Δημητρακάκης Κων/νος M. ed.

Η λειτουργία των Τμημάτων Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης.

Η περίπτωση της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης στην Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας. 

Δημητρακάκης  Κων/νος, Med,

Προϊστάμενος Τμήματος  Επιστ/κής  &  Παιδ/κής Καθ/σης Π.Ε.  Στερεάς  Ελλάδας

Λαμία, Ελλάδα

Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.  

Δήμητρα Τσώνη, εκπαιδευτικός,

Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης

Στερεάς Ελλάδας

 Πανελλήνιο συνέδριο ΠΕΕ με διεθνή συμμετοχή.

Αλεξανδρούπολη 28-30/10/04.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ:

Με το νόμο 2986/2002 (Φ.Ε.Κ 24/13-2-2002) αποφασίζεται μεταξύ άλλων η οργάνωση των περιφερειακών υπηρεσιών της Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, στις οποίες υπάγονται οι Σχολικοί Σύμβουλοι Προσχολικής Αγωγής, Δημοτικής Εκπαίδευσης, Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και Ειδικής Αγωγής. 

Στο άρθρο 2 του ίδιου νόμου ορίζεται επίσης ότι «Κάθε Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης περιλαμβάνει τα τμήματα:  α) Διοίκησης, β) Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης,  γ) Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Τα Τμήματα Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης της Περιφερειακής Διεύθυνσης Εκπαίδευσης εποπτεύουν, συντονίζουν, παρακολουθούν και αξιολογούν το έργο των Σχολικών Συμβούλων της οικείας βαθμίδας που έχουν έδρα εντός των ορίων της Περιφερειακής Διεύθυνσης».

Από τα παραπάνω συνάγεται το συμπέρασμα ότι η εποπτεία και η καθοδήγηση των Σχολικών Συμβούλων (ΣΣ) ανατίθενται στα Τμήματα της Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης. Ιστορικά, αντίστοιχος θεσμός θεσπίστηκε το 1970 με το Ν. Δ. 651/70, το οποίο προέβλεπε 15 ¨Ανώτερες Εκπαιδευτικές Περιφέρειες¨, των οποίων προΐστατο ο ¨Εκπαιδευτικός Σύμβουλος¨ ο οποίος με τους ¨Γενικούς Επιθεωρητές Δημοτικής και Μέσης Εκπαίδευσης¨ ασκούσαν τη διοίκηση και εποπτεία της εκπαίδευσης. Με την πτώση της δικτατορίας και την ίδρυση του ΚΕΜΕ το 1975 στις ¨Ανώτερες  αυτές Εκπαιδευτικές Περιφέρειες¨ τέθηκαν επικεφαλής οι επόπτες, των οποίων τα καθήκοντα και οι αρμοδιότητες καθορίζονταν  επακριβώς με το Π.Δ. 51/1977 που βασίστηκε στο Ν. 309/1976  και οι οποίοι καταργήθηκαν με σχετικό νόμο, από την κυβέρνηση του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Ότι αφορά την σημερινή πραγματικότητα, τον ρόλο των εποπτών ανέλαβαν με τον πρόσφατο νόμο οι Προϊστάμενοι των Τμημάτων της Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, έχοντας ως πλαίσιο  λειτουργίας όπως διευκρινίζεται και στο παραπάνω άρθρο, αντίστοιχα  καθήκοντα εποπτείας και καθοδήγησης.

Σε ότι αφορά την ποιότητα της σχολικής εκπαίδευσης και σύμφωνα με την έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κάθε εκπαιδευτικό σύστημα θα πρέπει να απαιτεί οργάνωση και αξιολόγηση. Η αξιολόγηση εξυπηρετεί ουσιαστικούς σκοπούς, μιας και αφενός προσφέρει διαγνωστικές, εκπαιδευτικού χαρακτήρα, πληροφορίες στα διευθυντικά στελέχη του συστήματος και όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, αφετέρου δε εξακριβώνει αν το εκπαιδευτικό σύστημα ανταποκρίνεται στους στόχους που έχουν τεθεί, παρέχοντας τη βάση για τον αναπτυξιακό σχεδιασμό και τη βελτίωση της λειτουργίας των σχολείων, (Ευρωπ.  Επιτροπή 2000, σελ. 44).

