Bγήκαμε έξω, κάτω από το ακηλίδωτο φεγγάρι. Μπροστά μας η κεντρική πλατεία του χωριού από πελεκημένη πέτρα, η οποία μεταμορφώθηκε, πολλές φορές, σε μία σκηνή, μία εξέδρα...
Ακούσαμε πολλά, είδαμε πολλά.
Πολλά τα σημαντικά γεγονότα που συνέβησαν κι αυτό το καλοκαίρι : γάμοι, πανηγύρια... Ο πλάτανος άνοιξε, ακόμη μία φορά, την αγκαλιά του στους νεόνυμφους, στους μουσικάντηδες και στους τραγουδιστές, στους μετανάστες από τη Γερμανία, στους αυτόχθονες και στους
κάτοικους των γύρω χωριών. Τους άπλωσε τα χέρια του, έφαγαν και ήπιαν, τραγούδησαν και χόρεψαν, γλέντησαν, γέλασαν και συγκινήθηκαν μαζί.
Πολλά και σημαντικά τα θεάματα αυτού του καλοκαιριού που προέρχονταν από όλα τα είδη της τέχνης (μουσική, τραγούδι, χορός, εικαστικά, θέατρο).
Πολλά μας άρεσαν και δεν έπρεπε "να τα χάσουμε". Λίγα μας απογοήτευσαν. Τα περισσότερα τα παρακολουθήσαμε. Σας μεταφέρουμε τη γνώμη μας για πέντε εκλεκτές εκδηλώσεις. Άποψη μας; Η φετινή έκθεση αντικειμένων της καθημερινής ζωής στο Κεφαλόβρυσο ήταν με διαφορά η κορυφαία καλλιτεχνική εκδήλωση. • 10 Ιουλίου 2001
Εκδήλωση μνήμης για τους ττυρττοληθέντες από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής. Το Κεφαλόβρυσο ή Μετζητιέ ήταν από τα πρώτα μαρτυρικά χωριά της Ελλάδος, το πρώτο μαρτυρικό χωριό της Ηπείρου. Δεν ξεχνάμε και δεν θα ξεχάσουμε ποτέ αυτή τη μαύρη μέρα του 43 - ήταν Σάββατο 10 του Ιούλη - , τους 22 καμένους που έδωσαν τη ζωή τους για τη λευτεριά της πατρίδας μας και όλους τους άλλους Μετζιτιώτες που αντιστάθηκαν και αγωνίσθηκαν κατά του ναζιστικού ζυγού. Τι να θυμάται άραγε το χωριό μας από τα γεγονότα εκείνα μετά από 58 χρόνια;
Τρίτη 10 Ιουλίου 2001: 10 η ώρα το πρωί, γαλάζιος ο ουρανός, λαμπερός ο ήλιος. Η πλατεία στην οποία δεσπόζει το ηρώον, είναι ακόμη άδεια. Ο χώρος έχει διαμορφωθεί έτσι, ώστε να υποδεχθεί τις πολιτικές και στρατιωτικές αρχές, τον Δεσπότη, τη μπάντα και τους ίδιους τους κατοίκους. Κατά της 11 η ώρα, η πλατεία ζωντανεύει και πάλι. Ακούσαμε λοιπόν το χαιρετισμό του Νομάρχη Ιωαννίνων, του Δημάρχου Άνω Πωγωνίου. Παρακολουθήσαμε την κατάθεση στεφάνων, την απονομή τιμητικών πλακετών σε κάποιους πρωταγωνιστές εκείνης της εποχής. Ακούσαμε την ομιλία για το ολοκαύτωμα της κ. Ελένης Κουρμαντζή από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Ακούσαμε και τον πατριώτη Κεφαλοβρυσίτη Χαράλαμπο Μεντή ο οποίος απήγγειλε, με οίστρο, ένα ποίημα του με τίτλο "Οι Αθάνατοι του Κεφαλόβρυσου" "Στις δέκα τ' Αλωνάρι πέσαν οι αντρειωμένοι
οι ψυχωμένοι του χωριού οι πρώτοι - οι διαλεγμένοι
ψυχές που φτερουγίσανε με μια μόνη ελπίδα:
μη ξεχαστούν απ' το χωριό κ' απ' τη γλυκιά πατρίδα"
ή ακόμη:
"Είκοσι δύο μετρήσανε κορμιά απανθρακωμένα,
τα σκέπασαν με γυναικών μαλλιά ξεριζωμένα" Και τέλος η πιο συγκινητική στιγμή αυτής της εκδήλωσης, η πρώτη, κατά κάποιο τρόπο, επίσημη εμφάνιση στο (ίδιο το χωριό μας του Πολυφωνικού Ομίλου Κεφαλόβρυσου. Ερμήνευσαν στα βλάχικα κάποια πολυφωνικά τραγούδια γεμάτα καημό. Οι φωνές τους ενώθηκαν κι έγιναν ένα, εξιστόρησαν τους πόνους και τα πάθη των προγόνων μας. Τ' ακούσαμε κι ανατριχιάσαμε! • 19-21 Ιουλίου 2001
Στο πανηγύρι του προφήτη Ηλία το χορευτικό συγκρότημα του Εκπολιτιστικού Συλλόγου Κεφαλόβρυσου παρουσίασε πωγωνίσιους χορούς που εντυπωσίασαν το κοινό. Το ίδιο συγκρότημα συμμετείχε κι αυτό το καλοκαίρι στο αντάμωμα των Βλάχων στο Μέτσοβο.
