Τα επίθετα
Many thanks to John Guise.
This page is inspired and based on his excellent Manisa Turkish Website.
Look his original page.
Τί λέμε επίθετο
Τα επίθετα είναι λέξεις που περιγράφουν ή προσδίδουν ιδιότητες στα ουσιαστικά π.χ.
ψηλό σπίτι
πλούσιος άνθρωπος
Στη κατηγορία επίθετα θα περιλάβουμε και τις «μετοχές», δηλαδή λέξεις με χαρακτήρα επιθέτου, που προκύπτουν από ρήματα, π.χ.
κουρασμένο παλληκάρι
Θέση των επιθέτων
Τα επίθετα προηγούνται και τα ουσιαστικά έπονται (όπως στα ελληνικά)
mavi ev μαβί σπίτι
mavi evler μαβιά σπίτια
zengin adam πλούσιος άνθρωπος
yorgun çocuklar κουρασμένα παιδιά
Προσοχή! Όταν προηγείται το ουσιαστικό και το επίθετο έπεται, τότε το νόημα είναι εντελώς διαφορετικό - παίρνει την μορφή επισφράγησης ενός γεγονότος (οι μανιακοί με το συντακτικό στην Ελλάδα το λένε «κατηγορούμενο», ενώ τη φυσιολογική χρήση του επιθέτου την αποκαλούν «επιθετικό προσδιορισμό») π.χ.
ev, mavi το σπίτι, μαβί είναι (το dir (είναι) εννοείται στο τέλος της φράσης)
evler, mavi τα σπίτια, μαβιά είναι
adam, zengin ο άνθρωπος, πλούσιος είναι
έτσι λοιπόν
uzun geniş yol ο μακρύς φαρδύς δρόμος
διαφέρει από το
uzun yol, geniş ο μακρύς δρόμος, φαρδύς είναι

επίσης
geniş yol, uzun ο φαρδύς δρόμος, μακρύς είναι
διαφέρει από το
yol, uzun geniş ο δρόμος, μακρύς και φαρδύς είναι
Το - είναι - dir - και η εκκωφαντική απουσία του
Τα παραπάνω παραδείγματα δείχνουν και την απουσία του ρήματος - είναι - dir - στο τρίτο πρόσωπο.
Το dir θα χρησιμοποιηθεί μόνο για λόγους έμφασης ή όταν πρόκειται για κάποια επίσημη, δημόσια ανακοίνωση.
Ακολουθείται ο κανόνας 4 της αρμονίας των φωνηέντων (-dir, -dır, -dür, -dur) καθώς και η μετάλλαξη των συμφώνων (-tir, -tır, -tür, -tur) π.χ.
bu ev, mavidir αυτό το σπίτι, μαβί είναι
SİGARA İÇMEK, YASAKTIR ΤΟ ΚΑΠΝΙΣΜΑ, ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ
για την ακρίβεια ΤΟ ΝΑ ΠΙΝΕΙΣ ΤΣΙΓΑΡO, ΑΠΑΓΟΡΕΥΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ
uzun yol, geniştir ο μακρύς δρόμος, φαρδύς είναι
uzun yol, geniş midir? ο μακρύς δρόμος, φαρδύς είναι;
Υπό κανονικές συνθήκες το dir ούτε απαιτείται ούτε χρησιμοποιείται στις καθημερινές συζητήσεις. Όπως μπορείτε να διακρίνεται πιο πάνω, συνηθίζεται η τοποθέτηση κόμματος μετά το υποκείμενο.
Η θέση του bir
Το bir - ένας, μία, ένα - μπορεί να παρεμβάλλεται μεταξύ επιθέτου και ουσιαστικού. Αυτό έχει ως συνέπεια να δίνεται έμφαση στο επίθετο και συγχρόνως να γίνεται το ουσιαστικό πιο συγκεκριμένο.
bir güzel kız güldü μια όμορφη κοπέλα γέλασε
Στο παράδειγμα αυτό, κάποια κοπέλα γέλασε - κάποια κοπέλα αορίστως, γι' αυτό και το bir προηγείται του επιθέτου.
güzel bir kız güldü μια κοπέλα όμορφη γέλασε
Στο παράδειγμα αυτό, μια πιο συγκεκριμένη κοπέλα γέλασε κι επί πλέον η κοπέλα αυτή ήταν αδιαμφισβήτητα όμορφη.

Η παρεμβολή του bir μεταξύ επιθέτου και ουσιαστικού, έδωσε έμφαση σ' αυτά τα δύο σημεία.

