Δήμαρχος Ταύρου Δημήτριος Σούτος
Ο δήμαρχος του Ταύρου κος Δημήτρης Σούτος μίλησε σε αντιπροσωπεία μαθητών της περιβαλλοντικής ομάδας του σχολείου μας για τους μικρασιάτες πρόσφυγες που κατοίκησαν σ΄ αυτήν την περιοχή μετά το 1922 και ανέφερε αναλυτικά τις συνθήκες εγκατάστασης και διαβίωσής τους. Τα πολύ ενδιαφέροντα στοιχεία που παρέθεσε συνοψίζονται περίπου ως εξής.
« Η Μικρά Ασία πριν από 2500 χρόνια είχε μεγάλο ελληνικό πληθυσμό, τον αρχαιοελληνικό και αργότερα τον ελληνιστικό, και κατοικείτο ταυτόχρονα και από πλήθη ανθρώπων με Ελλήνων, αλλά με ελληνική παιδεία, τους ελληνίζοντες. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την ευρύτερη περιοχή, αρχικά, και αργότερα την Κωνσταντινούπολη και κατέλυσαν τη βυζαντινή αυτοκρατορία, η παιδεία των κατοίκων μεταβλήθηκε σε ελληνοτουρκική. Μετά το 1922 ο πολιτισμός της περιοχής έγινε τουρκοελληνικός και σήμερα πλέον οι περιοχές αυτές είναι καθαρά τουρκικής κουλτούρας. Έτσι λοιπόν, όταν μιλάμε γι΄ αυτές τις περιοχές δε θα έπρεπε να αναφερόμαστε σε αλησμόνητες, αλλά σε χαμένες πατρίδες, γιατί αυτή είναι η πικρή αλήθεια.
Μέχρι το 1914 οι Έλληνες ζούσαν ειρηνικά στη Μικρά Ασία. Το 1914, με την έναρξη του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου, έγινε ο πρώτος διωγμός Το 1920 οι κυβερνώντες της Ελλάδας θεώρησαν, εσφαλμένα, ότι είχε έρθει η ώρα να ανακτήσουν μικρασιατικά εδάφη και να υλοποιήσουν τη Μεγάλη Ιδέα, χωρίς να συνειδητοποιούν ότι έπαιζαν το παιγνίδι των Μεγάλων Δυνάμεων που, απλώς, χρειάζονταν ένα δικό τους όργανο στην περιοχή για τον έλεγχο των πετρελαίων ? και οι οποίες, αργότερα, αδιαφόρησαν για το ποιος θα ήταν κυρίαρχος της περιοχής και έχρισαν «χωροφύλακά» της τον Κεμάλ Ατατούρκ.
Από το 1914 έως το 1917 και αργότερα από το 1922 μέχρι το 1925 ελληνικοί πληθυσμοί μετακινήθηκαν προς την Ελλάδα. 83000 ελληνικές οικογένειες, 1500000 άτομα,, έφυγαν από τις εστίες τους στην Πόλη, στη Μικρά Ασία, στην Ανατολική Θράκη, εγκαταλείποντας ότι με κόπο είχαν κάνει. Έτσι δημιουργήθηκε το «Προσφυγικό πρόβλημα». Δηλαδή οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο, έπρεπε όμως και να αποκατασταθούν. Η αποκατάσταση αυτή είχε δύο σκέλη: αγροτική και αστική αποκατάσταση, αφενός και αποζημιώσεις, αφετέρου, για να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους έναντι του κράτους.
Για το θέμα της αποζημίωσης η Εκτιμητική Επιτροπή της ΚΤΕ όρισε ότι η περιουσία των Ελλήνων της Μ. Ασίας άξιζε 103 εκατομμύρια χρυσές λίρες Αγγλίας, ενώ η αντίστοιχη τουρκική αυτών που έφυγαν από την Ελλάδα μόνο 12,5 εκατομμύρια χρυσές λίρες Αγγλίας. Ενώ, όμως, η Τουρκία όφειλε μέσα σ΄ ένα χρόνο να καταβάλει τη διαφορά της αποζημίωσης, ζήτησε επιπλέον πολεμική αποζημίωση και, γι΄ αυτό της παραχωρήθηκε η Ανατολική Θράκη, τεράστιο σφάλμα των Ευρωπαίων που, μ΄ αυτό τον τρόπο, έκαναν την Τουρκία ευρωπαϊκή χώρα χωρίς να είναι.
Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στα λεγόμενα «εθνικά κτήματα», δηλαδή στα εδάφη που πριν την επανάσταση του 1821 ανήκαν σε τούρκους πασάδες ή μοναστήρια, και μετά πέρασαν στην κατοχή του ελληνικού κράτους. Κάποιοι από αυτούς ήρθαν και στον Ταύρο και εγκαταστάθηκαν ένθεν και ένθεν της οδού Πειραιώς, κυρίως στην περιοχή από τις γραμμές του τραίνου μέχρι το σχολείο σας.
