ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ

Σχηματισμός της μετοχής στην ενεργητική μέση και παθητική των βαρύτονων ρημάτων


 

 

Εισαγωγή ή τι ξέρουμε για τη μετοχή;

 

Η μετοχή στη Ν.Ε.

Τη μετοχή την ξέρουμε πολύ καλά, γιατί τη χρησιμοποιούμε συνέχεια στη νεοελληνική γλώσσα, με τους δυο τύπους, την ενεργητική, που είναι άκλιτη, με την κατάληξη -οντας ή -ώντας και την παθητική, που είναι ένα επίθετο με κατάληξη -μένος, -μένη, -μένο π.χ.

διαβάζ-οντας, γελ-ώντας, διαβασ-μένος, διαβασ-μένη, διαβασ-μένο

 

Πάρα πολλές λέξεις της νέας ελληνικής είναι τύποι της μετοχής της αρχαίας, που έχουν απομείνει στη γλώσσα μας.

Αν θες να δεις μερικές λέξεις που χρησιμοποιούμε στα νέα ελληνικά λύσε το σταυρόλεξο.

Στα αρχαία ελληνικά δε συναντάμε άκλιτο τύπο μετοχής.

 

Βίντεο για τη μετοχή στα αρχαία ελληνικά, εισαγωγή: ετυμολογία, είδη, © Κωνσταντίνα Σάιτ, εδώ

Για την κλίση της μετοχής μπορείς να δεις εδώ

 

Η μετοχή είναι ένα ρηματικό επίθετο. Αυτό σημαίνει ότι είναι και ρήμα, αφού έχει χρόνους ή διαθέσεις, και επίθετο με τρία γένη και τρεις καταλήξεις (τριγενές και τρικατάληκτο).

 

 

Ποιοι χρόνοι έχουν μετοχή;

Μετοχή έχουν ο ενεστώτας, ο μέλλοντας, ο αόριστος και ο παρακείμενος

 

Σχηματισμός της μετοχής

Για να σχηματίσουμε τη μετοχή χρησιμοποιούμε το χρονικό θέμα του ρήματος προσθέτοντας στο τέλος τις καταλήξεις.

 

[Χρονικό θέμα λέγεται το ιδιαίτερο θέμα που μ’ αυτό σχηματίζονται οι τύποι ορισμένου χρόνου ή ορισμένων χρόνων. Το χρονικό θέμα προέρχεται από το αρχικό ρηματικό θέμα που μετασχηματίζεται στους διάφορους χρόνους και παίρνει διάφορες μορφές.

Κανονικά έχουν κοινό χρονικό θέμα ο ενεστώτας με τον παρατατικό, ο μέλλοντας με τον αόριστο και ο παρακείμενος με τον υπερσυντέλικο και τον συντελεσμένο μέλλοντα.

Παράδειγμα: το ρ. λύω έχει ρηματικό θέμα λυ, από το οποίο σχηματίζεται ο ενεστώτας και ο παρατατικός. Ο μέλλοντας και ο αόριστος σχηματίζονται από το χρονικό θέμα λυσ, ενώ ο παρακείμενος και ο υπερσυντέλικος από το χρονικό θέμα λελυκ.]

 



Οι καταλήξεις της μετοχής στην ενεργητική φωνή

 

Δες πώς σχηματίζονται οι τύποι της μετοχής στους διάφορους χρόνους

Σχηματισμός της μετοχής ε.φ., η θεωρία σε βίντεο με ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ, εδώ

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

  Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος
φωνηεντόληκτα -ων
-ουσα

-ον
-σων
-σουσα

-σον
-σας
-σασα

-σαν
-κὼς
-κυῖα

-κὸς
λύ-ων
λύ-ουσα
λῦ-ον
λύ-σων
λύ-σουσα
λῦ-σον
λύ-σας
λύ-σασα
λῦ-σαν
λελυ-κὼς
λελυ-κυῖα
λελυ-κὸς
ουρανικόληκτα -ων
-ουσα

-ον
-ξων
-ξουσα

-ξον
-ξας
-ξασα

-ξαν
-χὼς
-χυῖα

-χὸς
πράττ-ων
πράττ-ουσα
πρᾶττ-ον
πρά-ξων
πρά-ξουσα
πρᾶ-ξον
πρά-ξας
πρά-ξασα
πρᾶ-ξαν
πεπρα-χὼς
πεπρα-χυῖα
πεπρα-χὸς
χειλικόληκτα -ων
-ουσα

-ον
-ψων
-ψουσα

-ψον
-ψας
-ψασα

-ψαν
-φὼς
-φυῖα

-φὸς
γράφ-ων
γράφ-ουσα
γράφ-ον
γρά-ψων
γρά-ψουσα
γρά-ψον
γρά-ψας
γρά-ψασα
γρά-ψαν
γεγρα-φὼς
γεγρα-φυῖα
γεγρα-φὸς
οδοντικόληκτα -ων
-ουσα

-ον
-σων
-σουσα

-σον
-σας
-σασα

-σαν
-κὼς
-κυῖα

-κὸς
πείθ-ων
πείθ-ουσα
πεῖθ-ον
πεί-σων
πεί-σουσα
πεῖ-σον
πεί-σας
πεί-σασα
πεῖ-σαν
πεπει-κὼς
πεπει-κυῖα
πεπει-κὸς

 

 

 



Οι καταλήξεις της μετοχής στη μέση φωνή

 

Δες πώς σχηματίζονται οι τύποι της μετοχής στους διάφορους χρόνους

Σχηματισμός της μετοχής μ.φ., η θεωρία σε βίντεο με ερωτήσεις κατανόησης, © Κωνσταντίνα Σάιτ, εδώ,

