• Για τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Ο Ιωάννης Χρυσόστομος (η προσωνυμία τον συνοδεύει από τον 6ο αι. και του αποδόθηκε λόγω της ρητορικής του δεινότητας) γεννήθηκε μεταξύ 344 και 354 μ.Χ. Αναφορές στον βίο του έχουμε και στο ίδιο το έργο του, αλλά και σε μαρτυρίες σύγχρονων και μεταγενέστερων εκκλησιαστικών ιστορικών. Η οικογένειά του ήταν μία από τις επιφανέστερες της Αντιόχειας.

Ο Ιωάννης σπούδασε ρητορική, φιλοσοφία και θεολογία και γνώρισε τον μοναχικό βίο. Χειροτονήθηκε διάκονος, πρεσβύτερος και επίσκοπος. Μεγάλο όπλο του, πέρα από την παιδεία του, ήταν η ρητορική δεινότητα και ο μαγευτικός λόγος του. Στην προσπάθειά του για κάθαρση της Εκκλησίας από ανάξιους κληρικούς απέκτησε εχθρούς. Οι σχέσεις του με την αυτοκράτειρα Ευδοξία (σύζυγο του αυτοκράτορα Αρκαδίου) ήταν επίσης ταραχώδεις. Αρχικά ο Ιωάννης κέρδισε τον σεβασμό της, όμως αργότερα καθαιρέθηκε και εξορίστηκε, καθώς κάποιοι αυλικοί επηρέαζαν την Ευδοξία εναντίον του. Αργότερα ο Ιωάννης επανήλθε και η Ευδοξία εκδήλωσε με επιστολή τη χαρά της, ενώ λίγο αργότερα οι σχέσεις τους διαταράχθηκαν ξανά, με αποτέλεσμα δεύτερη εξορία. Μετά τον θάνατο της Ευδοξίας διατάχθηκε να πάει στα Κόμανα του Πόντου, αλλά ο Ιωάννης, εξαντλημένος από τις κακουχίες, πέθανε καθ’ οδόν στην Πιτυούντα το 407 μ.Χ.

Το έργο του, το οποίο σώζεται στην πλειονότητά του, είναι ογκώδες και ποικίλο, αποτελούμενο κυρίως από ομιλίες (κηρύγματα), πραγματείες και επιστολές.

Λεξιλογικός Πίνακας

ἄγω [= 1. οδηγώ, 2. μεταφέρω]
θ. ἀγ- [στο κείμενο συναντήσατε τους τύπους: ἄγει, ἀπάγει]

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

		Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική	Νέα Ελληνική
		ὁ ἀγών (-ώνας) [= (α.ε.) συνέλευση] ὁ ἀγωγός [= (α.ε.) οδηγός] ἀγώγιμος [= εύκολος στη μεταφορά] ή ἀγωγή [= (α.ε.) μεταφορά, (ν.ε.) ανατροφή] ἀγωνίζομαι ἡ ἀγωνία [= (α.ε.) συναγωνισμός,(ν.ε.) ψυχική αβεβαιότητα] τό ἀγώνισμα ἡ ἀγέλη [= κοπάδι ζώων] ἡ ἀγελάς (-άδα) [= (α.ε.) αυτή που ανήκει στην αγέλη, (ν.ε.) το θηλυκό βόδι] ἀγελαῖος τό ἄγημα [= τμήμα στρατού]	αγωγιμότητα αγωγιάτης αγώ(γ)ι
		ὁ ἀνταγωνιστής διάγω [= (α.ε.) μεταφέρω στο απέναντι μέρος, (ν.ε.) διαβιώνω] εἰσάγω εἰσακτέος ἐξάγω κατάγω [= (α.ε.) οδηγώ προς τα κάτω, (ν.ε.) επιτυγχάνω] ξεναγώ παράγω συνάγω (ν.ε. συνάζω) [= συγκεντρώνω] ἡ σύναξις (-η) ὁ κυνηγός ὁ μυσταγωγός / μυσταγωγία ὁ λοχαγός ὁ ξεναγός [= αυτός που οδηγεί τους ξένους] ὁ ὁδηγός παιδαγωγός ὑδραγωγός τό ὑδραγωγεῖον (-είο)	συναξάρι το φορτηγό επιβατηγός πλοηγός παρθεναγωγείο οχηματαγωγό [= το πλοίο που μεταφέρει οχήματα] νηπιαγωγός

