Α 1-53

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να κατανοήσουν τη δομή και τη λειτουργικότητα του προοιμίου

• να παρακολουθήσουν τη σκηνή της ικεσίας και να διακρίνουν το τυπικό / δομή του ικετευτικού λόγου του Χρύση

• να κρίνουν το ήθος του Αγαμέμνονα

• να διακρίνουν το τυπικό / δομή της προσευχής / κατάρας του Χρύση

• να αντιληφθούν τη δραματικότητα της εικόνας του τιμωρού Απόλλωνα

• να συνειδητοποιήσουν τη συλλογική τιμωρία των Αχαιών για ένα ατομικό παράπτωμα του Αγαμέμνονα

• να κατανοήσουν στοιχεία επικής αφηγηματικής τεχνικής (προοικονομία, κύκλος, θαυμαστό)

•  να κατανοήσουν τον αναχρονισμό ως τακτική του ποιητή

•  να εκτιμήσουν την αφηγηματική τέχνη του ποιητή από τον συνδυασμό διάφορων αφηγηματικών τρόπων. 

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Χωρίστε την ενότητα σε θεματικές υποενότητες και δώστε τίτλους. (α) 1-11 : «Προοίμιο» – β) 12-53: η ικεσία του Χρύση)

3. Σε ποιο πρόσωπο απευθύνεται ο ποιητής και τι ζητάει; (1: στη Μούσα Καλλιόπη – επίκληση της Μούσας από τον ποιητή → να αφηγηθεί, διά στόματος του ποιητή, τον θυμό του Αχιλλέα = το θέμα του έπους / δηλαδή η Μούσα να εμπνεύσει τον ποιητή → άρα η Ιλιάδα είναι έργο θεόπνευστο / πολύ σπουδαίο – βλ. εικόνα σ. 19 σχολικού εγχειριδίου)

4. Ποιες άλλες πληροφορίες για το έργο, που ακολουθεί, δίνει το προοίμιο; (2-5: οι συνέπειες του θυμού / προοικονομία – 7: οι δύο πρωταγωνιστές / κύκλος – 6: χρονική αφετηρία της δράσης και της αφήγησης / από τότε που φιλονίκησαν οι δύο άντρες / τον 10^ο χρόνο του τρωικού πολέμου / αφηγηματική τεχνική in medias res / 51 ημέρες διαρκεί η δράση της Ιλιάδας / μετά το τέλος τής Ιλιάδας ακολουθεί ο θάνατος του Αχιλλέα και η άλωση της Τροίας κλείνοντας έτσι δέκα χρόνια – 5, 8-11: ο ρόλος των θεών Δία→υπόσχεση στη Θέτιδα και Απόλλωνα→λοιμό στους Αχαιούς – διήγηση: 2-11 / λειτουργικότητα του προοιμίου – σύγκριση με το προοίμιο της Οδύσσειας)

5. Πώς προσδιορίζονται οι δύο πρωταγωνιστές; (7: ο Ατρείδης, άρχων των ανδρών – ο θείος Αχιλλέας / σύγκρουση εξουσίας – παλικαριάς / πρόσκαιρη νίκη – τελική επικράτηση)

6. Σε ποια ενέργεια προέβη ο Χρύσης, που δεν έτυχε του σεβασμού του Αγαμέμνονα; (1^η μέρα της δράσης της Ιλιάδας – 12-22: ικεσία για την εξαγορά της κόρης του – θεσμός ικεσίας / θρησκευτικό στοιχείο / τυπικό: χρυσό σκήπτρο με ταινίες / αναφορά άλλων τρόπων ικεσίας από την Οδύσσεια – 17-22: ικετευτικός λόγος: α) 17: προσφώνηση, β) 18-19: ευχή, γ) 20: αίτημα, δ) 21: αντάλλαγμα / λύτρα, ε) 21-22: κρυμμένη απειλή / ευλαβούμαι = και σέβομαι αλλά και φοβάμαι – ήθος: σεβάσμια μορφή, με θρησκευτική μεγαλοπρέπεια – με ανθρωπιά, πονεμένος πατέρας, αλλά με αυτοσυγκράτηση)

7. Βρήκε καθόλου ανταπόκριση η ικεσία του Χρύση; (23-24: όλοι οι Αχαιοί φώναζαν να γίνει δεκτό το αίτημα / συνέλευση του αχαϊκού στρατοπέδου → πολιτικό πλαίσιο της ικεσίας / βλ. και στ. 17)

8. Τι απαντά και με ποιο τρόπο ο Αγαμέμνονας στο αίτημα του Χρύση; (25-33: αρνείται να το ικανοποιήσει / δε θα απελευθερώσει την κόρη του ιερέα – τον διώχνει με σκαιό τρόπο, τον φοβερίζει, τον απειλεί – ήθος: αγενής, σκληρός, ασεβής - εγωιστής, ατομιστής, αλαζόνας -υβριστής / αγνοεί τη γνώμη όλων των άλλων Αχαιών, έχει απόλυτη εξουσία επάνω τους, κάνει ό,τι θέλει αυτός → μέγεθος της πολιτικής δικαιοδοσίας του → απόλυτη μοναρχία – η συμπεριφορά του οφείλεται στον χαρακτήρα και την εξουσία του – 32: κοινωνικά στοιχεία: γυναικείες ασχολίες – ο Αγαμέμνονας διαπράττει ύβρη → προκαλεί τη νέμεση των θεών → θα επέλθει η τίση / με τη μορφή του λοιμού)

9. Πώς αντέδρασε ο Χρύσης στη συμπεριφορά του Αγαμέμνονα; (34-43: φοβήθηκε, υπάκουσε, φεύγει ταπεινωμένος και βουβός, αλλά, όταν απομακρύνθηκε, απηύθυνε προσευχή στον θεό Απόλλωνα / θρησκευτικό στοιχείο – τυπικό της προσευχής: α) 38: επίκληση, β) 38-39: προσφώνηση / αργυρότοξε, Σμινθέα : προϊδεάζουν τον τρόπο τιμωρίας από τον θεό, γ) 40-42: υπενθύμιση των προσφορών / θρησκευτικά στοιχεία: ναός / αναχρονισμός-θυσίες / ανταποδοτική σχέση θνητών-θεών, δ) 42-43: αίτημα / κατάρα → να τιμωρήσει τους Αχαιούς / εκδίκηση)

10. Πώς ο θεός Απόλλωνας ικανοποιεί το αίτημα του ιερέα του; (44-53: κατέβη … θυμωμένος, με τόξον και … φαρέτραν … Εβρόντησαν … τα βέλη … εκινήθη ο χολωμένος … όμοιαζε την νύκτα … ως προχωρούσε … απόλυσε το βέλος … αχός εβγήκε τρομερός …: ανθρωπομορφισμός / οι θεοί επεμβαίνουν στην ανθρώπινη δράση – εικόνα οπτική, γεμάτη κίνηση και ήχο → προκαλεί τρόμο → δραματικότητα / επικός τρόπος αισθητοποίησης της εμφάνισης του λοιμού / «θαυμαστό» στοιχείο – σειρά εκπλήρωσης της τιμωρίας: έπληξε α) τους σκύλους, β) τα μουλάρια, γ) τους ανθρώπους-Αχαιούς / νόμος των τριών / κλιμάκωση στην εξάπλωση της ασθένειας – 53: λακωνικότητα / θρησκευτικό στοιχείο: καύση νεκρών / αναχρονισμός)

11. Γιατί τιμωρούνται οι Αχαιοί, ενώ φταίει μόνο ο Αγαμέμνονας; (α) ο στρατός πληρώνει τις λανθασμένες αποφάσεις του αρχηγού β) ο θάνατος των στρατιωτών είναι ήδη τιμωρία για τον αρχηγό, γ) αυτό απαιτεί η πλοκή του έπους)

12. Ποιους αφηγηματικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής στην ενότητα και ποια η λειτουργικότητα του καθενός; (α) 3^ο πρόσωπη αφήγηση → εξέλιξη πλοκής – β) διάλογος και ευθύς λόγος → 1) αποκαλύπτουν σκέψεις, κίνητρα, συναισθήματα των προσώπων, ώστε να κατανοούμε καλύτερα το ήθος τους, 2) προσδίδουν αμεσότητα, φυσικότητα, γ) περιγραφή / εικόνες / «θαυμαστό» στοιχείο → ζωντάνια, παραστατικότητα – ο συνδυασμός τους προσδίδει ποικιλία, θεατρικότητα → αμείωτο το ενδιαφέρον των ακροατών → αφηγηματική τέχνη του ποιητή) 

Εργασίες:

1) Ποιες εισαγωγικές πληροφορίες για το έπος δίνει το προοίμιο;

2) Γιατί ο ποιητής απευθύνεται στη Μούσα και ζητάει να τον βοηθήσει;

3) Πώς συμπεριφέρεται ο Αγαμέμνονας στον Χρύση και πού οφείλεται η συμπεριφορά του αυτή;

4) Ερώτηση 4 σχολικού εγχειριδίου σ. 22

5) Ερώτηση 5 σχολ. εγχ. σ. 22

6) Ερώτηση 6 σχολ. εγχ. σ. 22

7) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

© Ευαγγελία Οικονόμου

Πήγαινε στην ενότητα

Α 54-306

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να κατανοήσουν την προώθηση του μύθου με τη σύγκρουση Αχιλλέα-Αγαμέμνονα

• να εντοπίσουν τον χρόνο, χώρο και πολιτικό πλαίσιο της ενότητας

• να κατανοήσουν την κλιμάκωση του θυμού

• να κατανοήσουν τον ρόλο και το ήθος του Αχιλλέα

• να κατανοήσουν τον ρόλο και το ήθος του Κάλχα

• να κατανοήσουν τον ρόλο και το ήθος του Αγαμέμνονα

• να αντιληφθούν τη σύγκρουση Αχιλλέα-Αγαμέμνονα ως σύγκρουση εξουσίας-παλικαριάς

• να κατανοήσουν τον κατευναστικό ρόλο της Αθηνάς

• να κατανοήσουν τον συμφιλιωτικό ρόλο του Νέστορα και τον λειτουργικό ρόλο του μυθικού παραδείγματος με την ένθετη διήγηση

• να διακρίνουν τις πληροφορίες που δίνει το κείμενο για θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά / στρατιωτικά θέματα της ομηρικής εποχής

• να γνωρίσουν ή να θυμηθούν μοτίβα της επικής ποίησης: αριθμός 3, νόμος των τριών, άστοχα ερωτήματα, τυπικά επίθετα

• να αντιληφθούν την επιβράδυνση και τον λειτουργικό της ρόλο

• να αντιληφθούν τη χρήση του διαλόγου ως του καταλληλότερου αφηγηματικού τρόπου για τη συγκεκριμένη σκηνή. 

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Ποιο είναι το θέμα της ενότητας; (τίτλος: Ο θυμός του Αχιλλέα με τον Αγαμέμνονα / Ἀχιλλέως μῆνις)

3. Χωρίστε την ενότητα σε θεματικές υποενότητες και δώστε τίτλους. (α) 54-121: συνέλευση των Αχαιών - η μαντεία του Κάλχα - η αντίδραση του Αγαμέμνονα – β) 122-306: η φιλονικία Αχιλλέα-Αγαμέμνονα / τρεις φάσεις: 1) 122-188: σύγκρουση των δύο ηρώων – 2) 189-247: παρέμβαση της Αθηνάς και όρκος του Αχιλλέα – 3) 247-306: παρέμβαση του Νέστορα χωρίς αποτέλεσμα) (Προσοχή! υπάρχει σφάλμα στην αρίθμηση των στίχων στο βιβλίο μεταξύ 100 και 105)

4. Πότε συμβαίνουν τα γεγονότα της ενότητας; (54-55: 10^η μέρα της Ιλιάδας – ύστερα από εννέα μέρες που οι Αχαιοί πάσχουν από τον λοιμό / συστολή του χρόνου / τυπικός αριθμός 3 και τα πολλαπλάσιά του)

5. Σε ποιον χώρο συμβαίνουν; (58: αχαϊκό στρατόπεδο – 2^η συνέλευση των Αχαιών / πολιτικό πλαίσιο της σύγκρουσης και του θυμού)

6. Ποιοι παίρνουν τον λόγο στη συνέλευση μέχρι τον στίχο 121; (Αχιλλέας, Κάλχας, Αγαμέμνονας)

7. Τι ζητάει ο Αχιλλέας στον λόγο του; (59-68: προτρέπει τον Αγαμέμνονα να διερευνήσουν την αιτία του λοιμού / επική ειρωνεία, με τη βοήθεια κάποιου μάντη ή ιερέα ή ονειροκρίτη / νόμος των τριών / θρησκευτικά στοιχεία: μάντεις και τρόποι μαντείας: οιωνοσκοπία, ιεροσκοπία, ονειρομαντεία κ.ά. / βλ. σχόλιο στ. 63-64 σχολ. εγχ. - θυσίες και σχέσεις συναλλαγής ανθρώπων-θεών / άστοχα ερωτήματα → επιβράδυνση → ένταση της αγωνίας των Αχαιών – ήθος ήρωα: έχει πάρει την πρωτοβουλία να συγκαλέσει συνέλευση, παίρνει πρώτος τον λόγο, ζητάει να μάθουν τα αίτια του λοιμού → αρχηγός με αίσθημα ευθύνης, νοιάζεται για τους άντρες του που πεθαίνουν, ευσεβής – ρόλος του Αχιλλέα → προωθεί τον μύθο)

8. Ποιος ήταν ο Κάλχας, γιατί διστάζει να αποκαλύψει την αιτία του θυμού του Απόλλωνα και τι ζητάει από τον Αχιλλέα; (69-84: ο επίσημος μάντης των Αχαιών στην τρωική εκστρατεία – ο Κάλχας ζητάει ένορκη διαβεβαίωση από τον Αχιλλέα ότι θα τον προστατέψει από αυτόν που θα ενοχοποιήσει η μαντεία του, γιατί αυτός έχει απόλυτη εξουσία πάνω σε όλους τους Αχαιούς / δικαιοδοσίες του αρχηγού επί των υπηκόων του, και ο Κάλχας διστάζει και φοβάται μήπως τον εκδικηθεί άμεσα ή μεσοπρόθεσμα / επιβράδυνση → ένταση της αγωνίας και περιέργειας των Αχαιών – ποιον εννοεί;)

9. Τι απαντά ο Αχιλλέας; (85-92: ενθαρρύνει τον μάντη και ορκίζεται, στο όνομα του Απόλλωνα / θρησκευτικό στοιχείο, ότι όσο ζει θα προστατεύει τον Κάλχα από οποιονδήποτε, ακόμη κι αν πρόκειται για τον Αγαμέμνονα → τα τελευταία του λόγια προετοιμάζουν τη σύγκρουση με τον Αγαμέμνονα – ήθος: μιλάει με παρρησία)

10. Ποια είναι η αιτία του θυμού του Απόλλωνα σύμφωνα με τη μαντεία του Κάλχα; (93-101: η προσβολή του Χρύση από τον Αγαμέμνονα – και για να κατευναστεί ο θυμός του θεού, πρέπει ο Αγαμέμνονας να επιστρέψει στον ιερέα την κόρη του, χωρίς λύτρα και με επίσημη αποστολή θυσίας – ρόλος του Κάλχα → προωθεί τον μύθο)

11. Πώς αντιδρά ο Αγαμέμνονας στο άκουσμα του ονόματός του ως υπεύθυνου για τον λοιμό; (102-121: σηκώθη ευθύς ο ήρως … φαρμακωμένος· … η χολή τα μαύρα σωθικά του πλημμύριζ’ όλα, …άστραφταν τα μάτια του ωσάν φλόγες. Με βλέμμα κακοσήμαντο στον Κάλχαντα είπε … – α) με σκαιό τρόπο αποπαίρνει τον Κάλχα, αμφισβητώντας τη μαντεία / Μάντι κακών: ο Κάλχας είχε προφητεύσει στην Αυλίδα ότι ο Αγαμέμνων πρέπει να θυσιάσει την κόρη του Ιφιγένεια, για να αποπλεύσουν τα ελληνικά καράβια για την Τροία – β) δικαιολογεί την άρνησή του να απελευθερώσει με λύτρα την κόρη / θέλει να την πάρει μαζί του στην Ελλάδα, γιατί την προτιμά από τη γυναίκα του Κλυταιμνήστρα / μονογαμία και θεσμός παλλακείας / πρότυπο γυναίκας – γ) ωστόσο, δέχεται να την επιστρέψει για το καλό του στρατού – δ) αλλά θέλει αντάλλαγμα / ένα άλλο γέρας / 119-120: προώθηση του μύθου – ήθος: θυμωμένος, οργισμένος, με ψυχολογικές διακυμάνσεις)

12. Ποιες δυνάμεις συγκρούονται μέσα από τα πρόσωπα του Αγαμέμνονα και του Κάλχα; (η κοσμική και η θρησκευτική εξουσία / το ιερατείο, αν και υπόκειται στην εξουσία του άρχοντα, τελικά επιβάλλεται)

13. Πώς αντιδρά ο Αχιλλέας στην απαίτηση του Αγαμέμνονα για αντάλλαγμα της Χρυσηίδας; (122-130: απαντά ότι δεν μπορούν να του δώσουν τώρα άλλο τιμητικό δώρο, γιατί τα λάφυρα έχουν ήδη μοιραστεί και δε γίνεται να ξαναμοιραστούν, αλλά θα ανταμειφθεί τετραπλά ο Αγαμέμνονας όταν πετύχουν την εκπόρθηση της Τροίας – ήθος: αρχίζει να ενοχλείται, αλλά μιλάει λογικά, ήπια, συγκρατημένα – από 122 κ.ε. αρχίζει ένας αγώνας λόγων)

14. Ποια είναι η απάντηση του Αγαμέμνονα στον Αχιλλέα; (131-148: ότι δεν μπορεί να έχει γέρας ο Αχιλλέας και να μην έχει ο ίδιος / ζήτημα τιμής, κι αν δεν μπορούν να του δώσουν άλλο ισάξιο δώρο οι Αχαιοί, τότε θα πάρει ή του Αχιλλέα ή του Αίαντα ή του Οδυσσέα – αλλάζοντας θέμα, συναινεί στην επίσημη αποστολή θυσίας με την επιστροφή της Χρυσηίδας στον πατέρα της / προοικονομία – ήθος: σταθερός στην απαίτησή του – έμμεσα απειλεί ότι θα πάρει το γέρας του Αχιλλέα – είρων, απότομος, αυταρχικός, αυθαίρετος, αλαζόνας, βίαιος, απειλητικός – με την αναφορά στην επιστροφή της Χρυσηίδας επέρχεται κάποια ύφεση)

15. Πώς αντιδρά ο Αχιλλέας στην αυταρχικότητα του Αγαμέμνονα; (149-172: βρίζει τον Αγαμέμνονα – τονίζει ότι για χάρη των δύο Ατρειδών συμμετέχει στην εκστρατεία, και όχι για προσωπικούς λόγους / αιτίες πολέμου – προβάλλει την προσφορά του στον πόλεμο και την αντιστρόφως ανάλογη ανταμοιβή του με μικρότερο δώρο από τα λάφυρα, συγκριτικά με τον Αγαμέμνονα / παράπονο / μορφές πολέμου: ανοιχτός πόλεμος-λεηλασίες πόλεων / λάφυρα-γέρας / βλ. σχόλιο στ. 126 σχολ. εγχ. – δηλώνει ότι αναχωρεί για τη Φθία / 1^η δήλωση αποχώρησης από τον πόλεμο → κορύφωση αγωνίας Αχαιών / ακροατών – ήθος: ο ήρωας έχει θυμώσει και ξεσπάει, νιώθει αδικημένος όλα αυτά τα χρόνια, και τώρα προσβεβλημένος / ζήτημα τιμής)

16. Πώς απαντά ο Αγαμέμνονας στη δήλωση αποχώρησης του Αχιλλέα; (173-188: απαντά ότι, αν θέλει ο Αχιλλέας, μπορεί να φύγει, δεν τον έχει ανάγκη, ότι δεν τρέφει καλά αισθήματα γι ‘ αυτόν, γιατί είναι εριστικός, και ότι η παλικαριά του οφείλεται στους θεούς – δηλώνει ότι θα του πάρει το δικό του γέρας, τη Βρισηίδα / άμεση απειλή –ήθος: μιλάει περιφρονητικά, κομπάζει, εκφράζει μίσος για τον Αχιλλέα, τον μειώνει, υποβαθμίζει τη γενναιότητά του, τον προσβάλλει, είναι αυταρχικός, δεσποτικός – τεταμένη ατμόσφαιρα)

