• Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΑΠΠΟΥ ΧΟΥΡΜΟΥΖΗ

         Ο παππούς Χουρμούζης Χουρμουζιάδης γεννήθηκε στο Τσακήλι Τσατάλτζας το 1900. Όντας φιλομαθής, και μεγαλώνοντας σε μια οικογένεια που αγαπούσε τα γράμματα και είχε παράδοση στη μόρφωση, επόμενο ήταν να μορφωθεί κι αυτός. Σε ηλικία δεκατεσσάρων χρόνων, λόγω των δύσκολων συνθηκών της εποχής και της επιστράτευσης του πατέρα του Ξενοφώντα, αναγκάστηκε να δουλέψει σε ένα φούρνο σε μια γειτονική κωμόπολη το Χαδίμκοϋ. Από το 1918 δούλεψε για λογαριασμό των Άγγλων στην Κωνσταντινούπολη, όπου έμαθε πολύ καλά και την αγγλική γλώσσα. Επίσης μιλούσε και έγραφε πολύ καλά τα τουρκικά. Με την ανταλλαγή του 1924 αναγκάζεται κι αυτός να ακολουθήσει τη μοίρα των συγχωριανών του και να καταλήξει στο Παλαίφυτο μαζί με την οικογένειά του. Εκεί το 1926 παντρεύεται τη γιαγιά μου Δέσποινα Γεωργίου Ιακωβάκογλου.

Από αριστερά ο Χουρμούζιος Χουρμουζιάδης το 1914

        H οικογένεια του παππού μου Χουρμούζη Χουρμουζιάδη εξαιτίας των εξαιρετικά δυσμενών συνθηκών ζωής, των ασθενειών,  των κουνουπιών, της υγρασίας, και του μικρού κλήρου, αποφάσισε να φύγει από το Παλαίφυτο και να πάει στο Διαλεχτώ Καβάλας το 1927. Άλλωστε στην περιοχή της Καβάλας είχαν πάει νωρίτερα και άλλα μέλη της οικογένειας. Εκεί στο Διαλεχτώ γεννιούνται ο πατέρας μου Γιώργος το 1928 και ο θείος μου Νίκος το 1930. Στο Διαλεχτώ τους δόθηκε σπίτι που ανήκε σε Τούρκους ανταλλάξιμους, καθώς και μικρός κλήρος χωραφιών.  Στην κοιλάδα του Νέστου  κύρια ασχολία των κατοίκων υπήρξε η εντατική καλλιέργεια του καπνού, της ποικιλίας πασμάς. Ο καπνός, εκλεκτής ποιότητας, κέρδισε τις αγορές της Ευρώπης και έφερε πολλά χρήματα στην περιοχή. Η παραγωγή του καπνού αυξήθηκε κατακόρυφα την περίοδο 1930-1940 και έφτασε μέχρι ένα εκατομμύριο οκάδες το χρόνο, ενώ η τιμή του ανέβηκε στη μία λίρα η οκά. Από το 1928 άρχισε σε όλα τα χωριά η ίδρυση αγροτικών Συνεταιρισμών, οι οποίοι εξασφάλιζαν στα μέλη τους ιατροφαρμακευτική περίθαλψη και ασφάλιση της παραγωγής.

Παστάλιασμα καπνού στο Διαλεχτό

        Οι κάτοικοι του Διαλεχτού ασχολήθηκαν με την καλλιέργεια του καπνού που τους ήταν γνωστή από την πατρίδα τους. Το 1930 ίδρυσαν και τον Αγροτικό Πολιτικό Σύλλογο "Η Πρόοδος", με στόχο την οργάνωση των καπνοπαραγωγών και τη βελτίωση της οικονομικής τους κατάστασης. Ο παππούς μου Χουρμούζης ήταν από τα ιδρυτικά μέλη του συλλόγου και μέλος του διοικητικού συμβουλίου του . Στο αρχείο της οικογένειας υπάρχει το πρακτικό συνεδριάσεων του συλλόγου. Λόγω της ανάμειξής του όμως στο Αγροτικό Κόμμα και της αριστερής του ιδεολογίας , κυνηγήθηκε από την ασφάλεια Καβάλας και η οικογένεια του αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Διαλεχτώ. Εκεί παρέμεινε μόνο ο αδερφός του Γιώργος Χουρμουζιάδης με την οικογένειά του.