Ο Ταύρος τότε ονομαζόταν Δημοτικά Σφαγεία. Το 1915, όταν τέθηκε το ζήτημα της μετονομασίας της περιοχής, επί δημαρχίας Εμμανουήλ Μπενάκη, προτάθηκε το όνομα «Ταύρος» από τον Δημήτριο Καμπούρογλου. Στο χώρο αυτό συνενώνονται πολλά ρεύματα, όπως πχ. του Ιλισού, του Ηριδανού, του Κηφισού. Γι΄ αυτό τα εδάφη υφίστανται διάβρωση που τα κάνει προβληματικά στους σεισμούς.
Οι πρώτοι πρόσφυγες ήρθαν γύρω στο 1923. Προέρχονταν, κυρίως, από τη Σμύρνη, λιγότεροι από τα Βρύουλα και τη Φώκαια. Αργότερα ΄ήρθαν και αρκετοί από την Αττάλεια. Η διαφορετική τους προέλευση δεν τους εμπόδισε να συμβιώσουν αρμονικά και να ιδρύσουν κοινούς πολιτιστικούς συλλόγους.
Η πρώτη φάση της εγκατάστασης έγινε στις παράγκες της Παναγίτσας, της «Κοίμησης της Θεοτόκου», τα χρόνια 1923 ? 1925. Οι παράγκες αυτές κατασκευάστηκαν με ξύλα από αυγοκάσες, μακρόστενες ξύλινες κάσες με άχυρα. Τότε δημιουργήθηκε και η πρώτη εκκλησία του Ταύρου, η γνωστή Παναγίτσα. Παπάς ήταν ο Γεώργιος Παπαθανασίου, μια μεγάλη μορφή της Σμύρνης, γιος ιερέα και φαρμακοποιός. Στην περιοχή αυτή υπήρχαν καλαμιές με φίδια και γάτες, όμως αυτό δεν ενδιέφερε τους ξεριζωμένους. Το μόνο που τους ενδιέφερε ήταν να προστατεύονται από το κρύο.
Γύρω στο 1935 με 1936 άρχισαν να κατεδαφίζονται οι παράγκες και να χτίζονται προσφυγικές πολυκατοικίες στις οδούς Θράκης, Πειραιώς και Κλαζομενών. Αυτό ονομάστηκε «Ανάπλαση».
Με την αποζημίωση από τις καταστροφές του πρώτου παγκοσμίου πολέμου δημιούργησαν επίσης, κάτω από την Πειραιώς, τα Γερμανικά παραπήγματα. Τα παραπήγματα αυτά φτιάχτηκαν από ξύλο και με λάσπη από πηλό και άχυρο (Μραχτάντι) σκέπαζαν τις ρωγμές, ενώ τις στέγες με πισσόχαρτο. Εκείνα τα χρόνια ο μισός σχεδόν προϋπολογισμός της κοινότητας πήγαινε σε πισσόχαρτο για τη μόνωση των σκεπών.
Τα αποχωρητήρια ήταν δημόσια και πάντα υπήρχε έντονο το πρόβλημα της σειράς. Νερό δεν υπήρχε, υπήρχαν όμως κρουνοί όπου άνοιγαν κατά διαστήματα και όποιος προλάβαινε έπαιρνε λίγο νερό. Αργότερα η ΟΥΛΕΝ όρισε νερουλάδες που άνοιγαν τους κρουνούς σε συγκεκριμένες ώρες και κάθε πρωί, όση ώρα περίμεναν να πάρουν νερό, γίνονταν η «Μικρή Βουλή». Τα θέματα που κυρίως τους απασχολούσαν και κουβέντιαζαν ήταν αυτά της απασχόλησης.
Η ανάγκη και η σύμπνοια των ανθρώπων τους οδηγούσε να φροντίζουν πολύ τους κοινόχρηστους χώρους. Κατόπιν συμφωνίας αναλάμβαναν οι γυναίκες το καθάρισμα και το άσπρισμά τους για λόγους απολύμανσης. Φρόντιζαν, όμως, και τους εαυτούς τους. Οι κοπέλες έβγαιναν από τις παράγκες πάντα στολισμένες.
Στην οδό Ελ.Βενιζέλου υπήρχε ένας φαρδύς δρόμος που χώριζε τα παραπήγματα μεταξύ τους. Από το 1920 υπήρχε κι η οδός Πειραιώς, στην οποία υπήρχαν και πολλά μαγαζιά από πρόσφυγες όπως το μανάβικο του Πασχαλινόπουλου, ο φούρνος του Ροδάνδου και κουρεία.