17. Ποιες δυνάμεις συγκρούονται μέσα από τα πρόσωπα του Αγαμέμνονα και του Αχιλλέα; Ποιος από τους δύο έχει δίκιο και ποιος άδικο; (συγκρούονται η εξουσία με την παλικαριά – και οι δύο έχουν δίκιο και άδικο – Αγαμέμνονας: δίκαιο: να πάρει αντάλλαγμα, ως βασιλιάς και αρχιστράτηγος / άδικο: η επιμονή του να πάρει αντάλλαγμα από κάποιον άλλον, αδικώντας τον – Αχιλλέας: δίκαιο: εφόσον προσφέρει τόσα, του αξίζει να κρατήσει το γέρας του / άδικο: δε σέβεται τον Αγαμέμνονα ως βασιλέα και αρχιστράτηγο, όπως απαιτεί η τάξη, αντίθετα τον βρίζει, ενώ εκείνος όχι – ο Αγαμέμνονας ζητάει το δίκιο του προβάλλοντας το αξίωμά του / ο Αχιλλέας υποστηρίζει το δίκιο του, προβάλλοντας τη γενναιότητά του)

18. Ποια είναι η ψυχολογική κατάσταση του Αχιλλέα μετά την άμεση απειλή του Αγαμέμνονα; (189-195: νιώθει βαθιά προσβεβλημένος, είναι συγχυσμένος – δίλημμα: να σκοτώσει τον Αγαμέμνονα ή να πνίξει τον θυμό του → 1^η κορύφωση του θυμού)

19. Ποιο πρόσωπο παρεμβαίνει αυτή την κρίσιμη στιγμή; Ποια λύση δίνει; (195-223: παρέμβαση Αθηνάς / θεοφάνεια → αντιληπτή μόνο στον Αχιλλέα – τον συμβουλεύει να αφήσει τους σκοτωμούς και να εκτονώσει τον θυμό του με λόγια, προλέγοντας ότι μια μέρα θα τιμηθεί με τρίδιπλα δώρα γι’ αυτή την προσβολή / προειδοποίηση / κατευναστικός ο λόγος και ο ρόλος της θεάς → ο Αχιλλέας υπακούει / ευσεβής, και σπρώχνει ξανά το σπαθί του στη θήκη / αυτοσυγκράτηση του ήρωα → εκτόνωση της έντασης και αγωνίας – 209-210: ανθρωπομορφισμός / επανάληψη στίχων → προφορικότητα του έπους)

20. Πώς εκτονώνει την οργή και τον θυμό του ο Αχιλλέας στη συνέχεια; (224-247: βρίζει τον Αγαμέμνονα: μέθυσο / από την εξουσία, σκυλόματο / αναιδή, και με καρδιάν ελάφου / δειλό, φυγόμαχο, γιατί ούτε με τον στρατό βγαίνει να πολεμήσει ούτε με τους άλλους πολέμαρχους να στήσει ενέδρα στον εχθρό / μορφές πολέμου, θρασύ, γιατί προτιμά να κάθεται στα μετόπισθεν και να παίρνει τα λάφυρα όποιου του αντιμιλά – 232: υπαινιγμός και πικρία για την παθητική στάση των Αχαιών – 234-245: ορκίζεται στο σκήπτρο που κρατά / σύμβολο κοσμικής και δικαστικής εξουσίας ότι, όπως αυτό δεν πρόκειται να βγάλει ξανά φύλλα και κλαδιά, γιατί έχει υποστεί επεξεργασία, έτσι και τον ίδιο θα αποζητούν οι Αχαιοί, αφού αποσύρεται από τον πόλεμο, όταν θα τους σκοτώνει ο Έκτορας, και ο Αγαμέμνονας, μη μπορώντας να βοηθήσει, θα μετανιώνει που τον πρόσβαλε / σχήμα του αδυνάτου / ασάφεια στη διατύπωση του όρκου λόγω της ψυχοσυναισθηματικής σύγχυσης / εννοεί ότι, όπως το σκήπτρο δεν πρόκειται να βγάλει φύλλα, έτσι και ο ίδιος δεν πρόκειται να ξαναβγεί στον πόλεμο / προοικονομία – πετά το σκήπτρο κάτω και κάθεται στη θέση του → 2^η κορύφωση της μήνεως → αίσθημα απελπισίας για τους Αχαιούς στρατιώτες – 246-248: τεταμένη ατμόσφαιρα, οργή, μίσος, πάθη πρωτόγονα)

21. Πόσο αυτεξούσιος είναι ο Αχιλλέας μετά την παρέμβαση της Αθηνάς; (ο Αχιλλέας πράττει αυτό που τον συμβούλεψε η θεά αλλά και που ο ίδιος είχε σκεφτεί να κάνει, σύμφωνα με το δεύτερο σκέλος του διλήμματός του – επομένως, θεϊκή βούληση και ανθρώπινη απόφαση συνυπάρχουν – οι ομηρικοί ήρωες ενεργούν ελεύθερα και είναι υπεύθυνοι για τις πράξεις τους, δεν είναι όργανα των θεών, απλώς οι πράξεις τους συμπίπτουν με τη θεϊκή βούληση – ο ποιητής αρέσκεται στις θεϊκές επεμβάσεις / υπερφυσικό στοιχείο, για να εξηγεί με επικό τρόπο τη δράση των ηρώων του)

22. Ποιο πρόσωπο επεμβαίνει σε αυτό το σημείο της σύγκρουσης των δύο ηρώων; (248-285: μορφή του Νέστορα: … ο γλυκολόγος, λιγυρός ομιλητής της Πύλου … ωσάν το μέλι η λαλιά του … εις την τρίτην γενεάν βασίλευεν ο γέρος: σεβάσμια μορφή, προβάλλεται η ρητορική δεινότητα και η ηλικία του / εμπειρίες ζωής / σοφία → το πιο κατάλληλο πρόσωπο για να συμφιλιώσει τους δύο ήρωες / βλ. σχόλιο στ. 248-249 σχολ. εγχ. – δομή του λόγου του: α) επιχείρημα: 255-259: η φιλονικία των δύο ισχυρότερων αντρών των Αχαιών θα είναι «εθνική» συμφορά / 258-259: τους κολακεύει, β) επιχείρημα: 260-275: παράδειγμα → υπήρξαν άντρες πολύ καλύτεροι από τον Αχιλλέα και τον Αγαμέμνονα, όπως ο Θησέας, ο Πειρίθοος / βλ. σχόλιο στ. 263κ.ε. σχολ. εγχ., και άλλοι, που άκουσαν τις συμβουλές του Νέστορα / ένθετη αφήγηση / πειστική δύναμη του παραδείγματος ως μέσου πειθούς, έτσι πρέπει να τον ακούσουν και αυτοί οι δύο, γ) επιχείρημα: 276-285: συμβουλές: ο Αχιλλέας, παρά την παλικαριά και τη θεϊκή του καταγωγή, να μην αντιμιλά στον Αγαμέμνονα, γιατί εκείνος είναι ανώτερος λόγω αξιώματος / ζήτημα τιμής – ο Αγαμέμνονας να μην πάρει τη Βρισηίδα από τον Αχιλλέα, γιατί αυτός είναι ο πιο ανδρείος των Αχαιών / ζήτημα τιμής – συστήνει να δείξουν και οι δύο μετριοπάθεια, σύνεση, ομόνοια, διαλλακτικότητα / αναλογία στίχων: από πέντε στίχους για τον καθένα τους → αφενός, αναγνωρίζει εξίσου και τους δύο, αφετέρου, κρατά αντικειμενική στάση – γενικά, ο λόγος του Νέστορα είναι ήρεμος, διαλλακτικός, συμφιλιωτικός, μιλάει τη γλώσσα της πείρας και της σύνεσης)

23. Έχει αποτέλεσμα η συμφιλιωτική προσπάθεια του Νέστορα; (οι δύο άντρες δε συμφιλιώνονται – 286-292: ο Αγαμέμνονας εκφράζει την ευαρέσκειά του προς τον Νέστορα, υποτιμά τη γενναιότητα του Αχιλλέα και αρνείται την παρρησία του → βαθύτερο αίτιο της σύγκρουσης: ο ανταγωνισμός μεταξύ των δύο αντρών – 293-304: ο Αχιλλέας, διακόπτοντας τον Αγαμέμνονα, επιμένει στο δικαίωμα του αντίλογου, διαχωρίζει τη θέση του από τις δικαιοδοσίες του Αγαμέμνονα, παραιτείται από τα δικαιώματά του στη Βρισηίδα / προοικονομία, για αντιστάθμισμα απειλεί ότι θα τον σκοτώσει σε επόμενη διεκδίκηση από μέρους του – αποτίμηση του ρόλου του Νέστορα: ανέκοψε, δεύτερη φορά, την όξυνση → ύφεση / μετά τον λόγο του, οι δύο ήρωες μιλούν πιο συγκρατημένα – οδήγησε έτσι τη διένεξη στο τέλος της και τη συνέλευση στη διάλυση / 305-306 – οι δύο ήρωες δε συμβιβάζονται, σύμφωνα με το ήθος τους και σύμφωνα με την οικονομία του έργου)

24. Ποιος τελικά επιβάλλεται και γιατί; (προς το παρόν φαίνεται να επιβάλλεται ο Αγαμέμνονας, αφού θα πάρει τη Βρισηίδα και ο Αχιλλέας έχει υποχωρήσει – αν ο Αχιλλέας έχει δίκιο, δεν του το αναγνωρίζουν ούτε οι θεοί, ούτε ο Νέστορας, ούτε η συνέλευση / οι Αχαιοί μπορεί από μέσα τους να τον δικαίωσαν, υποκύπτουν όμως στην εξουσία του Αγαμέμνονα είτε από φόβο είτε από περίσκεψη → διασώζεται έτσι το κύρος του Αγαμέμνονα – η αποχώρηση όμως του Αχιλλέα από τον πόλεμο με τις συνέπειές της δείχνει ότι αυτός που θα επιβληθεί τελικά με τη στάση του είναι ο Αχιλλέας)

25. Με ποια επίθετα προσδιορίζονται ο Αχιλλέας, η Ήρα, η Αθηνά, ο Απόλλωνας, ο Δίας, η Χρυσηίδα, ο Αγαμέμνονας, ο Νέστορας, η Φθία; (Αχιλλέας: γοργοπόδης / «ωκύπους», φτερόποδος – Ήρα: λευκοχέρα / «λευκώλενος» / το λευκό δέρμα πρότυπο γυναικείας ομορφιάς – Αθηνά: γλαυκόφθαλμη / «γλαυκῶπις» – Απόλλωνας: μακροβόλος, μακρορίχτης – Δίας: αιγιδοφόρος – Χρυσηίδα: λαμπρομάτα – Αγαμέμνονας: μέγας – Νέστορας: γλυκολόγος, λιγυρός – Φθία: μεγαλόσβολη, ανδροθρέπτρα → τυπικά επίθετα: αποδίδουν ουσιώδη γνωρίσματα των ουσιαστικών, είτε λειτουργούν κατά τη στιγμή που λέγονται είτε όχι / σταθερά, επαναλαμβανόμενα / στο πρωτότυπο κείμενο εξυπηρετούν τις μετρικές ανάγκες του έπους → δακτυλικό εξάμετρο / ένδειξη της προφορικής σύνθεσης και διάδοσης των επών)

26. Γιατί ο ποιητής χρησιμοποιεί κυρίως τον διάλογο στη συγκεκριμένη σκηνή; (α) αποκαλύπτει τις βαθύτερες σκέψεις, τα κίνητρα, τα συναισθήματα των προσώπων, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το ήθος τους και τη συμπεριφορά τους – β) προκαλεί και αποτυπώνει την κλιμάκωση του θυμού – γ) προσδίδει αμεσότητα, φυσικότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα) 

Εργασίες:

1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της ενότητας. (80-100 λέξεις)

2) Σε ποια σημεία της ενότητας υπάρχει εξέλιξη του μύθου και ποια είναι αυτή;

3) Κεντρικό θέμα της σκηνής των στ. 54-101 είναι η αποκάλυψη της αιτίας του λοιμού. Η αποκάλυψη, ωστόσο, καθυστερεί να γίνει με σαφήνεια. Ποια μέσα χρησιμοποιεί ο ποιητής για να πετύχει την καθυστέρηση και τι επιδιώκει με την τεχνική της επιβράδυνσης; (σχολ. εγχ. σ. 32)

4) Ποιος είναι ο ρόλος του Νέστορα στη φιλονικία Αχιλλέα-Αγαμέμνονα;

5) Nα επισημάνετε στον λόγο του Nέστορα (στ. 255-285) με ποιους τρόπους ο σεβάσμιος γέροντας προσπαθεί να κατευνάσει τα οξυμένα πνεύματα των δύο αντιπάλων. (σχολ. εγχ. σ. 32)

6) Να εξηγήσετε το νόημα του όρκου του Αχιλλέα στους στίχους 234-245.

7) Ποια στοιχεία του ήθους του Αχιλλέα και ποια του ήθους του Αγαμέμνονα προβάλλονται στην ενότητα;

8) Σε ποια σημεία της εξέλιξης της φιλονικίας Αχιλλέα-Αγαμέμνονα υπάρχει κορύφωση και πώς επιτυγχάνεται η ύφεση που ακολουθεί;

9) Του Αχιλλέα ή του Αγαμέμνονα το μέρος παίρνετε και γιατί;

10) Ανήκει τιμή στον Αχιλλέα που με υπόδειξη της Αθηνάς συγκρατήθηκε και δε σκότωσε τον Αγαμέμνονα; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας.

11) Ποιος τελικά επιβάλλεται, ο Αχιλλέας ή ο Αγαμέμνονας και γιατί;

12) Να συγκεντρώσετε τα πολιτιστικά στοιχεία (θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά, πολεμικά / στρατιωτικά) της ενότητας. (στίχοι: 58, 63-64, 65-67, 87, 113-116, 153-158, 162-165, 234-245)

13) Ο Αγαμέμνονας, δικαιολογώντας την άρνησή του να ελευθερώσει τη Χρυσηίδα, διατυπώνει τα χαρακτηριστικά του ιδανικού τύπου γυναίκας στην ομηρική κοινωνία. Ποια ήταν αυτά; να στηρίξετε την απάντησή σας με στοιχεία από το κείμενο. (σχολ. εγχ. σ. 32)

14) Κάποια / ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Α 307-431 α

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να κατανοήσουν την προώθηση του μύθου, την επιβράδυνση και την προοικονομία

• να γνωρίσουν τον ρόλο του κήρυκα στην αρχαιότητα

• να κατανοήσουν την έννοια της τιμής για τον ομηρικό ήρωα και πολεμιστή

• να αισθανθούν την τρυφερότητα και ευαισθησία στη σκηνή συνάντησης Αχιλλέα-Θέτιδας, μάνας-γιου

• να γνωρίσουν την ανθρώπινη πλευρά του πολεμικού ήρωα Αχιλλέα

• να κατανοήσουν τον ευθύ λόγο ως αφηγηματική τεχνική. 

Επεξεργασία του κειμένου

(συνοπτική θεώρηση) :

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (10^η μέρα / πραγματοποιείται η αποστολή επιστροφής της Χρυσηίδας, με επικεφαλής τον Οδυσσέα / εφαρμογή της απόφασης της συνέλευσης / προώθηση του μύθου – στο αχαϊκό στρατόπεδο γίνονται καθαρμοί / εξαγνισμός / θρησκευτικό στοιχείο, και θυσίες προς τον Απόλλωνα – ο Αγαμέμνονας στέλνει τους δύο κήρυκες Ταλθύβιο και Ευρυβάτη στη σκηνή του Αχιλλέα, για να πάρουν τη Βρισηίδα / αρμοδιότητες και σημασία του ρόλου του κήρυκα / εφαρμογή της απόφασης της συνέλευσης / προώθηση του μύθου / συνέπεια στο ήθος του Αγαμέμνονα – ο Αχιλλέας υποδέχεται τους κήρυκες με αυτοκυριαρχία, ευγένεια και ανθρωπιά και δίνει εντολή στον Πάτροκλο να φέρει από τη σκηνή τη Βρισηίδα και να την παραδώσει σε αυτούς, όπως και γίνεται / ευθύς λόγος / παραστατικότητα, δραματικότητα / ανολοκλήρωτη επανάληψη του όρκου → προσπάθεια του ήρωα να διατηρήσει την αυτοκυριαρχία του – στη συνέχεια, ο Αχιλλέας, καθισμένος μόνος του στην ακρογιαλιά, κλαίει και απλώνοντας τα χέρια απευθύνει δέηση / προσευχή στη μητέρα του Θέτιδα / εικόνα, εκφράζοντας το παράπονο ότι, αν και η ζωή του θα είναι σύντομη, σύμφωνα με τον χρησμό, δεν έχει το αντιστάθμισμα τιμής από τον Δία, αφού τον πρόσβαλε ο Αγαμέμνονας / έννοια της τιμής = διάκριση του ήρωα στο πεδίο της μάχης και αναγνώριση της αξίας του από τους άλλους, με λόγια και με πράξεις-δώρα / τιμήν, δεν μ’ έχει αυτός τιμήσει, με ατίμασεν, το δώρο μου: τέσσερις φορές επαναλαμβάνεται η έννοια της τιμής με διάφορες λεκτικές μορφές → μέγεθος της σημασίας της για τον ήρωα → αυτή διέπει την ηθική του ήρωα και υπαγορεύει τη συμπεριφορά του – από τη θάλασσα αναδύεται, με τη μορφή ομίχλης / παραμυθικό στοιχείο, η Θέτιδα / εικόνα / θεοφάνεια, κάθεται δίπλα στον Αχιλλέα, τον χαϊδεύει και τον ρωτά τι έχει – ο Αχιλλέας απαντά: α) αναδιηγείται στη Θέτιδα όλα τα γεγονότα που συνέβησαν από τη στιγμή που λεηλάτησαν τη Θήβη και έφεραν τα λάφυρα στο στρατόπεδο, ανάμεσά τους και τη Χρυσηίδα, μέχρι την επιστροφή της Χρυσηίδας στο πατέρα της και την απόσπαση της Βρισηίδας από τον ίδιο / επιβράδυνση, β) ζητά από τη μητέρα του να ανέβει στον Όλυμπο και να ικετέψει τον Δία, αφού πρώτα τού υπενθυμίσει το καλό που του έκανε τότε που πήγαν να τον δέσουν οι άλλοι θεοί, να τον ικετέψει να βοηθήσει τους Τρώες να νικούν τους Αχαιούς, φτάνοντας μέχρι τα καράβια τους, έτσι ώστε να καταλάβουν οι Αχαιοί και κυρίως ο Αγαμέμνονας την αξία του Αχιλλέα και πόσο πολύ τον πρόσβαλε / αίσθημα εκδίκησης / προοικονομία – η Θέτιδα α) εκφράζει τον καημό της για την ολιγόχρονη και γεμάτη πίκρες ζωή του γιου της, β) του υπόσχεται ότι θα ικανοποιήσει το αίτημά του, αλλά μετά από 12 μέρες, λόγω απουσίας του Δία από τον Όλυμπο → επιβράδυνση, γ) του δίνει συμβουλές για τη στάση του από δω και πέρα – εικόνα μάνας-γιου, ανθρώπινη, τρυφερή, συναισθηματική, συγκινητική, αναδεικνύει την ανθρώπινη και ευαίσθητη πλευρά του ήρωα / χωρίς να μειώνει το ηρωικό ήθος του / αντίθεση με την εικόνα του Αχιλλέα λίγο πριν στη συνέλευση, αλλά και αντίθεση ανάμεσα στις δύο σκηνές: α) συνέλευση-φιλονικία και β) συνάντηση Αχιλλέα-Θέτιδας στην ακρογιαλιά) 

Εργασίες:

1) Να περιγράψετε με δικά σας λόγια τη σκηνή συνάντησης Αχιλλέα-Θέτιδας.

2) Να ηθογραφήσετε τον Αχιλλέα σε αυτή την ενότητα.

