·       H  ΕΚΚΛΗΣΙΑ  ΣΤΙΣ  ΜΕΤΡΕΣ

           Οι Μετρινοί Έλληνες Χριστιανοί Ορθόδοξοι ανήκαν στην Ιερά Μητρόπολη Μετρών και Αθύρων με έδρα τις Μέτρες, που υπαγόταν στο Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης. Στην κωμόπολη υπήρχε η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου. Δεν γνωρίζουμε πότε ιδρύθηκε η επαρχία, που αρχικά αποτελούνταν από δύο επισκοπές: Μετρών και Αθύρων, οι οποίες υπάγονταν στη μητρόπολη Ηρακλείας. Οι επισκοπές ενώθηκαν μεταξύ των ετών 1399-1409 σε μια επισκοπή, η οποία συνέχισε να παραμένει υπό τη δικαιοδοσία του μητροπολίτη Ηρακλείας έως το 1909, οπότε και ανυψώθηκε σε μητρόπολη. Η μητρόπολη Μετρών και Αθύρων διαλύθηκε με την ανταλλαγή των πληθυσμών , το 1924.    

• Ο ΝΑΟΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Το παλιό τζαμί στη θέση του ναού του αγίου Γεωργίου

       Οι Μετρινοί είχαν ανεπτυγμένο το θρησκευτικό τους συναίσθημα και συμμετείχαν ενεργά στη λατρευτική ζωή. Ο μητροπολιτικός ναός ήταν αφιερωμένος στον άγιο Γεώργιο και ήταν ο μοναδικός ναός των Μετρών. Κάλυπτε στον εσωτερικό του χώρο έκταση 774 τ. π. ενώ ο κήπος του είχε έκταση 132. τ.π. Ο ναός εξωτερικά φαινόταν πτωχός και ταπεινός, εσωτερικά όμως ήταν πλούσιος. Κοσμούνταν από ένα ξυλόγλυπτο τέμπλο και από βυζαντινής τεχνοτροπίας αγιογραφίες. Είχε ακόμα κρυστάλλινους πολυελαίους, χρυσά και αργυρά ιερά σκεύη.  Tα εγκαίνια του ναού τελέστηκαν στις 26 Αυγούστου του 1722, ενώ τα έξοδά του ανήλθαν στα 5.000 γρόσια. Φυσικά πρόκειται για νεότερο ναό που κτίστηκε στη θέση του παλιού που δεν εξυπηρετούσε πλέον τις θρησκευτικές ανάγκες των Μετρινών. Το 1924 η αξία του ναού εκτιμήθηκε στο ποσό των 7.740 χρυσών λιρών Τουρκίας. Μετά την ανταλλαγή ο ναός μετατράπηκε σε τέμενος. Κατεδαφίστηκε το 1955 για να χτιστεί στη θέση του το σημερινό τέμενος.

        Την ημέρα της γιορτής του αγίου Γεωργίου οι κάτοικοι συνήθιζαν να πηγαίνουν στην γραφική τοποθεσία Χαβούζια, ένα χιλιόμετρο έξω από τις Μέτρες και να διασκεδάζουν κάτω από τα πλατάνια. Στις Μέτρες γινόταν μεγάλο πανηγύρι τη Δευτέρα του Αποστόλου Θωμά οπότε γιορταζόταν η τοπική γιορτή της Παναγίας Ρευματοκρατούσας, της οποίας το αγίασμα βρισκόταν πολύ κοντά στη κωμόπολη μέσα σ΄ ένα μικρό σπήλαιο ανάμεσα σε δυο βουνά. Μετά τη θεία λειτουργία οι κάτοικοι πήγαιναν στο σπήλαιο και έκαναν αγιασμό. Στη άκρη της κωμόπολης στη θέση Χωματερή γίνονταν αγώνες δρόμου, πάλης και ιππικοί.

        Στις Μέτρες εκτός από τον καθεδρικό ναό υπήρχαν και τέσσερα παρεκκλήσια: του αγίου Δημητρίου, των αγίων Θεοδώρων, του αγίου Αθανασίου και ένα τέταρτο στο χώρο του νεκροταφείου, που δεν γνωρίζουμε σε ποιον άγιο τιμώνταν.

