·       Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΗ ΤΟΥ ΠΡΟΔΡΟΜΟΥ

Η εκκλησία το 1983

          Η εκκλησία την περίοδο της Τουρκοκρατίας διαδραμάτιζε ένα πολύ σοβαρό ρόλο. Κρατούσε σε συνοχή το έθνος, διατηρώντας στοιχεία της παράδοσης, της γλώσσας και της νοοτροπίας μας, καθώς, όπως είπαμε, κατείχε θέση όχι μόνο θρησκευτική αλλά και διοικητική.
         Η ζωή των κατοίκων του χωριού, όπως άλλωστε και των περισσότερων Ελλήνων, διακατεχόταν από σεβασμό και πίστη στη θρησκεία. Τηρούσαν και δέχονταν τις εντολές της εκκλησίας.
         Η κοινότητα ανήκε στη μητρόπολη Μετρών και Αθύρων, η οποία υπό τη δικαιοδοσία της είχε δώδεκα κοινότητες: 1. Μέτρες [Çatalca], 2. Άθυρα [Büyük Çekmece], 3. Αρσού [Gürpinar], 4. Γαρδάς [Kavaklik], 5. Δημοκράνεια [Güzelze], 6. Ελμπασάν [Elbasan], 7. Καλλικράτεια [Mimar Sinan], 8. Λαγοθήρες[Türkoba], 9. Νεοχώρι [Ovayenice], 10. Πλάγια [Tepecik], 11. Πετροχώρι[Çakil], 12. Φανοσάρκες,που εγκαταλείφθηκε το 1914 λόγω επικίνδυνου κλίματος. 

      Προς το δυτικό μέρος του χωριού ήταν ο Ιερός Ναός , τιμώμενος επ' ονόματι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου.  Ήταν ευμεγέθης, όλος πέτρινος, ρυθμού βασιλικής με δύο σειρές κίονες.  Το τέμπλο ήταν ξύλινο και αγιογραφημένο.  Υπέροχες εικόνες στόλιζαν το ναό, τις οποίες οι κάτοικοι μετέφεραν μαζί με άλλα ιερά κειμήλια στη νέα τους πατρίδα. Δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς είχε χτιστεί ο ναός, πάντως το 1838 επισκευάστηκε, ενώ το 1858, σύμφωνα με πινακίδα που υπήρχε στην είσοδο του ναού, ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων. Τα έξοδα της ανοικοδόμησης ανήλθαν στο ποσό των 137.095,20 γροσίων. Μέρος των εξόδων αυτών καλύφθηκε από διάφορες δωρεές που ανήλθαν στο ποσό των 28.337,20 γροσίων. Ο δάσκαλος Καλλισθένης Χουρμουζιάδης αντέγραψε αποσπάσματα από κώδικα του χωριού, στα οποία καταγράφονταν τα έσοδα και τα έξοδα της οικοδομής [10 Μαΐου 1858] του ναού. Μέχρι το 1989 η εκκλησία σώζονταν σε αρκετά καλή κατάσταση και χρησιμοποιούνταν από αγρότες ως αχυρώνας. Στις ημέρες μας όμως έχει καταρρεύσει και σώζονται μόνο τα ερείπιά της [ένας τοίχος μισογκρεμισμένος].

Το εσωτερικό της εκκλησίας	Η ανατολική πλευρά

        Απέναντι από το ναό βρισκόταν το σχολείο που ιδρύθηκε το 1875 και δίπλα του το Νηπιαγωγείο που ήταν παλαιότερο και μέρος του χρησιμοποιούνταν από τον ιερέα ως Κελλί, δηλαδή ως κατοικία του, όταν αυτός τύχαινε να μην είναι Τσακλιώτης. Ο ιερέας διοριζότανε από την Εκκλησιαστική Επιτροπή και ο διορισμός επικυρώνονταν από το Μητροπολίτη Μετρών. Μερικές δε φορές ο Μητροπολίτης έστελνε ιερέα της προτίμησής του. Ο ιερέας πληρώνονταν "μσό κ΄λό" (13 οκάδες) σιτάρι από "κάθε στέφανο" και από ένα "σινίκ΄" (7 οκάδες) από κάθε "χηριό ή χηριά". Εκτός τούτου είχε και τα τυχερά του, λειτουργιές, αγιασμούς, βαπτίσεις, στέψεις, κηδείες κ.λ.π. Αυτός δε επλήρωνε στο Μητροπολίτη Μετρών 3-5 λίρες εμβατίκιον.