3) Ερωτήσεις 1, 2, 3, 4, 5 σχολ. εγχ. σ. 38.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Α 431β - 612

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να κατανοήσουν την προώθηση του μύθου

• να υπολογίσουν τον χρόνο δράσης της Ιλιάδας

• να απολαύσουν ειρηνικές εικόνες από τη ναυτική και τη θρησκευτική ζωή, μέσα στην πολεμική ατμόσφαιρα της Ιλιάδας

• να αντλήσουν πληροφορίες για τη ναυτική τέχνη στην ομηρική εποχή και για την τέλεση θυσιών στην αρχαιότητα

• να γνωρίσουν τη μορφή του Οδυσσέα ως πολέμαρχου στην τρωική εκστρατεία

• να αντιληφθούν την αλλαγή στον τόπο / επίπεδο δράσης

• να θυμηθούν το τυπικό της ικεσίας

• να κατανοήσουν την έννοια της τιμής για τον ομηρικό ήρωα

• να κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο της ικεσίας της Θέτιδας και της συγκατάθεσης του Δία

• να αντιληφθούν τις αντιστοιχίες ανάμεσα στο συμπόσιο των θεών και την αγορά των Αχαιών

• να εμπεδώσουν τον ανθρωπομορφισμό των θεών στην αρχαία ελληνική θρησκεία

• να επισημάνουν την ποικιλία των αφηγηματικών τρόπων ως απόδειξη της αφηγηματικής τέχνης του ποιητή.

Συνοπτική θεώρηση Α 431β- 493 – Αναλυτική επεξεργασία Α 494-612

1. Ανάγνωση της ενότητας Α 431β - 493.

2. Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (10^η μέρα / το καράβι με τη Χρυσηίδα και την εκατόμβη και με επικεφαλής τον Οδυσσέα μπαίνει στο λιμάνι της Χρύσας / εικόνες ναυτικής ζωής και πληροφορίες για την ανάπτυξη της ναυτικής και ναυπηγικής τέχνης στην ομηρική εποχή – από το καράβι πρώτα βγαίνουν οι ναύτες-Αχαιοί, στη συνέχεια η εκατόμβη και τελευταία η Χρυσηίδα – ο Οδυσσέας την οδηγεί στον βωμό της πόλης και την παραδίδει στον πατέρα της – ακολουθεί η θυσία στον Απόλλωνα / τυπικό: α) στήνουν τα ζώα γύρω από τον βωμό, β) πλένουν τα χέρια, γ) παίρνουν κριθάρι στα χέρια τους, δ) ο ιερέας-Χρύσης σηκώνοντας τα χέρια ψηλά απευθύνει δέηση στον θεό-Απόλλωνα / ευθύς λόγος / οι άλλοι παριστάμενοι ίσως επαναλαμβάνουν τα λόγια του ιερέα, ε) σκορπίζουν το κριθάρι πάνω στα σφάγια, ίσως ανάμεσα στα κέρατα, στ) σφάζουν και γδέρνουν τα ζώα, ζ) ξεχωρίζουν και τοποθετούν πρώτα στην πυρά του βωμού τα μπούτια από τα σφάγια, καλυμμένα με τη σπλαχνική μεμβράνη, και από πάνω τα εντόσθια, η) ο ιερέας τα ραντίζει με κρασί, καίγονται, και ο ιερέας και ίσως κάποιοι από τους παριστάμενους τρώνε τα εντόσθια, θ) λιανίζουν τα υπόλοιπα κρέατα από τα σφάγια, τα περνάνε σε σούβλες, τα ψήνουν και ακολουθεί γεύμα για όλους τους παριστάμενους, ι) κάνουν σπονδές με κρασί στους θεούς, ια) ψάλλουν ύμνους στους θεούς / παιάνα εξιλαστήριο προς τον Απόλλωνα – το επόμενο πρωί / 11^η μέρα, ξεκινούν το ταξίδι της επιστροφής / πάλι εικόνες από τη ναυτική ζωή / φτάνουν στο στρατόπεδο, τραβούν το καράβι στην αμμουδιά και σκορπίζουν στις σκηνές – ο Αχιλλέας, με άσβηστο τον θυμό του, έχει απομονωθεί στα καράβια των Μυρμιδόνων, δεν παίρνει μέρος ούτε στις συνελεύσεις ούτε στις πολεμικές επιχειρήσεις, αλλά η καρδιά του φλέγεται για πόλεμο)

3. Ανάγνωση της ενότητας Α 494-612.

4. Ποιο είναι το θέμα της ενότητας; (τίτλος: Η ικεσία της Θέτιδας – Συμπόσιο των θεών)

5. Ποιος είναι ο τόπος δράσης στην ενότητα; (495: ο Όλυμπος / θεϊκό επίπεδο δράσης)

6. Ποιος είναι ο χρόνος δράσης; (494: 21^η μέρα της Ιλιάδας)

7. Χωρίστε την ενότητα σε σκηνές και επεισόδια. (βλ. Ερώτηση 1 σχολ. εγχ. σ. 44 / α) σκηνή: 494-532: ο Δίας και η Θέτιδα στον Όλυμπο / στην ψηλότερη κορυφή – β) σκηνή: 532-612: ο Δίας και οι υπόλοιποι θεοί στο παλάτι του Δία στον Όλυμπο: 1) επεισόδιο: 532-571: η φιλονικία Δία-Ήρας, 2) επεισόδιο: 572-595: η παρέμβαση του Ήφαιστου, 3) επεισόδιο: 596-612: το συμπόσιο των θεών)

8. Ποια στάση παίρνει η Θέτιδα μόλις συναντά τον Δία; (501-503: στάση ικεσίας / αναφορά άλλων τρόπων ικεσίας – ικετευτικός λόγος: 504-517 / δομή: α) 504: προσφώνηση, β) 504-505: υπαινιγμός ευεργεσίας, γ) 505: επίκληση, δ) 506-511: αίτημα: να χαρίσει ο Δίας νίκες στους Τρώες, ώστε να καταλάβουν οι Αχαιοί την αξία του Αχιλλέα και να αποκατασταθεί έτσι η τιμή του)

9. Από ποια σημεία του λόγου της Θέτιδας φαίνεται η σημασία της αξίας της τιμής για τον ομηρικό ήρωα; (506-511: … τίμησέ μου· … τον ατίμασεν … άρπαξεν …το δώρο … Δικαίωσέ τον … να δικαιώσουν … να τον υπερδοξάσουν …: επαναλήψεις της έννοιας της τιμής με διάφορες λεκτικές μορφές – σύνδεση με άλλες υψηλές έννοιες / αξίες: τιμή-δίκαιο-δόξα – έννοια της τιμής = διάκριση του ήρωα στο πεδίο της μάχης και αναγνώριση της αξίας του από τους άλλους, με λόγια και με πράξεις-δώρα)

10. Ποια απάντηση δίνει ο Δίας στο αίτημα της Θέτιδας και με ποιο τρόπο; (525-531: δίνει τη συγκατάθεσή του / εικόνα οπτικοακουστική, γεμάτη μεγαλοπρέπεια και δύναμη)

11. Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η σκηνή της ικεσίας της Θέτιδας και της συγκατάθεσης του Δία; (λειτουργικός ρόλος: προοικονομεί την εξέλιξη της πλοκής του έπους – η βουλή / υπόσχεση του Δία θα είναι η κινητήρια δύναμη της εξέλιξης του έργου)

12. Πώς παρουσιάζονται οι θεοί στην ενότητα; (495: κατοικούν στον Όλυμπο – 495, 534-537, 569-571: έχουν ιεραρχία / πατριαρχία – 501-511: ικετεύουν – 516-517: υφίστανται διακρίσεις μεταξύ τους – 519-524, 540-568, 572-573: παντρεύονται, καβγαδίζουν, ζηλεύουν, γεννάνε παιδιά – 525-531: έχουν ανθρώπινη μορφή – 534, 576, 581, 585, 598, 606-607, 610: έχουν κατοικίες, έπιπλα, σκεύη – 573, 607-608: έχουν ασχολίες – 569-571, 600: έχουν αισθήματα: φοβούνται, λυπούνται, χαίρονται, γελάνε – 598, 602-603: τρώνε και πίνουν – 604-605: παίζουν μουσική και τραγουδούν, διασκεδάζουν – 610-612: κοιμούνται → οι θεοί έχουν ανθρώπινη μορφή, ανθρώπινα αισθήματα, ανθρώπινη συμπεριφορά, ανθρώπινες συνήθειες, ανθρώπινη οργάνωση → ανθρωπομορφισμός της αρχαίας ελληνικής θρησκείας)

13. Ποιες ομοιότητες και διαφορές προκύπτουν από τη σύγκριση ανάμεσα στο συμπόσιο των θεών και την συνέλευση των Αχαιών; (βλ. και Ερώτηση 3 σχολ. εγχ. σ. 45 / ομοιότητες: α) θέμα: η τιμή, β) σκηνές: ικεσία – φιλονικία, γ) πρόσωπα: Αγαμέμνονας-Χρύσης και Αγαμέμνονας-Αχιλλέας – Δίας-Θέτιδα και Δίας-Ήρα, γ) ύφος λόγων: ικετευτικό – εριστικό, υβριστικό, δ) συμφιλιωτικοί ρόλοι: Νέστορας-Ήφαιστος – διαφορές: α) θνητοί-θεοί, β) άρνηση Αγαμέμνονα στον Χρύση-συγκατάθεση Δία στη Θέτιδα, γ) διαφορετική κατάληξη: θυμός-συμπόσιο – ανθρωπομορφισμός των θεών / οι αρχαίοι Έλληνες έπλασαν τους θεούς καθ’ ομοίωσίν τους – η σκηνή φιλονικίας Δία-Ήρας συμβάλλει επίσης στην πλοκή του μύθου: η ανυποχώρητη στάση του πατέρα των θεών δείχνει ότι θα τηρήσει την υπόσχεσή του στη Θέτιδα και θα δικαιωθεί ο Αχιλλέας)

14. Ποιους αφηγηματικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής; (α) 3^ο πρόσωπη αφήγηση → εξέλιξη πλοκής / προώθηση του μύθου – β) διάλογος και ευθύς λόγος → 1) αποκαλύπτουν σκέψεις, κίνητρα, συναισθήματα των προσώπων, ώστε να κατανοούμε καλύτερα το ήθος τους, 2) προσδίδουν αμεσότητα, φυσικότητα – γ) περιγραφή / εικόνες → ζωντάνια, παραστατικότητα – ο συνδυασμός τους προσδίδει ποικιλία, θεατρικότητα → αμείωτο το ενδιαφέρον των ακροατών → αφηγηματική τέχνη ποιητή)

Εργασίες:

1) Ποια υπόσχεση έδωσε ο Δίας στη Θέτιδα και με ποιον τρόπο την καθησύχασε ότι η υπόσχεσή

του θα πραγματοποιηθεί οπωσδήποτε; (σχολ. εγχ. σ. 45)

2) Τι σημαίνει τιμή για τον ομηρικό ήρωα;

3) Γιατί χρειάζεται η σκηνή της ικεσίας της Θέτιδας και της συγκατάθεσης του Δία; Ποιο σκοπό του έργου εξυπηρετεί;

4) Να αναφέρετε 5 σημεία της ενότητας που δείχνουν τον ανθρωπομορφισμό των θεών.

5) Ερώτηση 4 σχολ. εγχ. σ. 45

6) Ερώτηση 5 σχολ. εγχ. σ. 45

7) Ερώτηση 6 σχολ. εγχ. σ. 45

8) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Γενική θεώρηση της ραψωδίας Α

Στόχοι: οι μαθητές:

• να διαμορφώσουν μια συνολική εικόνα της ραψωδίας

• να κατανοήσουν τη σχέση της ραψωδίας Α με το υπόλοιπο έπος.

1. Συνοπτική αφήγηση της εξέλιξης της υπόθεσης (με τη βοήθεια των τίτλων και πλαγιότιτλων) .

2. Ο τόπος / επίπεδα δράσης και ο χρόνος δράσης της Ιλιάδας στη ραψωδία.

3. Τα πρόσωπα της ραψωδίας (πρωταγωνιστές, θνητοί, θεοί, βουβά πρόσωπα) .

4. Τα βασικά γνωρίσματα του ήθους των πρωταγωνιστών.

5. Αφηγηματικές τεχνικές-τρόποι (χρονογραφική αφήγηση – αναδρομική αφήγηση / του Ήφαιστου – προοικονομία, προειδοποίηση, επιβράδυνση, επική ειρωνεία – διάλογος – νόμος των τριών, άστοχα ερωτήματα, τυπικά στοιχεία: επίθετα, στίχοι)

6. Πολιτιστικά στοιχεία (λύτρα, μονογαμία-παλλακεία, σχέσεις συναλλαγής θνητών-θεών, ναοί / αναχρονισμός, ταφικά έθιμα / αναχρονισμός, συνελεύσεις λαού-στρατού, μαντεία, αιτίες και μορφές πολέμου, λάφυρα-γέρας, αντικείμενα: όπλα-σκεύη, ναυτική τέχνη, όρκος, καθαρμοί, ανθρωπομορφισμός των θεών)

7. Σχέση της ραψωδίας Α με το υπόλοιπο έπος. (η μήνις έχει συντελεστεί – από εδώ και στο εξής θα παρακολουθήσουμε τις συνέπειες της μήνεως – κινητήρια δύναμη στην εξέλιξη του έπους θα είναι η βουλή / υπόσχεση του Δία)

8. Διαθεματικές εργασίες του σχολικού εγχειριδίου σσ. 45-46. 

Εργασίες:

1) Ποιο θέμα ή σκηνή της ραψωδίας Α σάς εντυπωσίασε, συγκίνησε ή προβλημάτισε;

2) Ζωγραφίστε μια σκηνή από τη ραψωδία Α.

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδίες Β, Γ

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Β.

•Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (νύχτα προς 22^η μέρα: τίθεται σε εφαρμογή η βουλή του Δία → στέλνει στον Αγαμέμνονα τον Όνειρο και τον προτρέπει να επιτεθεί στους Τρώες – 22^η μέρα: πραγματοποιείται συνέλευση του στρατού – όλοι ετοιμάζονται για τη μάχη – ακολουθούν οι «κατάλογοι» των δυνάμεων των αντιπάλων / δίνεται η εντύπωση στον ακροατή ότι ο πόλεμος μόλις αρχίζει / πβ. αφηγηματική τεχνική in medias res)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Γ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (22^η μέρα / πρώτη μέρα της μάχης: οι δυο στρατοί είναι παραταγμένοι αντιμέτωποι, έτοιμοι να αρχίσουν τη μάχη – ο Αλέξανδρος / Πάρης προτείνει να μονομαχήσει με τον Μενέλαο – έπαθλο της μονομαχίας η Ελένη και οι κλεμμένοι θησαυροί της Σπάρτης – η Ελένη εμφανίζεται στα τρωικά τείχη – με την τειχοσκοπία παρουσιάζονται οι ήρωες των Αχαιών / πάλι η αίσθηση ότι ο πόλεμος τώρα αρχίζει – τελούνται οι καθιερωμένες θυσίες και επικυρώνονται οι όρκοι – διεξάγεται η μονομαχία Μενέλαου-Πάρη – νικητής φαίνεται να είναι ο Μενέλαος, αλλά την τελευταία στιγμή η θεά Αφροδίτη απομακρύνει τον Πάρη από το πεδίο της μάχης / ανθρωπομορφισμός / ο ποιητής αρέσκεται στο υπερφυσικό στοιχείο – ο Αγαμέμνονας ανακηρύσσει τον Μενέλαο νικητή και απαιτεί να τηρηθεί η συμφωνία.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Γ 121-244

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να ορίσουν τον τόπο και τον χρόνο δράσης των προσώπων

• να γνωρίσουν τη μορφή της Ελένης ως υπαίτιας του πολέμου

• να κατανοήσουν το ήθος της Ελένης από τα λόγια και τις πράξεις της και από τα λόγια και τις πράξεις των άλλων

• να εκτιμήσουν το ήθος του Πρίαμου

• να παρακολουθήσουν εικόνες από το εσωτερικό της πολιορκούμενης Τροίας

• να γνωρίσουν βασικούς ήρωες των Αχαιών, που θα διακριθούν στη συνέχεια

• να κατανοήσουν την επιβράδυνση στην αφήγηση

• να κατανοήσουν τον λειτουργικό ρόλο της τειχοσκοπίας

• να εκτιμήσουν την περιγραφική και ηθογραφική ικανότητα του ποιητή

• να αναγνωρίσουν τους αφηγηματικούς τρόπους που χρησιμοποιεί ο ποιητής και τα αποτελέσματά τους.

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Ποιο είναι το θέμα της ενότητας; (τίτλος: H τειχοσκοπία)

3. Χωρίστε την ενότητα σε σκηνές. (α) 121-140: η Ελένη με τη Λαοδίκη / Ίριδα στον θάλαμό της / μέσα στο παλάτι – β) 141-244: η Ελένη με τον Πρίαμο και άλλους γέροντες της Τροίας στον πύργο των Σκαιών Πυλών: επεισόδια / εικόνες: 1) 141-153: παρουσίαση του Πρίαμου και των Τρώων γερόντων στα τείχη, 2) 154-160: οι γέροντες θαυμάζουν την ομορφιά της Ελένης, 3) 161-177: ο Πρίαμος υποδέχεται την Ελένη, της ζητάει πληροφορίες για τους Αχαιούς και εκείνη ανταποκρίνεται, 4) 178-190: εικόνα του Αγαμέμνονα, 5) 191-224: εικόνα του Οδυσσέα και αναφορά στον Μενέλαο, 6) 225-233: εικόνα του Αίαντα και του Ιδομενέα, 7) 234-235: γενικό πλάνο των Αχαιών, 8) 236-244: αναφορά στον Κάστορα και τον Πολυδεύκη)

4. Ποιος είναι ο χρόνος και ο τόπος δράσης των προσώπων στην ενότητα; (22^η μέρα – 141, 145, 166-167: πόλη της Τροίας-παλάτι / δωμάτιο Ελένης-τείχη-πύργος Σκαιών Πυλών – πεδίο μάχης / βλ. σχόλιο στ. 145 σχολ. εγχ.)

5. Πού βρίσκεται η Ελένη και με τι ασχολείται; (125-128, 141: στο δωμάτιό της στο παλάτι τής Τροίας – υφαίνει ένα υφαντό με διακοσμητικό μοτίβο τον πόλεμο Αχαιών-Τρώων / υφαντική τέχνη / έκφρασις / βλ. σχόλιο στ.125-128 σχολ. εγχ. – ήθος: την απασχολεί ο πόλεμος που γίνεται εξαιτίας της, αλλά και νιώθει κρυφά υπερήφανη γι’ αυτό)

6. Ποιο πρόσωπο ειδοποιεί την Ελένη να σπεύσει στα τείχη; (121-124 και 129-138: η θεά Ίριδα με τη μορφή της Λαοδίκης / ενανθρώπιση – την προτρέπει να βγει να θαυμάσει τα κατορθώματα των Αχαιών και των Τρώων στο πεδίο της μάχης, όπου αυτή τη στιγμή ησυχάζουν, έχοντας γύρει στις ασπίδες τους και με τα κοντάρια μπηγμένα στο έδαφος / εικόνα πολεμική, ζωντανή / περιγραφική ικανότητα του ποιητή – κυρίως όμως να βγει στα τείχη η Ελένη, γιατί πρόκειται να γίνει η μονομαχία Μενέλαου-Πάρη με έπαθλο την ίδια → έμμεση προβολή της ομορφιάς της / αντικείμενο διεκδίκησης και αντιζηλίας / αιτία ενός ολόκληρου πολέμου)

7. Πώς αντιδρά η Ελένη; (139-144: ευαίσθητη, αισθάνεται νοσταλγία για τον πρώτο άντρα της, την πατρίδα της, τους γονείς της – τρέχει έξω, καλύπτοντας γρήγορα το κεφάλι της με έναν λευκό πέπλο / σεμνή, αλλά το επιβάλλουν και οι κανόνες εμφάνισης των γυναικών αριστοκρατικής τάξης μπροστά σε άντρες / πβ. μουσουλμανική μαντήλα-φερετζέ-μπούργκα, δακρυσμένη / συγκινημένη, συνοδευόμενη από δύο δούλες / αμφιπόλους / αρχοντική και μεγαλόπρεπη εμφάνιση / πβ. εμφάνιση Πηνελόπης, ραψ. α, φτάνει στον πύργο των Σκαιών Πυλών / βλ. σχόλιο στ. 145 σχολ. εγχ.)