Το θέμα της εποπτείας του εκπαιδευτικού έργου, ιδιαίτερα στον χώρο της ελληνικής εκπαίδευσης, αποτέλεσε και αποτελεί έως σήμερα ένα ιδιαιτέρως αμφιλεγόμενο ζήτημα, που προκαλεί έντονες αντιπαραθέσεις, διότι συνδέεται με την αξιολόγηση των εκπαιδευτικών. Και αν μια τέτοια διάσταση που αφορά την ευρύτερη μάζα των εκπαιδευτικών ορίζεται ως προβληματική, αντιλαμβάνεται κανείς πόσο σύνθετα μπορεί να είναι τα πράγματα για την αξιολόγηση των αξιολογητών, που δεν είναι άλλοι από τους Σχολικούς Συμβούλους (Σ.Σ.), τους αντικαταστάτες δηλαδή του καταδικασμένου στην συνείδηση των εκπαιδευτικών για τον σκοπό αυτό, επιθεωρητή. (Ν. 1304/1982, ΦΕΚ 144, τ. Α?).

Μια άτυπη αξιολόγηση του έργου του Σ.Σ. από το ?81 και μετά επιτυγχάνεται με την ετήσια έκθεση ? αξιολόγηση του συνολικού έργου κάθε σχολικής περιφέρειας που ο ίδιος ο Σ.Σ. υποβάλλει προς το Π.Ι. στο τέλος της σχολικής χρονιάς, σύμφωνα με την παρ. 13 του Π.Δ. 214/84. Τα αποτελέσματα μιας τέτοιας μορφής αξιολόγησης είναι συζητήσιμα, καθότι η γενικότερη αποτίμηση αυτής της έκθεσης κατάντησε τα τελευταία χρόνια μια τυπική διαδικασία, μιας και τίθενται ζητήματα σκοπιμότητας, αξιοπιστίας και επιστημονικής εγκυρότητας του ίδιου τους του περιεχόμενου (Καβούρη Π.,1997). Στην ελληνική βιβλιογραφία ελάχιστες  είναι οι σχετικές μελέτες και οι περισσότερες από αυτές έχουν έναν περιγραφικό και περιπτωσιακό χαρακτήρα. Πολλοί ερευνητές τονίζουν, παρά την ύπαρξη του αντίστοιχου θεσμικού πλαισίου, την απουσία επαρκούς επιστημονικής έρευνας που αφορά στο εποπτικό έργο του Σ.Σ. αλλά και στον τρόπο άσκησης αυτού. (Γιοκαρίνης Κ., 2000) και (Καβούρη Π.,1997). Μια πρώτη  επίσημη αξιολογική προσπάθεια προς την κατεύθυνση αυτή εμφανίζεται από το Π.Ι., κατά το σχ. έτος 1999-2000. Ήταν μια προσπάθεια όμως που δεν επικεντρωνόταν στο ίδιο το έργο των Σ.Σ., αλλά στο πλαίσιο του αιτήματος για εξορθολογισμό της ύλης και εισαγωγή της διαθεματικής προσέγγισης στην εκπαιδευτική διαδικασία. Το Τμήμα Αξιολόγησης του Π.Ι. αναζήτησε, μέσα από τις ετήσιες εκθέσεις σχολικών συμβούλων, διαπιστώσεις, σχόλια και προτάσεις για τα ισχύοντα Προγράμματα Σπουδών και για τα βιβλία.

Επιχειρώντας λοιπόν μια ¨ενδοσκόπηση¨ στο είδος και την φύση των δραστηριοτήτων του Σ.Σ. διαπιστώνονται εγγενείς δυσκολίες, αφού σε σχετικά πρόσφατη έρευνα της Καβούρη, το 70% των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών δηλώνουν αδυναμία να προσδιορίσουν ποια είναι τα καθήκοντα των Σ.Σ. αλλά και με ποιο τρόπο αυτά θα πρέπει να εκτελούνται (Καβούρη Π.,1997).

Ύστερα από όλα αυτά εξάγεται με ασφάλεια το συμπέρασμα ότι γίνεται λόγος για αξιολόγηση ενός έργου, με την εποπτεία και την καθοδήγηση του οποίου κανείς μέχρι τώρα δεν ασχολήθηκε ιδιαίτερα συστηματικά, με αποτέλεσμα να υπάρχει αντικειμενική αδυναμία εξαγωγής έγκυρων και αξιόπιστων αποτελεσμάτων. Μια από τις πολλές ερμηνείες ανιχνεύεται στο γεγονός ότι ο θεσμός του Σ.Σ., παρά την εικοσαετή και πλέον παρουσία στην ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, δεν έχει αποκτήσει μια σταθερή αλλά και αναγνωρίσιμη από όλους ταυτότητα. Η ευθύνη, βεβαίως, δεν ανήκει στον ίδιο, αλλά διαχρονικά στην εκπαιδευτική πολιτική που δεν φρόντισε να στηρίξει, να θωρακίσει αλλά και να εκσυγχρονίσει θεσμικά τον ελλειμματικό από πλευράς αποτελεσματικότητας θεσμό, απονέμοντας ουσιαστικές και αποφασιστικές αρμοδιότητες (Κοτσιώνης Π., 1994, Σαϊτης Χ., 2002).