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

  Ενεστώτας Μέλλοντας Αόριστος Παρακείμενος
φωνηεντόληκτα -όμενος
-ομένη

-όμενον
-σόμενος
-σομένη

-σόμενον
-σάμενος
-σαμένη

-σάμενον
-μένος
-μένη

-μένον
λυ-όμενος
λυ-ομένη
λυ-όμενον
λυ-σόμενος
λυ-σομένη
λυ-σόμενον
λυ-σάμενος
λυ-σαμένη
λυ-σάμενον
λελυ-μένος
λελυ-μένη
λελυ-μένον
ουρανικόληκτα -όμενος
-ομένη

-όμενον
-ξόμενος
-ξομένη

-ξόμενον
-ξάμενος
-ξαμένη

-ξάμενον
-γμένος
-γμένη

-γμένον
πραττ-όμενος
πραττ-ομένη
πραττ-όμενον
πρα-ξόμενος
πρα-ξομένη
πρα-ξόμενον
πρα-ξάμενος
πρα-ξαμένη
πρα-ξάμενον
πεπρα-γμένος
πεπρα-γμένη
πεπρα-γμένον
χειλικόληκτα -όμενος
-ομένη

-όμενον
-ψόμενος
-ψομένη

-ψόμενον
-ψάμενος
-ψαμένη

-ψάμενον
-μμένος
-μμένη

-μμένον
γραφ-όμενος
γραφ-ομένη
γραφ-όμενον
γραψ-όμενος
γραψ-ομένη
γραψ-όμενον
γραψ-άμενος
γραψ-αμένη
γραψ-άμενον
γεγρα-μμένος
γεγρα-μμένη
γεγρα-μμένον
οδοντικόληκτα -όμενος
-ομένη

-όμενον
-σόμενος
-σομένη

-σόμενον
-σάμενος
-σαμένη

-σάμενον
-σμένος
-σμένη

-σμένον
πειθ-όμενος
πειθ-ομένη
πειθ-όμενον
πεισ-όμενος
πεισ-ομένη
πεισ-όμενον
πεισ-άμενος
πεισ-αμένη
πεισ-άμενον
πεπει-σμένος
πεπει-σμένη
πεπει-σμένον

 

 



Οι καταλήξεις της μετοχής στην παθητική φωνή

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

  Μέλλοντας Αόριστος
φωνηεντόληκτα -θησόμενος
-θησομένη

-θησόμενον
-θεὶς
-θεῖσα

-θὲν
λυ-θησόμενος
λυ-θησομένη
λυ-θησόμενον
λυ-θεὶς
λυ-θεῖσα
λυ-θὲν
ουρανικόληκτα -χθησόμενος
-χθησομένη

-χθησόμενον
-χθεὶς
-χθεῖσα

-χθὲν
διω-χθησόμενος
διω-χθησομένη
διω-χθησόμενον
διω-χθεὶς
διω-χθεῖσα
διω-χθὲν
χειλικόληκτα -φθησόμενος
-φθησομένη

-φθησόμενον
-φθεὶς
-φθεῖσα

-φθὲν
τρι-φθησόμενος
τρι-φθησομένη
τρι-φθησόμενον
τρι-φθεὶς
τρι-φθεῖσα
τρι-φθὲν
οδοντικόληκτα -σθησόμενος
-σθησομένη

-σθησόμενον
-σθεὶς
-σθεῖσα

-σθὲν
πει-σθησόμενος
πει-σθησομένη
πει-σθησόμενον
πει-σθεὶς
πει-σθεῖσα
πει-σθὲν

 

 



Ασκήσεις

 

  1. Άσκηση εμπέδωσης της θεωρίας για τη μετοχή, © Κωνσταντίνα Σάιτ  NEA 
  2. Άσκηση σταυρόλεξο για τις μετοχές της αρχαίας στη νέα ελληνική *doc
  3. Εντόπισε στο κείμενο τις μετοχές του ρ. εἰμί και των βαρύτονων ρημάτων (φωνηεντόληκτων-συμφωνόληκτων) **
  4. Διάλεξε τη σωστή κατάληξη για να σχηματίσεις τις μετοχές των ρημάτων ** φόρμα google doc
  5. Άσκηση στις μετοχές ενεργητικής των βαρύτονων ρημάτων ** doc
  6. Κάνε κλικ στις μετοχές © Κωνσταντίνα Σάιτ  NEA  

  7. 1η Σχημάτισε το αρσενικό γένος της μετοχής μέσης φωνής των ρημάτων * doc
  8. 2η Σχημάτισε το αρσενικό γένος της μετοχής μέσης φωνής των ρημάτων ** doc
  9. 3η Σχημάτισε το αρσενικό γένος της μετοχής μέσης φωνής των ρημάτων *** doc
  10. Οι τύποι της ενεργητικής μετοχής να μεταφερθούν στη μέση φωνή *** doc
  11. Να συμπληρώσετε τα άλλα δύο γένη των παρακάτω μετοχών στην ίδια πτώση, στον ίδιο χρόνο και στην ίδια φωνή ( Α΄ 18, 4η) * doc

 


Βιβλιογραφία

 

1. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής, Μιχ. Χ. Οικονόμου, ΟΕΔΒ

2. Γραμματική της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσης, Αχ. Τζάρτζανος, ΟΕΔΒ

3. Γραμματική Αρχαίας Ελληνικής, Λιναρδής Ιωάννης, εκδ. Χατζηθωμά, Θεσσαλονίκη, 2007

4. Συμφραστικός πίνακας λέξεων του Ανθολογίου Αττικής Πεζογραφίας

5. Perseus Digital Library