        Από την Εκκλησιαστική επιτροπή διορίζονταν και ο κράχτης ή καντηλανάφτης του οποίου καθήκον ήταν η καθαριότητα της εκκλησίας, το άναμμα των καντηλών, το σβήσιμο των κεριών, η πρωινή πρόσκληση στην εκκλησία, κατά τις μεγάλες γιορτές, η αναγγελία του θανάτου των προυχόντων και η πρόσκληση στην κηδεία τους. Κατά την απουσία δε του αγροφύλακα τον αντικαθιστούσε στα καθήκοντα του κλητήρα της κοινότητας. Πληρώνονταν δε μια χρυσή λίρα μηνιαίως.

Η σφραγίδα της εκκλησίας		Ότι σωζόταν  από την  εκκλησία το 1994

           Τα έσοδα του ναού ήταν αρκετά και η σωστή διαχείρισή τους επέτρεψε στο ναό να τακτοποιεί όλες τις υποχρεώσεις του και συνήθως να έχει στο ταμείο περίσσευμα. Τα έσοδα του ναού προέρχονταν από τις πωλήσεις των κεριών, από τα ενοίκια των αγρών, που ανήκαν στην κυριότητά του, της βοσκής και από διάφορες δωρεές. Εκ του κηροπωλήματος και της περιαγωγής των δίσκων εντός της εκκλησίας εισέπραττε η κοινότητα περί τις 30 λίρες, άλλες τόσες από τα ενοίκια των αγρών και περί τις 100 από το ενοίκιο της βοσκής. Η κοινότητα πούλησε τη βοσκή το 1922 για 1.150 χάρτινες οθωμανικές λίρες. Από τον Καλλισθένη Χουρμουζιάδη πληροφορούμαστε ότι στην κοινότητα ανήκε ένα μικρό δάσος, το οποίο έχασε ύστερα από κάποια περιπέτεια, που συνέβη εντός αυτού, ως εξής: Τα πρώτα χρόνια της βασιλείας του Αβδούλ Χαμίτ [1876-1909] κάποιος Τούρκος βρέθηκε δολοφονημένος μέσα στο δάσος. Επειδή δεν ανακαλύφθηκε ο δράστης του φόνου, κατηγορήθηκε η κοινότητα, ο δε μουχτάρης της κοινότητας κλήθηκε για απολογία . Τότε κάποιος Τούρκος φίλος του τον συμβούλευσε να αποκρύψει ότι το δάσος ανήκε στην κοινότητα γιατί ήταν το σύνορο της περιφέρειας Μετρών. Ο μουχτάρης άκουσε τη συμβουλή του με αποτέλεσμα να μην καταδικαστεί ο ίδιος , αλλά να χάσει η κοινότητα την κυριότητα του δάσους.

Ότι σώζεται από την εκκλησία σήμερα

         Σε τρία διαφορετικά σημεία του χωριού υπήρχαν τρεις περίβολοι, οι οποίοι θεωρούνταν απομεινάρια παλιών ναών – τα παλιοκλήσσια. Σε αυτό συνηγορούν και οι ονομασίες των τριών περιβόλων που ήταν αφιερωμένοι σε ονόματα αγίων. Ο πρώτος περίβολος ήταν πάνω από τη βρύση στην είσοδο του χωριού και ονομάζονταν Αϊθανάϊς [Άγιος Αθανάσιος]. Ο δεύτερος ήταν στα Δυτικά του πρώτου στη μέση του χωριού και ονομάζονταν Αϊγιάννης [Άγιος Ιωάννης]. Ο τρίτος ονομάζονταν Αϊγιώργης [Άγιος Γεώργιος] και ήταν στο ΝΔ άκρο του χωριού. Επίσης εντός αυτών υπήρχαν τάφοι.

