«Μαμά, με χτύπησε!»: Πώς πρέπει να αντιδράσετε
ψυχολογια από Έλενα Μπούλια
Και εκεί που κάθεστε αμέριμνη στο παγκάκι της παιδικής χαράς και χαζεύετε τα παιδιά σας να παίζουν, παρατηρείτε πως η μικρή σας πέφτει θύμα σωματικής βίας από δύο λίγο μεγαλύτερα κορίτσια. Την βλέπετε να στέκεται εκεί σαστισμένη που κάποιος μόλις την χτύπησε, τα ματάκια της αρχίζουν να γεμίζουν δάκρυα και εσείς δεν ξέρετε τι να (πρωτο)κάνετε. Να τρέξετε στο παιδί σας; Να βάλετε τις φωνές στα άλλα; Η αγκαλιά σας είναι σίγουρα η πρώτη απάντηση. Από εκεί και πέρα, όμως, όσο δύσκολη κι αν είναι η θέση σας, πρέπει κάτι να της πείτε.
Καταρχάς, παραμείνετε ψύχραιμη
Tο χειρότερο που μπορείτε να κάνετε εκείνη τη στιγμή -εκτός κι αν το παιδί σας δεχτεί επίθεση με σιδερολοστό (πράγμα μάλλον απίθανο)- είναι να αρχίσετε να ουρλιάζετε πανικόβλητη και να σπεύσετε στον τόπο του εγκλήματος επιθετικά. Σαφώς και η αντίδρασή σας θα εξαρτηθεί από την διαφορά ηλικίας που έχει το δικό σας παιδί με τα άλλα, καθώς και από το είδος της επίθεσης, ωστόσο είναι σημαντικό εκείνη τη στιγμή να διατηρήσετε την ψυχραιμία σας, για να μπορέσετε να ζυγίσετε την κατάσταση.
Η σωματική επίθεση, έστω κι αν πρόκειται για μια δυνατή σπρωξιά, είναι ανεπίτρεπτη σε κάθε περίπτωση. Μήπως, όμως, φέρει μερίδιο ευθύνης και το δικό σας παιδί; Μήπως προκάλεσε κάποιον καβγά; Αν είχατε από πριν παρατηρήσει τα παιδιά πιθανώς μπορείτε να συμπεράνετε τι συνέβη. Τα παιδιά σπάνια χτυπούν το ένα το άλλο χωρίς λόγο. Μπορεί το παιδί σας να μην ήθελε να μοιραστεί ένα παιχνίδι ή να είπε κάτι που ενόχλησε τα άλλα παιδιά. Αυτό δεν σημαίνει ότι του άξιζε να το χτυπήσουν, αλλά ότι θα αντιμετωπίσετε με διαφορετικό τρόπο το πρόβλημα.
Για παράδειγμα, σε ένα παιδί που έχει προκαλέσει μια κατάσταση μπορείτε να πείτε ότι «ίσως να παίζατε πιο όμορφα, αν μοιραζόσουν τα παιχνίδια ή αν μιλούσες καλύτερα». Στα παιδιά που άσκησαν την επίθεση, ωστόσο, μπορείτε απλά να πείτε ήρεμα «δεν χτυπάμε ο ένας τον άλλον» και να αναζητήσετε τους γονείς τους, ώστε να αναλάβουν και εκείνοι δράση. Δεν θα πρέπει, όμως, να επέμβετε περισσότερο από αυτό. Αν δείτε ότι η επίθεση συνεχίζεται και ότι οι γονείς των άλλων παιδιών δεν επεμβαίνουν για να τα συμμορφώσουν, ακόμα και μετά το κάλεσμά σας, το καλύτερο που έχετε να κάνετε είναι να πάρετε το παιδί σας και να φύγετε από τον χώρο που βρίσκεστε.
Αφήστε το παιδί να δώσει τη λύση μόνο του (εφόσον η κατάσταση είναι ελεγχόμενη)
Αν δεν πρόκειται για μία κατάσταση που απαιτεί την άμεση παρέμβασή σας, π.χ. αν πρόκειται για έναν καβγά ανάμεσα σε συνομήλικα παιδιά, ίσως αυτή να είναι μια ευκαιρία για να παρατηρήσετε την αντίδραση του παιδιού σας. Γεγονός είναι ότι δεν θα βρίσκεστε πάντα δίπλα του για να το προστατεύετε από την επιθετικότητα των άλλων, άρα θα πρέπει κάποια στιγμή να αναπτύξει τις δικές του άμυνες, ώστε να αντιμετωπίζει αποτελεσματικά παρόμοιες μελλοντικές καταστάσεις.
Σαφώς, αν πρόκειται για πολύ μικρά παιδιά, π.χ. κάτω των 2 ετών, έχει σημασία να παρέμβετε για να διορθώσετε μια κατάσταση και να τα διευκολύνετε να αντιμετωπίσουν τον καβγά τους. Αλλά τα μεγαλύτερα παιδιά πρέπει κάποτε να μάθουν να λύνουν μόνα τους τα μεταξύ τους προβλήματα.
