Σε προηγούμενη γραφή μου έθιξα το ζήτημα της κατασπατάλησης πόρων, χρόνου και ευκαιριών που είχαν ως αποτέλεσμα την ανάσχεση της προόδου στη χώρα μας. Από τους σημαντικότερους μοχλούς ανάπτυξης μιας χώρας είναι αναντίρρητα η εκπαίδευση.
Ήταν και συνεχίζει να είναι σήμερα μεγάλο θέμα συζήτησης για το ποιο είναι το ιδανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Η απάντηση είναι πως δεν υπάρχει ιδανικό εκπαιδευτικό σύστημα. Αυτό όμως που είναι απαραίτητο είναι ότι πρέπει, ως σύστημα, να έχει μία ευέλικτη δομή ώστε να απαντά στις κάθε φορά απαιτήσεις και ανάγκες των κοινωνιών και ένα περιεχόμενο σπουδών όχι συμπίλημα (σύνολο αταίριαστων πραγμάτων). Πανθομολογούμενη επίσης θέση είναι ότι τα εκπαιδευτικά συστήματα δεν συγκρίνονται. Δεν υπάρχει σύστημα αντικειμενικών κριτηρίων αξιολόγησης λόγω διαφορετικών συνθηκών (δημογραφικών, κοινωνικο-οικονομικών) καθώς και ιδεολογιών που τα προσδιορίζουν.
Ακούγεται πως η φινλανδική εκπαίδευση θεωρείται μία από τις καλύτερες του κόσμου. Το όραμά της συνοψίζεται-πέραν του γενικού σκοπού περί δημιουργίας ελεύθερων, ευσυνείδητων, υπεύθυνων πολιτών με ηθική και ψυχοπνευματική καλλιέργεια-στο να έχουν όλοι οι πολίτες κριτική σκέψη, να συνεργάζονται και να αναπτύσσουν καινοτόμες λύσεις.
Φινλανδοί εκπαιδευτικοί υποστηρίζουν πως το εκπαιδευτικό τους σύστημα εδράζεται σε δυο παραδοχές. Πρώτη παραδοχή είναι πως οι τάξεις δεν είναι αθροίσματα κεφαλών αλλά σύνολα μοναδικοτήτων με φύση ανθρώπινη που ακόμα στις ημέρες μας παραμένει ανεξερεύνητη και απροσδιόριστη. Δεύτερη παραδοχή είναι πως πρέπει να παρέχουμε βαθμούς ελευθερίας σε συμπεριφορικό επίπεδο και στους δύο πόλους του συστήματος δάσκαλος-μαθητής ώστε να επισημαίνονται και να αναδεικνύονται τα δυνατά και αδύναμα σημεία και των δύο πόλων και αναλόγως να πράττουμε. Επικεντρώνουν την προσοχή τους ιδιαίτερα στα αδύναμα σημεία των μαθητών μέσα σε ένα κλίμα ιδιαίτερης φιλικής διάθεσης και εμπιστοσύνης.
Κυριότερα γνωρίσματα και αρχές του φινλανδικού εκπαιδευτικού συστήματος :
-Οι δάσκαλοι είναι πιο καλά προετοιμασμένοι στο να διδάσκουν, χαίρουν υψηλής επαγγελματικής εκτίμησης και έχουν αυτονομία στις τάξεις τους. Το 100% των φινλανδικών δασκάλων είναι απόφοιτοι του καλύτερου 10% των τάξεών τους. Από τα 4 παιδιά που αποφοιτούν από το καλύτερο 10% των τάξεών τους μόνο το 1 παιδί εισάγεται στο πανεπιστήμιο για να γίνει δάσκαλος. Με άλλα λόγια οι καλύτεροι μαθητές δεν γίνονται γιατροί ή νομικοί αλλά και δάσκαλοι.
-Εργάζονται 570 ώρες το χρόνο και το καθαρό ετήσιο εισόδημα του πρωτοδιοριζόμενου είναι 31.500 ευρώ.
-Η εκπαίδευση είναι δωρεάν για όλους ( βιβλία, εργαστήρια, σίτιση,ψυχολογική και εξατομικευμένη διδακτική βοήθεια κ.ά).
-Είναι υποβαθμισμένη η σημασία του ανταγωνισμού.
-Το εκπαιδευτικό σύστημα προστατεύει τους μαθητές από την αποτυχία.
-Μόλις 4% είναι το ποσοστό των παιδιών που διακόπτουν το σχολείο.
-Οι εργάσιμες ημέρες είναι λιγότερες από τις εργάσιμες ημέρες που έχει το 86% των αναπτυγμένων χωρών.
-Δεν υπάρχουν τάξεις για προικισμένα παιδιά όπως σε αρκετές χώρες. Δεν γίνονται επιβραβεύσεις για τους καλύτερους μαθητές, αποχαιρετιστήριες γιορτές, Happenings.
-Ελάχιστα είναι τα θεσμοθετημένα τέστ.
Ελαχιστότατος είναι ο χρόνος μελέτης των παιδιών το βράδυ στα σπίτια τους.
Η Φινλανδία ήταν μία από τις φτωχότερες χώρες της Ευρώπης όμως τελευταία σκέφθηκαν πως μόνο μέσα από την εκπαίδευση θα ανατρέψουν την οικονομική τους κατάσταση και το κατάφεραν. Επένδυσαν στην εκπαίδευση όχι μόνο σε χρήμα, υποδομή, εξοπλισμό αλλά κυρίως σε φιλοσοφία και στάση ζωής.
Σε ό,τι αφορά τη γενικότερη φιλοσοφία της εκπαίδευσης συνάδελφοι Φινλανδοί τονίζουν :
« Θέλουμε και επιδιώκουμε το σύστημά μας να βαίνει προς ολοκλήρωση. Με τον όρο ολοκλήρωση εννοούμε πως θέλουμε κάθε πολίτης να φτάνει στο μέγιστο βαθμό της αυτοπραγμάτωσής του. Τεράστιες είναι οι διαρροές σε προστιθέμενη ανθρώπινη αξία από τη μη αξιοποίηση όλου του ανθρώπινου δυναμικού. Σκεφθείτε πόσοι υπερήλικες πολίτες δεν έχουν ανακαλύψει ακόμη τον εαυτό τους και δεν γνωρίζουν τα τάλαντα που έχουν μέσα τους.»
Στην Ελλάδα και στην εκπαίδευση συνεχίζουμε να τρεφόμαστε με μεγαλόστομες και ωραιοποιημένες εξαγγελίες που συχνά διαψεύδονται από την πραγματικότητα. Θα τρίζουν τα κόκαλα μεγάλων δασκάλων όπως του Δελμούζου, του Γληνού κ.ά που από τη μεταρρύθμιση, που δεν έγινε, φτάσαμε σήμερα να μιλούμε για την επένδυση, που δεν έγινε στην εκπαίδευση. Να επαναλαμβάνεται δηλαδή η ιστορία στο άτυχο και ταλαίπωρο «κορμί» της.
Δεν δικαιολογούμαστε με το να ισχυριζόμαστε πως κατά καιρούς καταβλήθηκαν και φιλότιμες προσπάθειες και μάλιστα όπως έγιναν?, όταν η εκπαίδευση κρύβεται σε απλά «εδαφικά» πράγματα με κάποια ιεράρχηση, που όμως ως χώρα δεν τα πράξαμε.