Η πρωτοτυπία του φετινού πανηγυριού, χάρη στον πρόεδρο του Εκπ/κού Σύλλογου Κεφ/σου κ. Ηλία Πορίκη, ήταν η έκθεση η οποία μπορούσε να ονομαζόταν: Τα έργα των χεριών του Κεφαλόβρυσου". Ο χώρος της έκθεσης παραχωρήθηκε από τον Αγροτικό Συνεταιρισμό Κεφαλόβρυσου και φιλοξένησε οικιακά αντικείμενα καθημερινής χρήσης από τον περασμένο αιώνα. Το Κεφαλόβρυσο του προηγούμενου αιώνα αναστήθηκε μέσα από ένα πλήθος και μία ποικιλία εκθεμάτων που εντυπωσίασε τους επισκέπτες.
Είδη οικιακής χρήσης, εργαλεία, ενδύματα, φορεσιές, υφαντά... είναι ορισμένα από τα εκθέματα. Ας απαριθμήσουμε κάποια από αυτά. Πρώτα, τα υφαντά: γυναικεία και ανδρικά ενδύματα, παραδοσιακές φορεσιές, χαλιά όπως ντόγκε ή βιλιτζούκε ντι κάγιε με το οποίο σκεπάζανε το τυρί στις τσαντήλες πάνω στο άλογο, μια πορφυρή μπάντα με άνθη, πολυάριθμα κιπιτίνιου δηλ. πολύχρωμα μάλλινα μαξιλάρια με γεωμετρικά μοτίβα...
Υφαντές τσάντες όπως τραστ(ι) ντι γαμπρό μέσα στην οποία βάζανε καραμέλες, σταφίδες, πεπόνι, τισάγκ(ε) ντι γαμπρό μέσα στην οποία βάζανε το κουλάκο δηλ. ψωμί σε σχήμα κουλούρας, τιρτίτσιου ντι (μ) βιάστε της νύφης μέσα στην οποία τοποθετούσαν τσιντσι μερί κουν φρένκου (πέντε μήλα με μια δραχμή). Ας θυμηθούμε το έθιμο. Η νύφη πριν μπει στο σπίτι του γαμπρού φιλούσε 5 παιδιά και μοίραζε στον καθένα ένα μήλο. Στο κατώφλι του σπιτιού την περίμενε η πεθερά της η οποία της έδινε ένα λουκούμι και το μοιραζόταν με τη νύφη για να'ναι "γλυκές σαν το λουκούμι". Ξεχάσαμε να πούμε ότι, πριν μπει στο σπίτι, η νύφη έκανε τρε κουρουτσ λαουσε (τρεις σταυρούς στην πόρτα) με βούτυρο ή με μέλι.
Δεύτερον, είδη οικιακής χρήσης όπως σύνεργα κουζίνας: κιπιστέρι, τσουμπάνε α τσαμάρα (μεγάλη ξύλινη κουτάλα), κελντρούσε ή κιλντούσε νικε, γκιουμ, όλε, τιγινίτσε, τιγάνε, τιψί, τάβα, ένα λεμου ντι τρουμπουλίτσε σε καλή κατάσταση και πολλά άλλα.