• ΤΑ ΑΓΙΑΣΜΑΤΑ

        Η μητρόπολη Μετρών και Αθύρων είχε πολλά αγιάσματα. Βρίσκονταν συνήθως σε μαγευτικές τοποθεσίες δίπλα σε όμορφα άλση ή σε βαθιές σπηλιές. Όλες σχεδόν οι πηγές ήταν αφιερωμένες σε Αγίους. Τις ημέρες που γιόρταζαν πραγματοποιούνταν πανηγύρεις και γίνονταν θυσίες ζώων, τα λεγόμενα κουρμπάνια. Χαρακτηριστικό ήταν το γεγονός ότι ήταν σεβαστά τόσο από τους Χριστιανούς όσο και από τους Μουσουλμάνους κατοίκους της  μητροπόλεως Μετρών και Αθύρων. Οι πιστοί πίστευαν ότι ορισμένα από αυτά θεράπευαν όλες τις ασθένειες, ενώ κάποια άλλα κάποιες συγκεκριμένες. Τα περισσότερα τιμώνταν στον Άγιο Γεώργιο, στην Παναγία και στην οσιομάρτυρα Παρασκευή. Υπήρχαν και κάποια άλλα αγιάσματα , μικρότερης θρησκευτικής σημασίας που βρίσκονταν απομακρυσμένα στην ύπαιθρο σε εξωκκλήσια ή κοντά σε αυτά, είτε σε μέρη κατοικημένα, ή μέσα σε ναούς ή σε παρεκκλήσια. Αγιάσματα ακόμα υπήρχαν μέσα σε τσιφλίκια. Σήμερα στη μητρόπολη Μετρών και Αθύρων αναβλύζουν ελάχιστα αγιάσματα.

Γύρω από τις Μέτρες υπήρχαν τα εξής αγιάσματα:

α. Αγίασμα του αγίου Γεωργίου. Γιόρταζε στις 23 Απριλίου.

β. Αγίασμα του αγίου Γέρου, αφιερωμένο στη μνήμη του αγίου Ιωάννη του Θεολόγου. Πανηγύριζε στις 8 Μαΐου.

γ. Της Αγίας Μαρίνης ήταν το αρχαιότερο αγίασμα των Μετρών. Ανάβλυζε νερό σε μικρή ποσότητα από μια πηγή. Γιόρταζε της αγίας Μαρίνας [17 Ιουλίου].

δ. Αγίασμα της αγίας Γαλακτερής, αφιερωμένο στην Υπεραγία Θεοτόκο. Συνήθως κατέφευγαν σε αυτό οι μητέρες που είχαν στέρηση γάλακτος για το θηλασμό των βρεφών.

ε. Αγίασμα της αγίας οσιομάρτυρος Παρασκευής. Βρισκόταν στο δυτικό μέρος των Μετρών, στην πλαγιά του βουνού, σε βάθος 40 πήχεων μέσα σε βαθιά σπηλιά. Ήταν κτισμένο σε ύψος 170 μ.  ενώ στους τοίχους του υπήρχαν αγιογραφημένες παραστάσεις με βίους και μαρτύρια αγίων.

στ. Των αγίων Τεσσαράκοντα Μαρτύρων βρισκόταν ένα χιλιόμετρο έξω από τις Μέτρες, στο δρόμο που οδηγούσε προς το Οκλαλί-Καρατζάκιοϊ. Ανάβλυζε από πηγή και ποτίζονταν ο διπλανός λαχανόκηπος. Γιόρταζε στις 9 Μαρτίου.

ζ. Αγίασμα αφιερωμένο στα εννιάμερα της Παναγίας. Γιόρταζε στις 23 Αυγούστου.

η. Αγίασμα της Παναγίας Ρευματοκρατούσας, βρισκόταν σε απόσταση 250 μέτρα περίπου από τις Μέτρες, μέσα σ΄ένα σπήλαιο μεταξύ δυο βουνών. Γιόρταζε τη Δευτέρα του Θωμά.

θ. Στην περιοχή Χαβούζια βρίσκεται κρήνη με την ονομασία Doctor Çesmesi [η βρύση του γιατρού], πιθανόν παλιότερα να ήταν αγίασμα.