Χρησιμοποίησε τo σύμβολo * πριν και μετά από το αγω, π.χ *αγω*, για να βρεις τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις, καθώς επίσης και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...

Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

• Να κατατάξετε τις παρακάτω ομόρριζες του ρ. ἄγω λέξεις της α.ε. στην κατηγορία που ανήκουν, ανάλογα με αυτό που δηλώνουν

• α. Να γράψετε από μία λέξη της ν.ε. ομόρριζη του ρ. ἄγω που να ανταποκρίνεται στη σημασία των προτάσεων και φράσεων που σας δίνονται β. Να γράψετε την αρχική σημασία των λέξεων κυνηγός, ἀγελὰς και μυσταγωγία, σύμφωνα με την ετυμολογική τους προέλευση.

• Να συμπληρώσετε τους τύπους που λείπουν με λέξεις της ν.ε. ομόρριζες των ρημάτων που δίνονται, σύμφωνα με το συμπληρωμένο παράδειγμα

• Με τη βοήθεια του λεξικού σας να βρείτε την ετυμολογική προέλευση των λέξεων «φορτικός» και «φορτηγός» και να εξηγήσετε τη σημασιολογική διαφορά τους.

Πρόσθετες ασκήσεις

• Να αντιστοιχίσεις τους ορισμούς με την κατάλληλη λέξη
• Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις με τις συνώνυμές τους
• Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις με τις αντώνυμές τους
• Να συμπληρώσεις τα κενά με την κατάλληλη λέξη

Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο

Ασκήσεις μαθητών/τριών

• Σταυρόλεξο για τη λέξη «άγω»
• 1. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη
• 2. Να συμπληρώσετε τα κενά επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη

Πρώτο συνθετικό λέξη κλιτή – ρήμα

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

ασκήσεις

• Να σχηματίσετε σύνθετα επίθετα της α.ε. με τα συνθετικά που δίνονται
• Να αναλύσετε τις παρακάτω λέξεις στα συνθετικά τους μέρη και να δείξετε την αλλαγή του θέματος του ρήματος (ως α΄ συνθετικού), όπου συμβαίνει

Η γραμματική και το συντακτικό της ενότητας:

Υποτακτική ενεστώτα του ρ. εἰμί  

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Η Υποτακτική βαρύτονων ρημάτων,  
Κατέβασε την κλίση της ενεργητικής φωνής του ρ. λύω.

\

α. Γενικά για την υποτακτική

Η υποτακτική έγκλιση χρησιμοποιείται κυρίως στον υποτεταγμένο λόγο (δηλαδή σε δευτερεύουσες προτάσεις) και δείχνει κάτι προσδοκώμενο, δηλαδή κάτι που περιμένουμε να γίνει (π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μάθητε), ή κάτι που επαναλαμβάνεται συνεχώς στο παρόν και στο μέλλον (π.χ. Ἐπειδὰν ἢ πονῶσιν ἢ γυμνάζωνται, γάλακτι πᾶν τὸ σῶμα ἱδροῦσιν).

Η υποτακτική συναντάται και σε κύριες προτάσεις και τότε μπορεί να δηλώνει:

• προτροπή (= εμπρός / ας...), π.χ. Ἴωμεν ἐπὶ τοὺς πολεμίους (= Ας βαδίσουμε εναντίον των εχθρών / ας επιτεθούμε), ή απαγόρευση (= μην...), π.χ. Μὴ ἄλλως (= διαφορετικά) ποιήσῃς.