8. Πώς παρουσιάζονται οι γέροντες Τρώες πάνω στα τείχη; (146-153: σεβάσμιες μορφές – δεινοί ομιλητές στις συνελεύσεις και σύμβουλοι των νεότερων λόγω πείρας και σοφίας – παρακολουθούν από τα τείχη και συζητούν / παρομοίωση / βλ. σχόλιο στ. 152-153 σχολ. εγχ.)

9. Πώς αντιδρούν οι γέροντες Τρώες όταν βλέπουν την Ελένη να πλησιάζει; (154-160: χαμηλώνουν τη φωνή τους και ψιθυρίζουν σχόλια γι’ αυτήν: α) εκθειάζουν την ομορφιά της / όχι άμεση περιγραφή, β) εύχονται να φύγει από την Τροία, γιατί είναι πηγή συμφορών → ακτινοβολία της ομορφιάς της Ελένης)

10. Πώς υποδέχεται την Ελένη ο Πρίαμος; (161-170: την προσφωνεί «παιδί μου», τη βάζει να καθίσει δίπλα του, για να δει τον πρώην άντρα της και συγγενείς της Αχαιούς, δηλώνει ότι δε φταίει αυτή για τον πόλεμο των Αχαιών εναντίον των Τρώων αλλά οι θεοί / θρησκευτική αντίληψη: οι θεοί καθορίζουν τη μοίρα ανθρώπων και λαών – ήθος Πρίαμου: ευγένεια, αρχοντιά, πατρική καλοσύνη, μεγαλοψυχία – ήθος Ελένης: αγαπητή, απενοχοποιείται από τον Πρίαμο για τον πόλεμο)

11. Πώς συμπεριφέρεται η Ελένη στον Πρίαμο; (171-177: εκφράζει σεβασμό και τρυφερότητα – πρόθυμη να του δείξει τους Αχαιούς που θέλει – εύχεται να πέθαινε παρά που εγκατέλειψε, για τον γιο του, τον άντρα της, τους γνωστούς, την κόρη της – καταριέται τη ζωή της / αισθάνεται ντροπή για τον εαυτό της, νιώθει ενοχές ως υπαίτια του πολέμου, έχει μετανιώσει – βλ. και στ. 180 και 241-242)

12. Πώς σχολιάζουν ο Πρίαμος, η Ελένη και ο Αντήνορας τους Αχαιούς που παρατηρούν; (για τον Αγαμέμνονα: 166-170, 178-190: ο Πρίαμος σχολιάζει την ξεχωριστή, ηγεμονική εμφάνισή του και εκφράζει τον θαυμασμό του – η Ελένη προσθέτει τις διοικητικές και πολεμικές του ικανότητες – 184-190 = παρέκβαση / αναδρομική αφήγηση – για τον Οδυσσέα: 191-224: ο Πρίαμος σχολιάζει τη σωματική του διάπλαση συγκριτικά με του Αγαμέμνονα, την κινητικότητα του Οδυσσέα, και τον παρομοιάζει με κριάρι – η Ελένη σχολιάζει εσωτερικά χαρίσματα: πολύβουλος, δόλους, σοφίσματα / πολύμητις – ο Αντήνορας σχολιάζει τη μη εντυπωσιακή εμφάνιση του Οδυσσέα συγκριτικά με του Μενέλαου, και σε αντιδιαστολή με τη ρητορική δεινότητα και το πνεύμα του Οδυσσέα / ιδιαίτερη μεταχείριση του Οδυσσέα από τον ποιητή / 205-224: αναδρομική αφήγηση / σκιαγραφείται η μορφή του Μενέλαου: εντυπωσιακός και πιο ψηλός από τον Οδυσσέα, συνετός, με λακωνικό λόγο, καίριο και γλυκό – για τον Αίαντα και τον Ιδομενέα: 225-233: ο Πρίαμος σχολιάζει την ογκώδη σωματική του διάπλαση – η Ελένη τονίζει και την πολεμική του αξία για τους Αχαιούς / δίπλα στον Αίαντα, η Ελένη σχολιάζει τον Ιδομενέα, βασιλιά των Κρητών, που τον φιλοξένησε πολλές φορές στη Σπάρτη ο Μενέλαος – γενικά, ο Πρίαμος μένει κυρίως στην εξωτερική περιγραφή των ηρώων, ενώ η Ελένη στα εσωτερικά, ψυχικά χαρίσματά τους, επειδή τους γνωρίζει καλά – ήθος Πρίαμου: θαυμασμός για τους Αχαιούς, ανωτερότητα, ευγένεια, αρχοντιά, ανθρωπιά – ήθος Ελένης: πνευματώδης – μέσα από τον σχολιασμό τους διακρίνεται η περιγραφική και ηθογραφική ικανότητα του ποιητή – η τειχοσκοπία αποτελεί επιβράδυνση στην εξέλιξη της υπόθεσης, ειδικότερα στη διεξαγωγή της μονομαχίας Μενέλαου-Πάρη / καλύπτεται έτσι το χρονικό διάστημα για την προετοιμασία της μονομαχίας και εντείνεται η αγωνία των Αχαιών / ακροατών για την έκβασή της)

13. Ποιους ψάχνει με το βλέμμα της η Ελένη στο πεδίο της μάχης αλλά δεν τους βρίσκει; Τι σκέψεις κάνει; (236-244: τους αδελφούς της Κάστορα και Πολυδεύκη – αναρωτιέται μήπως δεν έχουν πάρει μέρος στον πόλεμο ή έχουν έρθει αλλά ντρέπονται να εμφανιστούν στο πεδίο της μάχης εξαιτίας της αδελφής τους – 243-244: επική ειρωνεία – ήθος: νοιάζεται για τα αδέλφια της, έχει ενοχές για τον πόλεμο, νιώθει ντροπή για τον εαυτό της – μοναξιά και απομόνωση της ηρωίδας)

14. Πώς δικαιολογείται η εμφάνιση της Ελένης στα τείχη; Ποιο σκοπό εξυπηρετεί η παρουσία της εκεί; (136-138: η Ελένη πρέπει να εμφανιστεί στα τείχη, διότι γι’ αυτήν θα διεξαχθεί η μονομαχία Μενέλαου-Πάρη, έχει οριστεί ως έπαθλο και πρέπει να είναι παρούσα / όπως συμβαίνει με τα έπαθλα κάθε ομηρικής μονομαχίας / πβ. μονομαχίες ιπποτών στη μεσαιωνική εποχή – ο ποιητής θέλει να μας γνωρίσει τη μορφή και το μέγεθος της ομορφιάς της Ελένης, για να δικαιολογήσει τον ορισμό της ως επάθλου στη μονομαχία που θα ακολουθήσει, αλλά και για να υπενθυμίσει ότι αυτή υπήρξε η αιτία ολόκληρου του πολέμου – επίσης, θέλει να παρουσιάσει ήρωες του έργου, εδώ Αχαιούς, που θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη συνέχεια ← λειτουργικός ρόλος της τειχοσκοπίας – το περιεχόμενο της τειχοσκοπίας: αιτία και ήρωες του πολέμου θα ταίριαζε λογικά στην αφήγηση του πρώτου χρόνου του πολέμου, στο πλαίσιο της τεχνικής της χρονογραφικής αφήγησης / αλλά ο ποιητής, έχοντας επιλέξει την τεχνική in medias res για την αφήγηση του έπους, τη βάζει να πραγματοποιείται στο 10^ο έτος του πολέμου, δημιουργώντας ωστόσο την εντύπωση ότι τώρα αρχίζει ο πόλεμος)

15. Με ποια επίθετα προσδιορίζονται οι Αχαιοί, οι Τρώες, η Ελένη, η Ίριδα; (Αχαιοί: χαλκοφόροι, Τρώες: ιππόδαμοι / αποδίδουν την ξεχωριστή δύναμη των αντιπάλων – Ελένη: λευκόχερη / «λευκώλενος» / το λευκό δέρμα πρότυπο γυναικείας ομορφιάς – Ίριδα: γοργόποδη / ως αγγελιοφόρος των θεών)

16. Ποιους αφηγηματικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής στην ενότητα; (συνδυασμός 3^οπρόσωπης αφήγησης – περιγραφής – διαλόγου – αναδρομικής 1^οπρόσωπης αφήγησης → ποικιλία-ζωντάνια-εικόνες-παραστατικότητα-κινηματογραφική παρουσίαση της τειχοσκοπίας – προκαλεί το ενδιαφέρον και την προσοχή των ακροατών)

Εργασίες:

1) Ερώτηση 1 σχολ. εγχ. σσ. 53-54

2) Ερώτηση 2 σχολ. εγχ. σσ. 53-54

3) Ερώτηση 3 σχολ. εγχ. σσ. 53-54

4) Ερώτηση 4 σχολ. εγχ. σσ. 53-54

5) Ερώτηση 5 σχολ. εγχ. σσ. 53-54

6) Ερώτηση 6 σχολ. εγχ. σσ. 53-54

7) Εάν ήσαστε ο Πρίαμος, πώς θα αντιμετωπίζατε την Ελένη;

8) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδίες Δ, Ε, Ζ

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας  Δ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (22^η μέρα: στον Όλυμπο οι θεοί συζητούν για το αποτέλεσμα της μονομαχίας Μενέλαου-Πάρη – ο  Δίας, με έξυπνο τρόπο, καταφέρνει να υποκινήσει την Ήρα και την Αθηνά να εκφραστούν υπέρ της συνέχισης του πολέμου Αχαιών- Τρώων, ώστε να μπορέσει ο ίδιος να φέρει εις πέρας το σχέδιό του: μόνο αν ο πόλεμος συνεχιστεί, μπορεί να αποκατασταθεί η τιμή του Αχιλλέα – τίθεται σε εφαρμογή το σχέδιο της Ήρας – με την ενανθρώπιση  της Αθηνάς, ο Τρώας Πάνδαρος παρασύρεται και  τοξεύει τον Μενέλαο – έτσι  παραβιάζονται οι συνθήκες – οι Τρώες επιτίθενται – γίνεται επιθεώρηση του αχαϊκού στρατού από τον Αγαμέμνονα πριν από τη μάχη – προβάλλονται  οι αρχηγοί  του στρατού, ανάμεσά τους  ο Διομήδης και  ο ηνίοχός του Σθένελος /προοικονομείται η αριστεία του στη ραψ. Ε /πάλι η αίσθηση ότι ο πόλεμος τώρα αρχίζει – η μάχη γενικεύεται – στο πλάι των Τρώων στέκουν ο Άρης και ο Απόλλωνας,  τους Αχαιούς ενθαρρύνει η Αθηνά /ανθρωπομορφισμός των θεών)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας  Ε.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (22^η μέρα /πρώτη μέρα μάχης: αριστεία του Διομήδη → ο Διομήδης ρίχνεται ακάθεκτος στη μάχη – τον συνδράμει η Αθηνά – ο Διομήδης σκοτώνει τον Πάνδαρο και τραυματίζει τον Αινεία – ο Σθένελος παίρνει τα άλογα του Αινεία – ο Διομήδης τραυματίζει στο χέρι  τη θεά Αφροδίτη όταν προσπαθεί να σώσει  τον γιο της Αινεία –– στο πεδίο της μάχης, οι Τρώες, με τη συμπαράσταση του Άρη, πιέζουν τους Αχαιούς και πολλοί ήρωες σκοτώνονται – επεμβαίνουν η Ήρα και η Αθηνά: η Ήρα επιπλήττει τους Αχαιούς, η Αθηνά παίρνει θέση ηνίοχου πλάι στον Διομήδη και τον παρακινεί να ρίξει το ακόντιό του εναντίον του Άρη – ο Διομήδης τραυματίζει τον θεό και αυτός σφαδάζοντας από τον πόνο αποσύρεται στον Όλυμπο – εκεί  επιστρέφουν  και η Ήρα με την Αθηνά /ο ανθρωπομορφισμός στην πιο ακραία του μορφή: οι θεοί επεμβαίνουν στη δράση των ανθρώπων, κατεβαίνουν στο πεδίο της μάχης, μάχονται με τους θνητούς – ο Διομήδης, τρίτος σε γενναιότητα μετά τον Αίαντα, εδώ είναι το υποκατάστατο του Αχιλλέα)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας  Ζ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (22^η μέρα /πρώτη μέρα μάχης: η μάχη συνεχίζεται – οι Αχαιοί επικρατούν, με πρώτους τον Αίαντα και τον Διομήδη, και καταδιώκουν τους Τρώες – ο γιος του Πρίαμου και μάντης Έλενος στέλνει τον Έκτορα στην πόλη με εντολή η Εκάβη να κάνει δέηση στην Αθηνά για να σωθεί η πόλη /προοικονομείται η συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης – στο πεδίο της μάχης, ο Γλαύκος και ο Διομήδης, ενώ είναι έτοιμοι να συγκρουστούν,  στον διάλογο που προηγείται  της μονομαχίας /εδώ ακούγεται ο στίχος αἰέν ἀριστεύειν καί ὑπείροχον ἔμμεναι ἄλλων από το στόμα του Γλαύκου,ανακαλύπτουν ότι είναι φίλοι από φιλοξενία μεταξύ των παππούδων τους, αποφασίζουν να μη μονομαχήσουν και ανταλλάσσουν τα όπλα τους /ειρηνικές αξίες: φιλία, γενναιοδωρία, ιπποτισμός /ομηρικός ανθρωπισμός  –  ο Έκτορας έχει φτάσει στην πόλη και εκτελεί την εντολή του Έλενου: η Εκάβη με τις άλλες αρχόντισσες κάνουν δέηση στην Αθηνά  – ο Έκτορας επισκέπτεται τον Πάρη στο παλάτι του, τον επιπλήττει και τον καλεί να επιστρέψει μαζί του στον πόλεμο – έπειτα σπεύδει στο αρχοντικό του να δει την οικογένειά του, τη γυναίκα και το παιδί του)

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ζ 369-529

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να ορίσουν τον τόπο και τον χρόνο δράσης των προσώπων

• να διακρίνουν τις σκηνές της ενότητας

• να παρακολουθήσουν τη συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης-Αστυάνακτα ως μια οικογενειακή σκηνή μέσα στο πολεμικό τοπίο της Ιλιάδας

• να συναισθανθούν τη συναισθηματική διάθεση του Έκτορα και της Ανδρομάχης και να τους ηθογραφήσουν

• να γνωρίσουν την ανθρώπινη πλευρά των πολεμικών ηρώων του έπους και να κατανοήσουν το περιεχόμενο του ομηρικού ανθρωπισμού

• να γνωρίσουν και να αξιολογήσουν τον κώδικα αξιών του ομηρικού ήρωα

• να εντοπίσουν το μοτίβο των άστοχων ερωτημάτων και να κατανοήσουν τον λειτουργικό του ρόλο

• να εντοπίσουν τον εκφραστικό τρόπο της παρομοίωσης και να κατανοήσουν τον λειτουργικό της ρόλο

• να εντοπίσουν την τεχνική της προειδοποίησης / πρόληψης και της επικής ειρωνείας

• να αναγνωρίσουν πολιτιστικά στοιχεία της ενότητας (θρησκευτικά, κοινωνικά, πολεμικά κ.ά.)

• να αντιληφθούν τη χρήση του διαλόγου ως του καταλληλότερου αφηγηματικού τρόπου για τη συγκεκριμένη σκηνή.

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Ποιο είναι το θέμα της ενότητας; (τίτλος: Συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης)

3. Σε ποιο σημείο γίνεται η συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης και ποια μέρα της δράσης της Ιλιάδας; (393-394: στις Σκαιές Πύλες – 22^η μέρα)

4. Χωρίστε την ενότητα σε σκηνές και επεισόδια και δώστε τίτλους. (α) 369-389: ο Έκτορας αναζητεί την Ανδρομάχη στο αρχοντικό τους – β) 390-494: Έκτορας, Ανδρομάχη, Αστυάνακτας στις Σκαιές Πύλες / η αμφίπολος βουβό πρόσωπο: 1) 390-405: Έκτορος και Ανδρομάχης ομιλία, 2) 405-439: λόγος της Ανδρομάχης, 3) 440-465: απάντηση του Έκτορα, 4) 466-481: ο Έκτορας με τον γιο του, 5) 482-496: ο αποχαιρετισμός – γ) 497-502: η Ανδρομάχη με τις άλλες γυναίκες στο σπίτι της θρηνούν τον Έκτορα – δ) 503-529: συνάντηση Έκτορα-Πάρη στις Σκαιές Πύλες, για να βγουν στο πεδίο της μάχης)

5. Γιατί η συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης γίνεται στις Σκαιές Πύλες και όχι στο αρχοντικό τους; (η Ανδρομάχη με τον Αστυάνακτα και τη δούλα είχαν βγει στον πύργο του κάστρου, για να ψάξουν τον Έκτορα / ο Έκτορας πήγε στο σπίτι του για να βρει την Ανδρομάχη και, αφού δεν τη βρήκε, επέστρεφε στο πεδίο της μάχης / εκεί που θα ματαιωνόταν η συνάντηση, τελικά γίνεται στις Σκαιές Πύλες → αίσθηση αγωνιώδους αναζήτησης και προσμονής – αν θέλαμε να ανιχνεύσουμε εκ των υστέρων κάποιους συμβολισμούς, μια πρόταση θα ήταν ότι ίσως η συνάντηση γίνεται στο συγκεκριμένο σημείο, επειδή οι Σκαιές Πύλες, καθώς οδηγούν από την πόλη στο πεδίο της μάχης, συμβολίζουν το μεταίχμιο των δύο κόσμων που αντιπροσωπεύουν οι δύο ήρωες της σκηνής :

 συναίσθημα / οικογένεια / πόλη ← Σκαιές Πύλες → πεδίο της μάχης / πατρίδα / χρέος)

6. Πώς μαθαίνει ο Έκτορας πού βρίσκεται η γυναίκα του; (369-389: εις το κατώφλι του σπιτιού / νιώθει άβολα και βιάζεται να επιστρέψει στον δικό του χώρο, το πεδίο της μάχης, ο Έκτορας ρωτάει τις δούλες του σπιτιού πού πήγε η Ανδομάχη, προβάλλοντας τρεις δυνατότητες – του απαντάει η οικονόμος / βλ. σχόλιο στ. 381 σχολ. εγχ., απορρίπτοντας μία προς μία αυτές τις δυνατότητες ως λανθασμένες και δίνοντας στο τέλος τη σωστή απάντηση: η Ανδρομάχη πήγε στον πύργο του τείχους με τον γιο της και τη δούλα / φρενιασμένη / → αγωνία και ανησυχία της Ανδρομάχης για τον Έκτορα → αγαπάει και νοιάζεται τον άντρα της – μοτίβο των άστοχων ερωτημάτων: αφενός, δίνει έμφαση και φωτίζει περισσότερο τη σωστή απάντηση, αφετέρου, δημιουργεί επιβράδυνση → ένταση της αγωνίας των ακροατών – 384-385: θρησκευτικά στοιχεία: ναός / αναχρονισμός – δέηση εξιλέωσης)

7. Πώς προσεγγίζονται τα πρόσωπα της συνάντησης και ποιες είναι οι πρώτες τους αντιδράσεις; (390-405, 406: πληροφορίες για τα πρόσωπα της συνάντησης: α) για την καταγωγή της Ανδρομάχης / πολύδωρη συμβία / θεσμός προίκας / βλ. σχόλιο στ. 395 σχολ. εγχ., β) για το όνομα του Αστυάνακτα / βλ. σχόλιο στ. 402-403 σχολ. εγχ. – ο Έκτορας χαμογελάει βλέποντας τον γιο του → πατρική στοργή – η Ανδρομάχη είναι βουρκωμένη και πιάνει το χέρι του άντρα της → συζυγική στοργή και τρυφερότητα – συγκινητική στιγμή / τα συναισθήματα εκδηλώνονται με διακριτικό τρόπο, με συγκρατημένες κινήσεις – κινηματογραφική περιγραφή της εικόνας)

