Διόδωρος Σικελιώτης, Βιβλιοθήκη 10.4.3-6Παράδειγμα στενής φιλίας υπήρξε και εκείνη που συνέδεε τον Θησέα με τον βασιλιά των Λαπιθών Πειρίθου.
Στην εικόνα ο Θησέας απάγει τη βασίλισσα των Αμαζόνων, ενώ ο Πειρίθους φυλάει τα νώτα τους.
(Αγγειογράφος Μύσων, 500-490 π.Χ., Παρίσι, Μουσείο του Λούβρου).
Διδακτικές ώρες: 4
Διδακτικοί στόχοι
1. Να κατανοήσουν την αξία της φιλίας στις ανθρώπινες σχέσεις.
2. Να κατανοήσουν οι μαθητές/τριες τις ιδιαίτερες μορφές του απαρεμφάτου και της μετοχής και της ξεχωριστής λειτουργίας στους στην α.ε. γλώσσα.
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 98 σχ. βιβλίου)
- Οι μαθητές/τριες μπορούν με τη χρήση των ερμηνευτικών και γλωσσικών σχολίων να προσπελάσουν νοηματικά το κείμενο.
- Συζητούν με τη βοήθεια και των ερωτήσεων του σχ. βιβλίου τις ιδέες του κειμένου.
- Είναι δυνατόν να αξιοποιηθεί για συζήτηση το ρητό για τη φιλία στη σελ. 105.
Σημ. Το κείμενο της ενότητας 12 δε διδάσκεται.
1. Λεξιλογικός πίνακας
Διδάσκεται κανονικά.
2. Ετυμολογικά.
Δε διδάσκεται.
3. Σύνταξη.
- Διδάσκουμε τα είδη των προτάσεων, χωρίς να επιμείνουμε ιδιαίτερα (ενότητα 12η, σελ. 96). Επισημαίνονται οι ομοιότητες στη ν.ε. γλώσσα.
- Αναφερόμαστε στη συντακτική λειτουργία του απαρεμφάτου και της μετοχής στην πρόταση, χωρίς να υπεισέλθουμε σε ανάλυση (ενότητα 13η , σελ. 103-104).
4. Γραμματική.
- Διδάσκουμε την ιδιαιτερότητα της μορφής του απαρεμφάτου και της μετοχής σε σχέση με τη ν.ε. γλώσσα.
- Εξηγούμε την απουσία του απαρεμφάτου στη ν.ε. γλώσσα και τις επιβιώσεις του (π.χ.το δούναι και το λαβείν κ.λπ.)
- Εξοικειώνονται οι μαθητές και μαθήτριες να αναγνωρίζουν μέσα στο κείμενο τους τύπους των χρόνων της οριστικής ενερ. φωνής του απαρεμφάτου και της μετοχής.
Ασκήσεις
Σελ. 100: 1-4, 1,2.
Σελ. 105: 1-3, 6
Λίγα λόγια για το κείμενο
Σύμφωνα με όσα μας λέει ο Διόδωρος, οι μαθητές του Πυθαγόρα ήταν πολύ δεμένοι μεταξύ τους· ενδιαφέρονταν ο ένας για τον άλλο και αλληλοβοηθιούνταν στις δύσκολες στιγμές. Παράδειγμα τέτοιας συμπεριφοράς είναι και οι δύο φίλοι του σημερινού κειμένου, ο Δάμωνας και ο Φιντίας.
Όταν ο Φιντίας φυλακίστηκε από τον τύραννο των Συρακουσών Διονύσιο, ο Δάμωνας πήρε τη θέση του, για να αποτελειώσει ο Φιντίας κάποιες υποχρεώσεις του, ενώ υπήρχε ο κίνδυνος να τιμωρηθεί ο ίδιος ο Δάμωνας στη θέση του φίλου του.
Την τελευταία στιγμή όμως, ήρθε ο Φιντίας και τότε...