• απορία (= άραγε να...), π.χ. Εἴπω τὴν ἀλήθειαν;

Υποτακτική έγκλιση διαθέτουν μόνο ο ενεστώτας, ο αόριστος και ο παρακείμενος.

Η υποτακτική στις καταλήξεις παρουσιάζει -η-, -ῃ- και -ω- εκεί όπου η οριστική έγκλιση εμφανίζει -ε-, -ει- και -ο- αντίστοιχα, π.χ. λύωμεν (λύομεν στην οριστική), λύητε (λύετε στην οριστική).

Παίρνει άρνηση μή, π.χ. Λέγω ταῦτα, ἵνα μὴ ἀδικηθῇς.

β. Υποτακτική ενεστώτα και αορίστου ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Υποτακτική ενεστώτα πιστεύ-ω πιστεύ-ῃς πιστεύ-ῃ πιστεύ-ωμεν πιστεύ-ητε πιστεύ-ωσι(ν)

Υποτακτική αορίστου πιστεύ-σ-ω πιστεύ-σ-ῃς πιστεύ-σ-ῃ πιστεύ-σ-ωμεν πιστεύ-σ-ητε πιστεύ-σ-ωσι(ν)

Παρατηρήστε ότι, για να σχηματίσουμε την υποτακτική του αορίστου, προσθέτουμε στο θέμα του τις ίδιες καταλήξεις με αυτές της υποτακτικής ενεστώτα. Η υποτακτική του αορίστου δε δέχεται αύξηση. Δες το βίντεο για τον σχηματισμό της προστακτικής

Παρατήρηση
Για την υποτακτική αορίστου των αφωνόληκτων ρημάτων ισχύουν όσα γνωρίζετε από τον σχηματισμό της οριστικής, δηλ.
ἔπραξα → πράξω,
ἔκοψα → κόψω,
ἔπεισα → πείσω.

Υποτακτική παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων ε.φ.

Η υποτακτική του παρακειμένου των βαρύτονων ρημάτων σχηματίζεται τόσο περιφραστικά (πιο εύχρηστος τύπος) από την ενεργητική μετοχή παρακειμένου του ρήματος και την υποτακτική ενεστώτα του ρ. εἰμί, π.χ. λε-λυκώς, -υῖα, -ὸς ὦ, όσο και μονολεκτικά (σπάνια), π.χ. λελύκ-ω, λελύκ-ῃς κτλ.

Δες το βίντεο για τον σχηματισμό της προστακτικής

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Συγκεντρωτικός πίνακας με την οριστική και την υποτακτική στον ενεστώτα και αόριστο της συναδέλφισσας Βασιλικής Παπαθανασίου

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Ασκήσεις

Σχολικού βιβλίου

(Οι ερωτήσεις 1-5 από την προηγούμενη ενότητα)

1. Να συσχετίσετε τους υπογραμμισμένους τύπους υποτακτικής της ομάδας Α΄ με τις σημασίες τους στην ομάδα Β΄
2. Να γράψετε τα ρήματα στο γ΄ πληθυντικό πρόσωπο του ίδιου χρόνου και της ίδιας έγκλισης κελεύσῃς, τοξεύητε, παύσωμεν
3. Να συμπληρώσετε τη σωστή κατάληξη υποτακτικής στις παρακάτω φράσεις
4. Να μεταφέρετε τους ρηματικούς τύπους στον αόριστο διατηρώντας ίδια την έγκλιση, τον αριθμό και το πρόσωπο
5. Να τοποθετήσετε τα ρήματα στο κατάλληλο πρόσωπο της υποτακτικής του χρόνου που ζητείται
6. Να μεταφέρετε τις παρακάτω υποτακτικές αορίστου και ενεστώτα στον παρακείμενο (περιφραστικά και στα τρία γένη) στον ίδιο αριθμό και στο ίδιο πρόσωπο:
7. Να αντιστοιχίσετε τα ρήματα της στήλης Α΄, με τη γραμματική αναγνώρισή τους στη στήλη Β΄:
8. Να συμπληρώσετε τις προτάσεις με τον κατάλληλο τύπο του ρήματος
9. Να συμπληρώσετε τον κατάλληλο τύπο της υποτακτικής ενεστώτα τον ρ. εἰμί

