Δημητρακάκης Κων/νος M. ed.
Σύμβουλος Εκπ/σης ΠΕ 70 - τ. Αναπληρωτής Δ/ντής Π.Ε. Φθιώτιδας - τ. Δ/ντής ΠΕΚ Λαμίας
Μιχελής Αθανάσιος (1998, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων)
Η Μέση εκπαίδευση στο Νομό Φθιώτιδας 1930 - 1980: Η ροή του μαθητικού δυναμικού.
Ευθυμίου Τάκης
Φθιωτική Ιστορική Παράδοση & Ομηρικός Αχιλλέας
Το παγκόσμιο μυθολογικό και ιστορικό πρότυπο ρώμης και κάλλους, ο Ομηρικός Αχιλλέας λατρεύτηκε, ως θεοποιημένος ήρωας, σε πολλές περιοχές της πατρίδας μας, οι οποίες διεκδικούν και την πατρότητά του. Μια από αυτές είναι και η κοιλάδα του Σπερχειού, η σημερινή Φθιώτιδα ως συνέχεια της Ομηρικής Εριβώλακας Φθίας, επειδή τόσο ο Όμηρος, όσο και άλλοι αρχαίοι και νεότεροι συγγραφείς, επιστήμονες και ερευνητές θεωρούν το Σπερχειό ποταμό ως αναπόσπαστο τμήμα του βασιλείου των Αιακιδών, κατά τους μυκηναϊκούς χρόνους.
Οι ιστορικές παραδόσεις είναι προφορικές διηγήσεις οι οποίες διατηρούν τη μακρινή ανάμνηση ενός ιστορικού γεγονότος. Αποτελούν δηλ. τον πρόδρομο της ιστορικής διαπραγμάτευσης. Η παράδοση επομένως του απλοϊκού λαού μας, πέραν από τις υπερβολές, υποκρύπτει πραγματολογικά στοιχεία δεδομένης ιστορικότητας. Εάν καταφέρουμε ν? αποκρυπτογραφήσουμε σωστά το περιεχόμενο των λαϊκών μας παραδόσεων, αποβάλλοντας το φανταστικό και μυθολογικό πέπλο που τις συγκαλύπτει, τότε ίσως οδηγηθούμε στον ασφαλή ιστορικό πυρήνα.
Αλλά κι εάν ακόμη δεν το καταφέρουμε αυτό, οι ιστορικές παραδόσεις από μόνες τους είναι θρυλικές και συναρπαστικές, πόσο μάλλον αυτές που συνδέονται με τον επιφανέστερο ήρωα του Τρωικού πολέμου, τον Αχιλλέα.
Οι κάτοικοι της κοιλάδας του Σπερχειού κουβαλούν από γενιά σε γενιά διάφορες παραδόσεις που αφορούν τον Αχιλλέα και με περίσσιο καμάρι τις αναφέρουν, αφού θεωρούν τους εαυτούς τους απογόνους των Αιακιδών.
Ο υποφαινόμενος και οι αγαπητοί μου συνεργάτες Αδάμης Ευθύμης και Κανέλλος Βασίλης κατά την έρευνά μας που πραγματοποιήσαμε για τη συγγραφή του βιβλίου: «Αναζητώντας ίχνη του Ομηρικού Αχιλλέα στην κοιλάδα του Σπερχειού», συλλέξαμε κάποια στοιχεία παράδοσης που αφορούν τη μυθολογική και ιστορική πορεία του ήρωα Αχιλλέα μέσα στον Φθιωτικό χώρο και μάλιστα στις δυτικές παρυφές του Σπερχειού, όπου εκεί βρίσκονται και οι σημαντικές για τον Όμηρο πηγές του. Στο παρόν πόνημα θ? αναφερθώ σε μερικά τέτοια στοιχεία ιστορικής παράδοσης
Ευθυμίου Τάκης
Ο Ηρακλής στην κοιλάδα του Σπερχειού
Δικαιολογημένα ο Ηρακλής με τους άθλους του και το πλήθος των άλλων έργων του, καθιερώθηκε ως ο πιο συμπαθής ήρωας της ελληνικής μυθολογίας, αφού εξόντωσε θηρία, παράξενα τέρατα που απειλούσαν την ανθρώπινη ζωή, αντιμετώπισε θρασείς υπονομευτές της κοινωνικής ζωής και αναδείχτηκε ο θρυλικός ευεργέτης της ανθρωπότητας.