Άλλοι ονομαστοί φίλοι ήταν ο Θησέας και ο Πειρίθους ή ο Αχιλλέας και ο Πάτροκλος.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης (1ος αι. π.Χ.) στο έργο του Βιβλιοθήκη, που αριθμούσε σαράντα βιβλία, αλλά δε σώζεται ολόκληρο, συνδυάζει πολλές και ποικίλες πηγές, για να παρουσιάσει παράλληλα την ελληνική και τη ρωμαϊκή ιστορία. Απευθύνεται στο ευρύτερο κοινό, γι’ αυτό και περιλαμβάνει στο έργο του υλικό ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, που δε στηρίζεται απαραίτητα σε ιστορικές μαρτυρίες. Το περιστατικό με τον Δάμωνα και τον Φιντία που ακολουθεί είναι χαρακτηριστικό του υλικού που περιέχει η Βιβλιοθήκη.
Ο Ηρακλής και ο πιστός σύντροφός του Ιόλαος επάνω σε τέθριππο άρμα (520-510 π.Χ., Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθήνας)
Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ, μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, ᾐτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητήν τῶν φίλων ἕνα. Τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι φίλος ὅς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτήν ἄντ' ἐκείνου παραδώσει, προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας, Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον, ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγενήθη. Τινὲς μέν οὖν ἐπῄνουν τὴν ὑπερβολήν τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας, τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον. Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν, καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας. Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε. Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι.
Ερμηνευτικά σχόλια
Διονυσίου τυραννοῦντος: Πρόκειται για τον τύραννο των Συρακουσών Διονύσιο τον Πρεσβύτερο (430-367 π.Χ.) ή τον Νεότερο (γεννήθηκε γύρω στο 397 π.Χ.), καθώς ο ακριβής χρονικός προσδιορισμός του περιστατικού είναι αδύνατος.
Φιντίας τις Πυθαγόρειος: Φιλόσοφος από τις Συρακούσες, οπαδός του Πυθαγόρα. Ο Πυθαγόρας από τη Σάμο (περ. 569-475 π.Χ.) υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους μαθηματικούς της αρχαιότητας. Πίστευε ότι οι αριθμοί είναι η αρχή των όντων, πως μόνο ό,τι προσδιορίζεται αριθμητικά είναι υπαρκτό· θεωρούσε επίσης ότι η αρμονία που επικρατεί στο σύμπαν είναι η ίδια αρμονία που διέπει τις σχέσεις των αριθμών. Η διδασκαλία του συνδύαζε την επιστήμη με τη θρησκεία και περιείχε μυστικιστικά στοιχεία. Καθώς δεν έχουν σωθεί γραπτά του, ήδη από την αρχαιότητα είχε αναπτυχθεί έντονη μυθοπλασία γύρω από το πρόσωπό του.
Δάμων: Πυθαγόρειος φιλόσοφος του 4ου αι. π.Χ. από τις Συρακούσες. Η ιστορία των δύο φίλων, που παραδίδεται σε πολλές παραλλαγές, δεν είναι βέβαιο ότι απηχεί την ιστορική πραγματικότητα. Είναι μάλλον ανεκδοτολογικού χαρακτήρα, οπωσδήποτε όμως αντανακλά τον στενό δεσμό που συνέδεε τους πυθαγορείους μεταξύ τους.
Ερωτήσεις
1. Για ποιον είχε καταδικαστεί ο Φιντίας από τον Διονύσιο των Συρακουσών;
2. Ποια χάρη ζήτησε ο Φιντίας πριν από την εκτέλεση της ποινής του; Ποια εγγύηση έδωσε για την επιστροφή του;
3. Πώς αντέδρασε η κοινή γνώμη στην προσφορά του Δάμωνα;
4. Ποια ήταν η αντίδραση του Διονυσίου, όταν διαπίστωσε τη συγκινητική φιλία που συνέδεε τον Δάμωνα και τον Φιντία και τη συναίσθηση καθήκοντος που διέκρινε τους πυθαγορείους; Γνωρίζετε άλλα χαρακτηριστικά παραδείγματα πιστών φίλων;
Χαρακτηριστικά παραδείγματα πιστών φίλων
• Για τον Διόδωρο τον Σικελιώτη
Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:
• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση
• Bασικό λεξικό της αρχαίας
• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott
• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο
• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων
Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο ιστοριογράφος Διόδωρος Σικελιώτης γεννήθηκε στο Αγύριο της Σικελίας γύρω στο 90 π.Χ. Υλικό για τον βίο του αντλούμε από το ίδιο το έργο του. Έτσι, πληροφορούμαστε ότι επισκέφθηκε την Αίγυπτο για σπουδές κατά την 180ή Ολυμπιάδα (60-56 π.Χ.). Εκτός από την ελληνική γλώσσα γνώριζε και τη λατινική, και έτσι μπόρεσε να συλλέξει πολύτιμο υλικό για το έργο του μελετώντας αρχεία στις βιβλιοθήκες της Ρώμης.
