ.συν., 2010), ενώ η έρευνα των Κόμη κ συν. (2010), εμφανίζει την χρήση των λογικών τελεστών να δημιουργεί δυσκολίες στους χρήστες αφού «χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρό ποσοστό» (σελ. 149).
Επίλογος
Από τα προαναφερθέντα διαπιστώνονται δυνατότητες, πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα των συγκεκριμένων εργαλείων Τ.Π.Ε. στην εκπαίδευση και στην εξΑΕ, όπου, υπό προϋποθέσεις, κάποια μειονεκτήματα μπορούν να εξαλειφθούν ή να μετατραπούν σε πλεονεκτήματα.
Ως επιστέγασμα της όλης εργασίας παρατίθεται η παρακαταθήκη του Rumble (2011, οπ. αναφ. στο Αποστολίδου, 2011) πως «προκειμένου να πραγματωθεί το προγραμματικό σκεπτικό της «ανοικτής» εκπαίδευσης χρειάζεται νηφάλια αποτίμηση των πραγματικών αναγκών του μεγαλύτερου πληθυσμιακού ποσοστού της γης, όπως η ανάγκη για φτηνή και προσβάσιμη γνώση σε παγκόσμια κλίμακα» (σελ.43).
Σύνολον ΑΡ Λ:1265
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ
Αναστασιάδης, Π. (2008). Η Τηλεδιάσκεψη στην Υπηρεσία της Δια Βίου Μάθησης και της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης. Αθήνα: GUTENBERG.
Αποστολίδου, Α. (2011). Ζητήματα Συγκρότησης της εξ Αποστάσεως Εκπαίδευσης ως Γνωστικού Πεδίου: Επισκόπηση των Επιστημονικών Περιοδικών. Διεθνές Περιοδικό Open Education/Ανοικτή Εκπαίδευση. Τεύχος 7, αρ.1, σσ. 36-53. Ανακτήθηκε στις 18/4/2012 από το: http://journal.openet.gr/index.php/openjournal/article/view/121/70
Αποστολάκης, Ι. (2009). Χαρακτηριστικά Αξιολόγησης Μαθησιακών Περιβαλλόντων σε Ηλεκτρονικές Μαθησιακές Κοινότητες. Διπλωματική διατριβή. Πάτρα: ΕΑΠ
Eurostat, (2011). Information society statistics. Households and individuals. Ανακτήθηκε στις 18/4/2012 από το: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/statistics_explained/index.php/Information_society_statistics#Households_and_individuals
Κόμης, Β. (2004). Εισαγωγή στις Εκπαιδευτικές Εφαρμογές των Τεχνολογιών της Πληροφορικής και των Επικοινωνιών. Αθήνα: ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΩΝ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ.
Κόμης, Β., Παρίση, Μ., & Τσέλιος, Ν. (2010). Μελέτη Στρατηγικών Αναζήτησης Πληροφορίας στο Διαδίκτυο. Στο: Γρηγοριάδου, Μ. (Επιμ.) Διδακτική της Πληροφορικής, Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Συνεδρίου, Απρίλιος 2010. Τόμος Α΄, σσ. 144-150. Ανακτήθηκε στις 18/4/2012 από το: http://hermes2.di.uoa.gr:8080/didinf5/templates/themza_j15_13/Proceedings-5thPanHellenicConference-DidacticsOfInformatics.pdf
Κασιδάκη, Σ., Κοτοπούλη, Γ., Κουτλή, Γ., & Μπασματζίδης, Γ. (2007). Ο Ρόλος της Τηλεδιάσκεψης στην εξ Αποστάσεως Εκπαίδευση. Ενδιάμεση εργασία. Αθήνα: ΕΚΠΑ Παιδαγωγικό Τμήμα Δημοτικής Εκπαίδευσης Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα Πληροφορική στην Εκπαίδευση.
Λιοναράκης, Α. (2011). Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνίας και εξ Αποστάσεως Σχολική Εκπαίδευση. Στο: Ένταξη και Χρήση των ΤΠΕ στην Εκπαιδευτική Διαδικασία, 2ο Πανελλήνιο Συνέδριο, Απρίλιος 2011. Τόμος Α΄., σσ. 9-17. Ανακτήθηκε στις 17/4/2012 από το: http://www.etpe.gr/files/proceedings/27/1304943876_1-0009.pdf
Παναγιωτακόπουλος, Χ. (1998). Το Ηλεκτρονικό Ταχυδρομείο (E-Mail). Στο: Κόκκος, Α., Λιοναράκης, Α., Ματραλής, Χ., Παναγιωτακόπουλος, Χ., (Επιμ.), Ανοικτή και εξ αποστάσεως εκπαίδευση. Θεσμοί και λειτουργίες. Τόμος Γ΄., σελ. 350-359. Πάτρα: ΕΑΠ.