Η κρήνη με την ονομασία Doctor Çesmesi [η βρύση του γιατρού]	Χαβούζια - σήμερα η περιοχή, όπως και τότε , είναι χώρος αναψυχής

 

•  Η ΕΠΙΣΚΟΠΗ / ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΘΥΡΩΝ

         Η επαρχία Μετρών και Αθύρων παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο εκκλησιαστικό προσκήνιο τον 8^ο αιώνα. Πρόκειται για μια αξιόλογη επαρχία του Οικουμενικού Θρόνου στην περιοχή της Ανατολικής Θράκης. Επί πολλούς αιώνες αποτελούνταν από δύο ξεχωριστές επισκοπές που υπάγονταν στο μητροπολίτη Ηρακλείας: την επισκοπή Μετρών και  την επισκοπή Αθύρων. Οι επισκοπές ενώθηκαν και αποτέλεσαν την επισκοπή Μετρών και Αθύρων μεταξύ των ετών 1399-1409 και έκτοτε συνέχισαν να είναι ενωμένες. Το 1909 η επισκοπή Μετρών και Αθύρων ανυψώθηκε σε μητρόπολη. Ανέπτυξε αξιόλογη δράση, ίδρυε ναούς και σχολεία. Σε κάθε κοινότητα υπήρχαν σχολεία , στα οποία οι δάσκαλοι με την οικονομική στήριξή της δίδασκαν τα ελληνικά γράμματα. Αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής αυτής πολιτικής ήταν να αποφοιτήσουν από τα σχολεία πολλοί ικανοί και αξιόλογοι επιστήμονες. Αναφέρω για παράδειγμα τον καθηγητή Αναστάσιο Χουρμουζιάδη. Η ζωη της, όμως, ως μητρόπολη ήταν σύντομη. Το 1924, με την ανταλλαγή των πληθυσμών, η μητρόπολη Μετρών και Αθύρων έπαψε να υφίσταται. Το 1993 η ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου εξέλεξε και πάλι μητροπολίτη Μετρών και Αθύρων τον από Αμφιπόλεως  Θεόκλητο [1987-1993], ο οποίος διατήρησε τον τίτλο της ως το θάνατό του [2004].Την επαρχία Μετρών και Αθύρων ποίμαναν αξιόλογοι ποιμενάρχες.

Σημαντικές πληροφορίες για τη Μητρόπολη Μετρών και Αθύρων παίρνουμε από τον τελευταίο κώδικά της :  σελ.28      [ 30 Σεπτ. 1915 - 6 Ιουνίου 1921]
σελίδα 5	σελίδα 6	σελίδα 7	σελίδα 8
σελίδα 9	σελίδα 10	σελίδα 11	σελίδα 12
σελίδα 13	σελίδα 14	σελίδα 15	σελίδα 16
σελίδα 17	σελίδα 18	σελίδα 19	σελίδα 20
σελίδα 21	σελίδα 22	σελίδα 23	σελίδα 24
σελίδα 25	σελίδα 26	σελίδα 27	σελίδα 28

τ

• ΤΑ ΣΧΟΛΕΙΑ ΤΩΝ ΜΕΤΡΩΝ

         Όσον αφορά στην εκπαιδευτική δραστηριότητα και την παιδεία εν γένει στην επαρχία Μετρών και Αθύρων κατά τις παλαιότερες περιόδους, δεν έχουμε γραπτές μαρτυρίες. Υπάρχουν όμως προφορικές παραδόσεις που μας πληροφορούν ότι ο ιερέας ή ο ιεροψάλτης του χωριού δίδασκαν τα Ελληνόπαιδα στους νάρθηκες και στα κελιά των εκκλησιών τα εκκλησιαστικά γράμματα και τις στοιχειώδεις γραμματικές γνώσεις, χωρίς ιδιαίτερα βιβλία. Στο πρώτο έτος οι μαθητές μάθαιναν να γράφουν και να διαβάζουν διάφορα τροπάρια. Στο δεύτερο έτος μελετούσαν την Οκτώηχο. Στο τρίτο έτος το Ψαλτήρι, ενώ στο τέταρτο και τελευταίο έτος τον Απόστολο. Στη συνέχεια αποφοιτούσαν. Για πρώτη φορά αναφέρεται λειτουργία Ελληνικής Σχολής  στις Μέτρες το έτος 1817. Ας σημειωθεί ότι το χειμώνα που δεν υπήρχαν αγροτικές ασχολίες οι αίθουσες των σχολείων γέμιζαν από μαθητές σε σημείο που να μην φθάνουν τα θρανία. Μόλις όμως έφταναν οι πρώτες θερμές μέρες του Μαρτίου, οι τάξεις άρχιζαν να αραιώνουν, γιατί οι περισσότεροι μαθητές εγκατέλειπαν τα θρανία και πήγαιναν να βοηθήσουν τους γονείς τους.