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
μ Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος
μ ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ,
μ προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας,
μ Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον,
μ τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον.
μ Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν,
μ καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας.
μ Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως
μ Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος
μ καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας
μ τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι.
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
| Διονυσίου τυραννοῦντος Φιντίας τις Πυθαγόρειος | |
| ἐπιβεβουλευκὼς τῷ τυράννῳ, | |
| μέλλων δὲ τῆς τιμωρίας τυγχάνειν, | |
| ᾐτήσατο παρὰ τοῦ Διονυσίου χρόνον | |
| εἰς τὸ πρότερον ἅ βούλεται διοικῆσαι 1 | |
| δώσειν δ’ ἔφησεν ἐγγυητήν τῶν φίλων ἕνα. | |
| Τοῦ δὲ δυνάστου θαυμάσαντος, εἰ τοιοῦτός ἐστι φίλος | |
| ὅς ἑαυτὸν εἰς τὴν εἱρκτήν ἄντ' ἐκείνου παραδώσει, | |
| προεκαλέσατό τινα τῶν γνωρίμων ὁ Φιντίας, | |
| Δάμωνα ὄνομα, Πυθαγόρειον φιλόσοφον, | |
| ὅς ἔγγυος εὐθὺς ἐγενήθη. | |
| Τινὲς μέν οὖν ἐπῄνουν τὴν ὑπερβολήν | |
| τῆς πρὸς τοὺς φίλους εὐνοίας, | |
| τινὲς δὲ τοῦ ἐγγύου προπέτειαν καὶ μανίαν κατεγίνωσκον. | |
| Πρὸς δὲ τὴν τεταγμένην ὥραν ἅπας ὁ δῆμος συνέδραμεν, | |
| καραδοκῶν εἰ φυλάξει τὴν πίστιν Φιντίας. | |
| Ἤδη δὲ τῆς ὥρας συγκλειούσης Φιντίας ἀνελπίστως | |
| ἐπὶ τῆς ἐσχάτης τοῦ χρόνου ῥοπῆς δρομαῖος ἦλθε. | |
| Θαυμάσας οὖν ὁ Διονύσιος | |
| ἀπέλυσεν τῆς τιμωρίας τὸν ἐγκαλούμενον | |
| καὶ παρεκάλεσε τοὺς ἄνδρας | |
| τρίτον ἑαυτὸν εἰς τὴν φιλίαν προσλαβέσθαι. |
Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια πειραματική προσπάθεια παρουσίασης του κειμένου κατά «νοηματικά κῶλα».
Για τις καλοδεχούμενες παρατηρήσεις σας πατήστε εδώ.
Για κινητό ή τάμπλετ δείτε το κείμενο εδώ
Λεξιλογικός Πίνακας
ὁ τύραννος [= ο απόλυτος άρχων στο πολίτευμα της τυραννίδας]
θ. τυρανν-
[στο κείμενο συναντήσατε τους τύπους τυραννοῦντος και τυράννῳ]
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:
| Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική | Νέα Ελληνική | ||
 |
 |
τυραννῶ τυραννία ἡ τυραννίς (-ιδα) τυραννικός |
τυραννίσκος [= ο μικρής αξίας
τύραννος] τυράννισμα |
 |
τυραννοκτόνος ἡ τυραννοκτονία |
ο τυραννόσαυρος [= είδος σαρκοβόρου δεινοσαύρου |
Χρησιμοποίησε το * πριν ή μετά από το τυρανν, π.χ *τυρανν*, για να βρεις τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις, καθώς και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...
Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
Πρόσθετες ασκήσεις
Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο
Η γραμματική και το συντακτικό της ενότητας:
για το απαρέμφατο
,
για το ειδικό και τελικό απαρέμφατο
,
για τη μετοχή
για την κλίση των μετοχών
για τα είδη της μετοχής: επιθετική, κατηγορηματική, επιρρηματική
Κατέβασε την κλίση της ενεργητικής φωνής του ρ. λύω.
