|
Η ευνομία καλή για το άτομο και
το κοινωνικό σύνολο
ΑΝΩΝΥΜΟΣ [DK 1 – μτφρ. Ν. Μ. Σκουτερόπουλος]
|
(Αξίζει, να κατανοήσει, κανείς και τα ακόλουθα, σε σχέση
με την τήρηση του νόμου και την καταστρατήγησή του, πόσο δηλαδή
διαφέρουν το ένα από το άλλο και πως ενώ η τήρηση του νόμου
είναι ό,τι καλύτερο για το σύνολο και για το άτομο, η παράβαση
του νόμου είναι το χείριστο. Γιατί είναι πάρα πολύ σοβαρές και
άμεσες οι συνέπειες από την καταστρατήγηση του νόμου. Ας αρχίσουμε
από την επισήμανση, πρώτα, των συνεπειών της ευνομίας).
(1) η τήρηση του νόμου δημιουργεί καταρχήν ένα κλίμα εμπιστοσύνης
από το οποίο έχουν να ωφεληθούν πολλά οι πάντες· κι αυτό είναι
κάτι πολύ σημαντικό. Γιατί καθιστά το χρήμα κτήμα κοινό με αποτέλεσμα
να επαρκεί ακόμη κι όταν είναι λιγοστό, διότι θα κυκλοφορεί
— ενώ χωρίς αυτό το κλίμα εμπιστοσύνης, δεν επαρκεί ούτε και
όταν υπάρχει άφθονο. (2) Και οι εναλλαγές της τύχης, οι οποίες
επηρεάζουν τον πλούτο και τη ζωή, είτε προς το καλό είτε προς
το κακό, ρυθμίζονται, εφόσον υπάρχει ευνομία, με τον πιο κατάλληλο
τρόπο: γιατί όσοι ευνοήθηκαν από την τύχη απολαμβάνουν την καλοτυχία
τους σε συνθήκες ασφαλείας και χωρίς να τους επιβουλεύεται κανένας·
κι όσους, πάλι, τους βρίσκει μια συμφορά, δέχονται βοήθεια από
εκείνους που ευτυχούν, χάρη στις αμοιβαίες σχέσεις και την εμπιστοσύνη
που έχουν οι μεν στους δε· κι όλα αυτά απορρέουν από την ευνομία.
(3) Κι ακόμη, χάρη στην ευνομία οι άνθρωποι δεν χάνουν το χρόνο
τους σε πολιτικές διαμάχες αλλά τον επενδύουν αποδοτικά στις
δημιουργικές δραστηριότητες της ζωής. (4) Έτσι, σ' ένα ευνομούμενο
καθεστώς οι άνθρωποι είναι απαλλαγμένοι από την πιο ανούσια
έγνοια και αφοσιώνονται στην πιο ευχάριστη· γιατί της πολιτικής
διαμάχης η έγνοια είναι η πιο δυσάρεστη, ενώ της δημιουργίας
η πιο γλυκιά. (5) Όταν παραδίνονται στον ύπνο, που ξεκουράζει
τους ανθρώπους από τις σκοτούρες, αποκοιμιούνται ήσυχα, χωρίς
άγχη, κι όταν ξυπνούν, πάλι όμοια αισθάνονται, και το ξύπνημά
τους δεν είναι ξαφνικό, γεμάτο φόβο. . . ούτε κι ύστερα από
αυτή την πολύ ευχάριστη αλλαγή. . . αντικρίζοντας την ημέρα.
