berberim κουρέας είμαι |
Τα «Ρηματικά» Επιθήματα
Στα τουρκικά δεν υπάρχει αυτοτελής λέξη, που να αντιστοιχεί στο είμαι.Τη σημασία του είμαι αναπληρώνουν τα λεγόμενα «ρηματικά» επιθήματα.
Ωστόσο μερικοί γραμματικοί θεωρούν οτι υπάρχει τέτοιο ρήμα και ειναι το imek. Aλλοι πάλι πιστεύουν οτι είναι το olmak και δικαιολογούν τις διαφοροποιήσεις του από χρόνο σε χρόνο, στην ανωμαλία του.
Εμείς δεν χρειάζεται να εμπλακούμε στις διενέξεις αυτές και γι' αυτό θα βλέπουμε το «είμαι» μόνο ως επίθημα.
Ολα τα Είμαι με μια Ματιά
ρηματικά επιθήματα του ΕΙΜΑΙ | ||||
---|---|---|---|---|
Εκτενής | Σαφής παρελθών | Ασαφής παρελθών | Υποθετική Εγκλιση | Χρονική Μετοχή |
-im είμαι | -idim ήμουν | -imişim ίσως ήμουν | -isem αν είμαι | -iken όντας |
-sin είσαι | -idin ήσουν | -imişsin ίσως ήσουν | -isen αν είσαι | |
-dir είναι | -idi ήταν | -imiş ίσως ήταν | -ise αν είναι | |
-iz είμαστε | -idik ήμασταν | -imişiz ίσως ήμασταν | -isek αν είμαστε | |
-siniz είστε | -idiniz ήσασταν | -imişsiniz ίσως ήσασταν | -iseniz αν είστε | |
-dirler είναι | -idiler ήταν | -imişler ίσως ήταν | -iseler αν είναι |
ΠΡΟΣΟΧΗ: Σε όλες τις περιπτώσεις, (εκτός από τον Εκτενή χρόνο), το αρχικό i μετά από φωνήεν τρέπεται σε y, ενώ μετά από σύμφωνο αποβάλλεται π.χ.
duşmandık εχθροί ήμασταν
fakırmışlar φτωχοί ίσως ήταν
zaptiyeyseniz πολιτσμάνος αν είστε
Στον Εκτενή χρόνο το αρχικό i διατηρείται πάντα.
Αν τύχει και προηγείται φωνήεν μεσολαβεί το y ως μαξιλαράκι π.χ.
fakırmışlar φτωχοί ίσως ήταν
zaptiyeyseniz πολιτσμάνος αν είστε
arabacıyım καροτσέρης είμαι
berberiz κουρείς είμαστε
berberiz κουρείς είμαστε
Εκτενής Χρόνος
Όταν λέμε «είμαι κουρέας» με την έννοια οτι «ήμουν, είμαι και θα συνεχίσω να είμαι κουρέας», αυτό οι γραμματικοί το λένε «εκτενή χρόνο».Για να τον σχηματίσουμε στα τουρκικά, θα χρησιμοποιήσουμε τα παρακάτω ρηματικά επιθήματα
-im είμαι,
-sin είσαι,
-dir είναι,
-iz είμαστε,
-siniz είστε,
-dirler είναι
Ακολουθούν τον κανόνα 4 της φωνητικής αρμονίας
και προσκολλώνται στο τέλος ουσιαστικών, επιθέτων, αντωνυμιών ή και επιρρημάτων π.χ.
Εγώ κουρέας είμαι.
Ben berberim.
Ομως στα τουρκικά, όπως και στα ελληνικά, είναι πλεονασμός να τοποθετούμε την
προσωπική αντωνυμία (εγώ) αφού εύκολα εννοείται. Έτσι ...
Ben berberim.