Αξιοσημείωτο είναι ότι τα πιο πολλά αντικείμενα προσφέρθηκαν από τους ίδιους τους κατοίκους του χωριού. Ο επισκέπτης μπορούσε να τα αγγίξει, να τα επεξεργαστεί. Κρίμα που ο αργαλειός ήταν αποσυναρμολογημένος! Ο επισκέπτης θα μπορούσε να τον θέσει σε λειτουργία, σχηματίζοντας έτσι μία ιδέα για τον τρόπο λειτουργίας του.
Απ' όλα, όμως, τα εκθέματα, μας προσέλκυσαν την προσοχή μια χειροποίητη σουρμουνίτσε (κούνια μωρού) η οποία μάθαμε ανήκει στο Χάρη Ζυγούνα, μια γαμπριάτικη φορεσιά που χρονολογείται από το 1919-20. Αποτελείται από σιγκούνι, φαρδιά πουκαμίσα και ντουλμίτσ και 2 ή 3 κεντημένες βιλιτζούκε ντι κάπ που φορούσαν οι γυναίκες.
Αυτά είναι τα πολύτιμα εκθέματα του πολιτισμού του χωριού μας: αντικείμενα μνήμης - ωραία και αληθινά που λειτουργούν ως σημεία αναφοράς της ιστορίας του Κεφαλόβρυσου.
Υπήρχαν ακόμα ασπρόμαυρες φωτογραφίες μέσα από τις οποίες αναδύεται το Κεφαλόβρυσο.
Αποκαλύπτουν τη ζωντανή καθημερινότητα του βλάχικου λαού. Ο φακός των άγνωστων φωτογράφων αποθανάτισε στιγμές της καθημερινής ζωής όπως μια διάνοιξη δρόμου από άνδρες και γυναίκες, την εποχιακή μετακίνηση των κοπαδιών από την πεδιάδα στα βουνά και αντίστροφα, πανηγύρια, γάμους, ανθρώπους με καθημερινή ή γιορτινή φορεσιά: νεαρές νύφες με την επιβαλλόμενη σεμνότητα από τα ήθη του καιρού τους στο πλάι των βλοσυρών γαμπρών, αγέρωχες πανέμορφες κυράδες μαζί με τους αρχοντικούς συζύγους τους, λεβέντες καβαλάρηδες, ξενιτεμένοι της Γερμανίας με "στερημένα" πρόσωπα, ντυμένοι με ευρωπαϊκές φορεσιές... να ποζάρουν περήφανα.
Εικόνες που χάθηκαν για πάντα αλλά που υπάρχουν ευτυχώς μέσα στη μνήμη μας από τις διηγήσεις των πιο παλιών.
Το Κεφαλόβρυσο που χάθηκε., και που είναι πάντα εδώ! • 30 Ιουλίου 2001
Αφιέρωμα στη βλαχόφωνη Πολυφωνία. Διοργανωτές: Το Διεθνές Φεστιβάλ Πολυφωνικού Τραγουδιού με καλλιτεχνικό διευθυντή τον Αλέξανδρο Λαμπρίδη. Τόπος συνάντησης: Το Κεφαλόβρυσο. Συμμετείχαν διάφοροι βλαχόφωνοι, πολυφωνικοί όμιλοι όπως η ΜΟΒΑ (Σερβία),
Το Πολυφωνικό Πρεμετής, ο όμιλος Παλαιοκάστρου (Αλβανία), ο όμιλος Γυναικών από τη Μηλέα Μετσόβου και ο Πολυφωνικός όμιλος Κεφαλόβρυσου. Να υπενθυμίσουμε ότι οι δικοί μας είχαν ήδη συμμετάσχει στην 1η διεθνή συνάντηση πολυφωνικού τραγουδιού και είχαν δώσει συναυλία στα Κτίσματα, στις 7 Αυγούστου 1999. Ο Βλαχόφωνος πολυφωνικός όμιλος από το Κεφαλόβρυσο αποτελείται από τους: Αχιλλέα Γραμμόζη (73 ετών, ο οποίος έγραψε πάνω από 50 βλάχικα τραγούδια), Χρήστο Ντίμα,Χαράλαμπο Κούρο, Μιχάλη Νίτα, Σπύρο Ντεμίρη, Αριστοτέλη Πότση, Γεράσιμο Φούκη και Δημήτρη Φούκη.
Όλοι τους αυθεντικοί εκφραστές του είδους. Μας εξέπληξαν, μας συγκίνησαν.
