I. Παθητικοί χρόνοι φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων ρημάτων
Στην α.ε. τα ρήματα στη μέση και παθητική διάθεση έχουν τις ίδιες καταλήξεις. Εξαίρεση αποτελούν ο μέλλοντας και ο αόριστος, που σχηματίζουν διαφορετικούς τύπους στην παθητική διάθεση· μάλιστα μερικά ρήματα σχηματίζουν δύο ζεύγη παθητικών χρόνων, τους πρώτους (α΄) και τους δεύτερους (β΄) παθητικούς χρόνους.
1. Α΄παθητικός μέλλοντας
| οριστική | λυ | - | θή | - | σομαι |
| ευκτική | λυ | - | θη | - | σοίμην |
| απαρέμφατο | λυ | - | θή | - | σεσθαι |
| | λυ | - | θη | - | σόμενος |
| μετοχή | λυ | - | θη | - | σομένη |
| | λυ | - | θη | - | σόμενον
|
Όπως παρατηρούμε, παθητικός μέλλοντας σχηματίζεται όπως ακριβώς και ο μέσος μέλλοντας, με τη διαφορά ότι προστίθεται το πρόσφυμα -θη- αμέσως μετά το θέμα του ρήματος.
Ένα ακόμη παράδειγμα: το ρήμα βασιλεύομαι. Βρίσκω το θέμα σε κάθε ρήμα αφαιρώντας το -ω στην ενεργητική και το -ομαι στη μέση φωνή αντίστοιχα. Παίρνω, λοιπόν, το θέμα: βασιλευ-, προσθέτω το πρόσφυμα: βασιλευθη- και τις αντίστοιχες καταλήξεις των εγκλίσεων που επιθυμώ να σχηματίσω,
π.χ. το α πρόσωπο της οριστικής: βασιλευ-θή-σομαι.
Ας δούμε τον σχετικό πίνακα :
οριστική | ευκτική | απαρέμφατο | μετοχή |
λυ-θή-σομαι λυθήσῃ (-σει) λυθήσεται λυθησόμεθα λυθήσεσθε λυθήσονται | λυθησοίμην λυθήσοιο λυθήσοιτο λυθησοίμεθα λυθήσοισθε λυθήσοιντο |
λυθήσεσθαι |
λυθησόμενος λυθησομένη λυθησόμενον |
2. Α΄ παθητικός αόριστος
| οριστική | ἐ | - | σώ | - | θη | - | ν | ← | καταλήξεις |
Κλίση
| οριστική | υποτακτική | ευκτική | προστακτική |
| ἐ-σώ-θη-ν | σω-θῶ | σω-θείη-ν | — |
| ἐ-σώ-θη-ς | σω-θῇ-ς | σω-θείη-ς | σώ-θη-τι |
| ἐ-σώ-θη | σω-θῇ | σω-θείη | σω-θή-τω |
| ἐ-σώ-θη-μεν | σω-θῶ-μεν | σω-θείη-μεν, σω-θεῖ-μεν | — |
| ἐ-σώ-θη-τε | σω-θῆ-τε | σω-θείη-τε, σω-θεῖ-τε | σώ-θη-τε |
| ἐ-σώ-θη-σαν | σω-θῶ-σι | σω-θείη-σαν, σω-θεῖ-εν | σω-θέ-ντων, σω-θή-τωσαν |
απαρέμφατο: σω-θῆ-ναι μετοχή: σω-θείς, σω-θεῖσα, σω-θέν
➥ Παρατηρήσεις
✦ Τα αφωνόληκτα ρήματα ακολουθούν τους ίδιους κανόνες σχηματισμού και την ίδια κλίση στον παθητικό μέλλοντα και αόριστο, αλλά μεταβάλλουν τον χαρακτήρα τους μπροστά από το -θ- του χρονικού προσφύματος -θη-/-θε-, όπως φαίνεται παρακάτω:
π.χ. λείπομαι → (θ. λειπ-) λειφθήσομαι, ἐλείφθην
λαμβάνομαι → (θ. λαβ-) ἐλήφθην
κηρύττομαι → (θ. κηρυκ-) κηρυχθήσομαι, ἐκηρύχθην
πείθομαι → (θ. πειθ-) πεισθήσομαι, ἐπείσθην
✦ Μερικά ρήματα σχηματίζουν τον παθητικό μέλλοντα και αόριστο α΄ με την προσθήκη ενός -σ- πριν από το πρόσφυμα -θη-, παρόλο που δεν είναι οδοντικόληκτα,
π.χ. ἀκούομαι → ἀκουσθήσομαι, ᾐκούσθην
κελεύομαι → κελευσθήσομαι, ἐκελεύσθην
Παθητικός Μέλλοντας και παθητικός αόριστος β
Από τον παθητικό μέλλοντα και τον παθητικό αόριστο πολλών ρημάτων λείπει το -θ- του προσφύματος -θη- και -θε- και έτσι οι χρόνοι αυτοί σχηματίζονται μόνο με το προσφυμα η ή ε: γραφ-ή-σομαι ( αντί γραφ-θή-σομαι) ἐγράφ-η-ν (αντί ἐγράφ-θη-ν) γραφ-έ-ντων (αντί γραφ-θέ-ντων). Οι χρόνοι αυτοί λέγονται παθητικός μέλλοντας β και παθητικός αόριστος β.
Παθητικός μέλλοντας β : κλίνεται ακριβώς όπως ο παθητικός α
Οριστική | Ευκτική | Απαρέμφατο | Μετοχή |
γραφ-ή-σομαι γραφήσει (-ῃ) γραφήσεται γραφησόμεθα γραφήσεσθε γραφήσονται | γραφησοίμην γραφήσοιο γραφήσοιτο γραφησοίμεθα γραφήσοισθε γραφήσοιντο |
γραφήσεσθαι | γραφησόμενος γραφησομένη γραφησόμενον |
Παθητικός αόριστος β :
Οριστική | Υποτακτ | Ευκτική | Προστακτ. | Απρμφ. |
ἐγράφην ἐγράφης ἐγράφη ἐγράφημεν ἐγράφητε ἐγράφησαν | γραφῶ γραφῇς γραφῇ γραφῶμεν γραφῆτε γραφῶσι | γραφείην γραφείης γραφείη γραφείημεν-εῖμεν γραφείητε-εῖτε γραφείησαν-εῖεν | __ γράφηθι γραφήτω __ γράφητε γραφέντων | γραφῆναι
Μετοχή γραφείς γραφεῖσα γραφέν |
Σημείωση: Ο παθητικός αόριστος β κλίνεται ακριβώς όπως ο παθητικός αόριστος α, αλλά στο β ενικό πρόσωπο της προστακτικής ο παθητικός αόριστος β λήγει σε -θι. π.χ.
παθητικός αόριστος α | παθητικός αόριστος β |
(ρ. λύομαι) ἐλύθην → λύθητι, | (ρ. γράφομαι) ἐγράφην → γράφηθι |
(ρ. πράττομαι) ἐπράχθην → πράχθητι | (ρ. φαίνομαι) ἐφάνην → φάνηθι |
(ρ. ἀπάγομαι) ἀπήχθην → ἀπάχθητι | (ρ. ἀναστρέφομαι) ἀνεστράφην → ἀναστράφηθι |
Ανακαλύψτε τι κρύβεται μέσα στην εικόνα και στα "σταυρωτά" της σημεία (hotspot) :