Κωνσταντίνος Βίκτωρ Χατζησταμάτης*
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ Σ.Ε.Π. ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΜΕΝΕΣ ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΡΕΥΝΕΣ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π.
(Ανακοίνωση στο Εργαστήριο Α΄)
Εισαγωγή
Η προσπάθεια καταγραφής του θεσμού Συμβουλευτική – Προσανατολισμός στην εκπαίδευση, η αποτίμηση της πορείας του και η αξιολόγησή του αναδύεται μέσα από τα όσα οι ενασχολούμενοι επιστήμονες ερευνητές στην διαχρονική πορεία του θεσμού, έχουν παρουσιάσει. Όπως αναφέρεται στο ΥΠ.Ε.Π.Θ. Π.Ι. (2008), σε έρευνα που διεξήχθη σε 11.603 μαθητές ΤΕΕ και 2.163 μαθητών Ενιαίου Λυκείου (Ε.Λ.) στον πίνακα Ε1.1. που αφορά την «επαγγελματική πληροφόρηση (ως προς τύπο σχολείου)»(σ.181) διαπιστώνεται το «Μάθημα ΣΕΠ στο Γυμνάσιο» να αποτελεί ως πηγή επαγγελματικής πληροφόρησης μόνον από το 5,4% των μαθητών ΤΕΕ και 6,4% των μαθητών Ε. Λ. Όπως αναφέρει ο Χατζησταμάτης (2008) σε έρευνα επισκόπησης μικρής κλίμακας που διεξήγαγε στο 7ο ΕΠΑ.Λ. Αθήνας στο ερώτημα «Από πού θα πάρεις πληροφορίες για τη συνέχιση των σπουδών σου με βάση τον τύπο σχολείου, τον τομέα, την ειδικότητα που σκέπτεσαι να επιλέξεις;» (σ.232) το 28% απαντά από τον Σ.Ε.Π. Οι παραπάνω αποκλίνουσες ενδείξεις απετέλεσαν την αφόρμηση και οδήγησαν σε περαιτέρω διερεύνηση του θέματος.
Η ίδρυση και η αδιάλειπτη λειτουργία της Ελληνικής Εταιρείας Συμβουλευτικής Προσανατολισμού (ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π.) αποτελεί καθοριστικής σημασίας συμβολή στην παραπάνω προσπάθεια αφού καθίσταται ο κυρίαρχος και σχεδόν αποκλειστικός πόλος έλξης των επιστημόνων ερευνητών που αναφέρονται στον θεσμό.
Στόχευση της παρούσης εργασίας αποτελεί η αποτίμηση του Σ.Ε.Π. μέσα από την αξιολόγησή του, που αποτυπώνεται από την καταγραφή των απόψεων των αποδεκτών του Σ.Ε.Π. μέσα από ειδικές ερευνητικές εργασίες μελών της ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π. ενταγμένες μέσα στο ιστορικό πλαίσιό τους, οδηγώντας τελικά στην καταγραφή των υπαρχόντων προβλημάτων του θεσμού και στη διατύπωση προτάσεων για το μέλλον του Σ.Ε.Π.
Λειτουργίες του Θεσμού ΣΥ.-Π.
Ένας από τους σημαντικούς ορισμούς του Σ.Ε.Π.
Κατά τον Δημητρόπουλο (1998) οι λειτουργίες του θεσμού της Συμβουλευτικής ? Προσανατολισμού είναι οι: «Επαγγελματική Ανάπτυξη του Ατόμου, Πληροφόρηση, Εαυτογνωσία-Εαυτοαντίληψη, Λήψη Αποφάσεων, Διδασκαλία Δεξιοτήτων Ζωής, Μετάβαση, Προσαρμογή, Τοποθέτηση, Παραπομπή, Μετα-παρακολούθηση, Συμβουλευτική και Ψυχολογική Στήριξη, Αξιολόγηση και Έρευνα και Άλλες Λειτουργίες»(σ.53).
Ο Σχολικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός είναι ο θεσμός ΣΥ.-Π. εφαρμοσμένος στο σχολικό περιβάλλον και σύμφωνα με την Καλούρη-Αντωνοπούλου (1993), προσπαθεί «με την κάθε δραστηριότητα στην οποία συμμετέχει να γνωρίσει ο μαθητής τον εαυτό του, να συνειδητοποιήσει την εικόνα του, να μπορέσει να ονειρευτεί ?, αλλά και να χαράξει σε ρεαλιστικές βάσεις τον άξονα της ζωής του»(σ.48).