         Ξαναεπέστρεψε  λοιπόν η οικογένεια στην περιοχή των Γιαννιτσών, όπου τους δόθηκε κλήρος 30 στρεμμάτων στην περιοχή της λίμνης. Στην αρχή κατέληξαν στο χωριό Καρυώτισσα, όπου ο παππούς βρήκε δουλειά, λόγω των γραμματικών του γνώσεων, ως γραμματέας της κοινότητας. Στην Καρυώτισσα γεννιέται και η κόρη τους Αργυρώ. Δεν παρέμεινε όμως πολύ καιρό σ' αυτή τη θέση και το καθεστώς Μεταξά τον διώχνει από την κοινότητα λόγω της ανάμειξής του στο Αγροτικό Κόμμα και της κινητοποίησης των αγροτών. Μαζί του κατηγορείται και ο μπατζανάκης του Όμηρος Γεωργίου (που είχε παντρευτεί την αδερφή της γιαγιάς μου Άννα) που ήταν υπεύθυνος των έργων της αποξήρανσης της λίμνης Γιαννιτσών και απολύεται από τη δουλειά του. Ο παππούς φυλακίζεται για τρεις μήνες στις φυλακές της Βέροιας από 1/6/1938 μέχρι τις 16/8/1938. Στις 10/9/1939 εκτοπίζεται στην Ανάφη, όπου παραμένει μέχρι τις 15/2/1940. Σ΄αυτό το διάστημα η οικογένεια κυνηγημένη φεύγει από την Καρυώτισσα και καταλήγει στο Παλαίφυτο, όπου μένει με ενοίκιο στο σπίτι της γιαγιάς μου Αναστασίας Καραμπινάκη. Χρόνια αργότερα το 1947 τα δυό αγόρια θα καταφέρουν να χτίσουν το δικό τους σπίτι, σε οικόπεδο που τους παραχωρήθηκε από την κοινότητα.

1949-Γιώργος, Ρούλα, Νίκος  μπροστά στο σπίτι

         Στην κατοχή ο παππούς συμμετέχει στο ΕΑΜ και αναλαμβάνει δράση σαν πολιτικός καθοδηγητής, με το ψευδώνυμο "Κρίτων". Στις 18/10/1941 συλλαμβάνεται από τους Γερμανούς και φυλακίζεται στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Το στρατόπεδο αυτό στη διάρκεια της κατοχής ήταν στρατόπεδο συγκέντρωσης αντιστασιακών, τόπος εκτελέσεων και βασανιστηρίων. Εκεί, στο στρατόπεδο "Παύλου Μελά", μια ολόκληρη πολιτεία από δεσμίους των ναζί είναι εγκλωβισμένη. Μελανό, άθλιο το σκηνικό τούτης της παγερής φυλακής. Η φτώχεια, η πείνα, το κρύο, οι ψείρες, οι αρρώστιες, η δυστυχία, οι εξευτελισμοί και τα τρελά βασανιστήρια θερίζουν τους φυλακισμένους. Κι οι κλούβες της Κατοχής πάνε και έρχονται βαρυφορτωμένες. Γεμίζουν από μελλοθανάτους κι επιστρέφουν άδειες. Εκεί παρέμεινε μέχρι τις 25/2/1942. Ήταν καταδικασμένος σε θάνατο και θα τον έστελναν για εκτέλεση. Μάλιστα είχε κακοποιηθεί τόσο πολύ, που στο χωριό έφτασε η είδηση ότι είχε πεθάνει.  Όμως με την  παρέμβαση μιας ιερόδουλης που δούλευε για τους Γερμανούς και η οποία καταγόταν από το χωριό και λυπήθηκε την οικογένειά του κατάφερε να γλυτώσει και να ελευθερωθεί.

Στρατόπεδο Παύλου Μελά

        Με το που απελευθερώνεται συνεχίζει την αντιστασιακή του δράση στο ΕΑΜ. Τον Οκτώβρη του 1942 συμμετείχε στη μεγάλη Παμμακεδονική Συνδιάσκεψη της ΕΠΟΝ, που έγινε  στο Καταφύγι Πιερίων και στην  τριήμερη συνδιάσκεψη του ΕΑΜ Δυτικής Μακεδονία στη Σκουτέρνα. Στο χωριό δεν μπορεί να επιστρέψει γιατί το έχουν καταλάβει οι Ομπαρλήδες και οι Γερμανοί και τον αναζητούν.

        Παράλληλα τα αδέρφια του παππού μου Λευτέρης και Χριστόφορος είναι αντάρτες στο  30ο σύνταγμα του ΕΛΑΣ, που δρά στο Πάϊκο και που σύμφωνα με την υπεύθυνη γνώμη δυο πολεμάρχων της εθνικής αντίστασης, του στρατιωτικού αρχηγού του ΕΛΑΣ στρατηγού Στέφανου Σαράφη και του καπετάνιου της ομάδας μεραρχιών Μακεδονίας Μάρκου Βαφειάδη, ήταν από τα μαχητικότερα και καλύτερα οργανωμένα συντάγματα του ΕΛΑΣ. Ο  Χριστόφορος συνελήφθη αιχμάλωτος μετά από μια φονική μάχη στο Πάϊκο,  βασανίστηκε δε τόσο σκληρά που δεν μπορούσαν να αναγνωρίσουν το πτώμα του. Τον αναγνώρισαν μόνο από ένα γράμμα της γυναίκας του, που είχε πάνω του.