          Από μηνιαίο του Δεκεμβρίου που χρησιμοποιούνταν στο ναό του Τιμίου Προδρόμου Πετροχωρίου, το οποίο φυλάσσεται σήμερα στο ναό του αγίου Ιωάννου Παλαιφύτου, πληροφορούμαστε από ιδιόχειρο σημείωμα του ιερέως π. Αναστασίου: εις τα χίλια κτακόσια ενεννήντα [1890] είκοσι μία Οκτωβρίου έκλεισε η Εκκλησία του Πετροχωρίου και βρέθηκα εγώ ο ιερεύς Αιδεσιμώτατος παπά Αναστάσιος από επαρχία του Αγίου Προύσης από χωρίω Συγή. Δεν γνωρίζουμε για ποιο λόγο έκλεισε ο ναός. Κατά το έτος 1918 καθήκοντα ιερατικά εκτελούσε ο π. Γρηγόριος. Από τον κώδικα της κοινότητας γνωρίζουμε τους ψάλτες του ναού Θάνο[1911-1913] και Γεώργιο Αναστασιάδη [1920] και τους νεωκόρους Ζαφείρη[1909] και Αναστάσιο[1909-1913]. Σύμφωνα με προφορική μαρτυρία του κ. Απόστολου Κανελιάδη στην κοινότητα καθήκοντα ιερατικά και διδασκαλικά εκτελούσε ο π. Εμμανουήλ Πρέκας [1918], ο οποίος δίδασκε τους μαθητές στο γυναικωνίτη της εκκλησίας , πριν την ανοικοδόμηση του νέου σχολείου. Ο ίδιος θυμάται ιερέα τον π. Αθανάσιο, καθώς και τους δασκάλους Κων/νο Μουρατίδη και Χαράλαμπο Χαραλαμπίδη.

    ·       ΑΓΙΑΣΜΑΤΑ

         Γύρω από το χωριό υπήρχαν διάφορα Αγιάσματα. Τα Αγιάσματα είναι αγιασμένο νερό, κατευθείαν από  την πηγή του, που δεν  χρειάζεται την ιδιαίτερη ευλογία ιερέα, για να αποκτήσει αυτή την ιδιότητα, δηλαδή είναι ιερό και άγιο και με τη χρήση του έχει τα ίδια αποτελέσματα με τον αγιασμό ή ακόμα μεγαλύτερα καθώς έχει την ευλογία του Αγίου κατόπιν της εμφανείας του. Στα Αγιάσματα πρόστρεχαν όσοι είχαν εξαντλήσει κάθε ανθρώπινη ελπίδα, και πλέον εναπόθεσαν όλη την ελπίδα τους στο Θεό και με  δάκρυα στα μάτια τους, κατέφευγαν στους Αγίους Του. Λογικό είναι εκείνη την εποχή, λόγω έλλειψης γιατρών, να υπάρχουν τόσα πολλά Αγιάσματα στο Τσακήλι, αλλά και σε όλη την Ανατολική Θράκη.

       Η μητρόπολη Μετρών και Αθύρων είχε πολλά αγιάσματα. Βρίσκονταν συνήθως σε μαγευτικές τοποθεσίες δίπλα σε όμορφα άλση ή σε βαθιές σπηλιές. Όλες σχεδόν οι πηγές ήταν αφιερωμένες σε Αγίους. Τις ημέρες που γιόρταζαν πραγματο-ποιούνταν πανηγύρεις και γίνονταν θυσίες ζώων, τα λεγόμενα κουρμπάνια. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι ήταν σεβαστά τόσο από τους Χριστιανούς όσο και από τους Μουσουλμάνους κατοίκους της  μητροπόλεως Μετρών και Αθύρων. Οι πιστοί πίστευαν ότι ορισμένα από αυτά θεράπευαν όλες τις ασθένειες, ενώ κάποια άλλα κάποιες συγκεκριμένες. Τα περισσότερα τιμώνταν στον Άγιο Γεώργιο, στην Παναγία και στην οσιομάρτυρα Παρασκευή. Υπήρχαν και κάποια άλλα αγιάσματα , μικρότερης θρησκευτικής σημασίας που βρίσκονταν απομακρυσμένα στην ύπαιθρο σε εξωκκλήσια ή κοντά σε αυτά, είτε σε μέρη κατοικημένα, ή μέσα σε ναούς ή σε παρεκκλήσια. Αγιάσματα ακόμα υπήρχαν μέσα σε τσιφλίκια. Σήμερα στη μητρόπολη Μετρών και Αθύρων αναβλύζουν ελάχιστα αγιάσματα.