Εκτός από τους γνωστούς άθλους, οι μύθοι αναφέρουν κι άλλα θαυμαστά έργα του, που αποτελούν δοκιμασία του θάρρους, της καρτερικότητάς του κι εκθειάζουν την υπεράνθρωπη σωματική του ρώμη.
Ευθυμίου Τάκης - Γιάννης Σαντάρμης
Οι μεταμορφώσεις
Οι μεταμορφώσεις είναι ένα μεγάλο κομμάτι των μύθων, των θρύλων και των παραδόσεων του λαού μας. Αυτές εντάσσονται σε διάφορες κατηγορίες, ανάλογα πως ήταν αρχικά τα πρόσωπα και πως από κάποια ενέργειά τους, καλή ή κακή, μεταλλάχθηκαν, άλλοτε προς το καλύτερο και άλλοτε προς το χειρότερο. Υπάρχει ομάδα μεταμορφώσεων, που μετασχηματίσθηκαν τα όντα από ανθρώπους, σε πουλιά, σε ερπετά, σε ζωύφια και σε θάμνους. Άλλες μεταμορφώσεις που τα όντα από θηλαστικά ζώα έγιναν πουλιά και το αντίθετο κι άλλες πάλι, αυτές παρατηρούνται σε πουλιά, σε ερπετά, σε δένδρα, που παρέμειναν με την ίδια ουσιαστικά πρώτη μορφή, αλλά με κάποιο σ? αυτά πρόσθετο χαρακτηριστικό γνώρισμα, ύστερ? από ευλογία του Χριστού, της Παναγίας ή Αγίου ή από καλή ανθρώπινη ευχή ή από βαριά κατάρα.
Στην αρχαιότητα με τις μυθικές μεταμορφώσεις ασχολήθηκε διεξοδικά ο Λατίνος λογοτέχνης Οβίδιος. Στην ποιητική του ωριμότητα έγραψε τις «Μεταμορφώσεις», ένα είδος ποιητικής εγκυκλοπαίδειας που αναδεικνύει την αφηγη- ματική και εικονοπλαστική του μεγαλοφυία, με εκατοντάδες μυθολογικές ιστορίες, οι περισσότερες από τις οποίες καταλήγουν σε κάποιο μεταμορφωσιακό επεισόδιο.
Ο Γεώργιος Βιζυηνός (1849-1896) καλλιέργησε πολλές μεταμορφώσεις και οι συνθέσεις του είναι ζηλευτές. Και κάποιοι άλλοι παλαιότεροι ποιητές ασχολήθηκαν με τις μεταμορφώσεις, λίγοι εκείνοι οι συγγραφείς και ελάχιστες και αυτού του είδους οι δημιουργίες τους. Είναι δύσκολο το είδος αυτού του λόγου, απαιτεί, εκτός των άλλων, και κατοχή της παράδοσης και άριστη γνώση του ρυθμικού τονισμού των λέξεων.
Ένας λόγος που γράφθηκε το βιβλίο αυτό, εκτός των άλλων ενδιαφερουσών αιτιών, είναι ότι οι μεταμορφώσεις έχουν απίστευτο διδακτικό περιεχόμενο.