κουρέας είμαι
berberim κουρέας είμαι (ήμουν, είμαι και θα συνεχίσω να είμαι κουρέας)
Αυτό το im μοιάζει ακουστικά με το
είμαι κι έτσι εύκολα μπορούμε να το θυμόμαστε.
berberim κουρέας είμαι (ήμουν, είμαι και θα συνεχίσω να είμαι κουρέας)
παππούς είσαι
dedesin
Και πάλι η παρουσία του σ στο είσαι
και στο sin μας βοηθά να το θυμόμαστε.
dedesin
παππούς είναι
dede σκέτο
ή σπάνια και μόνο για έμφαση dededir
Πιο αναλυτικάdede σκέτο
ή σπάνια και μόνο για έμφαση dededir
«Εκτενής» χρόνος | |||
---|---|---|---|
ρηματικό επίθημα κανόνας 4 |
μαξιλάρι ανάμεσα σε 2 φωνήεντα |
με λέξη που λήγει σε φωνήεν iyi |
με λέξη που λήγει σε σύμφωνο berber |
-im είμαι | y | iyiyim καλά είμαι | berberim κουρέας είμαι |
-sin είσαι | iyisin καλά είσαι | berbersin κουρέας είσαι | |
- -dir είναι |
iyi καλά είvαι iyidir καλά είvαι |
berber κουρέας είvαι berberdir κουρέας είvαι |
|
-iz είμαστε | y | iyiyiz καλά είμαστε | berberiz κουρείς είμαστε |
-siniz είστε | iyisiniz καλά είστε | berbersiniz κουρείς είστε | |
- -dirler είναι -ler |
iyi καλά είvαι iyidirler καλά είvαι iyiler καλά είναι |
berber κουρείς είvαι berberdirler κουρείς είvαι berberler κουρείς είναι |
Το Μαξιλάρι
Αν κατά την συγκόλληση του ρηματικού επιθήματος, τύχει να συμπέσουν δύο φωνήεντα μαζί, παρεμβάλλεται το μαξιλαράκι y (μπορούμε να το προφέρουμε σαν απαλό γ) για να τα χωρίσει π.χ.
iyiyiz καλά είμαστε
Ο Τονισμός
Ολα τα ρηματικά επιθήματα είναι άτονα.Ο τόνος παραμένει εκεί που ήταν και πριν προστεθεί το ρηματικό επίθημα (συνήθως στη προηγούμενη συλλαβή - υπογραμμισμένη) π.χ.
öğrenciyim μαθητής είμαι
Defne'nin babasıdır Της Δάφνης ο μπαμπάς είναι.
Orhan'ındır Του Ορχάν είναι.
nasılsın? πώς είσαι;
çoktur πολλά είναι (τo d προ των ç f h k p s ş t τρέπεται σε t - Φωνητική Αρμονία, κανόνας kdt)
Defne'nin babasıdır Της Δάφνης ο μπαμπάς είναι.
Orhan'ındır Του Ορχάν είναι.
nasılsın? πώς είσαι;
çoktur πολλά είναι (τo d προ των ç f h k p s ş t τρέπεται σε t - Φωνητική Αρμονία, κανόνας kdt)
Τα Ουσιαστικά
Τα ουσιαστικά που ενώνονται με τα ρηματικά επιθήματα, τίθενται συνήθως στον ενικό αριθμό ακόμη κι όταν το ρηματικό επίθημα είναι στον πληθυντικό π.χ.
bahçıvanız κηπουροί είμαστε (κατά λέξη: κηπουρός είμαστε)
Το γ! Πρόσωπο
Τα ρηματικά επιθήματα γ! προσώπου στον Διαρκή χρόνο (dir και dirler) μπορούν και να παραλειφθούν, ιδίως στον προφορικό λόγο, αφού έχει συμφωνηθεί σιωπηρά μεταξύ των τούρκων υπηκόων να εννοείται. Όμως σε εκφράσεις που φανερώνουν διάρκεια, γίνεται απαραίτητο το dir, γιατί η παράλειψή του είναι πιθανόν να αλλοιώνει το νόημα π.χ.
