Διδακτικές ώρες: 2
Διδακτικοί στόχοι
1. Να εξοικειωθούν οι μαθητές/τριες με φιλοσοφικό κείμενο σε συνεχή λόγο.
2. Ξεκινώντας από το περιεχόμενο του κειμένου, να έλθουν σε επαφή με τη φιλοσοφική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων, ιδιαιτέρως όσον αφορά τη χρησιμότητα των νόμων και την οργάνωση της πολιτείας.
3. Να κατανοήσουν την έννοια του αντικειμένου με έμφαση στην αναγνώριση του άμεσου και του έμμεσου αντικειμένου.
Το κείμενο της ενότητας
Αντί του κειμένου της ενότητας (σελ. 60 σχ. βιβλίου) θα διδαχθεί το παράλληλο κείμενο της ενότητας (σελ. 150 σχ. βιβλίου).
- Με τη χρήση των γλωσσικών σχολίων, οι μαθητές/τριες μπορούν να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο και να συζητήσουν το περιεχόμενό του.
- Το κείμενο είναι πρόσφορο για διαθεματική προσέγγιση. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως αφόρμηση μυθολογικές αφηγήσεις γνωστές στους/στις μαθητές/τριες και να ανακληθούν γνώσεις από τη διδασκαλία των ομηρικών επών ή/και από την αρχαία ιστορία.
1. Ετυμολογικά.
Το περιεχόμενο της υποενότητας Β2 θα διδαχθεί στο πλαίσιο της 11ης ενότητας.
2. Γραμματική.
Η ευκτική ενεστώτα του ρ. εἰμί και η ευκτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ. δε θα διδαχθούν.
Τα αφωνόληκτα τρικατάληκτα επίθετα σε -ας, -ασα, -αν δε θα διδαχθούν.
3. Σύνταξη.
Αντικείμενο.
Ξεκινώντας από την αναγνώριση αντικειμένων στο κείμενο, οδηγούνται οι μαθητές/τριες στη διάκριση του αντικειμένου σε άμεσο και έμμεσο, προχωρώντας από τη σημασία των λέξεων στην τυποποίηση. Η αντιπαραβολή με τη ν.ε. ενδείκνυται για την καλύτερη κατανόηση.
Ασκήσεις
Σελ. 151: 1, 2
Σελ. 63: 1, 2
Σελ. 66-67: 7, 8, 9, 10
Πομπή πιστών που προσφέρει θυσίες στους θεούς (παράσταση σε ξύλο, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Πλάτωνας
Αντί του κειμένου της ενότητας διδάσκεται το παράλληλο κείμενο της σελ. 150 του σχολικού βιβλίου
Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν ζῲων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰς ἄνθρωποι ᾤκουν σποράδην, πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής· πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική, ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῲζεσθαι κτίζοντες πόλεις· ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν, ᾐδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί.
Πλάτων, Πρωταγόρας 322 a-c
Ο Απόλλων από το δυτικό αέτωμα του ναού του Δία στην Ολυμπία (Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας)
Η Αθηνά σε περισυλλογή. Η θεά στηρίζεται στο δόρυ της και κοιτάζει μια επιτύμβια στήλη (ανάγλυφο του 470-450 π.Χ., Μουσείο Ακροπόλεως).
• Για τον Πλάτωνα
Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση: 
• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση
• Bασικό λεξικό της αρχαίας
• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott
• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο
• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων
Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο Πλάτων –το πραγματικό του όνομα ήταν Αριστοκλής– γεννήθηκε γύρω στο 428/7 π.Χ.στην Αθήνα. Η οικογένειά του διχάστηκε πολιτικά μετά τον Πελοποννησιακό πόλεμο, καθώς κάποιοι συγγενείς του ήταν δημοκρατικοί και κάποιοι ολιγαρχικοί. Καταλυτική υπήρξε η γνωριμία του με τον Σωκράτη, του οποίου τη δίκη και την καταδίκη έζησε από κοντά. Ταξίδεψε αρκετά και συνάντησε άλλους σοφούς της εποχής του. Όταν επέστρεψε στην πόλη του από τα πρώτα ταξίδια του, γύρω στο 395 π.Χ. περίπου, δεν έδειξε ενδιαφέρον για την πολιτική ζωή της Αθήνας· τον συγκινούσε περισσότερο η συγκρότηση μιας ιδεώδους πολιτείας που θα στηριζόταν στη γνώση του Αγαθού. Περί το 387 π.Χ. δημιούργησε μια σχολή στους κήπους του Ακάδημου, την περίφημη Ακαδημία.