       Για εφτά μήνες από τις 15 Μαρτίου μέχρι τις 18 Οκτωβρίου του 1944 ο Χουρμούζης βρίσκεται στην επαρχία Αριδαίας στους τομείς Εξαπλατάνου, Φούστανης, Νώτιας, Αρχαγγέλου, Αψάλου και στα Έμπεδα του Πάϊκου. Στην περιοχή αυτή διαδραματίζονται πολύ σοβαρά γεγονότα. Στα τέλη του 43 ιδρύθηκε η ΣΝΟΦ "Σλαβομακεδονικό Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο" και κύριο μέλημα της ο προσηλυτισμός σλαβόφωνων του ελληνικού χώρου στην Τιτοική "μακεδονική" ιδεολογία. Επί πλέον η ηγεσία του ΚΚΕ επέτρεψε την είσοδο στο ελληνικό έδαφος "γιουγκοσλαβομακεδονικών" παρτιζάνικων ομάδων καθώς και προπαγανδιστών για να διαφωτίσουν σλαβόφωνους χωρικούς. Στην πραγματικότητα στράφηκαν κατά του ελληνικού στοιχείου (ελληνόφωνο-σλαβόφωνο)με προοπτική να τεθούν σε εφαρμογή τα σχέδια του Τίτο για ενοποίηση της Μακεδονίας.

        Τον Μάιο του 1944 αναπτύσσεται το αυτονομιστικό κίνημα του Τέμπο -υπαρχηγού του Τίτο - στους τομείς των συνόρων της Γιουγκοσλαβικής μακεδονικής μειονότητας των Σλαβόφωνων πληθυσμών των συνόρων. Με βάση αυτό το σχέδιο, που καθορίστηκε από το στρατηγείο του Τίτο , η Γιουγκοσλαβία εκβίασε το σχηματισμό στις μονάδες του ΕΛΑΣ των δύο σλαβομακεδονικών ταγμάτων (Βίτσι και Καϊμακτσαλάν) τον Ιούλιο και Αύγουστο 1944. Φαίνεται ότι η ηγεσία του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αντιλήφθηκε εγκαίρως τον κίνδυνο και πήρε αυστηρά μέτρα επιτήρησης και περιορισμού των αυτονομιστικών δραστηριοτήτων. Όλο αυτό το διάστημα έγινε μεγάλος αγώνας από τα στελέχη του ΕΑΜ για την καταπολέμηση του χωριστικού προπαγανδισμού.  Οπότε πάλι με εντολή από τη Γιουγκοσλαβία σκηνοθετήθηκαν στο δεύτερο δεκαήμερο του Οκτωβρίου 1944 η “εξέγερση” και το πέρασμα των δύο ταγμάτων του ΕΛΑΣ στα Σκόπια και την οργάνωσή τους εκεί σε ταξιαρχία του γιουγκοσλαβικού στρατού.

       Τον Οκτώβρη του 1944 οι Γερμανοί ετοιμάζονται να φύγουν από την Ελλάδα. Ο Χουρμούζης κάνει μεγάλη περιοδεία για την οργάνωση του Α.Κ.Ε.  Όταν ξεσπούν τα Δεκεμβριανά τον βρίσκουν στην Ξάνθη. Η περιοδεία κρατάει δύο μήνες: Δράμα, Καβάλα, Χρυσούπολη, Τοξότες, Ξάνθη, Κομοτηνή, Αλεξανδρούπολη, Διδυμότειχο, Ορεστιάδα. Εγκαθίστανται Νομαρχιακές Επιτροπές του Α.Κ.Ε σε όλες αυτές τις πόλεις με   μεγάλες δυσκολίες γιατί οι περιοχές μόλις έχουν απελευθερωθεί από τη Βουλγάρικη κατοχή. ΣΑτις 6 Οκτωβρίου ο επαναστάτης Τερπέσεφ μίλησε στην Καβάλα, ότι οι Βούλγαροι φεύγουν από την Ελλάδα και παραδίδουν την περιοχή αυτή στους Έλληνες Ελασίτες και τους αρχηγούς της ΟΧΡΑΝΑ , που έκαναν στους Έλληνες τόσα εγκλήματα, στις ελληνικές αρχές για να τους τιμωρήσουν.

         Οι Γερμανοί και οι Βούλγαροι φεύγουν, η Ελλάδα απελευθερώνεται. Οι αγωνιστές και οι αγωνίστριες της Εθνικής Αντίστασης έγιναν προδότες. Και οι προδότες έγιναν εθνικόφρονες. Από την μία μέρα στην άλλη. Άνθρωποι ντυμένοι με γερμανικά ρούχα, άνθρωποι οι οποίοι βασανίζανε, με χειροβομβίδες ζωσμένοι στην μέση, την άλλη μέρα έγιναν αυτοί οι εθνικόφρονες. Και ξαφνικά όλοι οι άλλοι έγιναν προδότες. Και άρχισε ένα κυνηγητό που δεν είχε τέλος. Περνάει το 1945 με τέτοια τρομοκρατία και φθάνουμε στις εκλογές. Ακολουθεί η αποχή στις εκλογές του 1945 και από εκεί και πέρα  άνοιξε ο δρόμος πλέον για την βασιλεία. Ό,τι χειρότερο μπορούσε να φανταστεί κανείς. Τρομοκρατία, ξυλοδαρμοί, την νύχτα ομάδες να σπάνε πόρτες, να πετάνε πέτρες επάνω στα κεραμίδια. Ο Χουρμούζης ξανασυλλαμβάνεται στις 18/2/1945 και κλείνεται για 14 μήνες στις φυλακές της Βέροιας. Αποφυλακίζεται στις 27/7/1946.