Να υπογραμμίσουμε ότι για πρώτη φορά Έλληνες, Αλβανοί και Σέρβοι τραγούδησαν βλαχόφωνα τραγούδια, παλιά, κοινά τραγούδια. Τραγούδια της ξενιτιάς, ιστορικά τραγούδια, τραγούδια της αγάπης, της καθημερινής ζωής· • 19 Αυγούστου 2001
Πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Παλαιομάνινα Αγρινίου. Ωραία τα ήθη και τα έθιμα των Βλάχων να αναβιώνουν "που και που". Μας γεμίζουν την καρδιά χαρά και συγκίνηση και μας φανερώνουν το παρελθόν ενός ξεχωριστού λαού με ξεχωριστό πολιτισμό.
Φέτος, οι οργανωτές αυτής της εκδήλωσης - Η ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΦΙΛΩΝ ΤΩΝ ΜΝΗΜΕΙΩΝ ΤΗΣ ΠΑΛΑΙΟΜΑΝΙΝΑΣ - πέτυχαν ακόμη μία φορά το σκοπό τους. Οι επισκέπτες παρακολούθησαν την αναπαράσταση κάποιων εθίμων όπως ο παραδοσιακός βλάχικος γάμος. Ας αναφέρουμε κάποια από αυτά.
Το μάζεμα των ξύλων, τα "σωρτσέλια". Κοπέλες, ντυμένες με τα καλά τους, που τραγουδούν, μαζεύουν ξύλα για να φτιάξουν το "φλάμπουρο", το "λάβαρο του γάμου" από λεπτοϋφαντό ύφασμα με πολύχρωμες μάλλινες κορδέλες.
Το γαμήλιο τραπέζι. Εκείνη την ημέρα, 60 καζάνια στήθηκαν για να μαγειρέψουν το φαΐ που θα φάνε όλοι οι καλεσμένοι.
Η εκδήλωση αυτή ήταν για μας τους Κεφαλοβρυσίτες ιδιαίτερα σημαντική γιατί ο Εκπ/κός Σύλλογος και ο Πολυφωνικός Όμιλος Κεφαλόβρυσου συμμετείχαν. Οι τελευταίοι μας συγκίνησαν εκ νέου. Οι τραγουδιστές - μόνο άνδρες - ντυμένοι με το σαλβάρι από λευκό μαλλί, την ολόλευκη πουκαμίσα, το μαύρο γιλέκο και το Κιτσούλε αρνιακό, δηλ. μαύρο βελούδινο φέσι, ερμήνευσαν, καθισμένοι σταυροπόδι, στα βλάχικα, τραγούδια της τάβλας.
Ας μη ξεχνάμε ότι οι Κεφαλοβρυσίτες έχουν κάποια στενή σχέση με τους Βλάχους που ζουν σε κάποια χωριά του Ν. Αγρινίου όπως π.χ. το Στράτο. Φημολογείται πως ένα μέρος των προγόνων μας - κάποιοι τσέλιγκες - πριν εγκατασταθούν στο Μετζητιέ κατοικούσαν στην ορεινή Παλαιοχώρα (σήμερα, ένα χωριό - φάντασμα, ερειπωμένο) Εκεί πάνω, οι δικοί μας κατασκεύασαν πέτρινα σπίτια και μία εκκλησία. Μετά το θάνατο του Αλή Πασά, αναγκάσθηκαν να το εγκαταλείψουν. Οι διηγήσεις των πιο παλιών μας αποκαλύπτουν ότι αποχωρίσθηκαν πολλά σόια όπως το σόι Στάικας. Μερικοί έμειναν στο Μετζητιέ, άλλοι πήγαν πιο μακριά. Απόγονοι από το σόι που προαναφέραμε βρίσκονται στο χωριό Στράτο.
Σε επόμενο άρθρο μας, θα διερευνήσουμε, την ιστορία του περίφημου Γιάνκου, του σόιου Σταϊκου που αποτελούν σπουδαία στοιχεία για τη διαμόρφωση της ιστορίας του Κεφαλόβρυσου. • 25 Αυγούστου 2001
Ημέρα θεάτρου. Τα Γιάννινα βρέθηκαν στο Κεφαλόβρυσο. Το ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων ανέβασε φέτος τον "Φιλοκτήτη" του Σοφοκλή. Σε σκηνοθεσία Παντελή Παπαδοπούλου, με τον Χρήστο Καλαβρούζο - Φιλοκτήτης και το Νίκο Αρβανίτη - Νεοπτόλεμος. Μαγευτική η βραδιά. Ολόγιομο το φεγγάρι. Οι θεατές μεταφέρθηκαν για λίγο στην "κυματοζωσμένη" Λήμνο. Η πλατεία του χωριού μετατράπηκε σε βραχώδης ακτή.