Halil berberdedir O Χαλήλ είναι (και παραμένει) στο κουρείο
Halil berberde O Χαλήλ βρίσκεται στο κουρείο (τυχαία και προς στιγμή μόνο)
Halil berberde O Χαλήλ βρίσκεται στο κουρείο (τυχαία και προς στιγμή μόνο)
Ενα Ηχογραφημένο Παράδειγμα
Παρακολουθήστε τον παρακάτω διάλογο μεταξύ Σεχραζάτ - Κερέμ και προσέξτε την εκκωφαντική απουσία του «είναι» όταν μιλούν για τρίτο πρόσωπο (τον Ονούρ)-
Şehrazat : Merhaba Kerem - Γεια σου Κερέμ
Προφέρεται μέραμπα (αλλά θα ορκίζεσαι οτι μεταξύ ρ και α είπες κι ένα απαλό χ) - Kerem : Merhaba Şehrazat, nasılsın? - Γεια σου Σεχραζάτ, πώς είσαι; (nasıl = πώς)
- Şehrazat : İyiγim - Καλά είμαι (iyi = υγιή, καλά)
- Kerem : Onur nasıl? - Ο Ονούρ πώς (είναι);
- Şehrazat : İyi - καλά (είναι)
Σαφής Παρελθών - Ήμουν
Για να πούμε «ήσουν μπογιατζής» ή για να το φέρουμε λίγο προς την τουρκική σύνταξη «μπογιατζής ήσουν» θα χρησιμοποιήσουμε τα ρηματικά επιθήματα
-idim ήμουν,
-idin ήσουν,
-idi ήταν,
-idik ήμασταν, -idiniz ήσασταν, -idiler ήταν
Ακολουθούν κι αυτά τον κανόνα 4 της φωνητικής αρμονίας
και σχηματίζουν αυτό που οι γραμματικοί ονομάζουν «Σαφή Παρελθόντα» χρόνο.
Με αυτόν τον ρηματικό τύπο, ο ομιλών εκφράζει κάτι για το οποίο έχει προσωπική εικόνα.
-idik ήμασταν, -idiniz ήσασταν, -idiler ήταν
boyacıydın μπογιατζής ήσουν
Σαφής Παρελθών | ||
---|---|---|
ρηματικό επίθημα κανόνες 4, 2 |
με λέξη που λήγει σε φωνήεν fırıncı το αρχικό i τρέπεται σε y |
με λέξη που λήγει σε σύμφωνο güzel το αρχικό i αποβάλλεται |
-idim ήμουν | fırıncıydım φούρναρης ήμουν | güzeldim όμορφη ήμουν |
-idin ήσουν | fırıncıydın φούρναρης ήσουν | güzeldin όμορφη ήσουν |
-idi ήταν | fırıncıydı φούρναρης ήταν | güzeldi όμορφη ήταν |
-idik ήμασταν | fırıncıydık φουρναραίοι ήμασταν | güzeldik όμορφες ήμασταν |
-idiniz ήσασταν | fırıncıydınız φουρναραίοι ήσασταν | güzeldiniz όμορφες ήσασταν |
-idiler ήταν | fırıncıydılar φουρναραίοι ήταν | güzeldiler όμορφες ήταν |
Ασαφής Παρελθών - Ισως Ήμουν
άρρωστος λένε πως ήσουν (λέγεται πως ήσουν, ίσως ήσουν)
hastaymışın
Όταν οι τούρκοι θέλουν να αναφερθούν σε κάτι που το έμαθαν από τρίτους,
και δεν έχουν προσωπική αντίληψη, τότε χρησιμοποιούν τα παρακάτω ρηματικά επιθήματα
hastaymışın
-imişim ίσως ήμουν,
-imişin ίσως ήσουν,
-imiş ίσως ήταν,
-imişiz ίσως ήμασταν, -imişsiniz ίσως ήσασταν, -imişler ίσως ήταν
Ακολουθούν κι αυτά τον κανόνα 4 της φωνητικής αρμονίας
και σχηματίζουν αυτό που οι γραμματικοί ονομάζουν «Ασαφή Παρελθόντα» χρόνο.-imişiz ίσως ήμασταν, -imişsiniz ίσως ήσασταν, -imişler ίσως ήταν
Ασαφής Παρελθών | ||
---|---|---|
ρηματικό επίθημα κανόνες 4, 2 |
με λέξη που λήγει σε φωνήεν hasta το αρχικό i τρέπεται σε y |
με λέξη που λήγει σε σύμφωνο dost το αρχικό i αποβάλλεται |
-imişim ίσως ήμουν | hastaymışım άρρωστος ίσως ήμουν |
dostmuşum φίλος ίσως ήμουν |
-imişin ίσως ήσουν | hastaymışın άρρωστος ίσως ήσουν |
dostmuşun φίλος ίσως ήσουν |
-imiş ίσως ήταν | hastaymış άρρωστος ίσως ήταν |