Πρόσθετες ασκήσεις

1. 1η Άσκηση για την υποτακτική, διάκριση υποτακτικής
2. Να μεταφερθούν οι τύποι της οριστικής στους αντίστοιχους της υποτακτικής
3. Άσκηση για την υποτακτική, σχηματισμός υποτακτικής
4. Άσκηση για την υποτακτική, συμπλήρωση κενών (1η)
5. Άσκηση για την υποτακτική, συμπλήρωση κενών (2η)
6. Άσκηση για την υποτακτική του εἰμί
7. Βρες στο παρακάτω κείμενο τους 11 τύπους της υποτακτικής
8. Να μεταφέρετε στην υποτακτική τους ακόλουθους τύπους, στον ίδιο χρόνο © Βασιλική Παπαθανασίου
9. Να σχηματίσετε την υποτακτική όλων των χρόνων, σύμφωνα με τις υποδείξεις που σας δίνονται. (α') © Βασιλική Παπαθανασίου
10. Να σχηματίσετε την υποτακτική όλων των χρόνων, σύμφωνα με τις υποδείξεις που σας δίνονται. (β') © Βασιλική Παπαθανασίου
11. Άσκηση στην υποτακτική αορίστου © Τεστέμπαση Σοφία

Διαγώνισμα

• Διαγώνισμα στις ενότητες 1-5

Στο παρακάτω απόσπασμα εκθειάζεται η ελεημοσύνη, γιατί μας φέρνει πιο κοντά στον Θεό.

Ὁ Χριστὸς πλούσιος ὤν ἐπτώχευσε, ἵνα καὶ ἡμεῖς τοὺς πτωχοὺς ὡς ἀδελφοὺς τοῦ ἡμετέρου Δημιουργού καὶ κριτοῦ ἐλεήσωμεν. Καὶ τί τῆς φιλοπτωχίας τὸ κέρδος; Ἐν ἡμέρᾷ πονηρᾷ ῥύσεται αὐτὸν ὁ Κύριος. Δηλοῖ δὲ τὴν τῆς κρίσεως ὀδύνας τοῖς ἁμαρτωλοῖς καὶ πόνους ἐπιφέρουσαν. Ῥύσεται φῶς τοὺς φιλοπτώχους ὁ Κύριος. Χρεωστεῖ γὰρ αὐτοῖς φιλανθρωπίαν, ὡς αὐτὸς τὴν ἐλεημοσύνην παρ’ αὐτοῖς δανεισάμενος· καὶ διὰ μὲν τοῦ Σολομώντος εἰπὼν· Ὁ ἐλεῶν πτωχὸν δανείζει Θεόν.

Ἀθανάσιος ὁ Μέγας, 27.196.29-38ς ὁ Μέγας, 27.196.29-38

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

Ερωτήσεις

1. Ποιο είναι το όφελος από την ελεημοσύνη, σύμφωνα με το παραπάνω απόσπασμα;

2. Πώς αντιλαμβάνεστε την πνευματική και κοινωνική διάσταση της ελεημοσύνης με τη βοήθεια των πασμάτων του Μεγάλου Αθανασίου και του Ιωάννου του Χρυσοστόμου;

3. Ποια μορφή θα έπαιρναν οι ανθρώπινες κοινωνίες, κατά τη γνώμη σας, αν τα μέλη τους χαρακτηρίζονταν από την αρετή της ελεημοσύνης;