8. Τι προσπαθεί να πείσει η Ανδρομάχη τον Έκτορα και με ποια επιχειρήματα; (πβ. αγώνα λόγων – βλ. εικόνα σ. 71 σχολ. εγχ. – 405-439: να μη ξαναβγεί στο πεδίο της μάχης, αλλά να μείνει στον πύργο, στα μετόπισθεν / αγωνίζεται να κρατήσει τον άντρα της κοντά σε αυτήν και στο παιδί τους – επιχειρήματα: α) 406-407: εξαίρει τη φιλοπόλεμη διάθεση του άντρα της που όμως προκαλεί τον θάνατό του – β) 407-413: αν σκοτωθεί ο Έκτορας, το παιδί του θα μείνει ορφανό και αυτή χήρα και τότε καλύτερα να πέθαινε → κορύφωση της συζυγικής αφοσίωσης – γ) 413-428: έχει χάσει όλη την πατρική της οικογένεια, πατέρα, επτά αδέλφια, μάνα – πώς; / 414-428: τους άντρες τούς σκότωσε ο Αχιλλέας όταν λεηλάτησε τη Θήβη / περιγραφή λεηλασίας → πολεμικές τακτικές και συνήθειες: επιδρομή-σφαγές-αιχμαλωσία-λάφυρα – πώς αντιμετώπισε τον πατέρα της Αετίωνα ο Αχιλλέας; / δε γύμνωσε το σώμα του από τα όπλα / πολεμική συνήθεια: σκύλευση νεκρού / ατιμωτική για τον νεκρό πολεμιστή, αλλά τον κήδευσε με τα όπλα του και με όλες τις τιμές / καύση νεκρού→ αναχρονισμός / ήθος Αχιλλέα: ιπποτική συμπεριφορά / έμμεση προβολή του ήρωα, ακόμη και όταν έχει αποσυρθεί από τη δράση – τη μάνα της τη συνέλαβε αιχμάλωτη, αλλά την απελευθέρωσε με αντάλλαγμα πλούσια δώρα / λύτρα, έπειτα πέθανε στο σπίτι της στη Θήβη – δ) 429-430: ο Έκτορας τώρα επιτελεί τετραπλό ρόλο για την Ανδρομάχη: πατέρας-μητέρα-αδελφός-σύζυγος → πόσο πολύτιμος είναι για την Ανδρομάχη και πόσο μεγάλη θα είναι η ενδεχόμενη απώλειά του – ε) 431-432: ορφάνια του Αστυάνακτα και χηρεία της Ανδρομάχης / επανάληψη → έμφαση – στ) 433-439: στρατηγικές συμβουλές: να ενισχύσει ο Έκτορας με τους άντρες του την άμυνα ενός ευάλωτου σημείου του τείχους εκεί κοντά – τα επιχειρήματα της Ανδρομάχης συναισθηματικά και με υποκειμενικό χαρακτήρα)

9. Ποια είναι η ψυχοσυναισθηματική διάθεση της Ανδρομάχης; (νοιάζεται και αγωνιά για τον άντρα της, τον εαυτό της και το παιδί τους – φοβάται μη σκοτωθεί ο Έκτορας και μείνει αυτή χήρα και το παιδί της ορφανό – αγαπάει τον άντρα της – η ζωή της έχει νόημα μόνο με τον Έκτορα δίπλα της και το παιδί τους – αφοσιωμένη στην οικογένεια)

10. Ποια απάντηση δίνει ο Έκτορας στην Ανδρομάχη και με ποια επιχειρήματα τη στηρίζει; (440-465: ο Έκτορας δεν μπορεί να εγκαταλείψει τον πόλεμο – επιχειρήματα: α) 441: αντιλαμβάνεται τη θέση της Ανδρομάχης / ηθική πίεση από μέρους της οικογένειας – β) 441-443: ντρέπεται να φανεί δειλός και άνανδρος στα μάτια των συμπολιτών του, φεύγοντας από τη μάχη – γ) 444-446: έχει ανατραφεί και μεγαλώσει με αυτές τις αξίες: να είναι γενναίος, να μάχεται στην πρώτη γραμμή, να συνεχίζει τη δόξα του πατέρα του τιμώντας τον και να αποκτά ακόμη περισσότερη δόξα δική του / αίσθημα του καθήκοντος και του χρέους – δ) 447-465: προειδοποιήσεις: καταστροφή της Τροίας-αφανισμός των Τρώων-αιχμαλωσίες των γυναικών / ο ποιητής υποβάλλει στον ακροατή την πεποίθηση ότι η καταστροφή της Τροίας είναι προδιαγεγραμμένη – ο Έκτορας πάνω από όλους, τον πατέρα του, τη μητέρα του, τα αδέλφια του, βάζει τη γυναίκα του, η δική της τύχη μετά τον πόλεμο τον απασχολεί περισσότερο, στενοχωριέται και πονά με το ενδεχόμενο να τη σύρουν αιχμάλωτη στην Ελλάδα, να υφαίνει δούλα στον αργαλειό, να κουβαλάει από την πηγή νερό, να ακούει ειρωνικά σχόλια, που θα την πληγώνουν και που για τον Έκτορα θα ήταν μεγάλη ντροπή / συνέπειες για τις αιχμάλωτες γυναίκες μετά από πολιορκία πόλης – συναισθήματα: απαισιοδοξία για το μέλλον της Τροίας, πόνος, βαθιά αγάπη του Έκτορα για τη γυναίκα του)

11. Ποια είναι η ψυχοσυναισθηματική διάθεση του Έκτορα; (νιώθει, από τη μια, αγάπη και αφοσίωση στην οικογένειά του, από την άλλη, εμμονή στην τέλεση του πολεμικού καθήκοντος – βρίσκεται σε πιο δύσκολη συναισθηματικά θέση από την Ανδρομάχη, γιατί πιέζεται και από μέρους της οικογένειας και από μέρους της πατρίδας)

12. Ποιον κόσμο αντιπροσωπεύει ο καθένας τους, όπως τον καθόρισε η ανατροφή τους και οι κοινωνικές προσδοκίες της εποχής τους; (κόσμος της Ανδρομάχης / γυναίκας: ο άντρας της και το παιδί της, και χρέος της η φροντίδα τους – κόσμος του Έκτορα / άντρα: η πατρίδα, και χρέος του η υπεράσπισή της στην πρώτη γραμμή, που φέρνει νίκη, δόξα και τιμή)

13. Ποιος είναι ο κώδικας αξιών του Έκτορα; Ποιες αξίες προκρίνει και ποιες αξίες απορρίπτει;

 Γιατί;

γιατί αυτές είναι σύστοιχες της εποχής και της τάξης του / των ευγενών)

14. Ποια κίνηση κάνει ο Έκτορας μετά το τέλος του λόγου του και ποιες αντιδράσεις προκαλεί; (466-481: ανοίγει τα χέρια του στον γιο του – αυτός τρομάζει και κρύβεται στο στήθος της δούλας που τον κρατά – ο Έκτορας και η Ανδρομάχη γελούν / συναισθηματική χαλάρωση – ο Έκτορας βγάζει την περικεφαλαία του και την αφήνει κάτω, παίρνει στην αγκαλιά του τον γιο του, τον φιλάει, τον χορεύει στα χέρια / στιγμιότυπο γεμάτο τρυφερότητα, στοργή και αγάπη – εύχεται στον Δία για τον γιο του: α) να γίνει ο γιος του μεγάλος και τρανός και ισχυρός κυβερνήτης της Τροίας – β) να ξεπεράσει τον πατέρα του σε ανδρεία, δόξα και τιμή / οι οραματισμοί των γονέων για τα παιδιά τους είναι σύστοιχοι με την εποχή και τα ιδανικά της / η ευχή του Έκτορα ηχεί τραγικά, καθώς είναι γνωστό από την παράδοση ότι, μόλις κυριεύτηκε η Τροία από τους Αχαιούς, αυτοί γκρέμισαν τον Αστυάνακτα από τα τείχη / επική ειρωνεία)

15. Ποιες είναι οι τελευταίες στιγμές του αποχαιρετισμού; (482-496: ο Έκτορας δίνει το βρέφος στην αγκαλιά της Ανδρομάχης – αυτή το παίρνει στον κόρφο της, κλαίγοντας και γελώντας μαζί – ο Έκτορας τη λυπάται, τη χαϊδεύει και την παρηγορεί / ανάμικτα συναισθήματα: συγκίνηση, λύπη, φόβος, αγάπη, στοργή, τρυφερότητα – της λέει ότι δεν πρόκειται να πάθει κάτι που δεν είναι της μοίρας του γραφτό, από την άλλη, κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από την μοίρα του / πίστη του ομηρικού ανθρώπου στην προδιαγεγραμμένη μοίρα / ο ήρωας δίνει και παίρνει αισιοδοξία από την οικογένειά του – τέλος, ο Έκτορας προτρέπει την Ανδρομάχη να επιστρέψει στο σπίτι και να ασχοληθεί με τη ρόκα και τον αργαλειό επιβλέποντας τις δούλες / βλ. σχόλιο στ. 491 σχολ. εγχ. / γυναικείες ασχολίες, ενώ ο ίδιος θα ασχοληθεί με τον πόλεμο / αντρικές ασχολίες / κοινωνικές συμβάσεις της εποχής – στιγμιότυπο του αποχωρισμού: ο Έκτορας ξαναφορά την περικεφαλαία του-η Ανδρομάχη φεύγει για το σπίτι, γυρίζοντας συνέχεια πίσω το κεφάλι της και κλαίγοντας / εικόνα βουβή, φορτισμένη συναισθηματικά)

16. Τι κάνει η Ανδρομάχη μόλις φτάνει στο σπίτι; (497-502: η Ανδρομάχη με τις άλλες γυναίκες στο σπίτι της θρηνούν τον Έκτορα / πρόωρος θρήνος → ο Έκτορας ζει και αγωνίζεται κάτω από τη σκιά του θανάτου / τραγικό πρόσωπο)

17. Γενική αποτίμηση της σκηνής της συνάντησης Έκτορα-Ανδρομάχης. (οικογενειακή σκηνή, φορτισμένη συναισθηματικά, γεμάτη αγάπη, τρυφερότητα, στοργή, συγκίνηση / ένα διάλειμμα ανθρωπιάς μέσα στο πολεμικό σκηνικό της Ιλιάδας – αποκαλύπτει την ανθρώπινη πλευρά του ομηρικού ήρωα)

18. Πώς ηθογραφείται ο Έκτορας στη σκηνή της συνάντησης; (από την επιλογή του, γενναίος πολεμιστής – συγχρόνως, ένας στοργικός και τρυφερός πατέρας και σύζυγος, που με πόνο ψυχής αναγκάζεται από το αίσθημα χρέους να εγκαταλείψει την οικογένειά του χάριν της πατρίδας)

19. Περιγράψτε τη σκηνή συνάντησης Πάρη-Έκτορα. (503-529: ο Πάρης αρματωμένος διασχίζει την πόλη της Τροίας, συναντά τον Έκτορα στις Σκαιές Πύλες, στο σημείο όπου συνομιλούσε λίγο πριν με τη γυναίκα του – απολογείται στον Έκτορα για την καθυστέρησή του – ο Έκτορας αναγνωρίζει τις πολεμικές ικανότητες του αδελφού του, αλλά του επιρρίπτει ευθύνες για τις εντυπώσεις δειλίας που αφήνει κάποιες φορές στους Τρώες και που στενοχωρούν τον ίδιο τον Έκτορα – τέλος, ο Έκτορας εκφράζει την ελπίδα για αλλαγή της κατάστασης, με τη βοήθεια των θεών, και την τελική σωτηρία της Τροίας / αισιοδοξία – οι δύο ήρωες βγαίνουν στο πεδίο της μάχης)

20. Με ποιον εκφραστικό τρόπο ο ποιητής προβάλλει την εικόνα του Πάρη να διασχίζει αρματωμένος την πόλη, για να βγει στο πεδίο της μάχης; (ομηρική / πλατιά / διεξοδική παρομοίωση: 506-514 / ανάλυση: α) 506-511: αναφορικό μέρος – β) 512-514: δεικτικό μέρος – γ) κοινός όρος: η αίσθηση ελευθερίας / του αλόγου από τα δεσμά του, του Πάρη από τον θυμό του – αποδίδει την περηφάνια και ενεργητικότητα του Πάρη – η επιπρόσθετη απλή παρομοίωση ενσωματωμένη στο δεικτικό μέρος / 514 αποδίδει την ακτινοβολία του Πάρη μέσα στην πανοπλία του– η ομηρική παρομοίωση, από το ζωικό βασίλειο, συνιστά μια εικόνα γεμάτη ζωντάνια, κίνηση και αίσθηση ελευθερίας)

21. Γιατί ο ποιητής χρησιμοποιεί κυρίως τον διάλογο στη συγκεκριμένη σκηνή; (α) αποκαλύπτει τις σκέψεις, τα κίνητρα, τα συναισθήματα των προσώπων, ώστε να κατανοήσουμε καλύτερα το ήθος τους και τις επιλογές τους – β) προσδίδει αμεσότητα, φυσικότητα, ζωντάνια, παραστατικότητα)

Εργασίες:

1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της ενότητας. (80-100 λέξεις)

2) Να περιγράψετε με δικά σας λόγια τη συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης και τα συναισθήματα που εκδηλώνονται.

3) Να απαριθμήσετε και αναλύσετε τα επιχειρήματα της Ανδρομάχης ή / και τα επιχειρήματα του Έκτορα στον διάλογο μεταξύ τους.

4) Να ηθογραφήσετε τον Έκτορα και την Ανδρομάχη από τα λόγια και τις πράξεις τους.

5) Ποιος είναι ο κώδικας αξιών για τον ομηρικό ήρωα όπως προκύπτει από τα λόγια του Έκτορα;

6) Να αναλύσετε το θέμα των άστοχων ερωτημάτων και την ομηρική παρομοίωση, που υπάρχουν στην ενότητα. / βλ. και Ερωτήσεις 2 και 9 σχολ. εγχ. σσ. 78 και 79

7) Σε ποια σημεία της ενότητας ο ποιητής χρησιμοποιεί την αφηγηματική τεχνική της προειδοποίησης και τι πετυχαίνει με αυτήν;

8) Ερώτηση 3 σχολ. εγχ. σ. 78

9) Ερώτηση 5 σχολ. εγχ. σ. 79

10) Ερώτηση 10 σχολ. εγχ. σ. 79

11) Να συγκεντρώσετε τα πολιτιστικά στοιχεία της ενότητας (θρησκευτικά, κοινωνικά, πολεμικά κ.ά.) .

12) Ο Έκτορας εύχεται και οραματίζεται για τον γιο του ανδρεία, δόξα και τιμή. Τι επιθυμούν και εύχονται οι σημερινοί γονείς για τα παιδιά τους;

13) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδίες Η, Θ, Ι

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Η.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (22^η μέρα / πρώτη μέρα μάχης: η επιστροφή του Έκτορα και του Πάρη στο πεδίο της μάχης αναπτερώνει το ηθικό των Τρώων – ακολουθεί μονομαχία ανάμεσα στον Έκτορα και τον Αίαντα τον Τελαμώνιο / είναι ο δεύτερος σε γενναιότητα ανάμεσα στους Αχαιούς μετά τον Αχιλλέα – ο Απόλλωνας και η Αθηνά την παρακολουθούν μεταμορφωμένοι σε γυπαετούς / ζωομορφισμός των θεών σε προγενέστερη εποχή, πάνω από την ψηλή βελανιδιά του Δία – οι δύο αντίπαλοι πρώτα καυχιούνται και μετά ανταλλάσσουν χτυπήματα, πρώτα με τα κοντάρια, έπειτα με τις πέτρες / μοτίβο διεξαγωγής της ομηρικής μονομαχίας – ο Έκτορας πέφτει, αλλά τον σηκώνει ο Απόλλωνας – βραδιάζει και η μονομαχία λήγει με ανταλλαγή δώρων – ο Νέστορας εισηγείται ανακωχή για περισυλλογή των νεκρών και το χτίσιμο αμυντικού τείχους – οι Τρώες προτείνουν συμβιβασμό, επιστρέφοντας μόνο τους κλεμμένους θησαυρούς, όχι την Ελένη, και ζητούν ανακωχή – την επομένη, 23^η μέρα, οι Αχαιοί απορρίπτουν την πρόταση συμβιβασμού, δέχονται όμως την πρόταση ανακωχής – οι δύο στρατοί ασχολούνται με την ταφή των νεκρών τους – την άλλη μέρα, 24^η της Ιλιάδας, οι Αχαιοί μέχρι το βράδυ χτίζουν το αμυντικό τείχος μπροστά από τα καράβια τους)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Θ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (ξημερώνει η 25^η μέρα / δεύτερη μέρα μάχης: στον Όλυμπο, σε συνέλευση των θεών, ο Δίας απαγορεύει στους άλλους θεούς να παρεμβαίνουν στον πόλεμο – το σχέδιό του μπαίνει σε εφαρμογή – από το βουνό Ίδη παρακολουθεί τη μάχη, που στην αρχή είναι αμφίρροπη – ακολουθεί η παραστατική σκηνή της κηροστασίας, με την κακή τύχη να γέρνει προς τους Αχαιούς – η κατάσταση αλλάζει αμέσως υπέρ των Τρώων – οι Αχαιοί υποχωρούν – οι Τρώες εμψυχωμένοι από τον Δία κυνηγούν τους Αχαιούς μέχρι πέρα από την τάφρο, δίπλα στα πλοία τους – ο Δίας προλαβαίνει την Ήρα και την Αθηνά, που είναι έτοιμες να βοηθήσουν τους Αχαιούς – όταν επιστρέφει στον Όλυμπο ο Δίας, προφητεύει τις νίκες των Τρώων, τον θάνατο του Πάτροκλου, την ικανοποίηση του Αχιλλέα από τις ήττες των Αχαιών, αλλά και την επιστροφή του ήρωα στον πόλεμο, για να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του / προοικονομία των όσων θα ακολουθήσουν στην Ιλιάδα – στην τρωική πεδιάδα η νύχτα βρίσκει τους Δαναούς απελπισμένους και τους Τρώες χαρούμενους να στρατοπεδεύουν για πρώτη φορά έξω από τα τείχη)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ι.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (νύχτα προς 26^η μέρα: ο Αγαμέμνονας συγκαλεί αγορά του στρατού και προτείνει την επιστροφή στην πατρίδα –εναντιώνεται ο Διομήδης και ο στρατός – σε συνέλευση των γερόντων, ο Νέστορας κατηγορεί τον Αγαμέμνονα για την προσβολή του στον Αχιλλέα – ο Αγαμέμνονας δηλώνει έτοιμος να επανορθώσει προσφέροντας πολλά πλούσια δώρα – αποφασίζεται αποστολή πρεσβείας στον Αχιλλέα με μέλη τον Οδυσσέα, τον Φοίνικα, τον Αίαντα και δύο κήρυκες –
ο Αχιλλέας υποδέχεται τα μέλη της αποστολής – τον λόγο παίρνει πρώτος ο Οδυσσέας, εκθέτοντας τη δεινή κατάσταση των Αχαιών και υπογραμμίζοντας ότι ο Αγαμέμνονας κατάλαβε το λάθος του και του δίνει πλούσια ανταλλάγματα – ο Αχιλλέας αρνείται κατηγορηματικά, προτείνοντας μάλιστα στον παιδαγωγό του Φοίνικα να φύγουν μαζί για τη Φθία – ο Φοίνικας προσπαθεί να τον μεταπείσει με την ποιότητα της σχέσης τους και την προσωπική του ιστορία, με την αλληγορία των Λιτών-Άτης και με το μυθικό παράδειγμα του Μελέαγρου – ο Αχιλλέας παραμένει αμετάπειστος, αλλά υποχωρεί στην απειλή που διατύπωσε μόλις πριν – τελευταίος ο Αίαντας προτρέπει τον Αχιλλέα να υποχωρήσει – ο ήρωας δηλώνει ότι θα ξαναμπεί στη μάχη μόνο όταν ο Έκτορας, σκοτώνοντας τους Αχαιούς, φτάσει κοντά στα καράβια των Μυρμιδόνων / 1^η καμπή του θυμού του Αχιλλέα – η πρεσβεία επιστρέφει άπρακτη στη σκηνή του Αγαμέμνονα – αποφασίζουν, μετά από πρόταση του Διομήδη, αφού δειπνήσουν, να ξεκουραστούν, ώστε να είναι έτοιμοι για τη μάχη της επόμενης μέρας)