         Από την Πατριαρχική Αλληλογραφία μαθαίνουμε ότι κατά το σχολικό έτος 1908-1909 το Οικουμενικό Πατριαρχείο απέστειλε επόπτες σχολείων στις Μέτρες να εξετάσουν την εκπαιδευτική κατάσταση των σχολείων της επαρχίας και να υποβάλλουν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο εκθέσεις για την κατάστασή τους. Το 1915 τα σχολεία της επαρχίας υποχρεώθηκαν, σύμφωνα με τον κυβερνητικό νόμο, να καταγραφούν επίσημα στα αρχεία του κράτους κα να προμηθευτούν τους Ρουχσατναμάδες, δηλαδή την επίσημη άδεια για τη λειτουργία τους. Το 1021 ύστερα από αίτηση του μητροπολίτη Ιωακείμ το Οικουμενικό Πατριαρχείο με συνοδική απόφαση απάλλαξε τα σχολεία της επαρχίας Μετρών από την κατηγορία των επταταξίων.

Μαθητικό Πρόγραμμα του 1916	Μαθητικό τετράδιο

α. Δημοτική σχολή

      Η Δημοτική σχολή Μετρών στεγαζόταν μέσα στον κήπο του  αρρεναγωγείου και κάλυπτε έκταση 264. τ.π. Πιθανότατα πρόκειται για την Ελληνική σχολή του 1817.  Το 1872 πληροφορούμαστε ότι στην ελληνική σχολή δίδασκε ένας δάσκαλος σε 30 μαθητές και στην αλληλοδιδακτική μαθήματα παρακολουθούσαν 120 μαθητές από ένα δάσκαλο. Οι δάσκαλοι ήταν συγχρόνως και ψάλτες και η κοινότητα πλήρωνε και για τους δύο κάθε μήνα 1.200 γρόσια. Το 1886 οι δημογέροντες αποφάσισαν να μετατρέψουν τη δημοτική σχολή σε αποθήκη , γιατί το κτήριό της δεν ήταν σε θέση να χρησιμοποιηθεί σαν σχολείο.

Ερείπια του αρρεναγωγείου απέναντι από το τζαμί

β. Αρρεναγωγείο

       Το αρρεναγωγείο κτίστηκε περίπου το 1828 στην περιοχή Τοπουκλού Τσεσμεσή πίσω από τον άγιο Γεώργιο. Το κτήριο ήταν διώροφο, στον επάνω όροφο υπήρχαν πέντε αίθουσες και στον κάτω τρείς. Υπήρχε ακόμα κήπος με τον περίβολό του. Το αρρεναγωγείο με το πέρασμα του χρόνου υπέστη πολλές φθορές γι΄ αυτό το 1894 αποφασίστηκε η επισκευή του. Από τα τέλη του 19ου αιώνα ο αριθμός των μαθητών ήταν περιορισμένος. Το 1910-1911 οι τάξεις περιορίστηκαν από επτά σε πέντε και η διδασκαλία των μαθημάτων γινόταν από τέσσερις ή πέντε δασκάλους. Μετά τη λειτουργία της Φωτακείου Σχολής το διδακτικό προσωπικό και οι μαθητές μεταφέρθηκαν στο κτήριο της Φωτακείου Σχολής. Το αρρεναγωγείο τον Μάη του 1921 παραχωρήθηκε ως κατοικία στον Τούρκο Ιεροδικαστή και το 1924 παραχωρήθηκε στους Γάλλους ως στρατώνας.

       Σήμερα σώζονται μόνο μερικά ερείπια του αρρεναγωγείου, πίσω από το χώρο όπου υπήρχε η εκκλησία του αγίου Γεωργίου, όπου σήμερα υπάρχει τέμενος.   Η άποψη αυτή ενισχύεται από το γεγονός ότι σώζεται ένα τμήμα από τον τοίχο του αρρεναγωγείου, στο οποίο ενσωματώθηκε οικία, και η εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα ΑΦΕΤΕ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΕΡΧΕΣΘΕ/ΠΡΟΣ ΜΕ ΚΑΙ ΜΗ ΚΩΛΥΕΤΕ ΑΥΤΑ/ ΤΩΝ ΓΑΡ ΤΟΙΟΥΤΩΝ ΕΣΤΙ Η ΒΑΣΙ/ΛΕΙΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ 1886.