Αναφορικά με το νεοϊδρυθέντα Τμήματα Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης εγείρονται εύλογα ερωτηματικά σχετικά με το επιτελούμενο έργο τους, αλλά και με τα προσδοκώμενα αποτελέσματα, μιας και ως νεοσύστατος θεσμός καλλιεργεί αυξημένες προσδοκίες. Τα ερωτήματα που τίθενται στην παρούσα μελέτη και σχετίζονται με το Τμήμα της Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης  Π.Ε. της Περιφερειακής Διεύθυνσης Στερεάς Ελλάδας, είναι:

? Ποια η σημασία του θεσμού για τα εκπαιδευτικά δρώμενα της Περιφέρειας;

? Υποστηρίχθηκε και με ποιο τρόπο το έργο των Σχολικών Συμβούλων;

? Συνέβαλε και σε ποιο βαθμό η όλη δραστηριότητα του Τμήματος στην δημιουργία ενός μοντέλου οργάνωσης  εποπτείας και καθοδήγησης;

Σκοπός λοιπόν της μελέτης αυτής είναι με άλλα λόγια η παρουσίαση του μοντέλου οργάνωσης και λειτουργίας του Τμήματος Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π.Ε. Στερεάς Ελλάδας, με απώτερο στόχο την συμβολή του στην διερεύνηση του πεδίου της άσκησης του εποπτικού και καθοδηγητικού του έργου. Πρόκειται για μια παρέμβαση που φέρει τα χαρακτηριστικά μιας συστηματικής διαδικασίας σχεδιασμού και οργάνωσης, καθοδήγησης αλλά και παρακολούθησης του έργου των Σ.Σ.  μέσα από την οπτική της βελτίωσης του ίδιου του έργου τους, δίνοντας τον χαρακτήρα μιας παιδαγωγικής και διδακτικής προσέγγισης.

Η εργασία μας φιλοδοξεί να προσδώσει επιστημονική οντότητα στο παρεχόμενο έργο του Τμήματος, με την αύξηση και διεύρυνση της γνώσης των εκπαιδευτικών δεδομένων της Περιφέρειας, καθώς και με τον προσδιορισμό διαδικασιών και παραμέτρων για μια διαρκή ανάλυση του έργου των Σ.Σ., μέσα από ένα πρίσμα  οικονομικού ορθολογισμού και διαμόρφωσης μιας εκπαιδευτικής κουλτούρας που αποσκοπεί στην βελτίωση και στην ενίσχυση του ρόλου και της αποτελεσματικότητας του Σ.Σ. (Παμουκτσόγλου Α., σ. 19 -26, 2003).

Η αξιολόγηση του έργου του Τμήματος αποτελεί μια «διαδικασία αποτίμησης της ποιότητας της παρεχόμενης εκπαίδευσης και του βαθμού υλοποίησης των σκοπών και των στόχων της» (Ν. 2525/1997, άρθρο 8). Πρόκειται δηλαδή για μια διαδικασία που, στην παρούσα μελέτη, νοείται ως διαγνωστική ? διαμορφωτική, διαρκούς  καταγραφής, αποτίμησης, ανάλυσης, υποστήριξης και βελτίωσης του παρεχόμενου έργου, που θα ενισχύει τη βιωσιμότητα, λειτουργικότητα και αποτελεσματικότητα του θεσμού. Μια σύγχρονη διάσταση που αντιλαμβάνεται την εποπτεία ως μετακίνηση σε μια νέα θεωρητική βάση, είναι αυτή του «μετασχηματισμού του εκπαιδευτικού συστήματος σε κοινότητα μανθανόντων» (Duffy στο Μιχαήλ Κ., κ.  άλλοι, 2004). Η αναγκαιότητα τούτης της μελέτης τεκμηριώνεται και από το γεγονός ότι η παραπάνω θεώρηση συντελεί στη διαμόρφωση μιας σαφούς και αξιοποιήσιμης κάτοψης του  έργου του Τμήματος, αλλά ορίζεται και ως μια προσέγγιση που στηρίζεται στην ανατροφοδότηση σε σχέση με το σχεδιασμό και την διαδικασία παρέμβασης. Η σημαντικότητα της μελέτης αποτελεί επίσης και μια προσπάθεια ανάδειξης του έργου του Τμήματος Επιστημονικής - Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, προσδίδοντας επιστημονικό κύρος και επιστημονική ταυτότητα σε ένα νεοσύστατο θεσμό. Κάτι τέτοιο, σε συνδυασμό με ένα πλέον εκσυγχρονισμένο θεσμικό πλαίσιο, μπορεί να επανεργοποιήσει τον ίδιο το θεσμό, αφού διαπιστώνεται απουσία επαρκούς εμπειρίας και επιστημονικής έρευνας που αφορά στον τρόπο λειτουργίας και άσκησης του έργου του Τμήματος. Επιπλέον, κρίνεται και ως μια συστηματική προσπάθεια πανθομολογούμενης ορθολογικής διαχείρισης των διατιθεμένων πόρων  -σε επίπεδο περιφέρειας- ύστερα από την ολοκληρωμένη καταγραφή του πεδίου, μέσα από εκπαιδευτικά δεδομένα της Περιφερειακής Διεύθυνσης Στερεάς Ελλάδας και τη δημιουργία βάσης δεδομένων.

ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ ΚΑΙ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΤΜΗΜΑΤΟΣ

Η Περιφερειακή Διεύθυνση Στερεάς Ελλάδας περιλαμβάνει τους νομούς της Φθιώτιδας, Ευρυτανίας, Φωκίδας, Βοιωτίας και Εύβοιας. Στο Τμήμα της Επιστημονικής & Παιδαγωγικής Καθοδήγησης Π.Ε. υπάγονατι 22 Σχολικοί Σύμβουλοι, εκ των οποίων 1 Ειδικής Αγωγής και 3 Προσχολικής Αγωγής.

Ο σχεδιασμός, η υλοποίηση και η αξιολόγηση του έργου του Τμήματος, με τα αντίστοιχα ευρήματα αφορά το 1ο Τρίμηνο του Σχ. Έτους 2003 ? 04. Ως προσέγγιση ακολουθήθηκε το μοντέλο της Κλινικής Επιθεώρησης, σύμφωνα με το οποίο η όλη διαδικασία βασίζεται σε τρία στάδια, αυτό του σχεδιασμού, της συλλογής και ανάλυσης των δεδομένων και της συνάντησης - συνδιάσκεψης για ανατροφοδότηση. Συγκεκριμένα  το παραπάνω οργανόγραμμα αποτελεί μια προσπάθεια αποτύπωσης ενός ¨κλίματος¨ λειτουργίας του Τμήματος σε 3 επίπεδα:

1ον : στο επίπεδο σχεδιασμού και οργάνωσης έργου και εκπαιδευτικών παρεμβάσεων.

2ον: στο επίπεδο πραγμάτωσης έργου και απεικόνιση του εκπαιδευτικού χάρτη της Περιφέρειας.

3ον: στο επίπεδο αξιολόγησης- αποτίμησης έργου.

1^ο ΣΤΑΔΙΟ: ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Σύμφωνα με τις οργανωτικές θεωρίες, η οργάνωση της εργασίας ως έννοια αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο, κομβικό σημείο του οποίου είναι η συνεργασία ατόμων για την επίτευξη κάποιου σκοπού. Έναν από τους  σημαντικότερους συντελεστές της  αποτελεί και η επιστημονική οργάνωσή της μέσα από την ορθολογική αξιοποίηση πόρων (Σαϊτης, Χ. 2002).

Έχοντας ως αξίωμα την παραπάνω θέση, με την έναρξη της σχολικής χρονιάς οργανώθηκε περιφερειακή συνάντηση με τους Σχολικούς Συμβούλους με σκοπό τον, από κοινού  και σε επιστημονικό επίπεδο, σχεδιασμό του έργου του Τμήματος. Την συνάντηση αυτή απασχόλησε κυρίως η κατάρτιση ενός οργανογράμματος όπου διευκρινίζονται στοιχεία όπως αυτά της οργανωτικής δομής, η οριοθέτηση στόχων και δραστηριοτήτων, οι τρόποι επικοινωνίας, οι αρχές και οι κανόνες συνεργασίας, ο συντονισμός και η υλοποίηση του έργου και τέλος η υιοθέτηση διαύλων αξιολόγησης του παρεχόμενου έργου των ΣΣ.

Αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης ήταν ότι το Τμήμα Παιδαγωγικής ? Επιστημονικής Καθοδήγησης Π.Ε., στα πλαίσια της υλοποίησης και αποτύπωσης του παρεχόμενου έργου του σχολικού συμβούλου, μέσω μιας ενιαίας εκπαιδευτικής πολιτικής, προχώρησε στην σύνθεση και παροχή προς τους ΣΣ ενός πακέτου με  «Υποστηρικτικό Υλικό», που περιείχε οδηγίες και διάφορα έντυπα λειτουργίας.