     Περισσότερο από άλλους τόπους , στη Θράκη ίσχυε η πανάρχαια πίστη η στηριγμένη στις θαυμαστές ιδιότητες του νερού [ αναγεννητική, καθαρτική, μαγικοθρησκευτική, και θεραπευτική] ότι κάθε τοπικό Αγίασμα εξαγιάζει τον γύρω τόπο. Η πίστη αυτή βοηθούσε τους ανθρώπους να φοβούνται λιγότερο το κακό, έτσι μπορούμε να κατανοήσουμε τις συχνές πανηγυρικές διημερεύσεις τους στα Αγιάσματα. Αυτό επιβεβαιώνεται και στο Τσακήλι, όπου τα Αγιάσματα ήταν αφιερωμένα σε Αγίους που γιόρταζαν κυρίως το καλοκαίρι και άνοιξη, ήταν τόποι προσκύνησης και ψυχαγωγίας μαζί. Στη γύρω περιοχή του χωριού βρισκόταν τα εξής Αγιάσματα:

·      Του Αγίου Αθανασίου. Γιόρταζε στις 2 Μαΐου. Την ημέρα αυτή γινόταν πανήγυρις και κουρμπάνια [θυσίες ζώων].

·      Αγίασμα που τιμόνταν στην κατάθεση της Τιμίας Εσθήτος της Θεοτόκου της Βλαχέρνας. Γιόρταζε στις 2 Ιουλίου. Την ημέρα αυτή οι γυναίκες του χωριού μετέβαιναν στο αγίασμα και το θύμιαζαν.

  ·      Στα βόρια του χωριού υπήρχε αγίασμα αφιερωμένο στον προφήτη Ηλία. Τ’  Αηλιός ( 20 Ιουλίου) ύστερα από τη λειτουργία ανεβαίνανε στ’ Αηλιά το Αγίασμα και διάβαζε ο παπάς παράκληση. Μαζεύονταν ο κόσμος, πέρνανε νερό και νίβονταν, πίνανε κιόλας για να τους πιάσει  η χάρη κι άμα είχανε κανά πόνο να τους αφήσει. Τα παιδιά κατεβαίνανε μέσα στ’ Αηλιά το ρέμα και μαζεύανε φουντούκια απ’ τις φουντουκιές που ήταν εκεί. Άμα γύριζε ο ήλιος και έπαιρνε να βραδιάσει, ανεβαίνανε στη  ράχη  που ήταν ίσωμα και χορεύανε με τα τραγούδια, τα παιχνίδια, ή τη λατέρνα, κι άμα έπαιρνε να σκοτεινιάσει, κατεβαίνανε στο χωριό.

·      Αγίασμα, που τιμόνταν στην Αποτομή της κεφαλής του Τιμίου Προδρόμου. Γιόρταζε στις 29 Αυγούστου [ημέρα μνήμης του αγίου Ιωάννου του Προδρόμου], καθώς και την τρίτη μέρα του Πάσχα. Το συγκεκριμένο αγίασμα γιάτρευε αυτούς που έπασχαν από παροξυσμό.