Η Φωτάκειος κρήνη στον κήπο του Παρθεναγωγείου

γ. Παρθεναγωγείο

        Η ανάγκη ανεγέρσεως παρθεναγωγείου  στις Μέτρες, λόγω του μεγάλου αριθμού των θηλέων της κωμόπολης, ήταν επιτακτική. Το παρθεναγωγείο εγκαινιάστηκε στις 17 Νοεμβρίου 1875. Η σχολή βρισκόταν στην οδό Προφήτη Ηλία και ήταν διώροφη. Στον πρώτο όροφο λειτουργούσαν  το διευθυντήριο, οι αποθήκες και τα εξαρτήματα , ενώ στο δεύτερο υπήρχαν τέσσερις αίθουσες διδασκαλίας και μία μεγάλη για τελετές.  Στη δυτική πλευρά του κήπου υπήρχε κρήνη, δωρεά του Φώτη Αναστασιάδη, στην οποία ήταν γραμμένο το όνομά του, και οι κάτοικοι την ονόμαζαν Φωτάκειο κρήνη. Κτίστηκε το 1887 και ρέει μέχρι σήμερα. Το νερό της πηγάζει από το βουνό του Αγίου Ανδρέα , το οποίο βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων, και φθάνει με πηλοσωλήνες. Εντός του περιβόλου της σχολής υπήρχε το μαυσωλείο του Φώτη Αναστασιάδη.

         Το παρθεναγωγείο λειτουργούσε με επτά τάξεις. Το 1910 είχε 100 μαθήτριες και τα μαθήματα δίδασκαν πέντε διδασκάλισσες, ανάμεσα στις οποίες και η  αρχιγενειάς δεσποινίς Αγλαΐα Σπυροπούλου η οποία δίδασκε δωρεάν. Το παρθεναγωγείο τα τελευταία χρόνια πριν την ανταλλαγή λειτουργούσε ως μεικτή σχολή. Από τον Οκτώβρη του 1923 στο παρθεναγωγείο φιλοξενήθηκαν Τούρκοι πρόσφυγες από τη Μακεδονία. Μετά την αναχώρηση του ελληνικού πληθυσμού το  παρθεναγωγείο κατεδαφίστηκε και στη θέση του κτίστηκε τουρκική δημοτική σχολή.

δ. Νηπιαγωγείο

            Για το νηπιαγωγείο της κοινότητος Μετρών οι πληροφορίες είναι ελάχιστες. Γνωρίζουμε ότι το νηπιαγωγείο λόγω έλλειψης χώρου φιλοξενούνταν στο παρθεναγωγείο. Το 1892 το νηπιαγωγείο είχε 133 νήπια και δύο νηπιαγωγούς. Το 1910 στο νηπιαγωγείο δίδασκαν δύο νηπιαγωγοί.

Η Φωτάκειος Σχολή Τσατάλτζας -Σήμερα το κτήριο στεγάζει τη Χωροφυλακή

ε. Φωτάκειος Σχολή

           Η Φωτάκειος Σχολή ιδρύθηκε από ένα μέρος των εισοδημάτων της περιουσίας του μεγάλου ευεργέτη της κοινότητος Φώτη Αναστασιάδη, που δώρισε στην κοινότητα. Η σχολή ονομάστηκε προς τιμή του Φωτάκειος Σχολή. Η σχολή πρωτολειτούργησε το 1910. Είναι κτισμένη με πέτρες και έχει δύο ορόφους. Πριν την  ανταλλαγή στο ισόγειο υπήρχαν οκτώ δωμάτια, με κήπο, περίβολο και τα εξαρτήματά του, ενώ στον πρώτο όροφο υπήρχαν άλλα οκτώ δωμάτια και μία μεγάλη αίθουσα. Το κτήριο έχει σχήμα Π και στα άκρα του περιβόλου υπήρχαν πέντε λιθόκτιστες τουαλέτες. Στην κορυφή της σχολής δέσποζε ένα μεγάλο ρολόι που η καμπάνα του ρύθμιζε τη ζωή των κατοίκων.

            Μέχρι το 1921 η σχολή λειτουργούσε ως επτατάξια μικτή και μετά ύστερα από αίτηση του μητροπολίτη Ιωακείμ στον Πατριάρχη περιορίστηκε ως εξατάξια. Κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων πυρπολήθηκε από τους Βούλγαρους, αργότερα παραχωρήθηκε από την κοινότητα στις τουρκικές αρχές και χρησιμοποιήθηκε ως διοικητήριο, γιατί είχε καταστραφεί το παλιό και η σχολή θεωρήθηκε ως το πλέον κατάλληλο κτήριο. Σήμερα η Φωτάκειος Σχολή στεγάζει τη χωροφυλακή της πόλεως.