Οι οδηγίες αυτές αφορούν, μεταξύ άλλων,  ενημέρωση σε θέματα που σχετίζονται, με τους στόχους της Περιφερειακής Διεύθυνσης, με τον προγραμματισμό του έργου του Σχ. Συμβούλου σε μηνιαία, τριμηνιαία και ετήσια βάση και τη διαχείριση του εκπαιδευτικού έργου. Επιπρόσθετα θέματα αφορούν την λειτουργία του Ολοήμερου σχολείου, της Ευέλικτης Ζώνης, τα ολιγοθέσια σχολεία, την αντιμετώπιση μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες, την αύξηση της χρήσης οπτικοακουστικών μέσων διδασκαλίας και την ενεργοποίηση των εργαστηριών Η/Υ, τις προδιαγραφές για την πραγματοποίηση σεμιναρίων, καθώς και λογισμικό  για τις μετακινήσεις των ΣΣ. Ενδεικτικά μεταξύ των εντύπων που καταρτίσθηκαν και διανεμήθηκαν ήταν: Το «Έντυπο Μηνιαίων Επισκέψεων», όπου καταγ ράφονται οι επισκέψεις του ΣΣ σε σχολεία αρμοδιότητάς του. Το «Έντυπο Παιδαγωγικών Συναντήσεων» που προσβλέπει στη συστηματική αποτίμηση των επισκέψεων στα σχολεία, από πλευράς περιεχομένου και σκοπού της επίσκεψης, καθώς και τον αναλυτικό σχολιασμό της συνάντησης. Τα έντυπα «Ωρολόγιο Πρόγραμμα και Διδακτικό Ωράριο Εκπαιδευτικών»,  όπου καταγράφονται στοιχεία που αφορούν ώρες διδασκαλίας κατά μάθημα και τάξη σε εβδομαδιαία βάση ανάλογα με την οργανικότητα του σχολείου καθώς και το διδακτικό ωράριο (υποχρεωτικό και πραγματικό) των εκπαιδευτικών κατά ειδικότητα  για τον κλασικό και ολοήμερο τύπο σχολείου ξεχωριστά.

Οι «Συγκεντρωτικοί Πίνακες Στοιχείων Περιφέρειας» με στοιχεία εκπαιδευτικού προσωπικού, τύπου σχολείων και αριθμού μαθητών και τάξεων ? τμημάτων των σχολικών μονάδων (κλασσικών και ολοήμερων), κ.λ.π. Το «Έντυπο αξιολόγησης επιμορφωτικού σεμιναρίου», όπου καταγράφεται η αποτελεσματικότητα του σεμιναρίου.

Αξίζει να αναφερθεί ότι στα πλαίσια της ενιαίας αντιμετώπισης των θεμάτων, κατατέθηκαν προτάσεις  και υλικό για την οργάνωση του γραφείου του Σχ. Συμβούλου, του αρχείου που θα πρέπει να τηρείται, φάκελος με τη σχετική Νομολογία. Ορίσθηκε συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα ως πλαίσιο συνεργασίας και επικοινωνίας του Τμήματος με τους Σχ. Συμβούλους σε επίπεδο τακτικών μηνιαίων επισκέψεων του Προϊσταμένου στην έδρα των νομών, ¨κλειδωμένες¨ μέρες  για τον κάθε ΣΣ, και άλλες διαδικασίες που στόχευαν στην λειτουργική  διαχείριση του έργου του Τμήματος. Για τις ανάγκες της παρούσας μελέτης, οι στόχοι που τέθηκαν βρίσκονται στην με αριθμό Φ.49/34/ 17-10-03 απόφαση της Περιφερειακής Δ/νσης Εκπ/σης Στερεάς Ελλάδας.

2ο ΣΤΑΔΙΟ: ΥΛΟΠΟΙΗΣΗ

Με την έναρξη των σχολείων διανεμήθηκαν, σε Σχολικούς Συμβούλους και εκπαιδευτικούς,  τα διάφορα έντυπα που προηγουμένως αναφέρθηκαν. Δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στην εγκυρότητα και αξιοπιστία των στοιχείων αυτών των εντύπων. Η συλλογή, αποκωδικοποίηση και ανάλυση αυτών των εντύπων έφερε στην επιφάνεια σημαντικά και χρήσιμα στοιχεία, αναδεικνύοντας επίσης ενδιαφέρουσες διαστάσεις της εκπαιδευτικής πραγματικότητας και του έργου των Σχολικών Συμβούλων. 

Τα στοιχεία που συγκεντρώθηκαν, μέσα από  τα παραπάνω έντυπα, αφορούσαν εκπαιδευτικά δεδομένα ΣΣ, εκπαιδευτικών, σχολικών μονάδων και ενδεικτικά μέρος τους παρουσιάζεται στους παρακάτω πίνακες.