Από την εξορία (1948 Λήμνος, 1949 Μακρόνησος, 1950-1952 Αη Στράτης).  Ο πρώτος από αριστερά είναι ο Μάνος Κατράκης, ο δεύτερος είναι ο Ρίτσος.

         Είναι η περίοδος του Εμφυλίου πολέμου, η παρουσία του κρίνεται επικίνδυνη, γι΄αυτό και η  ελευθερία του δεν κρατάει για πολύ. Στις 6/4/1947 συλλαμβάνεται και πάλι και εξορίζεται, αυτή τη φορά για 57 ολόκληρους μήνες  στα ξερονήσια της Μακρονήσου του Αηστράτη και της Λήμνου. Απελευθερώνεται στις 25/12/1951, μετά τις εκλογές της 27ης Οκτωβρίου 1951, που ανέλαβε Πρωθυπουργός  ο Νικόλαος Πλαστήρας. Η Κυβέρνηση Πλαστήρα σε μια προσπάθεια κατευνασμού των διαιρέσεων του Εμφυλίου ψήφισε τον νόμο 2058/1952 με τον οποίον μετατράπηκαν σε ισόβια όλες οι θανατικές καταδίκες που είχαν έως τότε επιβληθεί, επετράπη η αναθεώρηση δικαστικών αποφάσεων του Εμφυλίου  και διευκολύνθηκε η απόλυση ορισμένων κατηγοριών φυλακισμένων και εξορίστων. Με βάση το νόμο αυτό, στους μήνες που ακολούθησαν, απολύθηκαν από τις φυλακές οι περισσότεροι πολιτικοί κρατούμενοι κι έτσι από 14.000 περίπου τον Οκτώβρη του 51 μειώθηκε σε 5.500 (σχεδόν όλοι καταδικασμένοι σε ισόβια) τον Δεκέμβριο του 52.

Η ταυτότητά του στη Μακρόνησο

          Η Μακρόνησος αποτελεί μία από τις μελανότερες σελίδες της ιστορίας του εμφύλιου πολέμου. Το 1947 εξορίζονται εκεί όλοι οι νεοσύλλεκτοι στρατιώτες με "ύποπτα φρονήματα", επανδρώνοντας τα τρία ειδικά τάγματα οπλιτών (Α' ΕΤΟ, Β' ΕΤΟ, Γ' ΕΤΟ). Το 1948 δημιουργείται το 4ο τάγμα στο οποίο μεταφέρονται οι πολιτικοί εξόριστοι. Ο τρόμος και τα βασανιστήρια ήταν η μέθοδος για ιδεολογική αναβάπτιση η οποία θα δηλωνόταν με την δήλωση μετάνοιας . Έλληνες βασάνιζαν Έλληνες. "Πατριώτες" βασάνιζαν Πατριώτες. Σε σκηνές ενός ατόμου ζούσαν τρεις. Οι δοκιμασίες πολλές και κυρίως αυτή της δίψας. Όταν δεν μπορούσε να φτάσει το καΐκι που μετέφερε νερό, τους έδιναν αλμυρό μπακαλιάρο... Απειλές, ατομικοί και ομαδικοί βασανισμοί βρίσκονταν στο καθημερινό πρόγραμμα με σκοπό να σκύψουν το κεφάλι, να καμφθεί το ηθικό. Όσοι δεν υπέγραφαν δήλωση μετάνοιας μεταφέρονταν στην χαράδρα του Α' ΕΤΟ κι από εκεί πέρναγαν στρατοδικείο. Στη Μακρόνησο ο Παππούς γνωρίζει όλα τα μεγάλα ονόματα της ελληνικής διανόησης: Ρίτσο, Θοδωράκη, Κατράκη κ.λ.π

        Ο Αη Στράτης αποτελεί στην νεώτερη ιστορία το νησί με τα περισσότερα χρόνια παραμονής εξορίστων σε αυτό. Το Ιδιώνυμο του Βενιζέλου θεσμοθετεί τις εξορίες και από τότε ο Αη Στράτης γίνεται μόνιμος τόπος εξορίας. Κατά την περίοδο 1936-1940 (με τις απεργίες του 1936 και τη Δικτατορία Μεταξά) ξεπερνά τους 250 πολιτικούς εξόριστους. Το στρατόπεδο του Αη Στράτη ξανανοίγει δεύτερη φορά το 1946 έως και το 1949, όπου εξορίζονται με διοικητική προληπτική εκτόπιση και χωρίς συγκεκριμένο κατηγορητήριο περίπου 5000 άντρες και 500 γυναίκες. Από εκεί αργότερα μεταφέρονται στην Μακρόνησο.

