|
ΔΙΣΣΟΙ ΛΟΓΟΙ 3 [μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος]
(1) Δύο ειδών επιχειρήματα υποστηρίζονται και
σχετικά με το δίκιο και το άδικο, και κατά τους μεν είναι άλλο
πράγμα το δίκιο κι άλλο το άδικο, ενώ κατά τους δε το δίκιο
και το άδικο ταυτίζονται. Θα προσπαθήσω να υποστηρίξω αυτή την
τελευταία άποψη. (2) Πρώτα πρώτα θα πω ότι είναι δίκαιο να ψεύδεσαι
και να εξαπατάς. Όσοι υποστηρίζουν την αντίθετη άποψη θα δέχονταν
ότι είναι σωστό και δίκαιο να λες ψέματα στους εχθρούς και να
τους εξαπατάς, αταίριαστο όμως και κακό να κάνεις κάτι τέτοιο
στους φίλους. Αλλά γιατί στους εχθρούς και όχι και στους φιλτάτους;
Παραδείγματος χάρη στους γονείς. Ας υποθέσουμε ότι πατέρας ή
η μητέρα μας πρέπει να πιει ή να πάρει ένα φάρμακο και δεν θέλει
να το πάρει· δεν είναι δίκαιο να τους το δώσουμε σε ένα ρόφημα
ή σε ένα ποτό χωρίς να τους πούμε ότι είναι εκεί μέσα; (3) Επομένως
το να λες ψέματα στους γονείς και να τους εξαπατάς, το να κλέβεις
τους φίλους και να χρησιμοποιείς βία εναντίον των πιο αγαπημένων
σου προσώπων είναι δίκαιο. (4) Παραδείγματος χάριν αν κάποιος
συγγενής σου επάνω στη λύπη και την απόγνωσή του αποφασίσει
να αυτοκτονήσει μ' ένα μαχαίρι ή ένα σχοινί ή με κάτι άλλο,
δεν είναι δίκαιο να του το πάρεις κρυφά, αν μπορέσεις, ή αν
καθυστερήσεις και τον προλάβεις να το κρατά στα χέρια του, να
του το αρπάξεις με τη βία; (5) Και δεν είναι δίκαιο να υποδουλώνει
κανείς τους εχθρούς, αν του είναι δυνατό να πουλήσει για δούλους
μια ολόκληρη πόλη, άμα την κυριέψει; Δίκαιο επίσης φαίνεται
ότι είναι και το να παραβιάζει κανείς, τρυπώντας τον τοίχο,
κτήρια πού ανήκουν στο δημόσιο. Γιατί αν κρατούν δέσμιο τον
πατέρα σου στη φυλακή οι πολιτικοί αντίπαλοί του θέλοντας να
τον εκτελέσουν, άραγε δεν είναι δίκαιο να τους τον αρπάξεις
κρυφά ανοίγοντας τρύπα στον τοίχο, και να γλιτώσεις τον πατέρα
σου; (6) Ή επίσης σχετικά με την επιορκία. Αν κάποιον τον συλλάβουν
οι εχθροί και τον βάλουν να ορκιστεί πως θα προδώσει την πόλη
του άμα τον αφήσουν ελεύθερο, θα είναι δίκαιο να τηρήσει ο άνθρωπος
αυτός τον όρκο του; (7) Εγώ δεν το νομίζω· απεναντίας θεωρώ
πιο σωστό να πατήσει τον όρκο και να σώσει την πόλη του και
τους φίλους του και τα πατρογονικά ιερά. Συνεπώς είναι δίκαιο
να αθετείς έναν όρκο. Το ίδιο και με τη σύληση των ιερών. (8)
Δεν αναφέρομαι στα ιερά των επί μέρους πόλεων αλλά στα κοινά
Ιερά όλης της Ελλάδας, όπως αυτά στους Δελφούς και την Ολυμπία.