Πίνακας1. Επισκέψεις ΣΣ κατά τύπο σχολείου & ποσοστό περιεχόμενου επίσκεψης κατά αντικείμενο.

Πίνακας2. Δεδομένα εκπ/κών & σχολικών μονάδων.

3ο ΣΤΑΔΙΟ: ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

Με την λήξη του 1ου Τριμήνου πραγματοποιήθηκε σύσκεψη  και δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στον απολογισμό του Τριμηνιαίου Εκπ/κού  Έργου  των Σχολικών  Συμβούλων και την ποιοτική παρουσία του Σχολικού Συμβούλου στις σχολικές μονάδες. Αναλυτικά το περιεχόμενο των συμπερασμάτων της σύσκεψης, συγκροτήθηκε πάνω στους άξονες:

Διερεύνηση των απόψεων των  ΣΣ για το έως τώρα οργανωτικό πλαίσιο λειτουργίας αλλά και των υποστηρικτικών δομών του έργου τους, όπως γραμματειακή, επιστημονική υποστήριξη, οικονομική και διοικητική αυτονομία, κ.α. απαραίτητα στοιχεία που κρίνονται σημαντικά για το έργο τους.

Δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση σε ζητήματα που διευκολύνουν ή δυσχεραίνουν το εκπαιδευτικό τους έργο, με ανάλυση  αντίστοιχων παραγόντων, όπως δομές του εκπαιδευτικού συστήματος, σχολική κουλτούρα, κυρίαρχες αντιλήψεις, κ.λ.π.

Διερεύνηση, τέλος, του εκπαιδευτικού τους έργου  και της αποτελεσματικότερης επίδρασής τους στην εκπαιδευτική πράξη, τις δυνατότητες επαγγελματικής ανάπτυξής τους σε σχέση με την λειτουργία του Τμήματος. Μέσα από όλα αυτά επισημάνθηκε η ανάγκη περαιτέρω θεσμικής αποκέντρωσης, υποστήριξης και ενίσχυσης του Τμήματος Παιδαγωγικής Επιστημονικής Καθοδήγησης με επιστημονικό προσωπικό, αποτελώντας ένα «μικρό Παιδαγωγικό Ινστιτούτο».

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Αναφορικά με το θεσμό των Τμημάτων Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, σε επίπεδο επικράτειας, στη σημερινή ελληνική εκπαιδευτική πραγματικότητα, η σύντομη διαδρομή τους φαίνεται να ακολουθεί  παρόμοια πορεία με αυτήν της ίδρυσης του θεσμού του Σ.Σ., μιας και ούτε ουσιαστικές και ξεκάθαρες αρμοδιότητες έχουν ως τώρα εκχωρηθεί, ούτε ενιαία, κεντρικά  εκπαιδευτική πολιτική στήριξη έχει διαφανεί.

Ως θεσμός αδυνατεί να βρει τον τελικό βηματισμό του και τον στόχο του, τόσο ως περιεχόμενο όσο και ως τρόπος άσκησης των λειτουργιών του, καθότι και νομοθετικά δεν έχει προσδιοριστεί στις λεπτομέρειές του το πλαίσιο δράσης του, και σοβαρές αγκυλώσεις, που μοιάζουν με απολιθώματα του παρελθόντος, αντιμετωπίζει, στοιχεία που στην πορεία εξασθενίζουν την δράση του. Υπό μια τέτοια οπτική, ο θεσμός αδυνατεί να παρακολουθήσει την γραφειοκρατικά προσανατολισμένη λειτουργία του ? σύμφωνα με την προαναφερθείσα απόφαση Υ.Α. 51/77 ? της οποίας το περιεχόμενο ως γνωστόν επικεντρωνόταν στη μονοπώληση του ελέγχου και της καθοδήγησης. Στη σύγχρονη εκπαιδευτική πραγματικότητα, οι έννοιες αυτές του ελέγχου και της καθοδήγησης, αποκτούν νέο περιεχόμενο και θεωρούνται βιώσιμες,  όταν στερούνται της αυστηρά ιεραρχικής και συμμορφωτικής τους διάστασης και ενσωματώνουν νέες περισσότερο ανοιχτές και συμμετοχικές μορφές λειτουργίας.

Στο νέο θεσμό, τα εμπλεκόμενα μέρη οφείλουν να συνεργαστούν, να συμπορευτούν σε κοινή πορεία δράσης, να αλληλοαξιολογηθούν και να επανεκτιμήσουν στάσεις και πρακτικές, προσδίδοντας μια ¨παιδαγωγική αξία¨ αλλά και ευκαιρίες κριτικού αναστοχασμού σε αντιλήψεις και συμπεριφορές (UNESCO, 1999).