·     Μακριά από το χωριό στα Δυτικά μέσα σε ένα αμπέλι του χωριού ήταν το Αγίασμα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου. Γιόρταζε στις 15 Αυγούστου και τη δεύτερη μέρα του Πάσχα. Τη Δευτέρα του Πάσχα γίνονταν  πανηγύρι στης Παναγιάς τ’ αμπέλια, εκεί που ήταν το Αγίασμα της Παναγιάς. Ο παπάς διάβαζε παράκληση κι ο κόσμος, αφού προσκυνούσε, ύστερα πιάνονταν στο χορό με τα τραγούδια ή με τα παιχνίδια. Έρχονταν  κι απ’ το  Αλμπασάνι, το Νιχώρι, τις Μέτρες κι απ’ τ’ άλλα τα χωριά πανηγυριώτες και βραδιάζονταν με τους χορούς και τα τραγούδια.

·      Της Αγίας Τριάδας στο δυτικό άκρο του χωριού. Κάθε χρόνο της Αγίας Τριάδας γίνονταν πανηγύρι στον αυλόγυρο της εκκλησιάς. Έρχονταν ο δεσπότης από τις Μέτρες, κι από την εκκλησιά με τα σίχνα παγαίνανε στην Αγιατριάδα και διαβάζανε παράκληση. Παίρνανε από το αγίασμα που ήταν στο πηγάδι και αγιάζανε τον κόσμο. Μέσα κει στο πηγάδι ήταν κι ένα φίδι όμως δεν το πειράζανε, γιατί φυλούσε τη χάρη. Μετά απ την απόλυση κάνανε εξετάσεις στο σχολείο, και ο δεσπότης ρωτούσε τα παιδιά τα μαθήματα τους, για να δει τι ξέρανε.

 ·        Δυτικά του χωριού υπήρχε αγίασμα του τιμώνταν στην Αγία Παρασκευή. Γιόρταζε στις 26 Ιουλίου.

·      Προς τα ΒΑ το Αγίασμα της Αγίας Αικατερίνης επί της δημοσίας οδού Μετρών Σηλυβρίας και του Αγίου Δημητρίου στα Ανατολικά του χωριού, τα οποία μόνο μεμονωμένα άτομα επισκέπτονταν.

  ·        Πάνω στην κορυφή του βουνού, ανατολικότερα της Αγίας Αικατερίνης,   υπήρχε το Αγίασμα της Αγιαγαλατιανής, στην οποία κατέφευγαν,  μόνο γυναίκες στερούμενες γάλακτος προς θηλασμό.     Αν εξαιρέσουμε τα Αγιάσματα Αγίας Αικατερίνης και το Αγίασμα της Αγιαγαλατιανής σε όλα τα άλλα γινόταν παρακλήσεις  κατά την ημέρα της εορτής των Αγίων.

      Οι Τσακλιώτες τιμούσαν και τα Αγιάσματα των γειτονικών χωριών, όπως όταν έλουζαν τα μικρά παιδιά στο Αγίασμα του Αη-Γέρου στους Δελλιώνες, ή του  Αγίου Παντελεήμονα  στο Αλμπασάνι, που ήταν έξω από το χωριό κι όποιος ήταν άρρωστος, πήγαινε από βραδύς, κοιμόταν εκεί για να τον πιάσει η χάρη, ή στα Αγιάσματα των Μετρών.  

      Σήμερα βρίσκεται ένα μόνο Αγίασμα , νοτιοδυτικά του χωριού σε απόσταση ενός χιλιομέτρου, το οποίο έχει μετατραπεί σε κρήνη. Δυστυχώς δεν μπορούμε  να το ταυτίσουμε με τα παραπάνω αγιάσματα .

ΠΗΓΕΣ:

• Καλλισθένης  Χουρμουζιάδης, Επαρχία Μετρών και Αθύρων, ΑΡΧΕΙΟ ΘΡΑΚΙΚΟΥ

ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ, ΤΟΜΟΣ 5 [1938-1939] σελ. 105-111

• Καλλισθένης  Χουρμουζιάδης, Το Τσακήλι των Μετρών, ΘΡΑΚΙΚΑ, ΤΟΜΟΣ 11 [1939] σελ. 347-413

• Πασχάλης Ι. Βαλσαμίδης, ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΘΥΡΩΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