Βασική του πεποίθηση ήταν ότι μόνο μέσα από τη φιλοσοφία οι πολιτικοί θα μπορούσαν να βρουν τον σωστό δρόμο. Η απογοήτευσή του από την πολιτική κατάσταση της πατρίδας του –η οποία είχε καταδικάσει σε θάνατο έναν Σωκράτη– τον ώθησε να αναζητήσει άλλες πολιτείες, για να εφαρμόσει τις ιδέες του περί διακυβέρνησης. Επισκέφτηκε συγκεκριμένα για τον σκοπό αυτό τρεις φορές τη Σικελία. Κατά την πρώτη του επίσκεψη στις Συρακούσες είχε συνάψει φιλία με τον Δίωνα, αλλά είχε δημιουργήσει και έχθρα με τον τύραννο Διονύσιο Α′. Ακολούθησαν άλλες δύο επισκέψεις, όταν την εξουσία είχε αναλάβει ο Διονύσιος Β’.
Ο Πλάτων πέθανε περίπου το 348/7 π.Χ., έχοντας αφοσιωθεί τα τελευταία χρόνια της ζωής του στις μελέτες του και στην Ακαδημία, και μάλιστα, κατά τον Παυσανία, τον έθαψαν εκεί κοντά.
Τα έργα του, εκτός από την Απολογία Σωκράτους και φυσικά τις επιστολές του, έχουν μορφή διαλόγου. Στους διαλόγους του δεν εμφανίζεται ποτέ ο ίδιος, αποστασιοποιούμενος έτσι από την επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται εκεί. Τα θέματα που θίγονται είναι η αρετή (ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη), η πολιτεία, η οντολογία, η διαλεκτική, η ποίηση, ητέχνη. Τίτλοι διαλόγων του Πλάτωνα είναι: Λάχης, Χαρμίδης, Πρωταγόρας, Γοργίας, Συμπόσιον, Φαίδρος, Τίμαιος, Κριτίας, Νόμοι, Κρίτων κ.ά.
Το αρχαίο κείμενο, λεξιλογικές επισημάνσεις και απόδοση νοήματος (Μετάφραση)
Ερωτήσεις κατανόησης τύπου:
σύρε κι άσε
Ερωτήσεις κατανόησης
τύπου:
σωστού λάθους
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
Κατέβασε τη μετάφραση σε αρχείο
Άσκηση για τη μετάφραση τύπου: σύρε κι άσε
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
μ καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν·
μ ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ,
μ πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν·
μ καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν,
μ πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική,
μ ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῲζεσθαι κτίζοντες πόλεις·
μ ᾐδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην,
μ ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο.
μ Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν,
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
| 1 Ἐπειδὴ δὲ ὁ ἄνθρωπος θείας μετέσχε μοίρας, | |
| 2 πρῶτον μὲν διὰ τὴν τοῦ θεοῦ συγγένειαν | |
| 3 ζῲων μόνον θεοὺς ἐνόμισεν, | |
| 4 καὶ ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα θεῶν· | |
| 5 ἔπειτα φωνὴν καὶ ὀνόματα ταχὺ διηρθρώσατο τῇ τέχνῃ, | |
| 6 καὶ οἰκήσεις καὶ ἐσθῆτας καὶ ὑποδέσεις καὶ στρωμνὰς | |
| καὶ τὰς ἐκ γῆς τροφὰς ηὕρετο. | |
| 7 Οὕτω δὴ παρεσκευασμένοι κατ’ ἀρχὰς ἄνθρωποι , | |
| ᾤκουν σποράδην | |
| 8 πόλεις δὲ οὐκ ἦσαν· | |
| 9 ἀπώλλυντο οὖν ὑπὸ τῶν θηρίων διὰ τὸ πανταχῇ | |
| αὐτῶν ἀσθενέστεροι εἶναι, | |
| 10 καὶ ἡ δημιουργικὴ τέχνη αὐτοῖς | |
| πρὸς μὲν τροφὴν ἱκανὴ βοηθὸς ἦν, | |
| 11 πρὸς δὲ τὸν τῶν θηρίων πόλεμον ἐνδεής· | |
| 12 πολιτικὴν γὰρ τέχνην οὔπω εἶχον, ἧς μέρος πολεμική, | |
| 13 ἐζήτουν δὴ ἁθροίζεσθαι καὶ σῲζεσθαι κτίζοντες πόλεις· | |
| 14 ὅτ’ οὖν ἁθροισθεῖεν, | |
| 15 ᾐδίκουν ἀλλήλους ἅτε οὐκ ἔχοντες τὴν πολιτικὴν τέχνην, | |
| 16 ὥστε πάλιν σκεδαννύμενοι διεφθείροντο. | |
| 17 Ζεὺς οὖν δείσας περὶ τῷ γένει ἡμῶν μὴ ἀπόλοιτο πᾶν, | |
| 18 Ἑρμῆν πέμπει ἄγοντα εἰς ἀνθρώπους αἰδῶ τε καὶ δίκην, | |
| 19 ἵν’ εἶεν πόλεων κόσμοι τε καὶ δεσμοὶ φιλίας συναγωγοί. |
Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια πειραματική προσπάθεια παρουσίασης του κειμένου κατά «νοηματικά κῶλα».