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

ραψωδίες Κ, Λ, Μ, Ν, Ξ, Ο

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Κ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (νύχτα προς 26^η μέρα: ο Αγαμέμνονας, ο Μενέλαος και οι άλλοι αρχηγοί συγκροτούν πολεμικό συμβούλιο και αποφασίζουν να στείλουν κατάσκοπο στο στρατόπεδο των Τρώων – την αποστολή αναλαμβάνουν ο Διομήδης και ο Οδυσσέας – παράλληλα, ο Έκτορας στέλνει τον Δόλωνα κατάσκοπο στο στρατόπεδο των Αχαιών – ο Τρώας κατάσκοπος πέφτει στα χέρια του Οδυσσέα και του Διομήδη, που, αφού τον ανακρίνουν, τον σκοτώνουν – έπειτα οι δύο Αχαιοί πλησιάζουν τον καταυλισμό των Θρακών, ο Διομήδης σκοτώνει τον βασιλιά τους Ρήσο και τους άντρες του, ενώ ο Οδυσσέας αρπάζει τα ονομαστά άλογά του – οι δυο Έλληνες κατάσκοποι επιστρέφουν στο αχαϊκό στρατόπεδο)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Λ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (ξημερώνει η 26^η μέρα / τρίτη μέρα μάχης: οι Αχαιοί απωθούν τους Τρώες έως κάτω από τα τείχη της Τροίας – αριστεύει ο Αγαμέμνονας – οι Τρώες αντεπιτίθενται και οι Αχαιοί υποχωρούν – τραυματίζονται και εγκαταλείπουν τη μάχη ο Αγαμέμνονας, ο Διομήδης, ο Οδυσσέας, ο γιατρός Μαχάων – μόνο ο Αίαντας εξακολουθεί να αμύνεται γενναία – ο Αχιλλέας παρακολουθεί τις εξελίξεις από το πλοίο του – στέλνει τον Πάτροκλο στη σκηνή του Νέστορα / 2^η καμπή του θυμού του Αχιλλέα – ο Νέστορας παρακινεί τον Πάτροκλο να μεταπείσει τον Αχιλλέα να γυρίσει στη μάχη ή να οδηγήσει ο ίδιος τους Μυρμιδόνες στη μάχη, φορώντας την πανοπλία του Αχιλλέα / προοικονομούνται όσα θα ακολουθήσουν)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Μ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα / τρίτη μέρα μάχης: οι Αχαιοί υποχωρούν – οι Τρώες φτάνουν μπροστά στην τάφρο του αχαϊκού τείχους – επιχειρούν να διαβούν την τάφρο πεζοί – ένα δυσοίωνο σημάδι εμφανίζεται – ο Πολυδάμαντας συμβουλεύει να μην προχωρήσουν – ο Έκτορας απαντάει με τον στίχο εἷς οἰωνός ἄριστος, άμύνεσθαι περί πάτρης – η μάχη συνεχίζεται – οι Τρώες φτάνουν μπροστά στο αχαϊκό τείχος – ο Έκτορας με τεράστιο λίθο γκρεμίζει μια πύλη του στρατοπέδου και εισέρχεται στο αχαϊκό στρατόπεδο – πίσω του εισβάλλουν οι Τρώες και απωθούν τους Αχαιούς στα πλοία)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ν.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα / τρίτη μέρα μάχης: η μάχη συνεχίζεται – επιβράδυνση: ο Δίας στρέφει αλλού το βλέμμα του και ο Ποσειδώνας με εντυπωσιακό τρόπο σπεύδει να βοηθήσει τους Αχαιούς – ο θεός φτάνει στα πλοία των Αχαιών και τους ενθαρρύνει – οι Αχαιοί ανακόπτουν την προέλαση των Τρώων – γίνεται γενική μάχη και μονομαχίες / ποικιλία στην αφήγηση – στο κέντρο πρωταγωνιστούν ο Έκτορας και ο Αίαντας – οι Αχαιοί εξακολουθούν να βρίσκονται σε δεινή θέση)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ξ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα / τρίτη μέρα μάχης: ο Αγαμέμνονας προτείνει και πάλι τη φυγή μέσα στη νύχτα – εναντιώνονται ο Διομήδης και ο Οδυσσέας – αν και τραυματισμένοι επιστρέφουν όλοι στη μάχη – η Ήρα, για να αποσπάσει την προσοχή του Δία, τον παρασύρει πάνω στην Ίδη σ' ένα ερωτικό παιχνίδι, κρυμμένοι και οι δύο μέσα σε χρυσό σύννεφο – μετά ο Δίας αποκοιμιέται – ο Ποσειδώνας βρίσκει την ευκαιρία να βοηθήσει τους Αχαιούς ενθαρρύνοντάς τους – η μάχη εντείνεται – ο Έκτορας τραυματίζεται από τον Αίαντα και απομακρύνεται από τη μάχη – οι Αχαιοί τρέπουν τους Τρώες σε φυγή)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας Ο.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα / τρίτη μέρα μάχης: ο Δίας ξυπνά και αντικρίζει την αχαϊκή προέλαση – απειλεί την Ήρα και εκείνη ρίχνει την ευθύνη στον Ποσειδώνα – ο Δίας τής εξηγεί το σχέδιό του μέχρι την πτώση της Τροίας / προοικονομία, και ζητάει τη συνεργασία της – ο Δίας στέλνει την Ίριδα να απομακρύνει τον Ποσειδώνα από το πεδίο της μάχης, και αναθέτει στον Απόλλωνα να συνεφέρει τον πληγωμένο Έκτορα και να αναχαιτίσει την προέλαση των Αχαιών – οι Αχαιοί υποχωρούν μέσα στο τείχος – ο Απόλλωνας γκρεμίζει ένα μέρος του και οι Τρώες εισβάλλουν και πάλι στο αχαϊκό στρατόπεδο – οι Αχαιοί ανασυντάσσονται και μάχονται με πείσμα – ο Αίαντας αγωνίζεται πάνω στο καράβι του Πρωτεσίλαου – οι Τρώες προσπαθούν να βάλουν φωτιά στα πλοία – ο Πάτροκλος, που παρακολουθεί την υποχώρηση των Αχαιών, τρέχει στη σκηνή του Αχιλλέα)

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδία Π

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας  Π.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα /τρίτη μέρα μάχης: ο Πάτροκλος εκθέτει στον Αχιλλέα τη σοβαρότητα της κατάστασης και τον κατηγορεί για τη σκληρή στάση του – του ζητάει να επιτρέψει τουλάχιστον σ' αυτόν να οδηγήσει τους Μυρμιδόνες στη μάχη – ο Αχιλλέας, βλέποντας να βγαίνει καπνός από το καράβι του Πρωτεσίλαου, υποχωρεί /1^η υποχώρηση του θυμού του ήρωα,  και επιτρέπει στον Πάτροκλο να φορέσει την πανοπλία του – τον  συμβουλεύει όμως να μην απομακρυνθεί από τα πλοία –  οι Μυρμιδόνες εξοπλίζονται γρήγορα και εφορμούν στους Τρώες  – οι Τρώες υποχωρούν  –  οι Αργίτες αναθαρρεύουν και τους τρέπουν σε άτακτη φυγή –  πρωτοστατεί ο Πάτροκλος, που σκοτώνει πολλούς εχθρούς, ανάμεσά τους και τον γιο του Δία και αρχηγό των Λυκίων Σαρπηδόνα – η αριστεία του  Πάτροκλου συνεχίζεται –  μεθυσμένος από τις επιτυχίες του, ξεχνάει  την εντολή του Αχιλλέα να μην απομακρυνθεί από τα πλοία – καταδιώκοντας και σκοτώνοντας Τρώες, φτάνει έως τις Σκαιές πύλες)

Ανάγνωση της ενότητας  Π 1-100.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδίες Ρ, Σ

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας  Ρ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα /τρίτη μέρα μάχης: γύρω από τον νεκρό Πάτροκλο διεξάγεται μάχη – οι Τρώες προσπαθούν να σκυλεύσουν το σώμα του, οι Αχαιοί, με πρωταγωνιστή τον Μενέλαο, αγωνίζονται να το προστατεύσουν από τη σκύλευση – ο Έκτορας τελικά αφαιρεί από τον Πάτροκλο τα όπλα του Αχιλλέα και τα φορά ο ίδιος – οι Αχαιοί συνεχίζουν να προστατεύουν τον νεκρό, με πρωτεργάτη τον Αίαντα – η μάχη γύρω από τον Πάτροκλο καλύπτεται με σκοτάδι /μένος και ένταση – μετά την προσευχή του Αίαντα στον Δία η ομίχλη διαλύεται – ο Μενέλαος στέλνει τον Αντίλοχο να μεταφέρει την είδηση στον Αχιλλέα –  ο Μηριόνης και ο Μενέλαος σηκώνουν τον νεκρό Πάτροκλο και, προστατευμένοι από τους δυο Αίαντες, προσπαθούν να τον μεταφέρουν στο στρατόπεδο – η μάχη συνεχίζεται)

Πήγαινε στην ενότητα

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας Σ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (26^η μέρα /τρίτη μέρα μάχης: ο Αχιλλέας ακούει από τον Αντίλοχο τη θλιβερή είδηση και ξεσπά σε θρήνο – η Θέτιδα αναδύεται από τα βάθη της θάλασσας και συναντά τον Αχιλλέα στην ακρογιαλιά – του προφητεύει ότι, αν σκοτώσει τον Έκτορα, είναι γραφτό γρήγορα να πεθάνει και ο ίδιος –  ο ήρωας είναι ήδη αποφασισμένος να εκδικηθεί τον θάνατο του φίλου του και να δοξαστεί – η μητέρα του τον παρακαλεί να περιμένει να του ετοιμάσει καινούρια πανοπλία ο Ήφαιστος και φεύγει για τον Όλυμπο – ο Αχιλλέας βγάζει μια πολεμική ιαχή που κάνει τους Τρώες να υποχωρήσουν –  οι Αχαιοί μεταφέρουν τον Πάτροκλο στις σκηνές –  νύχτα προς 27^η μέρα: ο Αχιλλέας προστάζει να πλύνουν το κορμί του νεκρού φίλου του και όλη τη νύχτα τον θρηνεί μαζί με τους Μυρμιδόνες –  στον Όλυμπο, ο Ήφαιστος, μετά την παράκληση της Θέτιδας, κατασκευάζει καινούρια όπλα για τον Αχιλλέα: θώρακα, κράνος, κνημίδες και κυρίως την ασπίδα, την  οποία διακοσμεί με την εικόνα του σύμπαντος στο κέντρο, με την εικόνα του Ωκεανού στην περιφέρεια, και ενδιάμεσα με σκηνές από τη ζωή των ανθρώπων) 

Ανάγνωση της ενότητας  Σ 478-616.  Αξιοποίηση του παράλληλου της σελ. 127

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδίες Τ, Υ, Φ

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας  Τ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (ξημερώνει η 27^η  μέρα /τέταρτη μέρα μάχης: η Θέτιδα φέρνει τα καινούρια όπλα στον Αχιλλέα – στάζει αμβροσία και νέκταρ στα ρουθούνια του νεκρού Πάτροκλου και συμβουλεύει τον γιο της να συμφιλιωθεί με τον Αγαμέμνονα – ακολουθώντας τις υποδείξεις της, ο Αχιλλέας συγκαλεί την αγορά των Αχαιών και παίρνοντας πρώτος τον λόγο, αποκηρύσσει την οργή του /2^η και επίσημη υποχώρηση του θυμού του ήρωα, και ζητάει από τον Αγαμέμνονα να παρατάξει αμέσως τον στρατό, γιατί βιάζεται να εκδικηθεί – ο Αγαμέμνονας δηλώνει μετανιωμένος και έτοιμος να επανορθώσει αμέσως με προσφορά δώρων – ο Αχιλλέας βιάζεται να βγει στον πόλεμο – με παρέμβαση   του Οδυσσέα, όλα θα γίνουν με τάξη – ακολουθεί θυσία και όρκος του Αγαμέμνονα /επικύρωση της ἀπορρήσεως – μετά το τέλος της συνέλευσης, οι Μυρμιδόνες οδηγούν τη Βρισηίδα μαζί με τα δώρα στη σκηνή του Αχιλλέα – οι Αχαιοί ετοιμάζονται, έχοντας ανάμεσά τους και τον Αχιλλέα με τον ηνίοχό του Αυτομέδοντα πάνω στο άρμα τους –  το άλογό του ο Ξάνθος τού θυμίζει, με ανθρώπινη φωνή, ότι η εκδίκηση του Πάτροκλου θα φέρει πιο κοντά και το δικό του τέλος, προφητεύοντας τον θάνατο του ήρωα /ο ποιητής αρέσκεται στο «θαυμαστό»   –  τη θέση του θυμού παίρνει στο εξής η εκδικητική μανία του Αχιλλέα)

Ανάγνωση της ενότητας Τ 1-152.  Αξιοποίηση της εικόνας στη σελ. 131.

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας  Υ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (27^η  μέρα /τέταρτη μέρα μάχης: στον Όλυμπο, σε συνέλευση των θεών, ο Δίας αίροντας την απαγόρευση επιτρέπει στους θεούς να πάρουν μέρος στη μάχη /θεομαχία – οι θεοί κατεβαίνουν στο πεδίο της μάχης και  χωρίζονται στα δύο στρατόπεδα /ακραία μορφή ανθρωπομορφισμού – ακολουθεί η μονομαχία Αχιλλέα-Αινεία, σύμφωνα πάντα με την ομηρική τακτική – ο Αινείας βρίσκεται σε δεινή θέση, επεμβαίνει όμως ο Ποσειδώνας και τον σώζει – ακολουθεί σύγκρουση ανάμεσα στους δύο στρατούς, με πρωταγωνιστή τον Αχιλλέα, που κυνηγά πάνω στο άρμα του τους Τρώες και σκορπίζει τον θάνατο στην τρωική πεδιάδα)

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας  Φ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (27^η  μέρα /τέταρτη μέρα μάχης: η μάχη συνεχίζεται – πολλοί Τρώες πέφτουν νεκροί από το σπαθί του Αχιλλέα –  ανάμεσά τους  ο γιος του Πρίαμου Λυκάονας και ο Αστεροπαίος, εγγονός του ποταμού Αξιού –  ο ποταμός Σκάμανδρος παραπονιέται ότι έχει γεμίσει νεκρούς και δεν μπορεί να κυλήσει τα νερά του, ο Αχιλλέας του απαντά περιφρονητικά – ο ποταμός φουσκώνει τα νερά του και ορμά να τον πνίξει – ο ήρωας σώζεται με την παρέμβαση της Αθηνάς και του Ποσειδώνα – ο Σκάμανδρος ζητάει τη συνδρομή του ποταμού Σιμόεντα –  τα δυο ποτάμια πλημμυρίζουν τον κάμπο και ο Αχιλλέας κινδυνεύει – ο Ήφαιστος μετά από παράκληση της Ήρας, ανάβει πελώρια φωτιά, καίει τα δέντρα στις όχθες του Σκάμανδρου και δαμάζει τον ποταμό – οι θεοί μάχονται, άλλοι με το μέρος των Αχαιών και άλλοι με το μέρος των Τρώων /κωμικό χαρακτήρα – ο Αχιλλέας φτάνει μπροστά στις πύλες της Τροίας – ο Απόλλωνας με ενανθρώπιση παραπλανά τον Αχιλλέα και τον απομακρύνει προς τον ποταμό – οι Τρώες βρίσκουν ευκαιρία να μπουν στην πόλη / προοικονομείται η σπουδαιότερη και κρισιμότερη για την εξέλιξη του μύθου μονομαχία Αχιλλέα-Έκτορα)

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ραψωδίες Χ, Ψ, Ω

Περιληπτική αναδιήγηση της ραψωδίας  Χ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (27^η  μέρα /τέταρτη μέρα μάχης: όλοι οι Τρώες βρίσκονται μέσα στα τείχη της πόλης – ο Έκτορας μένει έξω να αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα – ο Πρίαμος και η Εκάβη τον παρακαλούν, πάνω στα τείχη, να μπει μέσα στην πόλη – ο Έκτορας αποδιώχνει όποιες σκέψεις υποχώρησης θα μπορούσε να κάνει –  όταν ο Αχιλλέας έρχεται αντιμέτωπός του,  ο Έκτορας τρομάζει και το βάζει στα πόδια –  πίσω του ο Αχιλλέας τον κυνηγά τρεις φορές γύρω από το κάστρο της Τροίας – την  τέταρτη φορά  ο Δίας ζυγίζει τη μοίρα των δύο ηρώων /παραστατική η εικόνα της ψυχοστασίας, και η μοίρα γέρνει  προς τον θάνατο του Έκτορα – ο Απόλλωνας τον εγκαταλείπει, ενώ η Αθηνά σπεύδει να βοηθήσει τον Αχιλλέα – η θεά με τη μορφή του Τρώα Διήφοβου παρακινεί τον Έκτορα να αντιμετωπίσουν μαζί τον Αχιλλέα – ο Έκτορας δεν αντιλαμβάνεται την απάτη και αποφασίζει να πολεμήσει τον αντίπαλό του – ενότητα Χ  247-394: αναλυτικά – στη συνέχεια, ο Αχιλλέας δένει τον νεκρό Έκτορα πίσω από το άρμα του και τον σέρνει γυμνό στο χώμα – το φριχτό θέαμα παρακολουθούν από ψηλά και θρηνούν οι γονείς του νεκρού και η γυναίκα του Ανδρομάχη, που μόλις έχει φτάσει στα τείχη και αντικρίζει τον κακοποιημένο σύζυγό της)

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας  Ψ.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (27^η  μέρα /προς το τέλος της: οι Τρώες θρηνούν για τον Έκτορα, οι Αχαιοί επιστρέφουν στα πλοία, για να φάνε και να ξεκουραστούν – ο Αχιλλέας πηγαίνει και κοιμάται στην άκρη της θάλασσας και στον ύπνο του βλέπει τον Πάτροκλο, που του ζητάει να τον κηδέψει – την άλλη μέρα /28^η της Ιλιάδας, ετοιμάζεται η πυρά του Πάτροκλου και γίνονται νεκρικές θυσίες και προσφορές – η νεκρική πυρά καίει όλη νύχτα και ο Αχιλλέας κάνει σπονδές ως το πρωί – 29^η μέρα: η φωτιά σβήνει και ο Αχιλλέας πέφτει για ύπνο – όταν ξυπνά, φροντίζει τα οστά του φίλου του και οργανώνει νεκρικούς αθλητικούς αγώνες προς τιμήν του Πάτροκλου)

Περιληπτική αναδιήγηση της  ραψωδίας Ω.

Επισήμανση των κύριων σημείων που βοηθούν στην εξέλιξη του μύθου. (29^η μέρα /προς το τέλος της: οι αγώνες τελειώνουν και οι Αχαιοί δειπνούν και κοιμούνται – ο Αχιλλέας μένει ξάγρυπνος ως το πρωί – 30ή μέρα: ο Αχιλλέας δένει το πτώμα του Έκτορα στο άρμα του και το περιφέρει τρεις φορές γύρω από τον τάφο του Πάτροκλου – επί έντεκα μέρες βεβηλώνει  τον νεκρό Έκτορα και οι θεοί αγανακτούν – τη δωδέκατη μέρα /41^η μέρα της Ιλιάδας, ο Δίας στέλνει τη Θέτιδα να πείσει τον γιο της να δεχτεί λύτρα και να παραδώσει τον νεκρό Έκτορα στον πατέρα του – στέλνει και την Ίριδα στον Πρίαμο με ανάλογες οδηγίες – βράδυ 41^ης μέρας: ο Πρίαμος ξεκινά με πλούσια δώρα και με τη συνοδεία του κήρυκα Ιδαίου για το στρατόπεδο των Αχαιών –  τον οδηγεί ο Ερμής με ασφάλεια ως τη σκηνή του Αχιλλέα – ενότητα Ω 468-677: αναλυτικά –    ο Ερμής ξυπνά τον Πρίαμο και τον Ιδαίο,  τους βοηθάει να ετοιμαστούν και τους συνοδεύει ο ίδιος μέχρι τον Σκάμανδρο – το πρωί της 42^ης μέρας ο Πρίαμος με τον Ιδαίο και τον νεκρό Έκτορα φτάνουν στην πόλη – η Κασσάνδρα ανακοινώνει την άφιξή τους στους Τρώες, που σπεύδουν μαζί με την Εκάβη και την Ανδρομάχη να τους συναντήσουν – επί εννέα μέρες, από την 42^η  έως την 50ή, οι Τρώες θρηνούν και κάνουν ετοιμασίες για την νεκρική πυρά του Έκτορα – τη δέκατη μέρα /51^η  μέρα της Ιλιάδας  γίνεται η καύση και ταφή του Έκτορα)

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Χ 247-394

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να κατανοήσουν την προώθηση του μύθου με τον θάνατο του Έκτορα

• να ορίσουν τον τόπο και τον χρόνο δράσης των προσώπων

• να παρακολουθήσουν την κορύφωση και το τέλος της αριστείας του Αχιλλέα

• να παρακολουθήσουν τη μονομαχία Αχιλλέα- Έκτορα ως τη σύγκρουση των δύο κορυφαίων ηρώων των αντίπαλων στρατών, Αχαιών και Τρώων

• να διακρίνουν τις φάσεις της μονομαχίας και να σχηματίσουν το τυπικό της ομηρικής μονομαχίας

• να αντιληφθούν τη δραματικότητα της σύγκρουσης των δύο ηρώων μέσα από τα λόγια τους και τη χρήση παρομοιώσεων

• να κατανοήσουν το ήθος των δύο ηρώων μέσα από τη δράση και τους λόγους τους

• να εντοπίσουν την τεχνική της προειδοποίησης / πρόληψης και τον λειτουργικό της ρόλο

• να κατανοήσουν το μοτίβο της επώνυμης ανδροκτασίας στην Ιλιάδα μέσα από τη σύγκριση των θανάτων του Πάτροκλου και του Έκτορα

• να κατανοήσουν τη σημασία του επεισοδίου της μονομαχίας Αχιλλέα- Έκτορα μέσα στην Ιλιάδα.