Γ1. Γραμματική
Απαρέμφατα και μετοχές ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων
Εκτός από τις εγκλίσεις, το ρήμα σχηματίζει δύο ονοματικούς τύπους, το απαρέμφατο και τη μετοχή.
α. Το απαρέμφατο
Το απαρέμφατο λέγεται έτσι, γιατί η κατάληξή του δε δηλώνει συγκεκριμένο πρόσωπο του λόγου (στερητικό ἀ- + παρεμφαίνω).
Είναι άκλιτος ρηματικός τύπος που, όταν είναι έναρθρο, ισοδυναμεί με αφηρημένο ουσιαστικό (βλ. παρακάτω στη Σύνταξη).
• Καταλήξεις απαρεμφάτων βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή
| ενεστώτας | μέλλοντας | αόριστος | παρακείμενος | |||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| φωνηεντόληκτα | -ειν | τοξεύειν | -σειν | τοξεύσειν | -σαι | τοξεῦσαι | -κέναι | τετοξευκέναι |
| ουρανικόληκτα | -ειν | πράττειν | -ξειν | πράξειν | -ξαι | πρᾶξαι | -χέναι | πεπραχέναι |
| χειλικόληκτα | -ειν | γράφειν | -ψειν | γράψειν | -ψαι | γράψαι | -φέναι | γεγραφέναι |
| οδοντικόληκτα | -ειν | πείθειν | -σειν | πείσειν | -σαι | πεῖσαι | -κέναι | πεπεικέναι |
Παρατηρήσεις
1.
Το απαρέμφατο του αορίστου δεν παίρνει αύξηση (όπως και οι εγκλίσεις του ίδιου χρόνου πλην της οριστικής).
2. Το απαρέμφατο του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. βε-βουλευκέναι, τε-θαυμακέναι, ἐ-σκευακέναι.
3. Το απαρέμφατο ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: εἶναι.
β. Η μετοχή
Η μετοχή είναι ρηματικό επίθετο που παρουσιάζει τρία γένη και αντίστοιχα τρεις καταλήξεις (τριγενές και τρικατάληκτο).
• Καταλήξεις μετοχών βαρύτονων ρημάτων στην ενεργητική φωνή
| ενεστώτας | μέλλοντας | αόριστος | παρακείμενος | |
|---|---|---|---|---|
| φωνηεντόληκτα | -ων, -ουσα, -ον ὁ τοξεύ-ων ἡ τοξεύ-ουσα τὸ τοξεῦ-ον |
-σων, -σουσα, -σον ὁ τοξεύ-σων ἡ τοξεύ-σουσα τὸ τοξεῦ-σον |
-σας, -σασα, -σαν ὁ τοξεύ-σας ἡ τοξεύ-σασα τὸ τοξεῦ-σαν |
-κώς, -κυῖα, -κός ὁ τετοξευ-κώς ἡ τετοξευ-κυῖα τὸ τετοξευ-κός |
| ουρανικόληκτα | -ων, -ουσα, -ον ὁ πράττων ἡ πράττουσα τὸ πρᾶττον |
-ξων, -ξουσα, -ξον ὁ πράξων ἡ πράξουσα τὸ πρᾶξον |
-ξας, -ξασα, -ξαν ὁ πράξας ἡ πράξασα τὸ πρᾶξαν |
-χώς, -χυῖα, -χός ὁ πεπραχώς ἡ πεπραχυῖα τὸ πεπραχός |
| χειλικόληκτα | -ων, -ουσα, -ον ὁ γράφων ἡ γράφουσα τὸ γράφον |
-ψων, -ψουσα, -ψον ὁ γράψων ἡ γράψουσα τὸ γράψον |
-ψας, -ψασα, -ψαν ὁ γράψας ἡ γράψασα τὸ γράψαν |
-φώς, -φυῖα, -φός ὁ γεγραφώς ἡ γεγραφυῖα τὸ γεγραφός |
| οδοντικόληκτα | -ων, -ουσα, -ον ὁ πείθων ἡ πείθουσα τὸ πεῖθον |
-σων, -σουσα, -σον ὁ πείσων ἡ πείσουσα τὸ πεῖσον |
-σας, -σασα, -σαν ὁ πείσας ἡ πείσασα τὸ πεῖσαν |
-κώς, -κυῖα, -κός ὁ πεπεικώς ἡ πεπεικυῖα τὸ πεπεικός |
Παρατηρήσεις
1.Η μετοχή του αορίστου δεν παίρνει αύξηση.
