• Για τον Αρριανό Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:

• Για την κρανιά εδώ ή εδώ

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Λεύκιος Φλάβιος Αρριανός γεννήθηκε γύρω στο 95 μ.Χ. στη Νικομήδεια της Βιθυνίας. Καταγόταν από πλούσια αριστοκρατική οικογένεια και ήταν Ρωμαίος πολίτης. Στοιχεία για τον βίο του αντλούμε από το έργο του (απαράμιλλη πηγή αυτοβιογραφικών στοιχείων είναι ο Κυνηγετικός), από τον Δίωνα τον Κάσσιο, από τον Φώτιο και άλλους συγγραφείς. Ο Αρριανός σπούδασε κοντά στον στωικό φιλόσοφο Επίκτητο και διέσωσε το έργο του δασκάλου του εκδίδοντας τις σημειώσεις που είχε κρατήσει (Ἐπικτήτου Διατριβαί και Ἐγχειρίδιον). Εκτός από τις λογοτεχνικές και συγγραφικές ενασχολήσεις, ανέπτυξε πολιτική δραστηριότητα και έφτασε μέχρι το αξίωμα του υπάτου.

Σύμφωνα με επιγραφικές μαρτυρίες, έμεινε στην Καππαδοκία έως τον θάνατο του Αδριανού και στη συνέχεια πήγε στην Αθήνα, όπου έλαβε γύρω στο 145/146 τον τίτλο του επώνυμου άρχοντα. Είναι άγνωστη η ακριβής χρονολογία του θανάτου του, όμως από τον Φώτιο και το λεξικό Σούδα πληροφορούμαστε ότι ζούσε έως τη βασιλεία του Μάρκου Αυρηλίου. Το έργο του περιλαμβάνει τον Κυνηγετικό, την Ἰνδική συγγραφή, τον Περίπλουν τοῦ Εὐξείνου Πόντου, την Ἀλεξάνδρου Ἀνάβασιν κ.ά.

Λεξιλογικός Πίνακας

ἡ πόλις
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο πόλεις]

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
		ὁ πολίτης ἡ πολιτεία [= (α.ε.) το πολίτευμα, ο τρόπος ζωής των πολιτών, (ν.ε.) το κράτος, η πόλη] ὁ πολιτευτής [= ο πολιτικός] πολιτικός τὰ πολιτικά τὸ πολίτευμα πολιτεύω [= είμαι πολίτης] πολιτεύομαι [= (α.ε.) είμαι ενεργός πολίτης, δρω ως πολίτης, (ν.ε.) θέτω υποψηφιότητα στις εκλογές] ὁ πολιτισμός	η πολιτική πολιτικάντης [= ο πολιτικός που αναδεικνύεται με ευτελή μέσα, δημαγωγία, πελατειακές σχέσεις] πολιτειακός [= αυτός που σχετίζεται με το πολίτευμα] πολιτισμένος πολιτιστικός πολιτισμικός
		ἡ ἀκρόπολις (-η) ἡ κωμόπολις (-η) πολιορκῶ ἡ πολιορκία ὁ πολιοῦχος [= ο προστάτης της πόλης] πολιτογραφῶ [= (α.ε.) εγγράφω κάποιον ως πολίτη, (ν.ε.) δίνω υπηκοότητα] ὁ πολιτοφύλαξ (-ακας) [= αυτός που φυλάει τους πολίτες] συμπολιτεύω (ν.ε. συμπολιτεύομαι) ἡ συμπολίτευσις (-η) ὁ συμπολίτης ἀντιπολιτεύομαι [= είμαι πολιτικός αντίπαλος]	πολιτικοποιώ πολιτικοποίηση πολιτικολογώ πολιτοφυλακή [= ένοπλο σώμα πολιτών για τη διατήρηση της τάξης] πολεοδόμος πολεοδομία αντιπολίτευση απολίτιστος απολιτικός

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

1. Να γράψετε τι δηλώνουν τα παρακάτω α.ε. παράγωγα του ρ. πολιτεύω: πολιτεία, πολίτευμα
2. Να αντιστοιχίσετε τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις λέξεις της στήλης Β΄ δημιουργώντας αποδεκτά ονοματικά σύνολα
3. Να συμπληρώσετε τα κενά των προτάσεων με την κατάλληλη λέξη από αυτές που δίνονται στο πλαίσιο

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Αντιστοίχισε τους ορισμούς με τη σωστή λέξη.
2. Αντιστοίχισε τις λέξεις δημιουργώντας ονοματικά σύνολα.
3. Συμπλήρωσε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη.

Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο

Το κεφάλαιο αυτό δεν θα διδαχθεί.

Το συντακτικό της ενότητας:

για την απλή πρόταση,
για το υποκείμενο,
για το κατηγορούμενο
για το αντικείμενο

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης

Οι βασικοί όροι μιας απλής πρότασης είναι δύο, το υποκείμενο και το κατηγόρημα.

