Η λατρεία του Ηρακλή

,

Ο Ηρακλής, ο αήττητος γιος του Δία, με πρόσβαση στο ηρωικό-χθόνιο και στο θεϊκό επίπεδο, επομένως λειτουργώντας διαμεσολαβητικά ανάμεσα σε θεούς και ανθρώπους, συνδέθηκε με τις μυθολογικές παραδόσεις διαφόρων περιοχών, από τη δυτική Μεσόγειο μέχρι τον Εύξεινο πόντο, άλλοτε ως ιδρυτής και προστάτης πόλεων και άλλοτε ως πρόγονος τοπικών φύλων, νομιμοποιώντας τον αποικισμό και συνδέοντας ιδεολογικά τις περιοχές αυτές με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο. Ο ρόλος του ως ιδρυτή, επώνυμου ήρωα, απελευθερωτή, προστάτη και συμμάχου τοπικών φύλων είναι εμφανής σε περιπτώσεις πόλεων που φέρουν το όνομά του. Ναοί, επιγραφές και νομίσματα μαρτυρούν τη λατρεία του. Για παράδειγμα, ο Πτολεμαίος Γ΄ ο Ευεργέτης έχτισε, με δικά του χρήματα, μαρμάρινο ναό στην Ηράκλεια Ποντική αφιερωμένο στον ήρωα· ναός του υπήρχε και στη δωρική Κάλλατη, στα δυτικά παράλια του Εύξεινου, ενώ το γεγονός ότι ο Ηρακλής παριστανόταν στα νομίσματα της πόλης των πρώτων μεταχριστιανικών αιώνων ως Κτίστης είναι ενδεικτικό του ρόλου του στην Κάλλατη. [Εικ. 1, 2, 3, 4] Ως ήρωας-κτίστης απεικονίζεται και σε νομίσματα του Κρότωνα [Εικ. 5, 6, 7, 8] και της Ηράκλειας [Εικ. 9, 10] του κόλπου του Τάραντα στην Κάτω Ιταλία, στην Ηράκλεια την Ποντική [Εικ. 11, 12] και της Ακαρνανίας. [Εικ. 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30] Αυτονόητη συνέπεια της δωρικής καταγωγής του ήρωα είναι η λατρεία του σε δωρικές αποικίες της Μ. Ασίας, ενώ οι υπερισχύουσες ιωνικές παραδόσεις δεν επέτρεψαν τη γενίκευση της λατρείας του σε Μ. Ασία και Εύξεινο. Κατά την Ελληνιστική εποχή, την περίοδο της αναβίωσης των ελληνικών παραδόσεων, στην ηρωική του υπόσταση βασίστηκε η λατρεία του ως προστάτη των εφήβων και κατ’ επέκταση των γυμνασίων και των παλαιστρών. Την ίδια περίοδο και, ακόμη, στα ρωμαϊκά χρόνια, για να προβληθεί το ένδοξο παρελθόν των πόλεων, επέλεγαν να τον απεικονίζουν στα νομίσματά τους, όπως έγινε στην Ταρσό της Κιλικίας που σύμφωνα με μια παράδοση κτίστηκε από Αργείους· αυτονόητα λοιπόν πήραν τη θέση τους στα νομίσματα ο Ηρακλής και ο Περσέας, και οι δυο με καταγωγή από το Άργος. Στην οικιακή λατρεία συχνές είναι οι απεικονίσεις του ρόπαλου ως κύριου συμβόλου του, ενώ απαντούν αναθηματικές επιγραφές ή γλυπτές παραστάσεις του, άλλοτε συχνότερα άλλοτε όχι. Σε ορισμένες περιπτώσεις ενσωματωνόταν σε μια πόλη μέσω της ένωσής του με την τοπική θεά και λατρευόταν μαζί με τις κύριες θεότητες της πόλης· με αυτό τον τρόπο προβαλλόταν ουσιαστικά το δικαίωμα των αποίκων για επέκταση της εξουσίας τους. [Εικ. 31, 32, 33, 34]

Ο Ηρακλής στην τέχνη

Ακολουθεί επιλογή έργων με τον Ηρακλή στην τέχνη.

[Εικ. 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 65, 66, 67, 68, 69, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 77]