Εξάλλου, μην ξεχνάτε ότι για τα περισσότερα παιδιά το να χτυπήσουν κάποιον είναι ο πιο εύκολος τρόπος να εκδηλώσουν τον θυμό τους. Αυτό μπορεί να συμβεί ακόμα και σε παιδιά που κατά κανόνα δεν σηκώνουν χέρι. Ωστόσο, δεν ήρθε το τέλος του κόσμου αν πάνω στο παιχνίδι υπάρξει και μια ανώδυνη σπρωξιά. Η παιδική χαρά ή ο παιδότοπος δεν αποτελούν μέρη όπου απαιτείται να διατηρείται η τέλεια τάξη. Αντίθετα, είναι χώροι πραγματικής, ελεύθερης αλληλεπίδρασης και δίνουν ιδανικές ευκαιρίες μάθησης. Χρήσιμο, λοιπόν, είναι να κατευθύνει κανείς τα παιδιά στις σωστές συμπεριφορές, αλλά στην πράξη είναι που θα τις δοκιμάσουν και θα μάθουν να τις εφαρμόζουν.
Όταν το παιδί δυσκολεύεται να υπερασπιστεί τον εαυτό του
Δεν είναι όλα τα παιδιά εξίσου εξωστρεφή, ώστε να έχουν το θάρρος να ορθώσουν την φωνή τους και να υπερασπιστούν τον εαυτό τους. Αν το παιδί σας ανήκει σε αυτή την κατηγορία, είναι σημαντικό να το ενδυναμώσετε, βοηθώντας το να εξωτερικεύσει όσα νιώθει τη δεδομένη στιγμή, με τον σωστό τρόπο. Δηλαδή, αν δείτε ότι κάποιο άλλο παιδάκι του επιτίθεται ίσως έχει νόημα να πείτε στο παιδί σας «Πες του πώς νιώθεις. Πες του ότι πονάς και ότι δεν θέλεις να παίξεις άλλο μαζί του.» Το παιδί σας πρέπει να μάθει πόσο σημαντικό είναι να εκφράζει τα συναισθήματά του, όχι μόνο για να νιώθει το ίδιο καλύτερα αλλά και για να ενημερώνει τον «θύτη» ότι η συμπεριφορά του δεν είναι αποδεκτή. Επιπλέον, ακούγοντας και οι γονείς του «θύτη» κάποιο παιδί να κάνει παράπονα, το πιθανότερο είναι ότι θα επέμβουν.
Άλλες φράσεις που μπορείτε να μάθετε στο παιδί σας να λέει για να αντιμετωπίζει τα επιθετικά παιδιά είναι:
-«Σε παρακαλώ μη με σπρώχνεις. Με ενοχλεί.»
-«Δεν θέλω να παίξω άλλο μαζί σου, γιατί στεναχωριέμαι.»
-«Αν συνεχίσεις να με ενοχλείς θα αναγκαστώ να μιλήσω στους γονείς σου.»
Στη συνέχεια, μπορείτε να μιλήσετε στο παιδί σας για το συμβάν, και αφού ακούσετε τι έχει να σας πει και πώς ένιωσε, να του πείτε κάτι όπως: «Δεν σου άρεσε που σε χτύπησε εκείνο το παιδί, έτσι δεν είναι; Είδες πόσο άσχημο είναι να χτυπάμε κάποιον; Γι’αυτό δεν θέλω ποτέ να αντιδράς έτσι. Εκείνο το παιδί δεν το έχει μάθει αυτό, αλλά εμείς μπορούμε να το βοηθήσουμε δίνοντάς του το καλό παράδειγμα».
Σε κάθε περίπτωση, το σημαντικό είναι εκείνη η ατυχής στιγμή ανάμεσα στο παιδί σας και κάποια άλλα παιδιά να σας δώσει την ευκαιρία να του διδάξετε κάτι χρήσιμο. Και αυτό είναι, ότι οφείλει, καθώς μεγαλώνει, να μάθει να υπερασπίζεται και μόνο του τον εαυτό του. Και ο καλύτερος τρόπος για να το κάνει αυτό είναι με τα λόγια. Ο ρόλος σας εκείνη τη στιγμή είναι να αποτελέσετε παράδειγμα για το παιδί σας. Ακόμα, λοιπόν, κι αν χρειαστεί να μιλήσετε εσείς στους γονείς του άλλου παιδιού που συνεχίζει να είναι επιθετικό, μην ντραπείτε. Μικρή σημασία έχει η γνώμη που θα σχηματίσουν για εσάς. Αυτό που έχει σημασία είναι να δείξετε στο παιδί σας τα σωστά βήματα που πρέπει να ακολουθεί όταν ένα άλλο παιδί του επιτίθεται, τα οποία δεν περνούν μέσα από τον δρόμο του «οφθαλμός αντί οφθαλμού».