         Ο Αη Στράτης χρησιμοποιείται για τρίτη φορά ως τόπος εξορίας από το 1950 έως και το 1962. Μετά την λήξη του Εμφύλιου πολέμου στο νησί μετατοπίζονται αρχικά 1800 αμετανόητοι από την Μακρόνησο. Επιπλέον, με το κλείσιμο του στρατοπέδου των εξορίστων γυναικών στο Τρίκερι έρχεται και ένας μικρός αριθμός γυναικών. Ο αριθμός όμως αυτός διευρύνεται με νέες συλλήψεις και με ένα αριθμό από πολιτικούς κρατουμένους, που μόλις έχουν αποφυλακιστεί από τις διάφορες φυλακές. Συνολικά από τον Αη Στράτη την τρίτη περίοδο περνούν γύρω στους 4500 εξόριστους. Με τις άδειες και τις απολύσεις ο αριθμός των εκτοπισμένων είναι ωστόσο διαρκώς φθίνων και το στρατόπεδο κλείνει οριστικά το 1962. Συνολικά από τον Αη Στράτη πέρασαν γύρω στις 10.000 πολιτικοί εξόριστοι, άντρες, γυναίκες και μικρά παιδιά.

Στο Κάστρο της Λήμνου	Αη Στράτης

         Την 1η Αυγούστου του 1951 ιδρύεται   η Ε.Δ.Α  σαν συνασπισμός κομμάτων της αριστεράς, με την πρωτοβουλία του εκτός νόμου τότε τελούντος Κ.Κ.Ε., με πρόεδρο τον Ιωάννη Πασαλίδη. Την ιδρυτική διακήρυξή της υπέγραψαν μικρά αριστερά κόμματα που ήταν νόμιμα εκείνη την περίοδο: το Σοσιαλιστικό Κόμμα Ελλάδας, ο Δημοκρατικός Συναγερμός, το Κόμμα Αριστερών Φιλελευθέρων, και το Δημοκρατικό Ριζοσπαστικό Κόμμα. Ο βασικός κορμός των στελεχών της ήταν μέλη του Κ.Κ.Ε., το οποίο είχε τεθεί εκτός νόμου από το 1947. Η Ε.Δ.Α. πρωτοσυμμετείχε σε βουλευτικές εκλογές στις Εκλογές του 1951 όπου εξελέγησαν τελικά 10 βουλευτές. Στις εκλογές του 1952, δεν κατάφερε να αναδείξει ούτε ένα βουλευτή. Το 1956 η Ε.Δ.Α. μετατράπηκε σε ενιαίο κόμμα. Το 1958 η ηγεσία του Κ.Κ.Ε. αποφασίζει να διαλύσει όσες παράνομες οργανώσεις της είχαν απομείνει στην Ελλάδα και τα μέλη τους να ενταχθούν στην νόμιμη Ε.Δ.Α.  Και ο Χουρμούζης προσχωρεί στην Ε.Δ.Α,  με την οποία μάλιστα πολιτεύεται στις εκλογές του 1958. Και ενώ ήταν σίγουρη η εκλογή του , διότι η Ε.Δ.Α θα έβγαζε σίγουρα βουλευτή στο νομό , το κόμμα έδωσε γραμμή να ψηφιστεί άλλος υποψήφιος, συνεργαζόμενος με την Ε.Δ.Α, και ο παππούς δεν ψήφισε ούτε ο ίδιος τον εαυτό του. Το αποτέλεσμα ήταν βέβαια να εκλεγεί ο συνεργαζόμενος και την άλλη μέρα μαζί με άλλους 20 να προσχωρήσει στην Ένωση Κέντρου.

          Στις εκλογές του χρόνου αυτού κατορθώνει να πάρει το 24,4% των ψήφων καταλαμβάνοντας 78 βουλευτικές έδρες και να αναδειχτεί αξιωματική αντιπολίτευση. Η άνοδος της ΕΔΑ στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης , σε συνδυασμό με τις αποσυνθετικές τάσεις που επικρατούσαν στο χώρο των κομμάτων του Κέντρου προκάλεσαν πονοκέφαλο τόσο στην ντόπια ολιγαρχία όσο και στον ξένο παράγοντα. Σε επιστολή του, την 1/7/1958, προς το βασιλιά Παύλο ο Σ. Βενιζέλος έκανε λόγο για «μίαν ανησυχαστικήν διόγκωσιν της ΕΔΑ, της οποίας το ποσοστόν 24% είναι ακόμη μεγαλύτερον από ό,τι ενεφανίσθη». Και πρόσθετε: «Πάντως, γεγονός είναι, ότι εις ουδεμίαν στιγμήν προεβλέψαμεν την ΕΔΑ ως δεύτερον κόμμα και η ευθύνη βαρύνει όλους μας». Στο ίδιο πνεύμα ο Κ. Καραμανλής γράφει ότι «το αποτέλεσμα των εκλογών του 1958 προεκάλεσεν εις την κοινήν γνώμην ένα μούδιασμα και ανησυχίες διά το μέλλον». Στην πραγματικότητα δεν ήταν η κοινή γνώμη που ανησυχούσε, αλλά το οικονομικοπολιτικό κατεστημένο το οποίο και φρόντισε να αντιδράσει άμεσα.