Από το Αρχείο της Ιεράς Μητρόπολης Μετρών και Αθύρων

στ. Κανονισμός των Σχολών στις Μέτρες

           Ο κανονισμός των Σχολείων στις Μέτρες προέρχεται από το Αρχείο της Ιεράς Μητρόπολης Μετρών και Αθύρων που φυλάσσεται στο Ιστορικό Αρχείο Μακεδονίας. Ο τίτλος του υπ΄αριθ.9 κώδικα που εξετάζεται είναι: «Κανονισμός των εν Μέτραις σχολείων, πρακτικά συνεδριάσεων του Επισκοπικού Συμβουλίου και της Εφοροεπιτροπής. Διάφορες εγγραφές εσόδων και εξόδων», χρονολογίας 1875-1881.

           Το διασωθέν αρχείο καλύπτει χρονολογικά τα έτη 1862 έως 1927 και αποτελεί μέρος του αρχείου της Ι. Μητρόπολης των Μετρών και Αθύρων. Μέχρι το 1909 η εν λόγω Επαρχία ήταν επισκοπή, υπαγόμενη στην Ι. Μητρόπολη Ηρακλείας, που έπειτα προήχθη σε Ιερά Μητρόπολη. Σύμφωνα με αυτά τα δεδομένα ο κώδικας του κανονισμού των σχολείων στις Μέτρες συντάχθηκε όταν ήταν Επισκοπή Μετρών και όχι Ι. Μητρόπολη. Επιπλέον, ο συγκεκριμένος κώδικας διατηρεί υδατόσημο της Ιεράς Επισκοπής Μετρών και επικυρώσεις των πρακτικών των συνελεύσεων της Εφοροεπιτροπής, τις οποίες υπογράφει ο Επίσκοπός της.
         Τα σχολεία που λειτουργούσαν ήταν πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Αναφέρονται σχολεία αλληλοδιδακτικά, ελληνικά και Παρθεναγωγεία ( Κανονισμός σχολών στις Μέτρες το 1875), αλλά γενικότερα γίνεται ιδιαίτερος λόγος για σχολεία αρρένων και θηλέων.
          Εκτενέστερα αναπτύσσεται η σύσταση, τα καθήκοντα της σχολικής εφορίας, του διδακτικού προσωπικού (διδασκάλων και διδασκαλισσών), των μαθητών και μαθητριών, οι οικονομικοί πόροι, τα προγράμματα εξετάσεων και σχολικών αργιών. Γενικός επιβλέπων των εκπαιδευτικών θεμάτων ήταν ο Μητροπολίτης ή ο Επίσκοπος της Επαρχίας, που εκτός από πνευματικός αρχηγός των υπόδουλων Ελλήνων, ήταν και πρόεδρος των κοινοτικών και επαρχιακών σωμάτων των ελληνικών κοινοτήτων.

          Σε γενικές γραμμές η Εφορία λειτουργούσε με τον ίδιο τρόπο. Είχε καθήκον της την επίβλεψη και εποπτεία των σχολών κάθε κοινότητας, του διδακτικού προσωπικού, των μαθητών, την είσπραξη και κατανομή εσόδων που προορίζονταν για τις σχολικές ανάγκες. Το διδακτικό προσωπικό (διευθυντές και δάσκαλοι) είχε συγκεκριμένες υποχρεώσεις: την κατά γράμμα εφαρμογή του εκπαιδευτικού προγράμματος, επιμέλεια, πνευματική και ηθική πρόοδο των μαθητών με πρότυπα παιδείας και ηθικής τους ίδιους τους δασκάλους. Οι μαθητές, από την άλλη, έπρεπε να έχουν σωστή εξωτερική εμφάνιση και άμεπτη διαγωγή για να μην υποπέσουν σε ατοπήματα και αποβληθούν από τα σχολεία.

          Οι εισοδηματικές πηγές των σχολείων ήταν συγκεκριμένες: μισθώσεις ακινήτων της κοινότητας και ναών, πωλήσεις χειροτεχνημάτων, επιχορηγήσεις και δωρεές πολιτών και διάφορες άλλες επικερδείς εκδηλώσεις της εκκλησίας. Οι έφοροι διαχειρίζονταν τα έσοδα που προορίζονταν για τις σχολικές ανάγκες και ελέγχονταν από επιτροπές που εκλέγονταν από την κοινοτική συνέλευση (κατά την εκλογή της νέας Εφορίας : κάθε ένα ή δύο έτη).
           Τέλος υπάρχουν άρθρα που κανονίζουν τα σχετικά ζητήματα με τις εξετάσεις των σχολών και τις σχολικές διακοπές και αργίες του έτους. Προσδιορίζονται: η εξεταστική περίοδος, οι εξεταστικές επιτροπές και οι τελετές λήξης του σχολικού έτους, χωρίς ουσιαστικές αλλαγές με την πάροδο των χρόνων.
 

