Αλλά τι; Ο Πρόδικος από την Κέα, αυτός ο οποίος είπε ότι όσα
πράγματα προάγουν την ανθρώπινη ζωή έχουν αναχθεί σε θεούς,
ποια, επιτέλους, θρησκεία μας άφησε; Ο Περσαίος λέει ότι θεοί
θεωρήθηκαν όσοι επινόησαν κάτι πολύ χρήσιμο για τις ανάγκες
της ζωής, κι ότι αυτά τα χρήσιμα πράγματα και τα σωτήρια προσαγορεύτηκαν
με ονόματα θεών.
Κι ο Πρόδικος ο Κείος λέει «τον ήλιο και το φεγγάρι και τα ποτάμια
και τις πηγές και γενικά όλα όσα επενεργούν ευεργετικά στη ζωή
οι παλαιοί τα εξέλαβαν, λόγω της ωφελιμότητάς τους, για θεούς,
ακριβώς όπως οι Αιγύπτιοι το Νείλο» και έτσι θεωρήθηκε ότι το
ψωμί ταυτίζεται με τη Δήμητρα, το κρασί με τον Διόνυσο, το νερό
με τον Ποσειδώνα, η φωτιά με τον Ήφαιστο και ούτω καθεξής όλα
τα χρήσιμα πράγματα. 51. Την άποψη ότι δεν υπάρχει θεός την
υποστήριξαν αυτοί που αποκλήθηκαν άθεοι, όπως ο Ευήμερος. .
. και ο Διαγόρας από τη Μήλο και ο Πρόδικος από την Κέα, και
ο Θεόδωρος. . . 52. Ο Πρόδικος λέει πως οτιδήποτε αποβαίνει
χρήσιμο για τη ζωή, όπως ο ήλιος και το φεγγάρι και τα ποτάμια
και οι λίμνες και τα λιβάδια και οι καρποί και κάθε παρεμφερές
πράγμα, θεωρήθηκε ότι είναι θεός.
Κι εκείνοι, πάλι, που λένε ότι οι αρχαίοι υπέθεσαν ότι όλα
όσα ωφελούν τη ζωή έχουν θεϊκή υπόσταση πράγματα όπως ο ήλιος
και το φεγγάρι, τα ποτάμια κι οι λίμνες και τα όμοια— δεν
υποστηρίζουν μόνο μια άποψη απίθανη αλλά, επιπλέον, αποδίδουν
στους αρχαίους την πιο μεγάλη βλακεία. Γιατί δεν φαίνεται
να ήσαν οι παλαιοί τόσο ανόητοι ώστε να θεωρήσουν θεούς πράγματα
προφανώς φθαρτά ή να αναγνωρίσουν θεϊκή δύναμη σ' αυτά που
οι ίδιοι έτρωγαν και διέλυαν. . . Γιατί έτσι θα έπρεπε να
εκλάβουν για θεούς και τους ανθρώπους, και προπαντός τους
φιλοσόφους, αφού κι αυτοί μας ωφελούν στη ζωή μας, κι ακόμη
τα περισσότερα από τα άλογα ζώα, μια πού συνεργάζονται με
εμάς, και τα οικιακά σκεύη κι ό,τι άλλο πιο ασήμαντο από αυτά
υπάρχει.
Ο Πρόδικος αποκαλεί τα τέσσερα στοιχεία 'θεούς', κι ακόμη
τον ήλιο και το φεγγάρι. Γιατί, έλεγε, ή ζωή όλων των πραγμάτων
εξαρτάται από αυτά. |