2. Η μετοχή του παρακειμένου διατηρεί τον αναδιπλασιασμό, π.χ. ὁ ἐσκευακώς, ἡ ἐσκευακυῖα, τὸ ἐσκευακός.
3. Η μετοχή ενεστώτα του ρ. εἰμὶ είναι: ὤν, οὖσα, ὄν.
4. Το αρσενικό και ουδέτερο γένος των μετοχών όλων των χρόνων της ενεργητικής φωνής κλίνονται σύμφωνα με τη γ΄ κλίση, ενώ το θηλυκό σύμφωνα με τα θηλυκά σε -α της α΄ κλίσης. Επιπλέον, το θηλυκό στη γενική του πληθυντικού τονίζεται πάντοτε στη λήγουσα, π.χ. τῶν λυουσῶν, τῶν λυσουσῶν, τῶν λυσασῶν, τῶν λελυκυιῶν.
Γ2. Σύνταξη
1. Το απαρέμφατο
Η ονοματική φύση του απαρεμφάτου φαίνεται από το ότι μπορεί να έχει άρθρο (ουδετέρου γένους, ενικού αριθμού) σε όλες τις πτώσεις, π.χ. τὸ πράττειν, τοῦ πράττειν. Λέγεται τότε έναρθρο απαρέμφατο και παρουσιάζει τις συντακτικές χρήσεις ενός ουσιαστικού (δέχεται άρνηση μή), π.χ.
Τὸ λακωνίζειν ἐστὶ φιλοσοφεῖν
(το έναρθρο απαρέμφατο τὸ λακωνίζειν
είναι υποκείμενο του ρήματος ἐστί).
Το άναρθρο απαρέμφατο (ειδικό και τελικό) είναι πιο συχνό και έχει πολλές συντακτικές χρήσεις, οι κυριότερες από τις οποίες είναι: αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα και υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα ή απρόσωπες εκφράσεις.
| Είδος | ||
|---|---|---|
| άναρθρο απαρέμφατο | Ειδικό: • μεταφράζεται με τις λέξεις «ότι», «πως», • εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν: λέω, νομίζω, γνωρίζω, αντιλαμβάνομαι κ.ά., • δέχεται άρνηση οὐ: Ἐκείνους λύειν φημὶ τὴν εἰρήνην. (=Λέω ότι εκείνοι καταπατούν την ειρήνη.) |
Τελικό: • μεταφράζεται με τη λέξη «να», • εξαρτάται από ρήματα που σημαίνουν: θέλω, μπορώ, προτρέπω, απαγορεύω κ.ά., • δέχεται άρνηση μή: Τὰς συνθήκας λύειν ἐπιχειροῦσιν. (=Προσπαθούν να καταπατήσουν τις συμφωνίες.) |
| Βασικές συντακτικές χρήσεις | ||
• Αντικείμενο σε προσωπικά ρήματα, δηλ. ρήματα που κλίνονται σε όλα τα πρόσωπα και έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα, π.χ. Ἔφησε δώσειν ἐγγυητὴν ἕνα τῶν φίλων.  • Υποκείμενο σε απρόσωπα ρήματα, δηλ. ρήματα που απαντούν μόνο στο γ΄ εν. πρόσωπο και δεν έχουν ως υποκείμενο κάποιο πρόσωπο, ζώο ή πράγμα. Είναι παρόμοια με τα ν.ε. «πρέπει», «λέγεται», «ενδέχεται» κ.ά.· συνηθέστερα στην α.ε. είναι τα δεῖ, χρή (= πρέπει), προσήκει (= αρμόζει). Την ίδια συντακτική θέση παίρνει το απαρέμφατο και με απρόσωπες εκφράσεις, δηλ. φράσεις που αποτελούνται από ένα επίθετο ή ένα επίρρημα και το γ΄ ενικό πρόσωπο των ρημάτων εἰμὶ και ἔχω, π.χ. δίκαιόν ἐστι (= είναι δίκαιο / είναι σωστό), καλόν ἐστι (= είναι όμορφο / είναι καλό), καλῶς ἔχει (= καλόν ἐστι), π.χ. Προσήκει ὑμῖν τοὺς προγόνους μιμεῖσθαι. Δίκαιόν ἐστιν ὑπὲρ μεγάλων ἐγκλημάτων δεινὰς ποιεῖσθαι τὰς τιμωρίας.