Για περισσότερες πληροφορίες διαβάστε ΕΔΩ

ζ. Σχολικά βιβλία

         Η κοινότητα διέθετε το μεγαλύτερο τμήμα των εσόδων της υπέρ των εκπαιδευτηρίων, για να καλυφθούν τα λειτουργικά τους έξοδα που ήταν: οι μισθοί δασκάλων, οι επισκευές των σχολείων, η αγορά του αναγκαίου εποπτικού υλικού για τα σχολεία, η αγορά βιβλίων, οι υποτροφίες κ. α. Για τα διδασκόμενα μαθήματα στα εκπαιδευτήρια των Μετρών δεν έχουμε παρά ελάχιστες πληροφορίες. Διδάσκονταν με βεβαιότητα Ελληνικά, Τουρκικά, Θρησκευτικά και Αριθμητική, Γαλλικά, Ιστορία. Γνωρίζουμε όμως ότι για τον προγραμματισμό του αριθμού των ωρών διδασκαλίας και για τη διδακτέα ύλη υπεύθυνοι ήταν οι έφοροι και το διδακτικό προσωπικό, οι οποίοι και ανάλογα με τις δυνατότητες πρόσθεταν ή αφαιρούσαν μαθήματα.

Γαλλική γραμματική του Καλλισθένη Χουρμουζιάδη	Αστρονομία χειρόγραφη

           Η προμήθεια των σχολικών βιβλίων γινόταν από την Κωνσταντινούπολη από τα βιβλιοπωλεία του Α. Γεράρδου και Π. Αγγελίδη. Στη συνέχεια πωλούνταν στους μαθητές και το μικρό κέρδος που προέρχονταν από την πώλησή τους το καταχωρούσαν στα έσοδα των σχολείων. Η κοινότητα φρόντιζε ιδιαίτερα για τη μόρφωση των απόρων μαθητών. Σ΄ αυτούς τα βιβλία χορηγούνταν δωρεάν, όπως και τα λοιπά σχολικά είδη. Η αδελφότητα Ορθοδοξία για να βοηθήσει τους άπορους μαθητές στις μεγάλες εορτές διοργάνωνε θεατρικές παραστάσεις , των οποίων τα έσοδα διατίθεντο για την αγορά βιβλίων και άλλων σχολικών ειδών.

Αγία Γραφή του 1888	Εκκλησιαστική ιστορία

õΤα παραπάνω βιβλία υπάρχουν στο αρχείο της οικογένειας Χουρμουζιάδη

η. Κληροδοτήματα

        Οι Μετρινοί ενδιαφέρονταν για τη μόρφωση των παιδιών τους και σέβονταν τους δασκάλους. Αυτός ο σεβασμός ήταν διάχυτος στο μεγάλο αριθμό αξιόλογων δασκάλων, που δίδαξαν στα σχολεία της κοινότητος. Από τα σχολεία των Μετρών αποφοίτησαν αξιόλογες προσωπικότητες, που κατείχαν σημαντικές θέσεις στις Μέτρες, καθώς και στην κοινωνία. Πολλοί από αυτούς εργάστηκαν ως επιστήμονες, εκπαιδευτικοί, ιατροί, έμποροι, ιερείς κ.τ.λ. Όλοι τους έδειξαν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τ γενέτειρά τους. Βοηθούσαν οικονομικά την ανέγερση νέων σχολείων και τη συντήρηση των ήδη υπαρχόντων.