Η προσφορά της ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π. μέσα από τα τεύχη της
Οι έρευνες αφορούν τον Ελληνικό χώρο και έχουν δημοσιευθεί στα Τεύχη που εκδίδει η ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π. από το 1986 μέχρι το 2008. Σύνολο τευχών: 43 +1(χωρίς αρίθμηση) = 44. Αριθμός απλών τευχών: 24. Αριθμός τευχών πρακτικών: 19+1(χωρίς αρίθμηση) = 20. Καταγραφή ερευνών στα απλά τεύχη: 78. Καταγραφή ερευνών ως ¨εμπειρίες¨ στα απλά τεύχη: 07. Καταγραφή ερευνών στα τεύχη πρακτικών: 12. Συνολική καταγραφή ερευνών: 97. Η συγκεντρωτική πληθυσμιακή παρουσίαση των ερευνών ανά έτος εμφανίζεται στο παρακάτω διάγραμμα 1:
Οι ερευνητικές εργασίες χωρίσθηκαν σε δυο κατηγορίες:
Γενικής προβληματικής: εκείνες που ερευνούν έμμεσα το θεσμό (διαστάσεις, θέματα, εφαρμογές) ? έμμεση αξιολόγησης.
Ειδικής προβληματικής: εκείνες που ερευνούν άμεσα το θεσμό ? άμεσης αξιολόγησης που ήταν: 07. Διεξήχθησαν από το: 1979-1990. Βασικά στοιχεία δίνονται στους πίνακες 1 & 2:
Ιστορικό πλαίσιο διεξαχθεισών ερευνών Η εφαρμογή του θεσμού στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση του ΥΠ.Ε.Π.Θ. μπορεί να χωρισθεί, με κριτήριο δυο σημαντικότατους εκπαιδευτικούς νόμους που δρομολόγησαν κορυφαίες αλλαγές στον Σ.Ε.Π. τον Ν.1566/85 και τον Ν.2525/97, στις ακόλουθες τρεις περιόδους: Πρώτη Περίοδος από το 1967 μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1985. Δεύτερη Περίοδος από τον Οκτώβρη του 1985 μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1997. Τρίτη Περίοδος από τον Οκτώβρη του 1997 μέχρι τις μέρες μας. Διαπιστώνεται πως οι διεξαχθείσες έρευνες καλύπτουν το δεύτερο μέρος της πρώτης περιόδου και τις αρχές της δεύτερης και συγκεκριμένα: Σχ. έτος 1979-80: Eφαρμόζεται ο Σ.Ε.Π. στο Β΄ τετράμηνο της Γ΄ Γυμνασίου σε όλη την Αθήνα, τον Πειραιά, την Θεσσαλονίκη, τον Βόλο, τα Ιωάννινα και την Πάτρα. (Kάλυψη του 50% των μαθητών στη χώρα). Σχ. έτος 1981-82: Eφαρμόζεται ο Σ.Ε.Π. σε όλη την Ελλάδα στην Γ΄ Γυμνασίου. Σχ. έτος 1982-83: Eισάγεται ο Σ.Ε.Π. στην Α΄ τάξη του Τεχνικού Επαγγελματικού Λυκείου και στην Β΄ τάξη του Γενικού Λυκείου. Σχ. έτος 1983-84: Eφαρμόσθηκε ο Σ.Ε.Π. στην Α΄ και Β΄ τάξη Γυμνασίου και στην Α΄ τάξη Γενικού Λυκείου. Σχ. έτος 1984-85: O Σ.Ε.Π. επεκτάθηκε και στην Α΄ τάξη του Ενιαίου Πολυκλαδικού Λυκείου. Με τον Ν.1566/85 : Αναγνωρίζεται πλέον την σημασία του θεσμού του Σ.Ε.Π. για την χώρα μας και αφιερώνει ο νομοθέτης ολόκληρο το κεφάλαιο ΙΑ΄ που περιλαμβάνει τα άρθρα: 37 (Σκοπός-Εφαρμογή), 38 (Οργάνωση εφαρμογής του Σ.Ε.Π.) και 39 ( Προσωπικό Σ.Ε.Π. ? Επιμόρφωση). Εξελικτικά ο θεσμός εφαρμόζεται στις τάξεις Α΄+Β΄+Γ΄ Γυμνασίου ως μέρος του Αναλυτικού Προγράμματος (μάθημα), καθώς και στις Α΄+Β΄ ΓΕ.Λ., Α΄ Τ.Ε.Λ. και Ε.Π.Λ. Επανιδρύεται το Π.Ι. και καταργείτε το Κ.Ε.Μ.Ε. Ο θεσμός όπως αναφέρει και ο Δημητρόπουλος (1994) από το 1976 μέχρι το 1993 διάγει επιτέλους «αρκετά ικανοποιητική»(σ.17) πορεία.