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Aπλή πρόταση
		υποκείμενο						κατηγόρημα
	μονολεκτικό
Όταν το ρήμα της πρότασης είναι είτε ενεργητικής διάθεσης 1 και αμετάβατο είτε ουδέτερης ή παθητικής διάθεσης, το κατηγόρημα περιλαμβάνει μόνο τον ρηματικό τύπο Ὁ παῖς ὑπνώττει / Το παιδί παίζει.								περιφραστικό
		συνδετικό ρήμα + κατηγορούμενο
Όταν το ρήμα της πρότασης είναι συνδετικό (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι κ.ά.) παθητικής ή ουδέτερης διάθεσης, το κατηγόρημα περιλαμβάνει τον ρηματικό τύπο και το κατηγορούμενο, έναν όρο που δηλώνει μια ιδιότητα του υποκειμένου, π.χ. Ὁ χρησμὸς σαφής ἐστι / Το παιδί είναι ήσυχο.
ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο (+2ο αντικείμενο)
Όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικό μεταβατικό, το κατηγόρημα περιλαμβάνει τον ρηματικό τύπο και το αντικείμενο, έναν όρο που δηλώνει το πρόσωπο, ζώο ή πράγμα στο οποίο μεταβαίνει η ενέργεια του ρήματος, π.χ. Σὺ μὴ ἐλπίσῃς ταῦτα / Εσύ μην ακούς τους άλλους. Μερικά ενεργητικά μεταβατικά ρήματα χρειάζονται δύο αντικείμενα, για να αποδώσουν ολοκληρωμένο νόημα (δίπτωτα ρήματα)· για τον λόγο αυτό το κατηγόρημα των προτάσεων αυτών περιλαμβάνει και δύο αντικείμενα, π.χ. Διηγήσομαι ὑμῖν μῦθον / Η Πολιτεία παρέχει κίνητρα στους επιχειρηματίες.
			ενεργητικό μεταβατικό ρήμα + αντικείμενο + κατηγορούμενο
			Όταν το ρήμα της πρότασης είναι ενεργητικό μεταβατικό και σημαίνει «αποκαλώ», «θεωρώ», «εκλέγω», «μετατρέπω (κάτι σε κάτι άλλο)», το κατηγόρημα εκτός από τον ρηματικό τύπο περιλαμβάνει και το αντικείμενο και το κατηγορούμενο του αντικειμένου, π.χ. Οἱ Ἀθηναῖοι εἵλοντο Περικλέα στρατηγόν / Ο διευθυντής με αποκάλεσε ασυνεπή.

Παρατηρήσεις

Υποκείμενο

1. Το υποκείμενο μιας πρότασης βρίσκεται με την ερώτηση, «ποιος / ποια / ποιο + ρήμα».
Ἀλέξανδρος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.
2. Ως υποκείμενο μιας πρότασης είναι δυνατόν να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, επίθετα, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις κ.ά.
3. Το ρήμα συμφωνεί με το υποκείμενο της πρότασης (όταν αυτό είναι πτωτικό) στο πρόσωπο και στον αριθμό. Εξαίρεση αποτελεί η αττική σύνταξη, που χαρακτηρίζει κυρίως την ιωνική-αττική διάλεκτο. Όταν το υποκείμενο της πρότασης είναι ουδέτερο πληθυντικού αριθμού, το ρήμα τίθεται στο γ΄ ενικό αντί του γ΄ πληθυντικού, π.χ. τὰ παιδία παίζει.


Κατηγορούμενο

1. Το κατηγορούμενο αποδίδει μία ιδιότητα στο υποκείμενο (ή στο αντικείμενο) με τη μεσολάβηση ενός συνδετικού ρήματος (εἰμί, γίγνομαι, φαίνομαι, διατελῶ, διάγω κ.ά.). Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «τι (λογής) + ρήμα;».
Ἡ πόλις ἀνάστατος ἐγένετο.
2. Το κατηγορούμενο είναι συνήθως επίθετο. Ως κατηγορούμενο σε μια πρόταση είναι δυνατόν, επίσης, να τεθούν: ουσιαστικά, αντωνυμίες, μετοχές, αριθμητικά, απαρέμφατα, δευτερεύουσες ονοματικές προτάσεις (κυρίως αναφορικές) κ.ά.
3. Το κατηγορούμενο, όταν είναι επίθετο, συμφωνεί με το υποκείμενο ή το αντικείμενο στο οποίο αναφέρεται στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση, π.χ. Καὶ ἦν ἡ μάχη καρτερά. Όταν είναι ουσιαστικό, συμφωνεί υποχρεωτικά στην πτώση και ενδεχομένως στον αριθμό και στο γένος, π.χ. Τὰ δὲ Κύθηρα νῆσός ἐστιν. Μερικές φορές τίθεται στο ουδέτερο γένος, π.χ. Καλὸν ἡ σωφροσύνη, ἀλλ' ἐπίπονον, ή σε γενική (κατηγορηματική), π.χ. Ὁ θρόνος τοῦ μεγάλου βασιλέως χρυσοῦ ἦν.
 