Αυτή ήταν η τελευταία καλλιτεχνική εκδήλωση του καλοκαιριού στο Κεφαλόβρυσο.
Έτσι φτάσαμε στο τέλος του καλοκαιριού με ανάμεικτα αισθήματα.
Από τη μια, οι πρωτοβουλίες που πήρε ο Εκπ/κός Σύλλογος Κεφ/σου είναι ελπιδοφόρες: οι εκδηλώσεις ήταν ποικίλες και με κυρίαρχη τη μουσική του τόπου μας.
Από την άλλη, όμως, η επιθυμία μας για τη βελτίωση του χωριού μας, μας υποχρεώνει να επισημάνουμε κάποια πράγματα.
Αφού το βλάχικο τραγούδι ήταν ο πυρήνας των περισσοτέρων εκδηλώσεων, θα έπρεπε ο Πολυφωνικός Όμιλος Κεφαλόβρυσου να'ναι πιο δραστήριος. Γιατί να μην γίνουν περισσότερες εμφανίσεις στη γύρω περιοχή και στην υπόλοιπη Ελλάδα, ακόμα και στην Αθήνα, ώστε να διαδοθεί παντού η ιδιομορφία του βλάχικου πολιτισμού.
Εξάλλου, εφόσον καλέσανε τον Πολυφωνικό Όμιλο Κεφαλόβρυσου στην Παλαιομάνινα, δεν θα έρεπε να αρπάξουμε την ευκαιρία για να καλέσουμε τους βλάχους όλης εκείνης της περιοχής, να 'ρθουνε στο Κεφαλόβρυσο και να γνωρίσουν τη γη των προγόνων τους.
Για τον ίδιο λόγο, ο κάθε επισκέπτης του χωριού μας δεν θα έπρεπε να βρίσκει σ' ένα λαογραφικό μουσείο όλες τις μαρτυρίες του βλάχικου παρελθόντος;
Αναρωτιόμαστε επίσης, πράγμα το οποίο θα έπρεπε να κάνουν και όλοι οι υπεύθυνα σκεπτόμενοι του χωριού μας εάν η φανερή απουσία των νέων από τις επίσημες εκδηλώσεις ήταν αποτέλεσμα "κακής πληροφόρησης ή αδιαφορίας; Με χαρακτηριστικό παράδειγμα την εκδήλωση μνήμης στους πυρποληθέντες του χωριού όπου οι μόνοι νέοι ήταν το χορευτικό και πολύ λίγα "ντόπια" παιδιά! Δεν θα έπρεπε να βρούμε τρόπους να πείσουμε τους νέους μας ότι μέσα σ' αυτή την αβεβαιότητα της βαλκανικής πραγματικότητας που ζούμε ότι όταν κανείς δεν ξέρει από που έρχεται δεν μπορεί να ξέρει και που πάει;
Οι σκοτεινοί λόγοι, όμως, που απέτρεψαν τόσα χρόνια την απονομή τιμητικών πλακετών στις οικογένειες των πυρποληθέντων, αποτελούν για τους νέους μας που ενδιαφέρονται για την ιστορία του τόπου τους, για το παρελθόν τους, για τις ρίζες τους, ένα αρνητικό παράδειγμα.
Τέλος, άξια επαίνου ήταν η πρόσκληση του ΔΗΠΕΘΕ Ιωαννίνων που εξυψώνει το επίπεδο του χωριού μας, αλλά τέτοιου είδους εκδηλώσεων θα έπρεπε να γίνονται όταν το χωριό μας είναι γεμάτο από τους μετανάστες, τους ντόπιους και τα παιδιά τους και όχι όταν όλοι έχουν φύγει.
Εν κατακλείδι, όλες αυτές οι πολιτιστικές δραστηριότητες ήταν μία σπουδαία απόπειρα αναζωογόνησης του πολιτιστικού βίου του χωριού μας, βάλσαμο στην αγωνιώδη προσπάθεια όλων μας για να μην "ερημώσει" - κάποτε - το ακριτικό Μετζητιέ. Σοφία Η. Σιούτη |