dostmuş φίλος ίσως ήταν |
-imişiz ίσως ήμασταν | hastaymışız άρρωστοι ίσως ήμασταν |
dostmuşuz φίλοι ίσως ήμασταν |
-imişsiniz ίσως ήσασταν | hastaymışsınız άρρωστοι ίσως ήσασταν |
dostmuşsunuz φίλοι ίσως ήσασταν |
-imişler ίσως ήταν | hastaymışlar άρρωστοι ίσως ήταν |
dostmuşlar φίλοι ίσως ήταν |
Υποθετική Εγκλιση - Εάν Είμαι
εργάτης αν είμαι
ameleysem
Για να εκφράσουμε το «αν είμαι» σε όλα τα πρόσωπα, χρησιμοποιούμε τα παρακάτω ρηματικά επιθήματα
ameleysem
-isem αν είμαι,
-isen αν είσαι,
-ise αν είναι,
-isek αν είμαστε, -iseniz αν είστε, -iseler αν είναι
Ακολουθούν τους κανόνες 2 και 4 της φωνητικής αρμονίας
και σχηματίζουν αυτό που οι γραμματικοί ονομάζουν «Υποθετική» έγκλιση.-isek αν είμαστε, -iseniz αν είστε, -iseler αν είναι
«Υποθετική» έγκλιση | ||
---|---|---|
ρηματικό επίθημα κανόνες 2, 4 |
με λέξη που λήγει σε φωνήεν amele το αρχικό i τρέπεται σε y |
με λέξη που λήγει σε σύμφωνο hamal το αρχικό i αποβάλλεται |
-isem αν είμαι | ameleysem εργάτης αν είμαι | hamalsam χαμάλης αν είμαι |
-isen αν είσαι | ameleysen εργάτης αν είσαι | hamalsan χαμάλης αν είσαι |
-ise αν είναι | ameleyse εργάτης αν είναι | hamalsa χαμάλης αν είναι |
-isek αν είμαστε | ameleysek εργάτες αν είμαστε | hamalsak χαμάληδες αν είμαστε |
-iseniz αν είστε | ameleyseniz εργάτες αν είστε | hamalsanız χαμάληδες αν είστε |
-iseler αν είναι | ameleyseler εργάτες αν είναι | hamalsalar χαμάληδες αν είναι |
H Χρονική Μετοχή (μπρρρρ) - Όντας
Πρόκειται για το -iken που προσκολλόμενο σε διάφορες λέξεις προσδίδει σ' αυτές χρονική σημασία. Το επίθημα αυτό είναι ΑΜΕΤΑΒΛΗΤΟ κι επομένως ΔΕΝ ακολουθεί τους κανόνες της φωνητικής αρμονίας.
küçükken όντας μικρός - όταν ήμουν μικρός - στη παιδική μου ηλικία
talebeyken όντας μαθητής - όταν ήμουν μαθητής - στα μαθητικά μου χρόνια
Konya'dayken όντας στο Ικόνιο - όταν ήμουν στο Ικόνιο - ευρισκόμενος στο Ικόνιο
talebeyken όντας μαθητής - όταν ήμουν μαθητής - στα μαθητικά μου χρόνια
Konya'dayken όντας στο Ικόνιο - όταν ήμουν στο Ικόνιο - ευρισκόμενος στο Ικόνιο
«Χρονική» μετοχή | ||
---|---|---|
ρηματικό επίθημα | με λέξη που λήγει σε φωνήεν το αρχικό i τρέπεται σε y |
με λέξη που λήγει σε σύμφωνο το αρχικό i αποβάλλεται |
-iken όντας (όταν ήμουν) | ameleyken όντας (όταν ήμουν) εργάτης | gençken όντας (όταν ήμουν) νέος |
Μία Εύλογη Απορία
Αφού όλα αυτά τα επιθήματα, όπως το -iken, δεν εμφανίζονται ποτέ με το αρχικό i αλλά είτε το «αποβάλλουν» είτε το «τρέπουν» σε y, τότε γιατί δεν λέμε απ' την αρχή οτι η κατάληξη είναι -ken κι όταν προηγείται φωνήεν να βάζουμε ένα y για μαξιλάρι;Η απάντηση είναι οτι κάποτε τα «ρηματικά» επιθήματα ΔΕΝ ήταν επιθήματα και γράφονταν χώρια (μερικοί αμετανόητοι το κάνουν ακόμη και σήμερα). Τότε το -iken γραφόταν ολόκληρο και χωρίς αλλοιώσεις π.χ. küçük iken
Σήμερα η «οδηγία» είναι να προσκολλώνται τα «ρηματικά» επιθήματα στη λέξη που προηγείται αλλά η «ιστορική» γραφή των επιθημάτων αυτών παρέμεινε.