Δυσκολίες ομαδοποίησης συμπερασμάτων-Συμπεράσματα
Η ομαδοποίηση συμπερασμάτων με στόχευση την αξιολόγηση του θεσμού χαρακτηρίζεται πρακτικά ως αντιεπιστημονική για ποικίλους λόγους όπως για παράδειγμα ότι στις έρευνες χρησιμοποιήθηκαν διαφορετικά εργαλεία μέτρησης που επιλέχθηκαν και χαρακτηρίζουν τον ερευνητή τους. Επίσης όπως επισημαίνεται και από τον Δημητρόπουλο (1992) η αξιολόγηση αναφέρεται σε θεσμό επικούρησης του ανθρώπου, που είναι δύσκολη υπόθεση και παρουσιάζει τα ακόλουθα προβλήματα: α. Κριτηρίων (εντοπισμός και διαφωνία ειδικών). β. Διαστάσεων ή λειτουργιών που αξιολογούνται (ποιες). γ. Σκοπών του θεσμού (διαφωνία ειδικών-χρονικού σημείου αξιολόγησης). δ. Ερμηνείας Αποτελεσμάτων (διαφορετική βαρύτητα για κάθε αξιολογητή). ε. Μεθοδολογίας (ιδιομορφίες ? ιδιαιτερότητες). στ.Απόδοσης Ενός αποτελέσματος του θεσμού ( αδύνατη η απόδειξη σχέσης αιτίου ? αποτελέσματος). Έτσι είναι εύκολη η ερμηνεία αλλά δύσκολη και η εξαγωγή συμπερασμάτων από κάθε προσπάθεια έρευνας που θα οδηγεί σε αξιολόγηση. Παρόλα αυτά θα επιχειρηθεί μια καταγραφή των διαχρονικών προβλημάτων που ομολογούνται ως σήμερα από τους αποδέκτες του θεσμού Σ.Ε.Π. και είναι: Ελλείψεις θεσμικού πλαισίου αλλά και αξιόπιστου προγραμματισμού από πλευράς ΥΠ.Ε.Π.Θ που μπορούν να χαρακτηρισθούν και ως αδυναμία ύπαρξης πολιτικής και εφαρμογής της για τον Σ.Ε.Π. Οι ώρες που διατίθενται για την εφαρμογή του Σ.Ε.Π. στην τάξη είναι ελάχιστες, ενώ η κατανομή τους από τα μέσα της σχολικής χρονιάς στο ωρολόγιο πρόγραμμα αποτελεί πρόβλημα. Η κακή ανάθεση της εφαρμογής του Σ.Ε.Π. σε ανθρώπινο δυναμικό που δεν είναι πάντα επιστημονικά επαρκές και επαγγελματικά πιστοποιημένο. Γεγονός που ξεκινά από τη λάθος στελέχωση των Γραφείων που υπηρετούν τον θεσμό. Σε πολλές περιπτώσεις διαπιστώνεται η μη ύπαρξη των αναγκαίων χώρων και υλικοτεχνικής υποδομής. Ελλιπής χρηματοδότηση. Ισχνή ύπαρξη σχετικών μελετών που αφορούν την Αγορά Εργασίας. Ισχνή ύπαρξη σχετικών μελετών που αφορούν την Αξιολόγηση του Σ.Ε.Π. Επίλογος – Προτάσεις Ο θεσμός που δεν αξιολογείται εσωτερικά (αυτό-ενδο) και εξωτερικά χάνει την αυτογνωσία του. Έτσι υπό την Παιδαγωγική Επιστημονική οπτική θα πρέπει να απαντηθεί για τον θεσμό: Τι κάνουμε; Γιατί το κάνουμε; Πως το κάνουμε και πως αλλιώς μπορεί να γίνει; Πότε ξεκινάμε; Πόσο διαρκεί; Τι αποτέλεσμα είχε; Πως αλλιώς θα μπορούσε να γίνει; Πραγματοποιείται η εφαρμογή, ακολουθεί η αξιολόγηση και πραγματοποιείται ο επανασχεδιασμός ώστε συνεχώς να βελτιώνεται μέσω της αξιολόγησης το προφίλ και η αποτίμηση του θεσμού. Διαπιστώνεται επομένως πως το στάδιο της