άλλα παραδείγματα
büyük beyaz bir ev ένα μεγάλο άσπρο σπίτι
yaşlı bir adam ένας άνθρωπος ηλικιωμένος
boş bir kutu ένα κουτί άδειο
Επίθετα σε ... υπερένταση
Πολλά επίθετα διαθέτουν υπερεντατικές μορφές, για παράδειγμα
yeni νέο --> yepyeni εντελώς νέο
beyaz άσπρο --> bembeyaz κάτασπρο
dolu γεμάτο --> dopdolu ξέχειλο
Τα «επίθετα» - μετοχές σε -ik
Ακολουθείται ο κανόνας 4 της αρμονίας των φωνηέντων (-ik -ık -ük -uk)

Με την κατάληξη αυτή σχηματίζονται επίθετα (από ρήματα), όπου το περιγραφόμενο ουσιαστικό βρίσκεται σε μία κατάσταση από την οποία δεν μπορεί να επιστρέψει, αν θέλετε βρίσκεται σε μια μόνιμη μη αναστρέψιμη κατάσταση. Από το ρήμα yanmak - καίω - παράγεται το επίθετο yanık - καμμένος - (σαν μια μόνιμη, μη αναστρέψιμη κατάσταση)
bir düşük yaprak ένα πεσμένο φύλλο - από το ρήμα düşmek πέφτω
bazı kırık tabaklar μερικά σπασμένα πιάτα - kırmak σπάω
kesik parçalar κομμένα παρτσάλια - kesmek κόβω
Βλέποντας την κατάληξη -ik μπορούμε να διακρίνουμε οτι έχει επιτευχθεί μια μόνιμη, μη αναστρέψιμη κατάσταση.