Εδώ συμπορεύονται στο γραπτό λόγο, ο πεζός και ο έρρυθμος με σκοπό ν? αποτελέσουν ένα ευχάριστο και ταυτόχρονα χρήσιμο ανάγνωσμα για μικρούς και μεγάλους. Το ένα θαυμάσιο και απέριττο κείμενο του Τάκη Ευθυμίου, το λαμπρύνει το άλλο κείμενο, το ποιητικό, του Γιάννη Σαντάρμη, του Ρουμελιώτη ποιητή. Τα ποιήματά του είναι συνθεμένα στα παραδοσιακά μέτρα, στον ίαμβο, στον ανάπαιστο, στο δάκτυλο και στον τροχαίο. Ο μετρικός τονισμός των στίχων είναι άψογος και η ομοιοκαταληξία πλούσια. Επιπλέον, αυτά τα ποιήματα, λόγω του ρυθμού τους, αποστηθίζονται και μένουν στη μνήμη.
Ακόμα λήφθηκε ιδιαίτερη φροντίδα ώστε η γλώσσα, τόσο στον πεζό, όσο και στον ποιητικό λόγο, να είναι απλή, κατανοητή και ο τρόπος παρουσίασης γλαφυρός και ευχάριστος.
Πολλά έχουν να διδαχθούν οι μεγάλοι αναγνώστες από το περιεχόμενο αυτού του πονήματος, που σχετίζεται με το φυτικό και ζωικό βασίλειο της πατρίδας μας, στα δε παιδιά και στους νέους τα θέματα θα γίνουν τερπνά και επαγωγά στην τρυφερή ηλικία τους.
Οι συγγραφείς
Ευθυμίου Τάκης
Ο Άγιος Γεώργιος ο καβαλάρης στη λαογραφία
Ο Άγιος Γεώργιος ο καβαλάρης & τροπαιούχος είναι ο πλέον αγαπητός άγιος στη συνείδηση του λαού μας και από τους λίγους αγίους της εκκλησίας μας που ο βίος του είναι συνδεδεμένος με πλουσιότατα λαογραφικά στοιχεία. Σαν Αγιωργίτης θεώρησα χρέος μου να συγκεντρώσω και να μελετήσω μερικά λαογραφικά στοιχεία που σχετίζονται με τον Άγιο Γεώργιο και να τα παραθέσω στο σημείωμα που ακολουθεί για ανάγνωση και μελέτη κάθε καλοπροαίρετου αναγνώστου και συνάμα ν? αποτελέσουν το έναυσμα για περαιτέρω μελέτη και συλλογή παρόμοιων στοιχείων από πιο εξειδικευμένους επιστήμονες.
Ευθυμίου Τάκης
Δροσοσταλάγματα
Το νερό, πολύτιμη πηγή ζωής, αποτελούσε και αποτελεί πρωταρχικό αγαθό για την ανάπτυξη τόσο του φυσικού περιβάλλοντος, όσο και του ίδιου του ανθρώπου. Έχοντας κατανοήσει την αξία του, ήδη από πολύ νωρίς, και διαπιστώνοντας ότι δεν μπορεί να ζήσει χωρίς το υδάτινο στοιχείο, ο άνθρωπος έχτιζε τους οικισμούς του κοντά σε θάλασσες, λίμνες και ποτάμια. Προκειμένου, μάλιστα, να προμηθεύεται και να χρησιμοποιεί ευκολότερα το νερό δημιουργούσε κατασκευές, όπως οι κρήνες, που είχαν ως κύριο σκοπό τη λήψη, τη συγκέντρωση και τη φύλαξη του υπερπολύτιμου νερού.
Ευθυμίου Τάκης
Ο Άγιος Γεώργιος Φθιώτιδας και η πορεία του στο χωροχρόνο.