        Έτσι, την επομένη των εκλογών συγκροτήθηκαν μια σειρά μηχανισμοί αντιμετώπισης του λεγόμενου κομμουνιστικού κινδύνου που, για τους κρατούντες, συνιστούσε η ΕΔΑ και λίγο αργότερα δεν άργησε να ανθίσει το λεγόμενο παρακράτος, η σκοτεινή δηλαδή δραστηριότητα των κρατικών μηχανισμών, που δημιουργούσαν και συντηρούσαν πλήθος ολιγάριθμων αντικομουνιστικών οργανώσεων από ακροδεξιά, φασιστικά και κακοποιά στοιχεία, με στόχο την τρομοκράτηση των κομμουνιστών, των αριστερών και προοδευτικών πολιτών. Το καθεστώς της βίας του κράτους και του παρακράτους κατά της Αριστεράς δεν ήταν μόνο εν γνώσει της ΕΡΕ. Το γνώριζαν και το ενέκριναν και οι ηγέτες του Κέντρου, ενώ ένθερμος οπαδός του υπήρξε ο Γ. Παπανδρέου. Αυτή την εποχή μια σειρά ανώτερα στελέχη της ΕΔΑ στάλθηκαν στον Άη-Στράτη. Μεταξύ αυτών και ο παππούς μου, που εξορίστηκε στον Αηστράτη από τις 28/10/1959 μέχρι τις 18/8/1961. Οι συνθήκες διαβίωσης στο στρατόπεδο ήταν φρικτές. Tο στρατόπεδο τοποθετήθηκε σε δύο ανεμοδαρμένες χαράδρες των χειμάρρων που καταλήγουν στον οικισμό. Oι εξόριστοι ζούσαν σε πάνινες σκηνές και αυτοσχέδια κτίσματα, εκτεθειμένοι στα σκληρά καιρικά φαινόμενα και τις πλημμύρες των ποταμών.

Γράμμα απ' την εξορία

       Στα γράμματα που έστελνε ο παππούς μου μαθαίνουμε για τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης:

Αη Στράτης 25/5/61

......Μάθετε πως χθες ως σήμερα έχουμε αποχή από συσσίτιο σε ένδειξη διαμαρτυρίας διότι μας κρατούν επί 16 ολόκληρα χρόνια μέσα στις εξοντωτικές και απάνθρωπες συνθήκες στις υγρές χαράδρες του Αη Στράτη, και με το κρούσμα κοιλιακού τύφου που παρουσιάστηκε στο στρατόπεδό μας υπάρχει άμεσος κίνδυνος για τη ζωή μας. Με 10.70 επίδομα πείνας η υγεία όλων μας είναι κλονισμένη και η παραμικρή αρρώστια μας ρίχνει κάτω. Κάνουμε έκκληση σε όλους τους φίλους, συγγενείς και γνωστούς, σε όλους τους τίμιους πατριώτες, σε ολόκληρο τον ελληνικό λαό να διαμαρτυρηθή στην Κυβέρνηση, στους αρχηγούς Κομμάτων, σε όλους τους βουλευτές να μας συμπαρασταθούν και να ζητήσουν να καταργηθή το αίσχος της εξορίας. Να απολυθούν αμέσως οι άρρωστοί μας και να λυθούν όλα τα ζητήματά μας (αύξηση επιδόματος, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ελεύθερο επισκεπτήριο, να μη κατακρατούν τα γράμματά μας στη λογοκρισία κ.λ.π) και να διαλυθή το στρατόπεδο......

 

Αη Στράτης  5 Ιούλη 1961

....... Σήμερα έχουμε αποχή από το συσσίτιο, την τέταρτη κατά σειρά μέσα σε δύο μήνες. Διαμαρτυρόμαστε για το καινούριο κρούσμα τύφου που παρουσιάστηκε πριν λίγες μέρες σε συνεξόριστό μας. Επίσης για τα διάφορα περιοριστικά μέτρα που παίρνονται εις βάρος μας - για τη μη αύξηση του επιδόματος μας, και για μια σειρά άλλα σοβαρά προβλήματά μας- Επίσης ζητούμε την κατάργηση του στρατοπέδου και την απόλυσή μας από τις θανατογόνες χαράδρες του Αη Στράτη. Από σας ζητούμε να κάνετε ότι μπορείτε για να βοηθήσετε στον αγώνα που κάνουμε για να αποφύγουμε την εξόντωση από τον τύφο και τον αργό θάνατο της πείνας που μας καταδικάζει η Κυβέρνηση Καραμανλή. Διαμαρτυρηθείτε όπου μπορείτε κι όπως σας είναι δυνατόν. Εμείς είμαστε αποφασισμένοι να παλέψουμε με όλα τα μέσα που έχουμε στη διάθεσή μας......