H Αρνηση - Δεν Είμαι
Για να εκφράσουμε στα τουρκικά την άρνηση, τοποθετούμε τη λέξη değil (δεν) πριν από το «είμαι» (όπως στα ελληνικά).
η θέση komşuyum γείτονας είμαι
η άρνηση komşu değilim γείτονας δεν είμαι
ΠΡΟΣΟΧΗ: To değil δεν είναι επίθημα και γι' αυτό γράφεται ξέχωρα.
Eίναι αμετάβλητο και γράφεται μόνο με αυτόν τον τρόπο.
Τα ρηματικά επιθήματα του είμαι θα έλθουν να κολλήσουν στο değil και είναι
αυτό που θα καθορίσει την αρμονία των φωνηέντων.
η άρνηση komşu değilim γείτονας δεν είμαι
H Ερώτηση - Είμαι;
Στα ελληνικά ρωτάμε
Γείτονας είσαι; αλλά λέμε και
Γείτονας μήπως είσαι; ή και
Γείτονας μην είσαι;
Με τις δύο τελευταίες διατυπώσεις μοιάζει πολύ ο τρόπος που γίνεται η ερώτηση στα τουρκικά.Γείτονας μήπως είσαι; ή και
Γείτονας μην είσαι;
Τελικά, για να σχηματίσουμε στα τουρκικά την ερώτηση, πέρα από την αλλοίωση της φωνής μας, τοποθετούμε πριν από το «είμαι» και το «ερωτηματικό μόριο» ; (που ακουστικά θυμίζει τα μήπως - μην) π.χ.
η θέση komşusun γείτονας είσαι
η ερώτηση komşu musun? γείτονας είσαι; - γείτονας μην είσαι;
ΠΡΟΣΟΧΗ: To mi δεν είναι επίθημα και γι' αυτό γράφεται ξέχωρα.
Ωστόσο ακολουθεί τον κανόνα 4 της φωνητικής αρμονίας.
Τα ρηματικά επιθήματα του είμαι θα έλθουν να κολλήσουν στο mi.η ερώτηση komşu musun? γείτονας είσαι; - γείτονας μην είσαι;
με ουσιαστικό | με επίθετο |
---|---|
oduncu muyum? ξυλοκόπος είμαι; | güzel miyim? όμορφη είμαι; |
oduncu musun? ξυλοκόπος είσαι; | güzel misin? όμορφη είσαι; |
oduncu mu? ξυλοκόπος είναι; | güzel mi? όμορφη είναι; |
oduncu muyuz? ξυλοκόποι είμαστε; | güzel miyiz? όμορφες είμαστε; |
oduncu musunuz? ξυλοκόποι είστε; | güzel misiniz? όμορφες είστε; |
oduncular mı? ξυλοκόποι είναι; KAI OXI oduncu mular? |
güzeller mi? όμορφες είναι; |
bu süt müdür? αυτό γάλα είναι; - αυτό γάλα μήπως είναι;
bu süt mü? αυτό γάλα είναι;
doktor muydun? γιατρός ήσουν; - γιατρός μην ήσουν;
hasta mıymış? άρρωστος λένε πως ήσουν;
bu süt mü? αυτό γάλα είναι;
doktor muydun? γιατρός ήσουν; - γιατρός μην ήσουν;
hasta mıymış? άρρωστος λένε πως ήσουν;
H Ερώτηση στον Αρνητικό Τύπο - Δεν είμαι;
Οταν έχουμε άρνηση και συγχρόνως ρωτάμε, τότε το «ερωτηματικό μόριο» mi μπαίνει μετά τη λέξη değil π.χ.
talebe değil misin? μαθητής δεν είσαι;
kahve çok şekerli değil mi? o καφές σερμπέτι δεν είναι; - (πολύ ζαχαρούχος)
kahve çok şekerli değil mi? o καφές σερμπέτι δεν είναι; - (πολύ ζαχαρούχος)