Ο Άγιος Γεώργιος είναι νεόκτιστο χωριό, μιας και οι πρώτοι κάτοικοί του εμφανίστηκαν και εγκαταστάθηκαν στον τόπο αυτό γύρω στα 1882, προκειμένου να επωφεληθούν από οικονομικής και εμπορικής άποψης τη διάνοιξη του αμαξιτού δρόμου Λαμίας - Καρπενησίου. Οι πρώτοι γηγενείς κάτοικοι ήταν ελάχιστοι και μόλις γύρω στο 1910 παρατηρείται αθρόα μετεγκατάσταση των κατοίκων της Ζιώψης, λόγω των αλλεπάλληλων καθιζήσεων, οπότε μπορούμε πλέον να μιλάμε για ίδρυση και ιστορία του νέου χωριού. Το παλιό χωριό βρίσκεται σε περίοπτη θέση, στις δυτικές πλαγιές της Όθρης, σε υψόμετρο 650 μ. Οι πρώτοι κάτοικοι του εμφανίστηκαν πριν το 1800. Σύμφωνα με μαρτυρίες και χάρτη εποχής του Γάλλου περιηγητή Πουκεβίλ, η πρώτη ονομασία του χωριού εμφανίζεται ως Ζόπα, πιθανότατα σλαβικής ρίζας και προέλευσης.
Ευθυμίου Τάκης - Κανέλλος Βασίλης
Του αργαλειού τα πάθη και τα κάλη.
Η προστάτιδα του αργαλειού και της υφαντικής τέχνης, σύμφωνα με τον αρχαίο ελληνικό μύθο, ήταν η «Εργάνη Αθηνά». Και να τις ακριβώς αναφέρει αυτός ο μύθος: Ήταν κάποτε μια κοπέλα πολύ προικισμένη. Αράχνη τη λέγανε. Όλοι θαύμαζαν την τέχνη της στον αργαλειό και στο κέντημα. Καμιά άλλη υφάντρια δεν μπορούσε να τη συναγωνισθεί. Γι? αυτό η Αράχνη παινευόταν πως ξεπερνούσε με την υφαντική της τέχνη ακόμα και την προστάτιδα της υφαντικής, την «Εργάνη Αθηνά».
Ευθυμίου Τάκης - Κανέλλος Βασίλης
Απ? το «Ίσιασμα» ως τα «Πιστρόφια».
Στη Ρουμελιώτικη ζωή ο γάμος κατείχε ύψιστη θρησκευτική και ηθοκοινω-νική σημασία, γι? αυτό πρωταγωνιστούσε στις εκδηλώσεις των χωρικών μας και η έννοιά του ήταν ταυτόσημη με την έννοια της τύχης και της χαράς της ζωής. Με τα ήθη και έθιμα του γάμου πορεύτηκε, ρίζωσε και πρόκοψε μια ολάκερη γενιά, η γενιά των προπατόρων μας. Χρέος δικό μας, της νεότερης γενιάς, είναι να καταγράφουμε και να μελετάμε αυτόν τον λαϊκό θησαυρό, επειδή ακριβώς χαρακτηρίζει τον πολιτισμό και τη φυσιογνωμία της φυλής μας. Μ? αυτές τις σκέψεις προχωρήσαμε στη συλλογή, καταγραφή και έκδοση ενός ολοκληρωμένου υλικού που αφορά το τελετουργικό του γάμου μιας παλιότερης εποχής στα χωριά της δυτικής Φθιώτιδας των τριών Δήμων Αγίου Γεωργίου, Σπερχειάδας και Μακρακώμης. Ο τίτλος τού πονήματος «Απ? το ίσιασμα ως τα πιστρόφια» προτιμήθηκε ως αρκετά εύγλωττος για να δηλώσει ακριβώς ότι συμπεριλαμβάνει όλες τις εθιμοτυπικές διαδικασίες απ? το «Ίσιασμα» ως τα «Πιστρόφια», δηλαδή τα τελειώματα των γονιών γαμπρού και νύφης για επίσημα αρραβωνιάσματα, μέχρι τα Πιστρόφια, δηλαδή το έθιμο επιστροφής της παντρεμένης πια νύφης με τον άντρα της στο πατρικό της σπίτι, την επόμενη Κυριακή του γάμου, για ν? απαλύνει τον πόνο τού αποχωρισμού απ? τους δικούς της. Ευελπιστούμε το παρόν πόνημα ν? αποτελέσει ένα ευχάριστο ανάγνωσμα κι ένα χρήσιμο μελέτημα για τους μελλοντικούς ερευνητές.