Για τις καλοδεχούμενες παρατηρήσεις σας πατήστε εδώ.
Για κινητό ή τάμπλετ δείτε το κείμενο εδώ
Λεξιλογικός Πίνακας
ἆθλος [= διαγωνισμός, αγώνας για την κατάκτηση βραβείου, (μτφ.) πάλη, μόχθος]
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο: ἆθλον]
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:
| Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική | Νέα Ελληνική | ||
 |
 |
ἀθλῶ (ν.ε.:
αθλούμαι) ἡ ἄθλησις (-η) ὁ ἀθλητής ἀθλητικός τὸ ἄθλημα ἄθλιος [= ταλαίπωρος, ελεεινός] ἡ ἀθλιότης (-τητα) |
αθλητισμός |
 |
ὁ
ἀθλοθέτης
[= αυτός που ορίζει το βραβείο] ἀθλοφόρος = νικητής, τροπαιούχος / αυτός που δίνει βραβεία. τό πένταθλον (-ο) τό δέκαθλον (-ο) φίλαθλος τό ἔπαθλον (-ο) |
αθλοπαιδιές [= αθλητική ψυχαγωγική δραστηριότητα] αθλητίατρος αθλητικογράφος συναθλητής πρωταθλητής πρωταθλητισμός αντιαθλητικός |
Χρησιμοποίησε το σύμβολο * πριν ή μετά από το αθλ, π.χ *αθλ*, για να βρεις τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις, καθώς και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...
Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
- Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με την κατάλληλη λέξη από τον Λεξιλογικό Πίνακα:
- Να συνδυάσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με αυτές της στήλης Β΄, επιφέροντας τις αναγκαίες αλλαγές ώστε να προκύψουν αποδεκτά ονοματικά σύνολα:
- Να εξετάσετε με τη βοήθεια των λεξικών σας πώς η λέξη ἄθλιος πήρε τη σημασία «ταλαίπωρος, δυστυχής». Για να βοηθηθείτε, σκεφτείτε τα ζεύγη λέξεων: ἀγωνία - ἀγών, μοχθηρός - μόχθος, πονηρός - πόνος.(Χωρίς απάντηση)
Πρόσθετες ασκήσεις
- Να αντιστοιχίσεις τους ορισμούς με την κατάλληλη λέξη
- Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις με τις συνώνυμές τους
- Να συμπληρώσεις τα κενά με την κατάλληλη λέξη
Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο
Διδάσκονται στην 11η ενότητα
Το συντακτικό της ενότητας:
Το άμεσο και έμμεσο αντικείμενο
Όπως διδαχθήκατε πέρυσι (Ενότητα 11
), εκτός από τα ρήματα που η σημασία
τους συμπληρώνεται με ένα αντικείμενο (μονόπτωτα ρήματα), υπάρχουν και αυτά που η σημασία τους συμπληρώνεται με δύο αντικείμενα που δε συνδέονται παρατακτικά μεταξύ τους (δίπτωτα ρήματα). Στην περίπτωση που συναντάμε δίπτωτο ρήμα, διακρίνουμε τα αντικείμενά του σε άμεσο και έμμεσο σύμφωνα με τον ακόλουθο πίνακα:
| δίπτωτα ρήματα | ||
|---|---|---|
| άμεσο αντικείμενο | έμμεσο αντικείμενο | παράδειγμα |
| αιτιατική | δοτική | Πᾶσαν ὑμῖν τὴν ἀλήθειαν ἐρῶ. |
| αιτιατική | γενική | Ὑμεῖς ἐμοῦ ἀκούσασθε πᾶσαν τὴν ἀλήθειαν. |
| αιτιατική προσώπου | αιτιατική πράγματος | Ἡμεῖς ὑμᾶς κακὸν οὐδὲν πώποτε ἐποιήσαμεν. |
| γενική | δοτική | Τῆς τῶν Ἐλλήνων ἐλευθερίας παρεχωρήσατε αὐτῷ. |
Παρατήρηση
Απαρέμφατο ή δευτερεύουσα ονοματική πρόταση που επέχει θέση αντικειμένου αντιστοιχεί στην αιτιατική πτώση ουσιαστικού που δηλώνει πράγμα.