           Σημαντικό μέρος της λειτουργίας των σχολείων καλυπτόταν από δωρεές των συμπολιτών ή από περιουσίες που δώριζαν οι κάτοικοι με τις διαθήκες τους. Στους   κώδικες της επαρχίας Μετρών και Αθύρων συναντούμε τρία κληροδοτήματα: α. το Φωτάκειο, β. του Μιχαήλ Απαστολίδου και γ. το ανώνυμο κληροδότημα. Τα κληροδοτήματα λειτουργούσαν σύμφωνα με τους όρους των διαθετών και τους κανονισμούς τους. Οι τόκοι τους απορροφούνταν στη συντήρηση των σχολείων, στη μισθοδοσία των δασκάλων, στη διανομή δωρεάν βιβλίων, στις ενδυμασίες των απόρων μαθητών, στη χορήγηση υποτροφιών σε αριστούχους και άπορους μαθητές. Από τους τόκους των κληροδοτημάτων η κοινότητα διέθετε κάθε χρόνο υποτροφίες σε μαθητές για ανώτερες σπουδές. Πριν όμως δοθούν ο υποτροφίες, οι μαθητές έπρεπε να περάσουν από δοκιμασία για να επιλεγούν οι καλύτεροι. Οι εξετάσεις πραγματοποιούνταν τον Αύγουστο και οι μαθητές εξετάζονταν από επιτροπή, η οποία αποτελείτο από τον μητροπολίτη, την Εφορεία και τους δασκάλους. Προτιμούνταν οι αριστούχοι και οι μαθητές που προέρχονταν από φτωχιές οικογένειες. Η Δημογεροντία φρόντιζε για την ανεύρεση κατάλληλης στέγης και πρόσφερε στους υποτρόφους ενδυμασίες κ. α. Οι υπότροφοι σπούδαζαν κυρίως στη Μεγάλη του Γένους Σχολή ή ορισμένες φορές στο εξωτερικό. Ανάμεσα στους υποτρόφους το 1900 ήταν και ο Καλλισθένης Χουρμουζιάδης.

 

• Η  ΣΗΜΕΡΙΝΗ  ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ

        Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών , τα σχολεία και τα κτήρια της μητροπόλεως Μετρών και Αθύρων περιήλθαν στους Τούρκους. Τα πρώτα χρόνια τους ναούς τους μετέτρεψαν  σε τεμένη, τα οποία αργότερα κατεδάφισαν και στη θέση τους έκτισαν νέα τεμένη για την καλύτερη εξυπηρέτηση των θρησκευτικών αναγκών τους. Τα σχολεία και αυτά χρησιμοποιήθηκαν ως τουρκικά, εκτός από τη Φωτάκειο σχολή στην οποία στεγάστηκε η χωροφυλακή. Με την πάροδο του χρόνου καταστράφηκαν πολλά σχολεία. Σήμερα σώζεται η αστική σχολή Ελμπασανίου και εγκαταλειμμένη η  αστική σχολή Καλλικράτειας. Τα αγιάσματα χρησιμοποιήθηκαν ως κρήνες, ορισμένα τα σεβάστηκαν για τη θαυματουργή τους χάρη και τα διατήρησαν, όπως το αγίασμα του αγίου Παντελεήμονα στο Ελμπασάν, το αγίασμα στο Γαρδά που το έκτισαν και το αγίασμα στα Δημοκράνεια που βρίσκεται στην παραλία. Πολλά αγιάσματα έχουν στερέψει και άλλα ρέουν ως σήμερα. Το μητροπολιτικό μέγαρο χρησιμοποιήθηκε από διάφορες δημόσιες υπηρεσίες , στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε και στο τέλος κατεδαφίστηκε.

       Ολόκληρος αυτός ο πλούσιος πυρήνας της επαρχίας Μετρών και Αθύρων σήμερα σχεδόν έχει εξαφανιστεί. Το γεγονός οφείλεται στη φθορά του χρόνου, στις κάποτε μη καλές σχέσεις των δύο χωρών, στην αδιαφορία των κατοίκων, στην εγκατάσταση ανθρώπων από τη Μικρά Ασία και στη συνεχή αύξηση του πληθυσμού που δεν εξυπηρετούσαν τα κτήρια τις ανάγκες του.

• Καλλισθένης  Χουρμουζιάδης, Επαρχία Μετρών και Αθύρων, ΑΡΧΕΙΟ ΘΡΑΚΙΚΟΥ ΛΑΟΓΡΑΦΙΚΟΥ ΚΑΙ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΘΗΣΑΥΡΟΥ, ΤΟΜΟΣ 5 [1938-1939] σελ. 105-111

• Πασχάλης Ι. Βαλσαμίδης, ΜΗΤΡΟΠΟΛΗ ΜΕΤΡΩΝ ΚΑΙ ΑΘΥΡΩΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΤ. ΣΤΑΜΟΥΛΗ

• Κανονισμός σχολών στις Μέτρες: http://diasporic.org/mnimes/archives/regulation-schools-in-moderate-impartiality

• Πολιτιστική Πύλη Θράκης: http://database.emthrace.org/entities/view.cfm?areaid=1&Artid=4d4a18d1-e0c3-c767-f3aa-c63bdcd16532&NSPid=3

• http://eistinpolin330.blogspot.gr/2012/11/1970-catalca-1970lerin-baslar.html