Σε ότι αφορά την περίπτωση της Περιφερειακής Διεύθυνσης Στερεάς Ελλάδας, το Τμήμα της Επιστημονικής και Παιδαγωγικής Καθοδήγησης, εκτιμάται ότι, επιχειρώντας την αυτοαξιολόγησή του, πέτυχε σε ένα μεγάλο βαθμό να επανενεργοποιήσει το ανθρώπινο δυναμικό των Σ.Σ. Η ίδια η επιστημονική προσέγγιση της διαχείρισης του έργου των Σ.Σ. συνέβαλε, κατά την άποψή μας,  στην βελτίωση της ποιότητας του παρεχόμενου έργου, αλλά και στην ενδυνάμωση της επαγγελματικής τους ταυτότητας και ανάπτυξης.

Αποδεικτικά στοιχεία αποτελούν τα αξιολογικά δεδομένα, που αφορούν την παρουσία του Σ.Σ. στο σχολείο, τόσο ως συχνότητα όσο και ως περιεχόμενο. Από την άλλη μεριά οι καλά σχεδιασμένες, οργανωμένες και συστηματικά  μεθοδευμένες διαδικασίες πολύπλευρης παρέμβασης συντέλεσαν στην αποτελεσματική συμβολή του θεσμού.

Η ανάδειξη και η αξιοποίηση εκπαιδευτικών δεδομένων αποδείχτηκε στην πράξη ότι αποτελεί καθοριστικό παράγοντα άσκησης εποπτικού και καθοδηγητικού έργου, αφού συμβάλλει στην ορθολογικότερη διαχείριση των εκπαιδευτικών ζητημάτων. Για παράδειγμα η απεικόνιση των δεδομένων, οδήγησε συχνά σε τακτικές αναπλαισίωσης, επανεκτίμησης και επαναπροσδιορισμού δράσεων με αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας δυναμικής για διαρκή και σταθερή ανατροφοδότηση. Αναφορικά με τα ερευνητικά ερωτήματα, τα εκπαιδευτικά δεδομένα που αναλύθηκαν απεκάλυψαν, πέρα από την σχετική κινητοποίηση των συντελεστών, άμεσες διορθωτικές παρεμβάσεις. Η όλη δραστηριότητα του Τμήματος, πέρα από την αποτελεσματικότητα  ως χρηστική διάσταση ανέδειξε και ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα που χρήζουν, κατά την άποψή μας, επίκαιρης διερεύνησης. Οι Σ.Σ. τείνουν συχνά να υποτιμούν, να υποβαθμίζουν και ίσως να εκμηδενίζουν σε κάποιες περιπτώσεις τη σημασία της γραφειοκρατικής διάστασης του ρόλου τους. Εκτιμούν πως τα καθήκοντά τους είναι αμιγώς παιδαγωγικά και συμβουλευτικά, παραβλέποντας ότι η αποτελεσματικότητα του έργου τους, εξαρτάται εν πολλοίς από την αποτελεσματική αξιοποίηση των δομών και του οργανωτικού πλαισίου, εντός του οποίου οφείλουν να λειτουργούν.

Η παραπάνω αντίληψη είχε σαν αποτέλεσμα, την πρόκληση σε μερίδα Σ.Σ., δυσαρέσκειας, η οποία, πιθανώς κάτω από μια οπτική φυσικής αδράνειας, προκατάληψης και ιδεολογικής αντίστασης,  εκφράστηκε ως αντίσταση, διαμαρτυρία, επιθετικότητα, και όλα αυτά στα πλαίσια ενός κλίματος δυσφορίας και αποστασιοποίησης. Οι έννοιες της αποτελεσματικότερης οργάνωσης και λειτουργίας ταυτίστηκαν με αντίστοιχες έννοιες ελέγχου, χειραγώγησης και αρνητικά στοιχεία γραφειοκρατίας. Η στάση αυτή περιόρισε σε κάποιο βαθμό την αποτελεσματικότητα του έργου του Τμήματος, καθότι, κεντρικά, ουδεμία υποστήριξη υπήρξε.  Η αντίδραση του Τμήματος στα παραπάνω εκδηλώθηκε με ελαστικότητα και ανοχή, αναδεικνύοντας την ανθρώπινη διάσταση λειτουργίας του.

Ανεξάρτητα της σημαντικότητας ή μη της επιτυχίας του εγχειρήματος, η παρούσα προσπάθεια θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως μια πρωτόλεια  πράξη για την μέγιστη, ει δυνατόν, διαχείριση και αξιοποίηση του έργου των ΣΣ,  ενός ανθρώπινου δυναμικού που θα εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο στην εκπαιδευτική διαδικασία.