Στον Ταύρο τότε, στα σφαγεία, εκτρέφανε πολλούς ταύρους με αποτέλεσμα οι άνθρωποι, οι οποίοι ήταν 6.000 και τα ? ήταν πρόσφυγες, να ζουν με το φόβο μήπως ξεφύγουν οι ταύροι και τους καταστρέψουν τις παράγκες. Υπήρχαν πολλοί πλανόδιοι όπως καρβουνιάρηδες, ψαράδες, οπωροπώληδες καθώς και 5 με 6 πασβάντες, που τους πλήρωναν οι ίδιοι οι κάτοικοι για να γυρίζουν όλο τον Ταύρο και να ανάβουν τα φανάρια. Η κύρια, όμως, απασχόλησή τους ήταν στα σφαγεία, όπου δούλευαν σαν εκδορείς.
Επειδή υπήρχαν άφθονα διαθέσιμα εργατικά χέρια και φοβερή ανάγκη για δουλειά, στην περιοχή του Ταύρου και κυρίως κάτω από την Πειραιώς δημιουργήθηκαν γύρω στις 850 βιομηχανίες και βιοτεχνίες. Οι πρόσφυγες είχαν τον τίτλο του εύκολου εργάτη κι ήταν άνθρωποι προς εκμετάλλευση. Αυτό το φαινόμενο παρατηρήθηκε σ΄ ολόκληρη τη Δυτική Αθήνα λόγω της συγκέντρωσης των προσφύγων. Ειδικά στον Ταύρο «η βιομηχανική ζώνη» εντοπίζεται κάτω από την Πειραιώς, διότι στην αντίθετη πλευρά υπήρχαν ιδιόκτητα κτήρια και σπίτια.
Με το χρόνο άρχισαν να κάνουν σωματεία και συλλόγους, όπως ο Σύλλογος των Εκδορέων, του ΠΑΟΚ, ο Αγροτικός, ο Ποσειδώνας, ο Φωστήρας από το 1926, από τον Φωστήρα Κωνσταντινούπολης, και διάφοροι άλλοι ποδοσφαιρικοί Το έμφυτο εμπορικό τους δαιμόνιο έδωσε θετική και ζωογόνο πνοή στην περιοχή. Τους δέχτηκαν και οι ντόπιοι με θετική διάθεση κι έτσι αλληλοεπηρεάστηκαν κι αναπτύχθηκαν μαζί.
Οι πρόσφυγες ήταν άνθρωποι βασανισμένοι και βαθιά θρησκευόμενοι. Βρήκαν παρηγοριά στη θρησκεία και, όχι μόνο μετέφεραν τις εικόνες τους και τα θρησκευτικά έθιμά τους, αλλά και έχτισαν νέες εκκλησίες, όπως την Αγία Σοφία και τον Άγιο Γεώργιο, κάνοντας παράλληλα και προσθήκες σε παλιές βυζαντινές εκκλησίες που αποτελούν σήμερα μνημεία για τον τόπο μας. Επίσης, εδώ ιδρύθηκαν τα πρώτα κατηχητικά σχολεία, όπου έκαναν σπουδαίο έργο σημαντικοί ιερωμένοι και κατηχητές. Στην Παναγίτσα, μάλιστα, ο Γ.Κόττης, μια σπουδαία προσωπικότητα, ίδρυσε την «Ορθόδοξη Χριστιανική Πολιτεία», την πρώτη θρησκευτική οργάνωση.
Στον Πόλεμο και στην Αντίσταση οι κάτοικοι του Ταύρου έδωσαν το παρόν με μεγάλη συμμετοχή. Εκτός από τη συμμετοχή τους στον ΕΛΑΣ και στον ΕΔΕΣ, ίδρυσαν και άλλες αντιστασιακές οργανώσεις, όπως τη Φιλική Εταιρεία, τους Ελεύθερους Έλληνες και την Ελεύθερη Ελλάδα.
Πριν τη δικτατορία, από το 1960 έως το 1965, πολλοί άνθρωποι μετακινήθηκαν από τον Ταύρο στον Περισσό, γιατί εκεί τους παραχωρούσαν διαμερίσματα στις εργατικές πολυκατοικίες. Έτσι, χάθηκε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού του δήμου μας που μετέφερε τη δράση του σε άλλη περιοχή.
Γενικά, οι πρόσφυγες ήρθαν στην Ελλάδα φέρνοντας υψηλό πολιτισμό και παιδεία, βρήκαν ανταπόκριση από τους ντόπιους και λειτουργώντας αμοιβαία σαν πομποί και δέκτες αναζωογόνησαν την ελληνική φυλή. Εμείς, σαν τοπική αυτοδιοίκηση, οφείλουμε να διασώζουμε και να ενισχύουμε τις βάσεις του πολιτισμού μας, γι΄ αυτό θα θέσουμε στο άμεσο μέλλον σε λειτουργία τη βιβλιοθήκη του Δήμου και θα θεσμοθετούμε βραβεία για σχολικές εργασίες που θα σχετίζονται με πρόσωπα ή καταστάσεις που αφορούν την Πατρίδα μας, γενικότερα, και την περιοχή μας, πιο συγκεκριμένα».
ΕΠΟΜΕΝΗ ΣΕΛΙΔΑ: ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΑΝΤΙΔΗΜΑΡΧΟΥ