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Ποιο είναι το θέμα της ενότητας; (τίτλος: Η μονομαχία Αχιλλέα-Έκτορα και ο θάνατος του  Έκτορα)

3. Σε ποιον τόπο / σημείο δρουν τα πρόσωπα της ενότητας και ποια μέρα; (250: μπροστά στα τείχη της Τροίας – 27^η μέρα / τέταρτη μέρα μάχης)

4. Να διακρίνετε τις φάσεις της μονομαχίας. (α) 247-272: τυπικός διάλογος πριν από τη μονομαχία – β) 273-329: διαδοχικά χτυπήματα των αντιπάλων και θανατηφόρος τραυματισμός του Έκτορα – γ) 330-360: διάλογος μετά τη μονομαχία: 1) 330-336: επινίκια καυχησιολογία του Αχιλλέα, 2) 337-343: παράκληση του Έκτορα, 3) 344-354: άρνηση του Αχιλλέα, 4) 355-360: προφητεία του Έκτορα για τον θάνατο του Αχιλλέα – δ) 361-363: θάνατος του Έκτορα – ε) 364-366: τελευταίος λόγος του νικητή – στ) 367-375 : σκύλευση του νεκρού – τελευταία υποενότητα: 376-394: λόγος του Αχιλλέα προς τους Αχαιούς)

5. Ποιο είναι το θέμα του διαλόγου των δύο ηρώων πριν από τη μονομαχία και τι στάση κρατά ο καθένας; (247-272: θέμα: η τύχη του νεκρού σώματος του ηττημένου – α) Έκτορας: 247-259 : αφού ξαναβρίσκει την αγωνιστική του διάθεση, ζητάει από τον Αχιλλέα να συμφωνήσουν να σεβαστεί ο νικητής το σώμα του ηττημένου / σημασία για τον ομηρικό ήρωα η τύχη του νεκρού / βλ. σχόλια στ. 253 και 256-259 σχολ. εγχ. – ήθος: ευγένεια, αξιοπρέπεια, ιπποτική αντιμετώπιση – β) Αχιλλέας: 260-272: αρνείται τη συμφωνία / 262-264: σχήμα του αδυνάτου / το θέμα αυτό θα προκαλέσει δραματικότητα στη συμπεριφορά του ήρωα, που θα τον οδηγήσει στην ύβρη – προκαλεί τις πολεμικές ικανότητες του Έκτορα και εκφράζει την εκδικητική του διάθεση – ήθος: σκληρός, άγριος, ανελέητος, γεμάτος θυμό και μίσος)

6. Πώς εξελίσσεται η καθεαυτή μονομαχία; (βλ. εικόνα 36 σ. 141σχολ. εγχ. – 273-329: ο Αχιλλέας ρίχνει το κοντάρι του ενάντια στον Έκτορα, αλλά αστοχεί / η Αθηνά παίρνει το κοντάρι και του το δίνει πίσω / εύνοια και πρακτική βοήθεια προς τον ήρωα / ανθρωπομορφισμός – ο Έκτορας αναθαρρεύει από την αστοχία του Αχιλλέα και του μιλά ανάλογα, και ρίχνει το ακόντιό του προς τον αντίπαλο / και οι δύο ήρωες πριν από τις επιθέσεις προσπαθούν με λόγια να ρίξουν ο ένας το ηθικό του άλλου – το κοντάρι του Έκτορα βρίσκει την ασπίδα του Αχιλλέα και αποκρούεται μακριά – ο Έκτορας δυσανασχετεί, αρχίζει να νιώθει φόβο, φωνάζει τον Διήφοβο να του φέρει το ακόντιο / < διάκριση φάσεων της μονομαχίας με κριτήριο την άγνοια και τη γνώση του Έκτορα για την κατάστασή του : 247-295 : άγνοια του Έκτορα – όταν αντιλαμβάνεται την απάτη της Αθηνάς → 296-366: γνώση του Έκτορα ˃ – ο Έκτορας, μονολογώντας, εκφράζει την απογοήτευσή του από τη στάση των θεών, και τη μελαγχολία του, καθώς συνειδητοποιεί ότι ήρθε η ώρα του θανάτου του / συνέργεια μοίρας και θεών, όμως αμέσως ξαναβρίσκει τον ηρωικό του εαυτό και αποφασίζει να αγωνιστεί μέχρι τέλους για την υστεροφημία του / αξία για τον ομηρικό ήρωα – ο Έκτορας βγάζει το ξίφος και επιτίθεται ορμητικά στον Αχιλλέα – 308-311: ομηρική παρομοίωση: α) 308-310: αναφορικό μέρος – β) 311: δεικτικό μέρος – γ) κοινός όρος: η ορμητική καθοδική πορεία – ο Αχιλλέας, γεμάτος θυμό, ορμά και αυτός, καλύπτοντας με την ασπίδα του το στήθος, σκύβοντας μπροστά το κεφάλι του με την περικεφαλαία, που ανέμιζε η μακριά φούντα της στον αέρα / λεπτομέρεια, και κραδαίνοντας στο δεξί του χέρι το κοντάρι με τη χάλκινη αιχμή / λεπτομέρεια / εικόνα ζωντανή, παραστατική, γεμάτη κίνηση, ορμή, ένταση, και λάμψη από τα όπλα – 317-319: παρομοίωση: α) 317-318: αναφορικό μέρος – β) 319: δεικτικό μέρος – γ) κοινός όρος: η ένταση της λάμψης → δύναμη και μεγαλείο του Αχιλλέα – καθώς ορμά, ο ήρωας ψάχνει να βρει στο σώμα του Έκτορα ακάλυπτο σημείο από τη δική του πανοπλία / βλ. σχόλιο στ. 321 σχολ. εγχ., ρίχνει το κοντάρι του και τον πετυχαίνει στην κλείδωση του λαιμού, τραυματίζοντάς τον θανάσιμα – ο Έκτορας σωριάζεται στη γη)

7. Ποιο είναι το θέμα του διαλόγου των δύο ηρώων μετά τη μονομαχία; (πάλι η τύχη του νεκρού σώματος του ηττημένου → σημασία που έδιναν οι ομηρικοί ήρωες)

8. Πώς μιλάει ο Αχιλλέας στον Έκτορα στην επινίκια καυχησιολογία του; (330-336: τον ειρωνεύεται για τον θάνατο του Πάτροκλου – περιαυτολογεί για την ανδρεία του – τον βρίζει – καυχιέται για τη νίκη του – απειλεί τον Έκτορα ότι το σώμα του θα το φάνε τα σκυλιά – ήθος: μιλάει ήρεμα, με αίσθημα ικανοποίησης ότι εκπλήρωσε το χρέος του, τα λόγια του όμως είναι σκληρά, προσβλητικά για τον Έκτορα, με άσβηστο ακόμη μίσος και οργή)

9. Τι απαντά ο Έκτορας στον Αχιλλέα; (337-343: επιθανάτια παράκληση: ο Αχιλλέας να σεβαστεί το σώμα του και να το παραδώσει στους δικούς του / προειδοποίηση για τα λύτρα του Πρίαμου→ εξέλιξη του έπους – αυτοί θα το κηδέψουν στην πυρά / αναχρονισμός – ήθος: αγωνία για το σώμα του)

10. Ποια είναι η απάντηση του Αχιλλέα; (344-354: βρίζει τον Έκτορα – εύχεται να μπορούσε να φάει ωμές τις σάρκες του – δε θα δεχτεί λύτρα από τον Πρίαμο / βλ. σχόλιο στ. 345κ.ε. σχολ. εγχ. – επαναλαμβάνει την απειλή ότι το σώμα του θα το φάνε τα αγρίμια – ήθος: μιλάει με μεγάλο θυμό και μίσος, σκληρότητα και αγριότητα – πρωτόγονα συναισθήματα – φτάνει στην υπερβολή και την ύβρη – επισύρει αρνητική κριτική για τη στάση του)

11. Ποια είναι τα τελευταία λόγια του Έκτορα; (355-360: ως μελλοθάνατος προφητεύει τον θάνατο του Αχιλλέα από τον Απόλλωνα και τον Πάρη μπροστά στις Σκαιές Πύλες / σύνδεση με το παρελθόν της Ιλιάδας, ραψ. Ζ, και με ένα μέλλον μετά το τέλος της Ιλιάδας / ως τιμωρία του από τους θεούς για την ύβρη που διαπράττει τώρα / βλ. σχόλιο στ. 358-360 σχολ. εγχ. / προειδοποίηση-προδρομή / στην Αιθιοπίδα – ήθος: μελαγχολική διάθεση – προώθηση του μύθου: θάνατος Πάτροκλου → θάνατος Έκτορα → θάνατος Αχιλλέα)

12. Σχολιασμός των στίχων 361-363. (μοιρολόι της ψυχής / προσωποποίηση, για τα νιάτα και την αρετή του νεκρού πολεμιστή και κάθοδός της στον Άδη – πβ. και Π 855-857 / επανάληψη στίχων)

13. Ποια είναι τα τελευταία λόγια του Αχιλλέα; (364-366: δέχεται ήρεμα και μελαγχολικά τον θάνατό του, που θα έρθει)

14. Πώς αντιμετωπίζουν οι Αχαιοί τον νεκρό Έκτορα; (367-375 : ο Αχιλλέας σκυλεύει τον Έκτορα, αφαιρώντας του την δική του προηγούμενη πανοπλία – οι άλλοι Αχαιοί πλησιάζουν και με τα ακόντιά τους τρυπούν το σώμα του Έκτορα, κάνοντας ειρωνικά σχόλια – κακοποίηση του νεκρού / σκληρή και απάνθρωπη σκηνή / από την προϊλιαδική παράδοση)

15. Τι ζητάει ο Αχιλλέας από τους Αχαιούς στους στίχους 376-394; (προτρέπει να περικυκλώσουν την πόλη της Τροίας με τα άρματά τους – προέχει όμως η κηδεία του Πάτροκλου, που κείτεται άταφος στο στρατόπεδο / δεν μπορεί να χαρεί τον θρίαμβό του – εκφράζει αιώνια αισθήματα φιλίας για τον νεκρό σύντροφο και συμπολεμιστή του – προτρέπει τέλος , με ύφος περήφανο, τους Αχαιούς να σηκώσουν το σώμα του Έκτορα και ψάλλοντας νικητήριο παιάνα να επιστρέψουν στα πλοία τους)

16. Συγκεφαλαίωση του ήθους του Έκτορα και του Αχιλλέα. (Έκτορας: με ευγένεια και ιπποτική στάση στην πρότασή του για το σώμα του νεκρού – κατά τη διεξαγωγή της μονομαχίας, παίρνει θάρρος από την αστοχία του Αχιλλέα, αλλά μετά τη δική του αστοχία θυμώνει, αρχίζει να φοβάται, νιώθει απογοήτευση από την απάτη της Αθηνάς και μελαγχολία για τον επικείμενο θάνατό του, στο τέλος ξαναβρίσκει τον ηρωικό του εαυτό και θέλει να αγωνιστεί μέχρι τέλους για την υστεροφημία του – ορμά στον Αχιλλέα και πέφτει νεκρός από το χτύπημα του αντιπάλου του – ο λόγος του πριν, κατά και μετά τη μονομαχία έχει αξιοπρέπεια, ανθρωπιά και κάποια μελαγχολική διάθεση – Αχιλλέας: με μεγαλείο και δύναμη, με άγρια έχθρα, θυμό, μίσος, εκδικητική διάθεση – ορμητικός, σκληρός, άγριος, ανελέητος – καυχιέται για τη νίκη του, με την ηρεμία της ικανοποίησης ότι εκπλήρωσε το χρέος του, αλλά σκληρός, προσβλητικός και απάνθρωπος προς τον μελλοθάνατο Έκτορα και το επιθανάτιο αίτημά του – κλιμακώνεται η σκληρότητα και η αγριότητα του, φτάνει στην ωμότητα, υπερβολή, ύβρη – επισύρει αρνητική κριτική για τη συμπεριφορά του – στο τέλος, δέχεται ήρεμα και μελαγχολικά τον δικό του θάνατο, που θα έρθει σύντομα – ολοκληρώνει τη νίκη του με τη σκύλευση του Έκτορα – γεμάτος ικανοποίηση και περηφάνια καλεί τους συμπολεμιστές του να επιστρέψουν στα πλοία, για να φροντίσει για την κηδεία του αγαπημένου του φίλου)

17. Ποιες ομοιότητες και διαφορές υπάρχουν ανάμεσα στον θάνατο του Πάτροκλου και τον θάνατο του Έκτορα; (μοτίβο της επώνυμης ανδροκτασίας / ομοιότητες: α) σκοτώνονται από τον σπουδαιότερο αντίπαλο – β) με τη βοήθεια κάποιου θεού – γ) προλέγουν τον προσεχή θάνατο του αντιπάλου τους – δ) φοράνε την ίδια πανοπλία, του Αχιλλέα – ε) σκοτώνονται από κοντάρι – στ) οι νικητές τους καυχιούνται – ζ) υφίστανται σκύλευση / διαφορές: α) ο Πάτροκλος χρειάστηκε και τη συνέργεια τρίτου προσώπου για να πεθάνει – β) η παράκληση του Έκτορα για αμοιβαίο σεβασμό του νεκρού – γ) το σώμα του Έκτορα θα κακοποιηθεί, πριν παραδοθεί στους δικούς του, το σώμα του Πάτροκλου θα τιμηθεί – δ) ο θάνατος του Πάτροκλου είναι τιμωρία για την ύβρη του, ο θάνατος του Έκτορα είναι η εκδίκηση του Αχιλλέα)

18. Ανήκει δόξα και τιμή στον Αχιλλέα που νίκησε τον Έκτορα με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς; (α) η ανθρώπινη παρέμβαση αφαιρεί δόξα, όχι όμως η θεϊκή, που εκλαμβάνεται ως πλεονέκτημα το να έχει ο ήρωας τον θεό με το μέρος του – β) η νίκη είναι αποτέλεσμα της σύμπτωσης της ανθρώπινης δράσης με τη θεϊκή βούληση)

19. Ποια είναι η σημασία του επεισοδίου της μονομαχίας Έκτορα-Αχιλλέα μέσα στην Ιλιάδα; (αποτελεί κεντρικό επεισόδιο, γιατί συγκρούονται οι δύο σπουδαιότεροι ήρωες από τους δύο αντίπαλους στρατούς – σκοτώνεται ο κορυφαίος ήρωας των Τρώων – εδώ στόχευε από την αρχή το έπος (Α 240-244: όρκος του Αχιλλέα) και εδώ πραγματοποιούνται οι δύο σκοποί του: αφενός τιμωρείται ο Έκτορας για τον θάνατο του Πάτροκλου, αφετέρου ικανοποιείται και δοξάζεται ο Αχιλλέας – στη μονομαχία καταλήγει η εκδίκηση του Αχιλλέα και το αποτέλεσμά της δρομολογεί τις εξελίξεις μέχρι το τέλος του έπους – ο Έκτορας αποτελεί την πιο ολοκληρωμένη μορφή ομηρικού ήρωα στην Ιλιάδα: πολεμιστής – αρχηγός – συμπολίτης – γιος – αδελφός – σύζυγος – πατέρας)

Εργασίες:

1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της ενότητας. (80-100 λέξεις)

2) Να περιγράψετε με δικά σας λόγια τη μονομαχία Αχιλλέα-Έκτορα.

3) Να ηθογραφήσετε τον Αχιλλέα και τον Έκτορα από τη δράση και τα λόγια τους.

4) Ανήκει δόξα και τιμή στον Αχιλλέα που νίκησε τον Έκτορα με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς;

5) Να συγκρίνετε τον θάνατο του Έκτορα με τον θάνατο του Πάτροκλου και να βρείτε ομοιότητες και διαφορές.

6) Ερώτηση 1 σχολ. εγχ. σ. 144

7) Ερώτηση 2 σχολ. εγχ. σ. 144

8) Ερώτηση 3 σχολ. εγχ. σ. 144

9) Ερώτηση 4 σχολ. εγχ. σ. 144

10) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Ω 468-677

Στόχοι: οι μαθητές:

• να κατανοήσουν το περιεχόμενο της ενότητας

• να κατανοήσουν την προώθηση του μύθου με την προοικονομία της κηδείας του Έκτορα

• να ορίσουν τον τόπο και τον χρόνο δράσης των προσώπων

• να παρακολουθήσουν τη συνάντηση Αχιλλέα-Πρίαμου ως δείγμα εκδήλωσης ψυχικού μεγαλείου και ανθρωπιάς

• να αντιληφθούν τον ανθρωπισμό της Ιλιάδας ως απαρχή των ανθρωπιστικών αξιών του δυτικού πολιτισμού

• να κατανοήσουν το ήθος του Πρίαμου

• να κατανοήσουν το ήθος του Αχιλλέα και κυρίως την ηθική του κάθαρση και αποκατάσταση

• να εντοπίσουν την τεχνική της προοικονομίας και τον λειτουργικό της ρόλο

• να συμπληρώσουν τις γνώσεις τους για τα νεκρικά έθιμα στην ομηρική εποχή

• να αναγνωρίσουν άλλα πολιτιστικά στοιχεία της ενότητας.

Επεξεργασία του κειμένου:

1. Ανάγνωση της ενότητας.