RAPPORTEURS: 

Dimitrakakis K.: Head of the department of pedagogical and scientific guidance in primary education (P.E.) of the Regional Address Sterea Hellas.

Tsoni Dimitra: teacher.

SUBJECT OF PROPOSAL: The activity of the Department of Scientific ? Pedagogic Guidance of primary Education. The case of the Region of Sterea Hellas.

SUMMARY

The present work has intention to investigate the presence in educational activities of Sterea Hellas Region, a newly established institution, the Department of Scientific ? Pedagogic Guidance of primary Education. The Department, through the presentation of its work, is attempted to show the importance and the necessity of constitution, shaping at the same time a model of operation. 

The reference to the work of the Department and also the search in the relative bibliography, is an effort of seeking an answer in the following questions:

? What the main contribution of the institute in the  educational activities of the Region is.

? In what way and to which extent the work of School Advisers has been supported by the Department.

? In what degree the activity of the Department has contributed in the creation of a model of organisation of monitoring and guidance.

The necessity of research is considered, as well, to be a need of assessment of the work itself of the Department, assessment that aims to give entity, scientific prestige but also identity in the new institute.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Γιοκαρίνης Κ.,:Ο Σχολικός Σύμβουλος. Εποπτεία και Αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπαιδευτικών. Αθήνα,  Εκδ. ΓΡΗΓΟΡΗ, 2000.

Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ευρωπαϊκή έκθεση για την ποιότητα της Εκπαίδευσης. Δεκαέξι δείκτες ποιότητας, 2000.

Καβούρη Π.,: Αξιολόγηση του έργου του Σχολικού Συμβούλου στα πλαίσια της κλινικής επιθεώρησης στο Εκπαιδευτική Κοινότητα, τ. 41, Αθήνα, 1997).

ΚΕΕ, Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, Αθήνα 2002.

Κοτσιώνης Π.,: Ο Σχολικός Σύμβουλος ως φορέας της συμβουλευτικής επιστήμης. Επιθεώρηση Συμβουλευτικής ? Προσανατολισμού, τ. 30 -31 σ. 92 -96, Αθήνα, 1994.

 Μιχαήλ Κ., κ. άλλοι : Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών λειτουργών στο:Παιδαγωγική Επιθεώρηση 36/2003, Αθήνα, Ατραπός, 2003.

Ν. 1304/1982, ΦΕΚ 144, τ. Α?. ¨Για την επιστημονική ? παιδαγωγική καθοδήγηση και τη διοίκηση στη Γενική και τη Μέση ? Τεχνική ? Επαγγελματική Εκπαίδευση και άλλες διατάξεις¨.

Ν. 2525/1997.¨Ενιαίο Λύκειο, πρόσβαση των αποφοίτων του στην Τριτοβάθμια εκπ/ση, αξιολόγηση εκπ/κού έργου και άλλες διατάξεις¨.Ν. 2986/2002 (ΦΕΚ 24/13-2-2002 τ. Α? : ¨Οργάνωση των περιφερειακών υπηρεσιών της Πρωτοβάθμιας και Δευτοροβάμιας Εκπαίδευσης, αξιολόγηση του εκπαιδευτικού έργου και των εκπ/κών, επιμόρφωση των εκπ/κών και άλλες διατάξεις¨.

Παμουκτσόγλου Α., : Αξιολόγηση και Σχολικός Σύμβουλος. Αθήνα,  Σύγχρονη Εκδοτική, 2003.

Π.Δ. 51/1977(ΦΕΚ 22/28-1-1977 τ. Α?):¨Περί των καθηκόντων και αρμοδιοτήτων του Εποπτικού Προσωπικού Δημοτικής Εκπαιδεύσεως¨.

Σαϊτης Χρ.,: Οργάνωση και Διοίκηση της Εκπαίδευσης, Αθήνα, Εκδ. Ατραπός, 2002.

Φ.49/34/17-10-03 απόφαση Περιφερειακής Δ/νσης Εκπαίδευσης Στερεάς Ελλάδας

UNESCO: Εκπαίδευση: Ο θησαυρός που κρύβει μέσα της, Έκθεση της Διεθνούς Επιτροπής για την Εκπαίδευση στον 21^ο αιώνα υπό την προεδρία του Ζακ Ντελόρ, Πρόλογος ? Επιμέλεια Κασσωτάκης Μ. Αθήνα, εκδ. Gutenberg, 1996.

[1] Στοιχεία ΚΕΕ: στο σύνολο της επικράτειας 15μαθητές ανά δάσκαλο.

[2] Ωρες διδασκαλίας εκπαιδευτικών ανά εβδομάδα στην Περιφέρεια Στ. Ελλάδας