           Ο Χουρμούζης επιστρέφει από την εξορία στις 18/8/1961 και αμέσως κινητοποιείται πάλι βάζοντας  υποψηφιότητα στις εκλογές της 29ης Οκτώβρη του 1961 , που προκηρύσσει η Κυβέρνηση Καραμανλή. Αποσύρει όμως την υποψηφιότητά του για λόγους υγείας, όπως αναφέρει ο ίδιος. Δεν είμαστε σίγουροι αν αυτός ήταν ο πραγματικός λόγος ή αν υπήρξαν κομματικοί λόγοι που το επέβαλαν. Ίσως να έπαιξε ρόλο και η τρομοκρατία που επέβαλαν στο χωριό οι αστυνομικοί και οι μπράβοι, που δεν άφησαν σε ησυχία ούτε τον παππού, ούτε την οικογένειά του. Μάλιστα μετά τις εκλογές στις 10 Νοεμβρίου, 3 η ώρα μετά τα μεσάνυχτα ο αστυνόμος Καρυωτίσσης μαζί με μπράβους εισέβαλαν με τη βία στο σπίτι του παππού και επειδή δεν βρήκαν τον ίδιο χτύπησαν πολύ άσχημα τη γιαγιά.

Πρόταση υποψηφιότητας βουλευτού

        Οι εκλογές της 29ης Οκτώβρη του 1961 έγιναν με το πιστόλι και το χωροφύλακα! Ήταν οι εκλογές της βίας και της νοθείας. Αναφορικά με τη νοθεία τα στοιχεία που βγήκαν στη δημοσιότητα μετά τις εκλογές φανερώνουν ότι ήταν εκτεταμένη, με αποτέλεσμα ο λαός να λέει τη χαρακτηριστική φράση ότι «ψήφισαν μέχρι και τα δένδρα». Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα, όλο το όργιο της βίας και της νοθείας εκδηλώθηκε βάσει ενός σχεδίου που έφερε την ονομασία «Ασκησις ΠΕΡΙΚΛΗΣ» και είχαν επεξεργαστεί στην τελική του μορφή λίγους μήνες πριν τις εκλογές οι επιτροπές αντικομουνιστικού αγώνα στις οποίες αναφερθήκαμε πιο πάνω. Σκοπός του σχεδίου ήταν, με τη χρησιμοποίηση όλων των ενδεικνυόμενων μέσων, να υποστεί ο κομμουνισμός κάμψη και «να κατέλθη εις επίπεδα κάτω του 20%» Σημειώθηκαν βίαια επεισόδια κατά την προεκλογική εκστρατεία κατά των οπαδών της ΕΔΑ (η οποία συμμετείχε με την ονομασία «ΠΑΜΕ»), ακόμη και κατά υποψηφίων βουλευτών της. Στις συμπλοκές υπήρξαν και νεκροί από πυρά του στρατού και της χωροφυλακής. Ιδιαίτερα στην επαρχία στρατός, χωροφυλακή και παρακρατικοί ("μαγκουροφόροι") άσκησαν ψυχολογική πίεση στους πολίτες να μη συμμετάσχουν στις προεκλογικές εκδηλώσεις της ΕΔΑ και να μην την ψηφίσουν. Προεκλογικό υλικό της ΕΔΑ κατασχέθηκε κατ' επανάληψιν, ενώ πολλές συγκεντρώσεις της παρεμποδίστηκαν είτε με την επέμβαση του στρατού και της αστυνομίας είτε με τη δημιουργία επεισοδίων από πολίτες που εκτελούσαν διαταγές των τελευταίων.

         Επεισόδια βίας ή τρομοκρατίας σημειώθηκαν και σε βάρος υποψηφίων της Ενώσεως Κέντρου.  Στις 4 Νοεμβρίου ορκίστηκε η νέα κυβέρνηση Κ. Καραμανλή. Στις 1 Δεκεμβρίου ο Γεώργιος Παπανδρέου ξεκίνησε τον Ανένδοτο αγώνα ο οποίος κορυφώθηκε με μεγάλες πορείες και διαδηλώσεις σε όλη την χώρα. Ο Ανένδοτος αγώνας συνεχίστηκε μέχρι το 1963 δημιουργώντας μεγάλη πολιτική ένταση. Και η ΕΔΑ, που ήταν ο μεγάλος ηττημένος αυτής της εκλογικής αναμέτρησης, υποστήριξε τον ανένδοτο αγώνα οργανώνοντας μάλιστα πολλές διαδηλώσεις.

Ευχετήρια κάρτα από τον Αη Στράτη

        Πέρασαν μερικά χρόνια, ο κόσμος ανάσανε λίγο και ευελπιστούσε για καλύτερες μέρες. Όμως νέες περιπέτειες περιμένουν την Ελλάδα και μαζί ένας καινούργιος   Γολγοθάς   τους αριστερούς. Την Άνοιξη του 1967 η Ελλάδα βουλιάζει στο πολιτικό της αδιέξοδο. Η αδυναμία του μεταπολεμικού δημοκρατικού πολιτεύματος να δώσει σταθερές κυβερνήσεις και μια σειρά αρνητικών πολιτικών γεγονότων καλλιεργούν κλίμα ανωμαλίας στη χώρα. Τα ξημερώματα της 21ης Απριλίου 1967, ένα μήνα πριν τη διεξαγωγή εκλογών, μια ομάδα 15 επίορκων συνταγματαρχών, με επικεφαλής τους Παπαδόπουλο, Πατακό και Μακαρέζο, καταλύουν το Σύνταγμα και επιβάλλουν στρατιωτική δικτατορία. Το πρωί η Αθήνα ξυπνά σε μια νέα έρημη χώρα. Φόβος, μούδιασμα, κλεισμένες πόρτες. Την ίδια μέρα οι πρώτες συλλήψεις. Η Κυβέρνηση, οι πολιτικοί, χιλιάδες δημοκρατικοί πολίτες συλλαμβάνονται και φυλακίζονται. Ανάμεσα σ΄αυτούς και ο παππούς Χουρμούζης, που συλλαμβάνεται από την πρώτη μέρα. Εκείνη τη μέρα τη θυμάμαι πολύ έντονα, αν και ήμουνα μόνο εφτά χρονών. Ήρθε η γιαγιά η Δέσποινα κλαίγοντας, αναμαλλιασμένη και χτυπημένη και μας είπε πως έπιασαν πάλι τον παππού. Ήταν βλέπεις γραμμένος στον κατάλογο των άκρως επικίνδυνων ανθρώπων για το καθεστώς.