Αν υποθέσουμε ότι επίκειται να κατακτήσουν οι βάρβαροι την Ελλάδα
και ότι η σωτηρία του τόπου εξαρτάται από τις παρακαταθήκες
των ιερών, δεν θα ήταν δίκαιο να τις πάρουν και να τις χρησιμοποιήσουν
για τον πόλεμο; (9) Δίκαιο είναι και το να θανατώνεις τους πιο
αγαπημένους σου· στην περίπτωση του Ορέστη και του Αλκμαίωνα
ακόμη και ο θεός απάντησε πως έπραξαν δίκαια. (10) Θα στραφώ
τώρα στις τέχνες και τα έργα των ποιητών. Στην τραγική ποίηση,
λοιπόν, και τη ζωγραφική, πιο καλός είναι οποίος ξεγελάει περισσότερο
δημιουργώντας πράγματα που μοιάζουν με τα αληθινά. (11) Θέλω
ακόμη να το τεκμηριώσω και με παλαιότερα ποιήματα, π.χ. της
Κλεοβουλίνης:
Είδα άνθρωπο να κλέβει και να εξαπατά με βία,
κι αυτή η βία του να 'ναι όλο δικαιοσύνη!
( Γ2) Οι στίχοι αυτοί είναι πολύ παλαιοί. Κι αυτοί
εδώ του Αισχύλου:
Από τη δίκαιη απάτη δεν λείπει ο θεός.
Είναι στιγμές που ο θεός τιμά μια ευκαιρία για ψέμα.
(13) Σχετικά με αυτό υποστηρίζεται και ένα αντίθετο επιχείρημα,
σύμφωνα με το οποίο άλλο πράγμα είναι το δίκαιο κι άλλο το άδικο·
και όπως αυτά διαφέρουν ως προς την ονομασία, ακριβώς έτσι διαφέρουν
και ως προς το αντικείμενο. Γιατί αν ρωτούσε κανείς όσους υποστηρίζουν
ότι το δίκιο και το άδικο ταυτίζονται, κατά πόσο οι ίδιοι έχουν
κάνει κάποια δίκαιη πράξη για τους γονείς τους, θα απαντούσαν
καταφατικά. Επομένως και κάποια άδικη πράξη, αφού δέχονται πώς
το δίκιο και το άδικο είναι ένα και το αυτό πράγμα. (14) Ας
πάρουμε μιαν άλλη περίπτωση. Αν ξέρει κανείς για κάποιον άνθρωπο
ότι είναι δίκαιος, ξέρει και ότι ο ίδιος άνθρωπος είναι άδικος·
επίσης, αν ξέρει ότι είναι ψηλός, ξέρει, σύμφωνα με το αυτό
επιχείρημα και ότι είναι κοντός. Και αν στην καταδικαστική απόφαση
αναφέρεται «εις θάνατον, επειδή διέπραξε πολλά αδικήματα», τότε
ας καταδικαστεί εις θάνατον και επειδή έκανε πολλές δίκαιες
πράξεις. (15) Αρκετά γύρω από αυτό. Θα πάω τώρα σ' αυτά πού
λένε όσοι διατείνονται ότι αποδεικνύουν πώς το αυτό πράγμα είναι
και δίκαιο και άδικο. (16) Υποστηρίζοντας ότι είναι δίκαιο να
κλέβεις τα πράγματα των εχθρών, υποστηρίζουν συνάμα ότι το αυτό
πράγμα είναι και άδικο, εφόσον αληθεύει ο ισχυρισμός τους· το
ίδιο και για τις άλλες περιπτώσεις. (17) Και το τεκμηριώνουν
με δεδομένα από διάφορες τέχνες, στις οποίες το δίκιο και το
άδικο δεν έχουν εφαρμογή. Κι όσο για τους ποιητές, αυτοί δεν
έχουν για στόχο τους την αλήθεια αλλά γράφουν τα ποιήματα τους
για να προσφέρουν στους ανθρώπους κάποια ευχαρίστηση.
|