αξιολόγησης ενέχει κομβική και κρίσιμη θέση. Μια πρόταση για τους ¨μοναχικούς¨ ερευνητές που διενεργούν αξιολογικές έρευνες του θεσμού, δίνει ο Δημητρόπουλος (1992) αναφέροντας ότι αφού έχουν να κάμουν με διαθέσεις/στάσεις ατόμων θα πρέπει να δίνουν ιδιαίτερη προσοχή, ώστε τα άτομα να είναι ενημερωμένα, ευαισθητοποιημένα για το θεσμό και να έχουν συγκεκριμένες προσδοκίες. Έτσι τα αποτελέσματα των ερευνών δεν θα στερούνται αξιοπιστίας και κύρους που οδηγούν σε λανθασμένα συμπεράσματα. Προκειμένου για μια ολοκληρωμένη αξιολογική λύση προτείνεται: H ΕΛ.Ε.ΣΥ.Π. με την διαχρονική, μοναδική προσφορά της, που ενδεικτικά έχει διαφανεί και από τα προηγούμενα αλλά και με το Επιστημονικό Κύρος και Εμπειρία που διαθέτει που αναδύεται μέσα από τα μέλη της να προτείνει μέσω της Χρηματοδότησης της Ε.Ε. να δημιουργήσει Παρατηρητήριο για τον θεσμό ΣΥ.Π. μέσω του οποίου θα πραγματοποιείται και η συνεχής Αξιολόγηση και Αποτίμηση του Θεσμού.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΑΝΑΦΟΡΕΣ Δημητρόπουλος, Ε. (1992). Η Επιστημονική Έρευνα και ο θεσμός «Συμβουλευτική-Προσανατολισμός» στη χώρα μας. Δυο Ενδεικτικές Εμπειρικές Έρευνες. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, τ.20-21, 1992, σελ.14-54. Δημητρόπουλος, Ε. (1994). Ο Θεσμός «Συμβουλευτική ? Προσανατολισμός» στην Ελλάδα: Μισός Αιώνας Εμπειρίες. Μια Αξιολογική Θεώρηση. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, τ.28-29, 1994, σελ.13-32. Δημητρόπουλος, Ε. (1998). Συμβουλευτική ? Προσανατολισμός. Τόμος Β΄: Συμβουλευτική Σταδιοδρομίας Εκπαιδευτικός Επαγγελματικός Προσανατολισμός. (Η΄ Έκδοση). Αθήνα: Γρηγόρη. Καλούρη-Αντωνοπούλου, Ο. (1993). Η Συμβουλευτική στην Εκπαίδευση.. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής και Προσανατολισμού, τ.24-25, 1993, σελ.41-49. Χατζησταμάτης, Κ.Β. (2008). ¨Πρόγραμμα Εξειδίκευσης Συμβουλευτικής Προσανατολισμού: Αναγκαιότητα ? Παρούσα Κατάσταση – Προοπτικές¨, (Πτυχιακή Εργασία). Αθήνα: Π.Ε.ΣΥ.Π. Α.Σ.ΠΑΙ.Τ.Ε. ΠΗΓΕΣ ΥΠ.Ε.Π.Θ. Π.Ι. (2008). Έρευνα Απασχόλησης Αποφοίτων Ανώτερου Κύκλου Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ( ΤΕΕ-ΕΝΙΑΙΟ ΛΥΚΕΙΟ). (Έκδοση Α΄). Αθήνα: ΕΠΤΑΛΟΦΟΣ Α.Β.Ε.Ε.. * Ο Κ.Β. Χ είναι Εκπαιδευτικός Τεχνολόγος Μηχανολόγος Μηχανικός Επιμορφωμένος στο Art Design and Technology in the University of Middlesex, Σύμβουλος Σταδιοδρομίας και Πρόεδρος του Πανελλήνιου Συλλόγου Λειτουργών Συμβουλευτικής Προσανατολισμού (ΠΑ.ΣΥ.ΛΕ.ΣΥ.Π.) τηλ.:2109216714 κιν.: 6932858075, e-mail: convichat@sch.gr, site: http:// users.sch.gr/convichat |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