|
||
2. Η μετοχή
Οι μετοχές, ανάλογα με τη συντακτική τους λειτουργία, διακρίνονται σε τρεις κατηγορίες: επιθετικές, κατηγορηματικές, επιρρηματικές.
| Επιθετική
|
Κατηγορηματική
|
|---|---|
|
Μεταφράζεται ως αναφορική πρόταση με τις λέξεις «που», «ο οποίος». Συνήθως είναι έναρθρη. Συντακτικά καταλαμβάνει θέσεις ουσιαστικών και επιθέτων, π.χ. Ὁ φεύγων πόνους φεύγει τιμάς (= αυτός που αποφεύγει τους κόπους αποφεύγει και τις τιμές). |
Μεταφράζεται με τις λέξεις «να», «ότι» και (σπανιότερα, όταν εξαρτάται από ρήμα ψυχικού πάθους) «που». Εξαρτάται συνήθως από ρ. συνδετικά, γνωστικά, αισθητικά, έναρξης, λήξης, ψυχικού πάθους, π.χ. Ἐμοὶ χαρίζου ἀποκρινόμενος (= Κάνε μου τη χάρη να μου απαντήσεις). |
|
Επιρρηματική
|
|
|
Λειτουργεί ως επίρρημα. Μπορεί να είναι:
|
|
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
Πρόσθετες ασκήσεις
Διαγωνίσματα
Στον λόγο του Ισοκράτη Πρὸς Δημόνικον –που θεωρείται από τους φιλολόγους νόθος– βρίσκουμε ποικίλες συμβουλές για το πώς πρέπει να ζει ο άνθρωπος. Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας συμβουλεύει τον Δημόνικο για τα κριτήρια με τα οποία πρέπει να αξιολογεί τους πραγματικούς φίλους.
Δοκίμαζε τοὺς φίλους ἔκ τε τῆς περὶ τὸν βίον ἀτυχίας καὶ τῆς ἐν τοῖς κινδύνοις κοινωνίας· τὸ μὲν γὰρ χρυσίον ἐν τῷ πυρὶ βασανίζομεν, τοὺς δὲ φίλους ἐν ταῖς ἀτυχίαις διαγιγνώσκομεν. Οὕτως ἄριστα χρήσει τοῖς φίλοις, ἐὰν μὴ προσμένῃς τὰς παρ’ ἐκείνων δεήσεις, ἀλλ’ αὐτεπάγγελτος αὐτοῖς ἐν τοῖς καιροῖς βοηθῇς.
Ἰσοκράτης, Πρὸς Δημόνικος 25-26
| Γλωσσικά σχόλια | |
| ἐκ τῆς ἐν τοῖς κινδύνοις κοινωνίας | από τη συμμετοχή στους κινδύνους |
| ἐν τῷ πυρὶ βασανίζομεν | στη φωτιά δοκιμάζουμε |
| διαγιγνώσκομεν | διακρίνουμε, διαπιστώνουμε |
| χρήσει (οριστ. μέλλ. ρ. χρήομαι, χρῶμαι) τοῖς φίλοις | θα συμπεριφέρεσαι στους φίλους, θα αντιμετωπίζεις |
| τὰς παρ' ἐκείνων δεήσεις | τα παρακάλια τους |
| αὐτεπάγγελτος | αυθόρμητα, με δική σου πρωτοβουλία |
Μετάφραση
Δοκίμαζε τους φίλους και από τις ατυχίες στη ζωή και από τη συμμετοχή στους κινδύνους· γιατί το χρυσάφι το δοκιμάζουμε στη φωτιά, τους φίλους όμως τους διακρίνουμε στις ατυχίες. Τόσο άριστα θα συμπεριφέρεσαι στους φίλους αν δεν περιμένεις τις παρακλήσεις τους αλλά αν τους βοηθάς αυθόρμητα σ' αυτούς τους καιρούς.
Ερωτήσεις
1. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του πραγματικού φίλου κατά τον Ισοκράτη;
2. Ποια από τα χαρακτηριστικά που περιγράφονται στο παραπάνω απόσπασμα απαντούν στο κείμενο της Ενότητας;
Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.
1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.
2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.
2α. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C
3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.
4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.
Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.