Γυάρος

         Στις 26 Απριλίου ξεκινάει η μεταφορά κρατουμένων σε τόπους εξορίας. Έτσι χιλιάδες δήθεν επικίνδυνοι πολίτες ξεριζώνονται από τον τόπο τους, αφήνουν πίσω σπίτια, οικογένειες, παιδιά και φορτώνονται στα πλοία για τα ξερονήσια. Στη Γυάρο το Πάσχα του 67 θα βρεθούν συνολικά 6137 κρατούμενοι. Μια διπλή εβδομάδα των Παθών για τον ελληνικό λαό. Η Γυάρος δεν είναι φυλακή  ούτε εξορία. Είναι ένας εφιάλτης, γκρίζος και κρύος σαν προθάλαμος νεκροτομείου. 7500 χιλιάδες άνθρωποι στοιβάζονται σε στενούς θαλάμους, μέσα σε σκηνές. Ο χώρος της φυλακής δε φτάνει για να στεγάσει παραπάνω από  χίλιους. Οι περισσότεροι κοιμούνται στο χώμα. Υποσιτίζονται. νερό κουβαλάνε με τους τενεκέδες. Στην αρχή δίνεται ένα κύπελλο νερό για τις ανάγκες μιας μέρας κάθε κρατούμενου. Σκληρή δουλειά και προπαγάνδα.

Γιούρα	1967-Γράμμα από τη Γιούρα

        Ο παππούς φτάνει στη Γιούρα, όπως την αποκαλούσε, στις 5/5/1967 και αρχίζει η μεγάλη περιπέτεια. Όπως διαβάζω από το ημερολόγιό του, ύστερα από κράτηση 342 ημερών απολύεται από τη Γιούρα στις 19/3/1968 και φεύγει με το καΐκι στη Σύρο. Το απόγευμα έφυγε με το πλοίο και έφτασε στον Πειραιά ώρα 12 τη νύχτα. Πρωί ξεκίνησε με το τρένο στις 6.30 και έφτασε στη Θεσσαλονίκη στις 3.30. Εκεί τον περίμενε η γιαγιά μου η Δέσπω και γύρισαν στο χωριό το απόγευμα της άλλης μέρας. Εκεί τους περίμεναν όλοι οι συγγενείς και φίλοι. Την επόμενη μέρα πήγε στην αστυνομία της Καρυώτισσας και έδωσε το παρών. Αυτό συνεχίστηκε για πολύ. Μέρα παρά μέρα έδινε το παρών. Στις 3 Μαΐου του 68 πέρασε από δίκη, όπου απαλλάχθηκε στο Εφετείο.

          Αυτό ήταν και το τέλος των περιπετειών μιας ολόκληρης ζωής, γεμάτης αγώνες και θυσίες. Στις εξορίες και τις φυλακές πέρασε συνολικά εννιά χρόνια και οκτώ μήνες. Αυτό το χρονικό διάστημα, όπως γράφει ο ίδιος, συνεχίστηκαν τα βασανιστήρια και οι διώξεις, εκτός από τις άλλες πιέσεις και ταλαιπωρίες στα αστυνομικά τμήματα υποδιοίκησης Γιαννιτσών, Ασφάλειες και Διοίκηση Εδέσσης. Όταν αργότερα μεγαλώσαμε και τον ρωτούσαμε: "Τι κατάφερες παππού με όλους αυτούς τους αγώνες και τις ταλαιπωρίες;" μας απαντούσε χαμογελώντας:

         "Ε... παιδί μου, έβαλα κι εγώ ένα λιθαράκι...."

          Θυμάμαι τη μεγάλη χαρά του όταν το ΠΑΣΟΚ το 1982 αναγνώρισε την Εθνική Αντίσταση και με τί περηφάνια έδειχνε την ταυτότητά του.

Ταυτότητα Εθνικής Αντίστασης

         Αυτή ήταν η ιστορία του παππού Χουρμούζη, που  ως το τέλος της ζωής του, το Μάη του 1986,  έμεινε πιστός στα ιδανικά του σοσιαλισμού και αγωνιζόταν για μια πραγματικά δημοκρατική κοινωνία για το λαό και τους αγρότες.