2. Ποιο είναι το θέμα της ενότητας; (τίτλος: Συνάντηση Αχιλλέα-Πρίαμου. Λύτρα για τον Έκτορα)

3. Σε ποιον τόπο / σημείο δρουν τα πρόσωπα της ενότητας και ποια μέρα; (471: σκηνή του Αχιλλέα στο αχαϊκό στρατόπεδο – βράδυ προς 42^η μέρα)

4. Να χωρίσετε την ενότητα σε σκηνές και επεισόδια / υποενότητες και να δώσετε τίτλους. (α) σκηνή: 468-570: Πρίαμος, Αχιλλέας και φίλοι του μέσα στη σκηνή: 1) 468-484: άφιξη του Πρίαμου στη σκηνή του Αχιλλέα και ικεσία, 2) 485-506: ικετευτικός λόγος του Πρίαμου, 3) 507-513: θρήνος Αχιλλέα και Πρίαμου, 4) 514-551: παρηγορητικός λόγος του Αχιλλέα, 5) 552-570: επανάληψη αιτήματος από τον Πρίαμο και εκνευρισμός του Αχιλλέα – β) σκηνή: 571-595: Αχιλλέας, Άλκιμος και Αυτομέδοντας έξω από τη σκηνή, μεταφέρουν τα λύτρα και τακτοποιούν το σώμα του Έκτορα – γ) σκηνή: 596-621: επιστροφή του Αχιλλέα στη σκηνή και μύθος της Νιόβης – δ) σκηνή: 622-625: προετοιμασία του δείπνου έξω από τη σκηνή – ε) σκηνή: 626-677: μέσα στη σκηνή : 1) 626-633: δείπνο Αχιλλέα και Πρίαμου, 2) 634-677: ετοιμασίες για ύπνο και υπόσχεση του Αχιλλέα για ανακωχή)

5. Ποια πρόσωπα βρίσκονται μέσα στη σκηνή του Αχιλλέα και πώς τον προσεγγίζει ο Πρίαμος; (468-484: ο Αχιλλέας, που μόλις έχει φάει / βλ. σχόλιο στ. 474 σχολ. εγχ. / ένδειξη της σταδιακής αποκατάστασης της ηρεμίας του ήρωα, ο Άλκιμος και ο Αυτομέδοντας, άλλοι φίλοι του ήρωα – ο Πρίαμος προσεγγίζει τον Αχιλλέα χωρίς να γίνει αντιληπτός από τους άλλους και παίρνει στάση ικεσίας, αγγίζοντας τα γόνατα του Αχιλλέα και φιλώντας τα χέρια του / πβ. ικεσίες Χρύση και Θέτιδας, ραψ. Α / μοναδική σκηνή ικεσίας για την τραγικότητά της – ομηρική παρομοίωση: 480-484: α) 480-482: αναφορικό μέρος – β) 482-484: δεικτικό μέρος – γ) κοινός όρος: η έκπληξη που προκαλεί η παρουσία ενός ιδιαίτερου προσώπου / βλ. σχόλιο στ. 483 σχολ. εγχ. – ήθος Πρίαμου: μέγας / με το μεγαλείο του βασιλιά, σεβάσμια μορφή, πονεμένος πατέρας, με μεγαλείο ψυχής, δε διστάζει να ταπεινωθεί μπροστά στον φονιά των γιων του, τραγικό πρόσωπο)

6. Με ποια επιχειρήματα προσπαθεί ο Πρίαμος να πείσει τον Αχιλλέα να του δώσει το σώμα του Έκτορα; (485-506: προσφωνώντας τον ισόθεε Πηλείδη / βλ. σχόλιο στ. 486 σχολ. εγχ., α) επικαλείται τα υιικά συναισθήματα του Αχιλλέα, αγάπη και σεβασμό, για τον πατέρα του Πηλέα, τονίζοντας το στοιχείο του γήρατος, της μοναξιάς, αλλά και της χαράς και προσμονής του πατέρα του για το ζωντανό παιδί του – για να περάσει αμέσως στη δική του περίπτωση, γέρος κι αυτός, μόνος, αλλά χωρίς καθόλου γιους, γιατί σκοτώθηκαν στον πόλεμο / βλ. σχόλιο στ. 498 σχολ. εγχ., ενώ τον τελευταίο, τον Έκτορα, που φύλαγε την Τροία / βλ. σχόλιο στ. 498-499 σχολ. εγχ., τον σκότωσε ο ίδιος ο Αχιλλέας – β) έχει φέρει πλούσια λύτρα – γ) επικαλείται τον σεβασμό στους θεούς – δ) ζητάει τον οίκτο του Αχιλλέα – ε) επανέρχεται στη μορφή του πατέρα του ήρωα, για να τονίσει, συγκρίνοντας με τον εαυτό του, την προσωπική του δυστυχία να φιλάει τα χέρια του φονιά των παιδιών του – λόγος φορτισμένος συναισθηματικά, ο Πρίαμος προσπαθεί να συγκινήσει τον Αχιλλέα, όπως τον συμβούλεψε ο Ερμής)

7. Ποιες αντιδράσεις προκαλεί ο λόγος του Πρίαμου; (507-513: σπαρακτικός θρήνος του Αχιλλέα και του Πρίαμου – κλαίνε ο καθένας για τη δική του απώλεια – ο Πρίαμος για την απώλεια του Έκτορα, και όχι μόνο – ο Αχιλλέας από συγκίνηση για τον πατέρα του και για την απώλεια του Πάτροκλου – βαθιά ανθρώπινη σκηνή, μέσα στον ζόφο του πολέμου – φέρνει κοντά και ταυτίζει συναισθηματικά τον ηττημένο με τον νικητή / ο πόλεμος επιφυλάσσει κοινές απώλειες και για τους ηττημένους και για τους νικητές / φιλειρηνικά μηνύματα / πβ. Ηρόδοτο: στον πόλεμο οι γονείς θάβουν τα παιδιά τους – αναδεικνύονται αξίες όπως η αγάπη προς τον πατέρα, ο σεβασμός στο γήρας, η αληθινή φιλία – από τις πιο συγκλονιστικές σκηνές του έπους)

8. Με ποια επιχειρήματα ο Αχιλλέας προσπαθεί να παρηγορήσει τον Πρίαμο; (514-551: 514-516: → στιγμιότυπο ευγένειας, ευαισθησίας και σεβασμού από μέρους του Αχιλλέα – επιχειρήματα: α) αναγνωρίζει τη δυστυχία του Πρίαμου και θαυμάζει το κουράγιο του να έρθει στο αχαϊκό στρατόπεδο και στη σκηνή του φονιά των παιδιών του / αναλαμβάνει την ευθύνη των φόνων – β) πρέπει να αντέξουν τον πόνο μέσα τους, γιατί οι συμφορές είναι αναπόφευκτες – γ) μύθος των δύο πιθαριών του Δία, από όπου μοιράζει χαρές και λύπες στους ανθρώπους – δ) παραδείγματα επαλήθευσης οι περιπτώσεις του Πηλέα και του Πρίαμου / προβάλλεται έντονα η εναλλαγή της τύχης στη ζωή του Πρίαμου, από την ευτυχία-πλούτη-εξουσία στη δυστυχία-πόλεμο-απώλειες → τραγικότητα Πρίαμου – ε) ο Αχιλλέας επανέρχεται στη στάση της καρτερίας, γιατί με τον θρήνο δεν μπορεί να αντιστρέψει τα πράγματα ο Πρίαμος, αλλά μπορεί να βλάψει και τον εαυτό του – ο παρηγορητικός λόγος του Αχιλλέα προς τον Πρίαμο δείχνει ότι ο ίδιος έχει συνειδητοποιήσει το νόημα της ζωής και της ανθρώπινης μοίρας, έχει αποδεχτεί τον θάνατο του Πάτροκλου και έχει συμφιλιωθεί με τη δική του μοίρα)

9. Γιατί ο Πρίαμος επαναλαμβάνει το αίτημά του και την προσφορά λύτρων και πώς αντιδρά ο Αχιλλέας; (552-570: ο Πρίαμος θέλει να επισπεύσει τη λύτρωση, γιατί τον πιέζει η ψυχική ανάγκη να δει το νεκρό παιδί του και να το θάψει – Με άγριο βλέμμα … ο Πηλείδης … Μη μ’ ερεθίζεις, γέροντα … Μη … την κατάπικρην ψυχήν μου εξαγριώνεις … μήπως και σένα … δε λυπηθώ … : θίγεται ο εγωισμός του Αχιλλέα, ξέρει τι πρέπει να κάνει, και γιατί το θέλει ο ίδιος και γιατί του το ζήτησε η μητέρα του και γιατί ο ίδιος το κατάλαβε με την άφιξη του Πρίαμου / δε θέλει άλλες υποδείξεις / βλ. σχόλιο στ. 559 σχολ. εγχ. / ψυχολογικές διακυμάνσεις του Αχιλλέα → αγωνία ακροατών για την ευόδωση της ικεσίας)

10. Πώς περιγράφεται η λύτρωση του Έκτορα στους στίχους 571-595; (ωσάν λιοντάρι: η παρομοίωση αποδίδει εικονιστικά την άγρια διάθεση του Αχιλλέα – οι σύντροφοί του οδηγούν τον κήρυκα Ιδαίο μέσα στη σκηνή και ξεφορτώνουν από την άμαξα τα λύτρα – οι δούλες φροντίζουν το σώμα του Έκτορα, πλένοντάς το και αλείφοντάς το με μύρα, και μετά θα το σαβανώσουν με τις χλαμύδες και τον χιτώνα / βλ. σχόλιο στ. 583-586 σχολ. εγχ. – ο ίδιος ο Αχιλλέας τοποθετεί τη σορό στο νεκρικό κρεβάτι / νεκρικά έθιμα – εντύπωση προκαλεί η ευαισθησία και ο σεβασμός του Αχιλλέα προς τον νεκρό και η συνεπαγόμενη αναγνώριση της αξίας του αντιπάλου του / του προσφέρει τις πρώτες νεκρικές τιμές / έτσι λυτρώνεται και ο ίδιος ο Αχιλλέας / βαθμιαία ηθική κάθαρση και αποκατάσταση του ήρωα – 591-595: ενοχές του Αχιλλέα προς τον Πάτροκλο / ανάμικτα συναισθήματα / ευθύς λόγος)

11. Γιατί ο Αχιλλέας αναφέρει στον Πρίαμο τον μύθο της Νιόβης; (596-621: 598-600: ανακοινώνει ότι το αίτημα ικανοποιήθηκε – ο μύθος της Νιόβης λειτουργεί παραδειγματικά, για να πείσει τον Πρίαμο να δεχτεί το δείπνο που θα του προσφέρει στη συνέχεια ο Αχιλλέας → φιλόξενα αισθήματα, ευγένεια, σεβασμός, ανθρωπιά → ηθική αποκατάσταση του ήρωα – παρά τον πόνο και το πένθος, ο άνθρωπος υποτάσσεται στις ανάγκες του σώματος, φαγητό, ύπνο στη συνέχεια / ένστικτο αυτοσυντήρησης)

12. Πώς περιγράφεται η προετοιμασία του φαγητού στους στίχους 622-625; (ειρηνική εικόνα από την καθημερινή ζωή)

13. Πώς περιγράφεται το δείπνο στους στίχους 626-633; (αξιοσημείωτος είναι ο τρόπος που αλληλοκοιτάζονται Αχιλλέας και Πρίαμος – ο Πρίαμος θαυμάζει τη σωματική διάπλαση του Αχιλλέα – ο Αχιλλέας θαυμάζει την αρχοντική και σεβάσμια μορφή του Πρίαμου – αμοιβαία αισθήματα αλληλοσεβασμού νικητή και ηττημένου – αποκορύφωμα της ευγένειας, της ανωτερότητας και της ανθρωπιάς μέσα στη σκληρότητα του πολέμου – μάθημα ανθρωπισμού στη διαχρονία της ανθρωπότητας)

14. Πώς δικαιολογείται ο ύπνος του Πρίαμου στη σκηνή του Αχιλλέα; (634-677: το ζητάει ο ίδιος ο Πρίαμος, γιατί έχει ανάγκη να κοιμηθεί – 638-643: εκδηλώσεις πένθους – 644-649: πολιτιστικά στοιχεία – 650-656: λόγοι ασφαλείας επιβάλλουν να κοιμηθεί ο Πρίαμος και ο Ιδαίος στον προθάλαμο της σκηνής – 657-673: συμφωνία για εκεχειρία, για να αποδοθούν οι πρέπουσες νεκρικές τιμές στον Έκτορα, που τόσο ο Αχιλλέας κακοποίησε / ηθική κάθαρση και αποκατάσταση του Αχιλλέα / 660-668: προοικονομία της κηδείας του Έκτορα, με την οποία τελειώνει το έπος / ταφικά έθιμα / 672-673: χειραψία επικύρωσης της συμφωνίας – κατάκλιση των προσώπων / ο κοινός ύπνος των δύο άλλοτε θανάσιμων εχθρών και τώρα συμφιλιωμένων αντιπάλων, έστω και για έντεκα μέρες μόνο, ανάγει τον ανθρωπισμό της Ιλιάδας σε ύψιστη πανανθρώπινη αξία / ο Αχιλλέας κοιμάται στο βάθος της σκηνής με τη Βρισηίδα → συναισθηματική και ψυχική αποκατάσταση του ήρωα)

15. Γενική αποτίμηση της ενότητας. (από τις πιο δραματικές της Ιλιάδας, τις πιο συγκλονιστικές, τις πιο ανθρώπινες μέσα στο πολεμικό έπος – αφενός, αναδεικνύει τον πόνο και την ψυχική ανάγκη του πατέρα να δει το νεκρό παιδί του και να το θάψει, για να ηρεμήσει η ψυχή του, αποδίδοντάς του και τις δέουσες νεκρικές τιμές – αφετέρου, δίνεται η δυνατότητα στον Αχιλλέα, μετά την κακοποίηση του νεκρού, να προβεί σε ενέργειες, φιλοξενία Πρίαμου, λύτρωση του Έκτορα, που θα τον οδηγήσουν στην ηθική κάθαρση και αποκατάσταση → έτσι ολοκληρώνεται η μορφή του ήρωα – η συνάντηση Αχιλλέα-Πρίαμου αποτελεί την ύψιστη έκφραση του ομηρικού ανθρωπισμού και καταδεικνύει τη διαχρονική ανάγκη διδασκαλίας του έπους)

Εργασίες:

1) Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο της ενότητας. (80-100 λέξεις)

2) Να περιγράψετε με δικά σας λόγια τη συνάντηση Αχιλλέα-Πρίαμου.

3) Να ηθογραφήσετε τον Πρίαμο από τις πράξεις και τα λόγια του.

4) Πώς πραγματοποιείται η ηθική αποκατάσταση του Αχιλλέα;

5) Να περιγράψετε τα νεκρικά / ταφικά έθιμα στην ομηρική εποχή.

6) Ερώτηση 1 σχολ. εγχ. σ. 155

7) Ερώτηση 2 σχολ. εγχ. σ. 155

8) Ερώτηση 3 σχολ. εγχ. σ. 155

9) Ερώτηση 4 σχολ. εγχ. σ. 155

10) Ερώτηση 5 σχολ. εγχ. σ. 155

11) Κάποια/ες από τις ερωτήσεις της επεξεργασίας που δεν απαντήθηκαν κατά την παράδοση του μαθήματος.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου

Γενική θεώρηση της Ιλιάδας

Στόχοι: οι μαθητές:

να διαμορφώσουν μια συνολική εικόνα του έργου

να προσλάβουν τα αντιπολεμικά και ανθρωπιστικά μηνύματα της Ιλιάδας, ενός πολεμικού έπους.

Ερωτήσεις

1. Τι είδους έργο είναι η Ιλιάδα. (ηρωικό έπος)

2. Ποιος τη συνέθεσε, πότε έζησε και ποιο ήταν το επάγγελμά του.

3. Ποιο είναι το θέμα και ποιο το περιεχόμενο της Ιλιάδας.

4. Ποια είναι η δομή της Ιλιάδας. (in medias res)

5. Ποιος είναι ο άξονας δράσης της Ιλιάδας. (η οργή του Αχιλλέα: α) με τη μορφή του θυμού και β) με τη μορφή της εκδικητικής μανίας)

6. Πώς εξελίσσεται η πλοκή του μύθου.

(Α – Η: → εκδήλωση του θυμού του Αχιλλέα – ήρωες-αιτία – στιγμιότυπα του πολέμου

Θ – Χ: → κυρίως δράση → νίκες των Τρώων – δικαίωση του Αχιλλέα – εκδίκηση για τον θάνατο του φίλου του

Ψ – Ω: → ύφεση και της δράσης και της ψυχολογίας του ήρωα)

7. Πόσες μέρες διαρκεί η δράση της Ιλιάδας. (51 μέρες)

8. Ποιες αφηγηματικές τεχνικές, αφηγηματικούς και εκφραστικούς τρόπους χρησιμοποιεί ο ποιητής.

(αφηγηματικές τεχνικές: χρονογραφική αφήγηση, αναδρομική, εγκιβωτισμός – διαστολή και συστολή του χρόνου – προοικονομία, προειδοποίηση, επιβράδυνση, – επική ειρωνεία

αφηγηματικοί τρόποι: 3^ο πρόσωπη αφήγηση, 1^ο πρόσωπη αφήγηση, διάλογος, μονόλογος, περιγραφή

εκφραστικοί τρόποι: τυπικά στοιχεία: στίχοι / επίθετα / σκηνές, παρομοίωση, άστοχα ερωτήματα)

9. Ποιο είναι το ήθος των πρωταγωνιστών.

(Αχιλλέας: γενναίος πολεμιστής, υπεύθυνος αρχηγός, εύθικτος, αδιάλλακτος, ανελέητος, επιστήθιος φίλος, ευγενικός, ευαίσθητος

Αγαμέμνονας: εγωιστής, αυταρχικός, αυθαίρετος, γενναίος, αναγνωρίζει έμπρακτα το λάθος του

Έκτορας: γενναίος, υπεύθυνος αρχηγός, προκρίνει το χρέος στην πατρίδα έναντι της οικογένειας)

10. Θεολογία και ηθική της Ιλιάδας.

(α. επίπεδα του κόσμου: α) ανθρώπινο: τρωική πεδιάδα, καράβια Αχαιών, Τροία – β) θεϊκό: Όλυμπος, Ίδη, πεδίο της μάχης – γ) Άδης: αναφέρεται όταν ξεψυχούν οι πολεμιστές

β. ρόλος των θεών: όχι μόνο καθορίζουν τη ζωή των ανθρώπων, αλλά επεμβαίνουν και στην ανθρώπινη δράση – κυριεύονται από έντονα πάθη – είναι εξω-ηθικοί

γ. ατομική ευθύνη και ελευθερία: ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του – θεϊκή βούληση και ανθρώπινη απόφαση συμπίπτουν – όταν ο άνθρωπος ξεπερνά το μέτρο διαπράττει ύβρη και τιμωρείται από τους θεούς: ύβρις-νέμεσις-τίσις

δ. πάνω από τους θεούς στέκει η Μοίρα = ανώτερη δύναμη που προκαθορίζει τα πάντα, δεν μπορούν να την ανατρέψουν ούτε οι θεοί, γιατί τότε θα καταστρεφόταν η ισορροπία του κόσμου, θα υπήρχε αταξία / οι αποφάσεις των θεών για τους ανθρώπους κινούνται πάντα στα πλαίσια που καθορίζει η Μοίρα)

11. Ο πολιτισμός της Ιλιάδας.

(α. κοινωνική διαστρωμάτωση και πολιτική οργάνωση: βασιλιάς- αρχιστράτηγος → απόλυτη μοναρχία – ευγενείς / συμβούλιο γερόντων με συμβουλευτικό μόνο ρόλο – στρατός-λαός→ συνέλευση / δεν παίρνει αποφάσεις – δούλοι / χωρίς δικαιώματα

β. αξίες / ιδέες: ιδανικό ομηρικής εποχής → ηρωικό πνεύμα → ανδρεία, δόξα, τιμή, πατρίδα το δίκαιο τελικά επικρατεί

 η ευθύνη του ανθρώπου ο νεκρός δικαιούται σεβασμό και κηδεία αντιπολεμικά μηνύματα

γ. ήθη-έθιμα-θεσμοί: κυρίως πολεμικά: τακτικές, συνήθειες, μορφές πολέμου κ.ά., ταφικά έθιμα αλλά και ικεσία, φιλοξενία κ.ά.

δ. στοιχεία υλικού πολιτισμού: τείχη, ανάκτορα, πλοία, όπλα, σκεύη, ρούχα, υφαντική τέχνη κ.ά.)

12. Μήνυμα της Ιλιάδας. (όποιος υποστηρίζει το δίκαιο δικαιώνεται)

13. Ο ομηρικός ανθρωπισμός στην Ιλιάδα. (πολλές σκηνές ανθρωπιάς, π.χ. η συνάντηση Αχιλλέα-Πρίαμου, η συνάντηση Έκτορα-Ανδρομάχης, η μονομαχία Γλαύκου-Διομήδη)

14. Στάση του Ομήρου απέναντι στους ήρωές του. (αμερόληπτος)

15. Η Ιλιάδα ως πολεμικό έπος εξυμνεί την ανδρεία, τη δόξα, την τιμή, δείχνει όμως και τον πόνο και τη φρίκη του πολέμου. Σημειωτέον, αρχίζει και τελειώνει με την ικεσία ενός πατέρα που θέλει να λυτρώσει το παιδί του (του Χρύση στο Α και του Πρίαμου στο Ω)

16. Τι σας εντυπωσίασε ιδιαίτερα στην Ιλιάδα και γιατί; Ποια πρόσωπα συμπαθήσατε ή αντιπαθήσατε και γιατί; Ποια σκηνή σάς συγκίνησε περισσότερο;

17. Σύγκριση Ιλιάδας-Οδύσσειας.

18. Διαφορές της εποχής μας από αυτή της Ιλιάδας.

Βλέπε και Ανακεφαλαίωση σχολικού εγχειριδίου.

Πήγαινε στην ενότητα

© Ευαγγελία Οικονόμου