. . χωρίς αγωνία, με τη σκέψη στραμμένη στις δραστηριότητες
της καθημερινής ζωής, απίκραντοι, αλαφρώνοντας τους κόπους για
την απόκτηση των αγαθών με ελπίδες βάσιμες και προσδοκίες θετικές
—κι όλ' αυτά χάρη στην τήρηση του νόμου. (6) Εκείνο που προξενεί
τις μεγαλύτερες συμφορές στους ανθρώπους, ο πόλεμος που οδηγεί
στην υποταγή και την υποδούλωση, ξεσπάει πιο συχνά σε όσους
λαούς δεν τηρούν το νόμο παρά σε ευνομούμενους λαούς. (7) Κι
άλλα πολλά αγαθά απορρέουν από την τήρηση του νόμου, τα οποία
στηρίζουν τη ζωή και δίνουν κουράγιο στις δύσκολες περιστάσεις
της. Από την άλλη, οι δυσμενείς επιπτώσεις της ανομίας είναι
οι ακόλουθες. (8) Πρώτον, οι άνθρωποι παύουν να ασχολούνται
με έργα δημιουργικά και καταπιάνονται με ό,τι πιο ανούσιο: με
τις πολιτικές διαμάχες κι όχι με τη δημιουργική εργασία, ενώ
συνάμα, καθώς λείπει η εμπιστοσύνη και δεν γίνονται χρηματικές
συναλλαγές, αποταμιεύουν το χρήμα και δεν έρχονται σε επαφή
με αυτό, με αποτέλεσμα το χρήμα να γίνεται σπάνιο ακόμη κι αν
υπάρχει άφθονο. (9) Επίσης οι εναλλαγές της τύχης, είτε προς
το κακό είτε προς το καλό, αποβαίνουν τελικά δυσμενείς: γιατί
όταν δεν τηρείται ο νόμος, δεν υπάρχει σιγουριά στην καλοτυχία
αλλά, αντίθετα, τον επιβουλεύονται τον τυχερό· κι η κακοτυχία
πάλι δεν αντιμετωπίζεται αλλά, καθώς δεν υπάρχει εμπιστοσύνη
και δεν γίνονται συναλλαγές, επιδεινώνεται περισσότερο. (10)
Για τον ίδιο λόγο και ο πόλεμος έρχεται απέξω πιο εύκολα, και
ταραχές ξεσπούν σ' ένα καθεστώς ανομίας, ακόμη και αν πρωτύτερα
δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο. Οι άνθρωποι βρίσκονται διαρκώς σε
διαμάχες, επειδή o ένας επιβουλεύεται τον άλλο, πράγμα που τους
υποχρεώνει να φυλάγονται συνεχώς και να σχεδιάζουν πώς θα αντιμετωπίσουν
τις επιβουλές των άλλων. (11) Όσο είναι ξυπνητοί το μυαλό τους
δεν βρίσκεται σε ευχάριστα πράγματα, κι όταν πάνε να πλαγιάσουν
δεν τους περιμένει τίποτα ευχάριστο παρά φόβος, και το ξύπνημα
είναι κι αυτό γεμάτο φόβο, που πανικοβάλλει τον άνθρωπο και
του θυμίζει ξαφνικά τα δυσάρεστα. Κι όλ' αυτά τα κακά, καθώς
και όσα αναφέραμε παραπάνω, απορρέουν από την καταπάτηση των
νόμων. (12) Η τυραννία, μια τόσο μεγάλη και τέτοιας λογής συμφορά,
μονάχα από την ανομία γεννιέται. Βέβαια, ορισμένοι νομίζουν
—λαθεμένα— πώς άλλα είναι τα αίτια που φέρνουν τον τύραννο στα
πράγματα κι ότι δεν είναι υπαίτιοι οι ίδιοι οι άνθρωποι, όταν
χάνουν την ελευθερία τους, αλλά ότι υποκύπτουν στη βία του τυράννου
ο οποίος κατάφερε να επιβληθεί· η γνώμη τους όμως αυτή δεν είναι
σωστή. (13) Όποιος πιστεύει ότι τον βασιλιά ή τον τύραννο δεν
τον φέρνει η ανομία και η πλεονεξία αλλά άλλες αιτίες είναι
ανόητος. Αυτό συμβαίνει όταν όλοι πάρουν στραβό δρόμο· γιατί
δεν είναι δυνατό να ζουν οι άνθρωποι χωρίς νόμο και χωρίς δικαιοσύνη.
(14) Όταν λοιπόν αυτά τα δύο, ο νόμος και η δικαιοσύνη, λείψουν
από τον λαό, η διαφύλαξη και η τήρησή τους περνάει στα χέρια
ενός ανθρώπου· πώς αλλιώς, στ' αλήθεια, θα γινόταν να περιέλθει
η εξουσία στα χέρια ενός άνθρωπου, αν δεν είχε παραμεριστεί
ο νόμος, που προστατεύει τα συμφέροντα του λαού; (15) Ο άνθρωπος
αυτός, ο οποίος θα καταλύσει τη δικαιοσύνη και θα καταργήσει
το νόμο —το νόμο που είναι ο ίδιος για όλους και προς το συμφέρον
όλων— θα χρειαστεί να 'ναι σκληρός σαν από ατσάλι, αν έχει κατά
νου να τα αρπάξει αυτά από το λαό, ένας αυτός απέναντι σε πολλούς.
(16) Αν όμως είναι πλασμένος από σάρκα και όμοιος με τους υπολοίπους,
δεν θα μπορέσει να τα καταφέρει, εκτός κι αν κατακτήσει την
απόλυτη εξουσία παριστάνοντας πως πάει τάχα να αποκαταστήσει
το νόμο και το δίκιο που έχουν καταλυθεί· για τούτο και όταν
συμβαίνει αυτό, υπάρχουν άνθρωποι οι όποιοι δεν το αντιλαμβάνονται.
|
|