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
- Στις παρακάτω φράσεις να χαρακτηρίσετε τα ρήματα ως μονόπτωτα η δίπτωτα και να βρείτε τα αντικείμενά τους:
- Στις προτάσεις που ακολουθούν να βρείτε τα αντικείμενα των ρημάτων και να τα διακρίνετε σε άμεσα και έμμεσα
- Να μεταφέρετε τις λέξεις που δίνονται στην παρένθεση στην πτώση που ζητείται και να δηλώσετε αν αυτές είναι τα άμεσα ή τα έμμεσα αντικείμενα των ρημάτων από τα οποία εξαρτώνται
- Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τα αντικείμενα που λείπουν στην πτώση που ζητείται
Πρόσθετες ασκήσεις
- Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού
- Να βρεις το υποκείμενο, τα αντικείμενα, την πτώση τους το άμεσο και έμμεσο (1η δεκάδα)
- Να βρεις το υποκείμενο, τα αντικείμενα, την πτώση τους το άμεσο και έμμεσο (2η δεκάδα)
- Να βρεις το υποκείμενο, τα αντικείμενα, την πτώση τους το άμεσο και έμμεσο (3η δεκάδα)
- Να βρεις το υποκείμενο, τα αντικείμενα, την πτώση τους το άμεσο και έμμεσο (4η δεκάδα)
- Να βρεις το υποκείμενο, τα αντικείμενα, την πτώση τους το άμεσο και έμμεσο (5η δεκάδα)
- Να βρεις το υποκείμενο, τα αντικείμενα, την πτώση τους και ποιο είναι άμεσο και έμμεσο (10 προτάσεις)
- Να βρεις το υποκείμενο και τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων. Στη συνέχεια βρες την πτώση των αντικειμένων και ποιο είναι άμεσο και ποιο έμμεσο. (10 προτάσεις)
Διάλογοι Ξέρξου καὶ Δημαράτου.
Ξέρξης πρὸ τῆς ἐν Θερμοπύλαις μάχης κατάσκοπον ἔπεμπεν ἰδεῖν, ὁπόσοι εἷεν οἱ ῞Ελληνες καὶ τί πράττοιεν . Εν Θετταλίᾳ γὰρ ὤν ἤκουεν ὡς ἐνταῦθα οἱ ῞Ελληνες ἠθροικότες εἷεν πολὺν στρατὸν καὶ ὅτι ἡγεμόνες εἴησαν οἱ Λακεδαιμόνιοι. ῾Ως δ’ ὁ κατάσκοπος ἐπλησίασε πρὸς τὸ στρατόπεδον, ἐπυνθάνετο ὅτι οἱ Λακεδαιμόνιοι ἔξω τοῦ τείχους εἴησαν.
Ἐνταῦθα δ’ οὗτοι ἐγυμνάζοντο καὶ ἐκτενίζοντο, Λεωνίδας δὲ τούτοις ἔλεγεν· «Ἄνδρες στρατιῶται, σώζοιτε τὴν πατρίδα ἀποθνῄσκοντες ὑπὲρ αὐτῆς· οὕτω γὰρ ἄν ἀποτρέψαιτε τὸν τῶν βαρβάρων κίνδυνον». Ταῦτα Ξέρξης ἀκούων καὶ θαυμάζων μετεπέμπετο Δημάρατον τὸν Λακεδαιμόνιον καὶ ἔλεγεν αὐτῷ, τί ὁ κατάσκοπος εἰρηκὼς εἴη· « Ἐγὼ μέν, ὦ βασιλεῦ, ἔλεγόν σοι καὶ πρότερον ὅτι οἱ ἄνδρες οὗτοι κωλύσοιεν ἡμᾶς διαβαίνειν τὴν στενωπόν. Καὶ νῦν δὲ λέγω ὅτι ἐπὶ πᾶν ἥξουσι περὶ τῆς νίκης· εἰ μὴ τὸ πρᾶγμα οὕτως ἔχοι , νομίζοις ἄν με ψεύστην». Ταῦτα δ’ ὅμως λέγων οὐκ ἔπειθε Ξέρξην, Διὸ ἐπιλέγει· «῏Ω βασιλεῦ, εἰ μὴ ἀληθεύσαιμι, θανάτῳ κολάσαις ἄν με».
Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.
1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.
2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.
2α. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C
3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.
4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.
Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.