Αντικείμενο

1. Με αντικείμενο συντάσσονται τα ενεργητικής διάθεσης μεταβατικά ρήματα, όσα δηλαδή δε δηλώνουν απλώς ότι το υποκείμενο ενεργεί, αλλά και ότι η ενέργειά του μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα.
2. Το αντικείμενο βρίσκεται σε μία από τις πλάγιες πτώσεις (γεν., δοτ., αιτ.), ποτέ σε ονομαστική. Το εντοπίζουμε με την ερώτηση «ποιον / ποιαν / τι + ρήμα;».
Κλέαρχος τοὺς στρατιώτας συνήγαγε.

3. Στα δίπτωτα ρήματα το δεύτερο αντικείμενο το εντοπίζουμε με την ερώτηση «σε / με / για / από ποιον ή τι + ρήμα;».
Ἔπαυσαν Τιμόθεον τῆς στρατηγίας: από τι ἔπαυσαν Τιμόθεον; → (από τη στρατηγία) τῆς στρατηγίας → αντικείμενο.
4. Μερικά ρήματα άλλες φορές λειτουργούν ως μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα. Συγκρίνετε, π.χ., στη ν.ε.:
Μη μου μιλάς! Σκέφτομαι… (αμετάβατη χρήση), αλλά: Ο παππούς σκεφτόταν πάντα με νοσταλγία το χωριό (μεταβατική χρήση).

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

1. Να εντοπίσετε το ρήμα, το υποκείμενο και το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις
2. Να συμπληρώσετε το κατηγορούμενο στις παρακάτω προτάσεις
3. Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις:
4. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν στις παρακάτω προτάσεις και να βρείτε τα κατηγορούμενα
5. Να βρείτε τα αντικείμενα στις παρακάτω προτάσεις
6.  Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις που λείπουν και να βρείτε τα αντικείμενα των παρακάτω προτάσεων
7. Να βρείτε τα ρήματα και τα υποκείμενά τους στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να τα μεταφέρετε στον αντίστοιχο τύπο του άλλου αριθμού
8. Να βρείτε το ρήμα, το υποκείμενο και το αντικείμενο στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να μεταφέρετε τα αντικείμενα στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Να βρεις το υποκείμενο και κατηγορούμενο του υποκειμένου των προτάσεων
2. Να εντοπίσεις το κατηγορούμενο του υποκειμένου των προτάσεων
3. Να βρεις το είδος του κατηγορουμένου
4. Άσκηση για το αντικείμενο
5. Να βρεις τα αντικείμενα των προτάσεων
6. Βρες στο κείμενο τις 14 λέξεις που είναι υποκείμενα των ρημάτων.

Στο παρακάτω απόσπασμα ο Πλούταρχος περιγράφει πόσο δύσκολο ήταν να χαλιναγωγήσει κάποιος ένα άλογο άγριο σαν τον Βουκεφάλα. Ο μόνος που τα κατάφερε ήταν ο Αλέξανδρος, γεμίζοντας έτσι χαρά και υπερηφάνεια τον πατέρα του Φίλιππο.

Προσδραμὼν τῷ ἵππῳ καὶ παραλαβὼν τὴν ἡνίαν, ἐπέστρεψε πρὸς τὸν ἥλιον, ὡς ἔοικεν ἐννοήσας ὅτι τὴν σκιὰν προπίπτουσαν καὶ σαλευομένην ὁρῶν πρὸ αὑτοῦ διαταράττοιτο. [...] ὡς δ´ ἑώρα τὸν ἵππον ἀφεικότα τὴν ἀπειλήν, ὀργῶντα δὲ πρὸς τὸν δρόμον, ἀφεὶς ἐδίωκεν, ἤδη φωνῇ θρασυτέρᾳ καὶ ποδὸς κρούσει χρώμενος. τῶν δὲ περὶ τὸν Φίλιππον ἦν ἀγωνία καὶ σιγὴ τὸ πρῶτον· ὡς δὲ κάμψας ὑπέστρεψεν ὀρθῶς σοβαρὸς καὶ γεγηθώς, οἱ μὲν ἄλλοι πάντες ἀνηλάλαξαν, ὁ δὲ πατὴρ καὶ δακρῦσαί τι λέγεται πρὸς τὴν χαράν, καὶ καταβάντος αὐτοῦ τὴν κεφαλὴν φιλήσας "ὦ παῖ" φάναι, "ζήτει σεαυτῷ βασιλείαν ἴσην· Μακεδονία γάρ σ´ οὐ χωρεῖ".

Πλούταρχος, Αλέξανδρος 6.5-8

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Ερωτήσεις

1. Πώς κατάφερε ο Αλέξανδρος να δαμάσει τον Βουκεφάλα, σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα;

2. Πώς θα χαρακτηρίζατε τον Αλέξανδρο με βάση όσα διαβάσατε;

3. Ποια συμβουλή έδωσε ο Φίλιππος στον γιο του; Την ακολούθησε ο Αλέξανδρος;