Προσοχή! Μην μπερδευτείτε με λέξεις που καταλήγουν σε -ik όπως
balık ψάρι
sözlük λεξικό
Μια άλλη μορφή «επιθέτων» από μετοχές
Αν χρησιμοποιήσουμε το πρώτο παράδειγμα πιο πάνω και στη θέση του düşük βάλλουμε düşen (που πέφτει / το πίπτον) σαν επίθετο, τότε το νόημα αλλάζει:
bir düşen yaprak ένα φύλλο που πέφτει / ένα πίπτον φύλλο
düşen yapraklar φύλλα που πέφτουν / πίπτοντα φύλλα
Παρομοίως με μετοχή παρακειμένου (μπρρρρ ανατρίχιασα)
düşmüş olan που έχει πέσει / πεπτοκώς
düşmüş olan yapraklar nemlidir τα φύλλα που έχουν πέσει υγρά είναι / τα πεπτοκότα φύλλα υγρά είναι
Ανακεφαλαίωση
Ας επαναλάβουμε τους βασικούς κανόνες που διέπουν τα επίθετα
  • Τα επίθετα περιγράφουν ουσιαστικά
  • Το επίθετο παραμένει αμετάβλητο
  • Τα επίθετα δεν έχουν αριθμό ούτε, φυσικά, γένος (αρσενικό, θηλυκό κλπ)
  • Τα επίθετα τοποθετούνται πριν από τα ουσιαστικά
  • Στη κατηγορία «Επίθετα» περιλάβαμε και τις μετοχές των ρημάτων π.χ. κουράζομαι - κουρασμένος.
Συγκρίσεις - Η ισότητα
Για να εκφραστεί η ισότητα χρησιμοποιείται η λέξη kadar - ζυγαριά -
Londra, İstanbul kadar, güzel. Η Λόντρα, όσο κι η Πόλη, όμορφη είναι.
Mehmet, Ali kadar, zengin. Ο Mehmet, όσο κι ο Ali, πλούσιος είναι.
Kar kadar beyaz. Λευκό όσο το χιόνι.
Συγκρίσεις - Η άρνηση της ισότητας
Η άρνηση της ισότητας επιτυγχάνεται με τη τοποθέτηση του değil - δεν - στο τέλος της σύγκρισης
Londra, İstanbul kadar, güzel değil. H Λόντρα, όσο η Πόλη, όμορφη δεν είναι.
Ayşe, Sibel kadar, boylu değil. Η Ayşe, όσο η Sibel, ψηλή δεν είναι.
Συγκρίσεις - Περισσότερο
Εδώ η σύγκριση επιτυγχάνεται με τη χρήση του daha - πιο - και το ταυτόχρονο βεντουζάρισμα του -dan ή -den (από) στο τέλος της λέξης προς την οποία γίνεται η σύγκριση
Mehmet Ali'den daha zengin. Ο Mehmet από τον Ali πιο πλούσιος (πλουσιότερος) είναι.
İstanbul Londra'dan daha güzel. Η Πόλη από τη Λόντρα πιο όμορφη (ομορφότερη) είναι.
Demir sudan daha ağır. Το σίδερο από το νερό πιο βαρύ (βαρύτερο) είναι.
Συγκρίσεις - Λιγότερο
Εδώ η σύγκριση επιτυγχάνεται με τη χρήση του az - λιγότερο - και το ταυτόχρονο βεντουζάρισμα του -dan ή -den (από) στο τέλος της λέξης προς την οποία γίνεται η σύγκριση
Londra İstanbul'dan az meşgul. Η Λόντρα από την Πόλη λιγότερο πολύβουη είναι.
Bulmacalar Türkçe derslerden az ilginç. Τα σταυρόλεξα από τα μαθήματα Τουρκικής λιγότερο ενδιαφέροντα είναι.
Συγκρίσεις - Η υπεροχή
Για να δείξουμε οτι κάτι ή κάποιος έχει σε υπέρτατο βαθμό μια ιδιότητα χρησιμοποιούμε το en - πιο, πλέον, λίαν -
Mehmet en zengin adam. O Mehmet ο πιο πλούσιος άνθρωπος.
Dünyanın en güzel şehri, İstanbul. Του κόσμου η πιο όμορφη πόλη, η Πόλη.
Συγκρίσεις - Παραλλαγές του πολύ
çok - πολύ, πολλά ...
çok para istiyor πολλούς παράδες θέλει
çok mutluyum πολύ ευτυχής είμαι
çok odalı bir otel ξενοδοχείο πολλών δωματίων
en çok - περισσότερα ...
en çok para οι περισσότεροι παράδες
Ali'nin en çok parası var ο Ali τους περισσότερους παράδες έχει
tepede en çok ev var στο λόφο τα περισσότερα σπίτια βρίσκονται
daha - ακόμα ...
iki çay daha, lütfen δύο τσάγια ακόμα, παρακαλώ
daha beş bira, lütfen ακόμα πέντε μπίρες, παρακαλώ
fazla - πάρα πολύ, παραπανίσιο
fazla yemek geldi πάρα πολύ φαγητό ήλθε
fazla para istediler πάρα πολλούς παράδες θέλανε
daha fazla - πολύ περισσότερο ...
daha fazla yemek geldi πολύ περισσότερο φαγητό ήλθε
daha fazla para istediler πολύ περισσότερους παράδες θέλανε
Συγκρίσεις - Παραλλαγές του λίγο
az, biraz - λίγο ...
az sonra çarşıya gidiyorum λίγο μετά στα μαγαζιά θα πάω
biraz tuz istiyorum λίγο αλάτι θέλω
daha az - λιγότερο ...
yemeğe daha az tuz koyunuz στο φαγητό λιγότερο αλάτι να βάζετε
buralarda, daha az polis var εδώ τριγύρω, λιγότεροι αστυνομικοί υπάρχουν
pek az - πολύ λίγο ...
pek az sigara kullanıyorum πολύ λίγα τσιγάρα κουλαντρίζω (καπνίζω)
pek az şeker istiyorum πολύ λίγη ζάχαρη θέλω
çok az - λιγοστός ...
çok az benzin kalıyor λιγοστή μπενζίνα μένει
çok az para istedi λιγοστούς παράδες ήθελε
Μερικές λέξεις και οι αντίθετές τους
αντίθετο
ανοιχτόςaçıkκλειστόςkapalı
βαρύςağırελαφρύςhafif
γεμάτοςdoluάδειοςboş
γέροςihtiyarνιοςgenç
γρήγοραçabukαργάyavaş
εδώburadaεκείorada
επόμενοςgelecekτελευταίοςson
εύκολοkolayδύσκολοzor
ζεστόςsıcakκρύοςsoğuk
καλόςiyiκακόςkötü
καλύτεραdaha iyiχειρότεραdaha kötü
κοντάyakınμακρυάuzak
λεύτεροςserbestκατειλημμένοςmeşgul
μεγάλοςbüyükμικρόςküçük
νωρίςerkenαργάgeç
όμορφοςgüzelάσχημοςçirkin
παλιόςeskiνέοςyeni
σωστόςdoğruλανθασμένοςyanlış
φτηνόςucuzακριβόςpahalı