Δημητρακάκης Κων/νος M. ed.

 

Αφήγηση και λογοτεχνικοί χαρακτήρες

Τα μυθοπλαστικά πρόσωπα στο πεζογραφικό έργο της Zωρζ Σαρή (1969-1995)

Xρύσα Kουράκη

Στη συγκεκριμένη μελέτη επιχειρείται η σφαιρική ανάλυση των λογοτεχνικών χαρακτήρων στο πλαίσιο της αφήγησης, χωρίς εξωκειμενικές παρεμβάσεις και αναφορές. Αφού διερευνηθεί η σχέση τους με τους άξονες που δομούν ένα λογοτέχνημα και γίνει η θεωρητική αναδρομή στην υπόσταση και παρουσία τους τόσο στην παιδική όσο και στη γενικότερη λογοτεχνία, τα λογοτεχνικά πρόσωπα αναλύονται  σε δύο επίπεδα. Στο ένα εξετάζεται η παρουσία τους στην ιστορία, με την αναζήτηση των στοιχείων εκείνων  που τα δομούν και τα καθιστούν αληθοφανείς «οντότητες» του εκάστοτε μυθοπλαστικού κόσμου. Στο άλλο επίπεδο αναζητούνται οι αφηγηματικές τεχνικές πραγμάτωσής τους, οι οποίες προσδίδουν λογοτεχνική αξία τόσο στους χαρακτήρες μεμονωμένα όσο και στο σύνολο της αφήγησης. Στο πλαίσιο αυτό εξετάζονται και οι χαρακτήρες στα μυθιστορήματα της Ζωρζ Σαρή και οι ιδιαίτερες αφηγηματικές  τεχνικές που χρησιμοποιεί για να τους δομήσει.

 

 

Θεωρίες λογοτεχνίας και ερμηνευτικές προσεγγίσεις κειμένων για παιδιά και για νέους

Γεώργιος Δ. Παπαντωνάκης

Τα τελευταία χρόνια στον διεθνή χώρο καταβάλλονται προσπάθειες να εφαρμοστούν οι ποικίλες θεωρίες λογοτεχνίας για ενήλικες, αναπροσαρμοσμένες, και στον χώρο της παιδικής λογοτεχνίας. Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται ένα ταξίδι στις θεωρίες αυτές με αντίστοιχη προσαρμογή και εφαρμογή τους στην παιδική και νεανική λογοτεχνία. Ωστόσο το βιβλίο δεν αποτελεί ιστορία των λογοτεχνικών θεωριών, αλλά συνιστά ουσιαστικά ένα μεθοδολογικό εργαλείο-βοήθημα για την προσέγγιση παιδικών και νεανικών κειμένων, καθώς επιβεβαιώνει τη σχέση θεωρίας και πράξης. Καταβάλλεται προσπάθεια να παρουσιαστεί όσο το δυνατόν πληρέστερα κάθε θεωρία που παρατίθεται, με ταυτόχρονη εφαρμογή της σε κείμενα της ελληνικής και ξένης παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας, ενώ σε κάθε θεωρία προσεγγίζονται τα ίδια κείμενα, ώστε να υπάρχει η δυνατότητα ο αναγνώστης να συναγάγει τα δικά του συμπεράσματα.

 

 

 

Όταν...η Zωρζ Σαρή

40 χρόνια προσφοράς στη λογοτεχνία για παιδιά και για νέους (πρακτικά ημερίδας)

ΕΠIMEΛEIA: Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου

Οι 15 συγγραφείς του τόμου αυτού, καθηγητές πανεπιστημίων και ερευνητές της λογοτεχνίας για παιδιά και για νέους, στις μελέτες τους εξετάζουν το πολύπλευρο και πολυσήμαντο πεζογραφικό έργο της Ζωρζ Σαρή υπό το πρίσμα διαφορετικών επιστημονικών θεωρήσεων, όπως είναι οι θεωρίες της αφήγησης, οι πολιτισμικές σπουδές, οι σπουδές του φύλου, η ιστορία της λογοτεχνίας, η κοινωνιολογία. Επίσης, γίνονται αναφορές  στην κυρίαρχη θεματολογία των μυθιστορημάτων της Σαρή, καθώς και στη σχέση ιστορίας-αυτοβιογραφίας, υποκειμενικού και αντικειμενικού στοιχείου σε αυτά. Ο τόμος συμβάλλει σε μια πληρέστερη και σφαιρικότερη ανάδειξη του έργου της, προβάλλοντας νέες διαστάσεις και αναδεικνύοντας άγνωστες μέχρι τώρα πλευρές του.

 

 

 

 

 

Παιδικό βιβλίο και φιλαναγνωσία

Θεωρητικές αναφορές και προσεγγίσεις ? Δραστηριότητες

Γιάννης Σ. Παπαδάτος

Το βιβλίο αυτό αποτυπώνει θεωρητικά και πρακτικά αλληλο- διαπλεκόμενες προσεγγίσεις, δραστηριότητες και προτάσεις, προκειμένου να θεμελιωθεί το πλαίσιο από όπου θα αναδυθεί εκείνος ο αναγνώστης που θα προσεγγίσει το βιβλίο κριτικά, μέσα από πρωτογενείς και δημιουργικές διεργασίες. Το παιδικό βιβλίο προσεγγίζεται σε σχέση με τη σύγχρονη διαδικτυακή και πολυπολιτισμική πραγματικότητα, ενώ παρουσιάζονται τρία ολοκληρωμένα σχέδια φιλαναγνωσίας και πολλές σχετικές δραστηριότητες.

 

 

 

 

 

 

 

 

Τα παιδικά αναγνώσματα των πάππων μας: η ευρωπαϊκή σκηνή και το ελληνικό προσκήνιο. Μελετήματα για την ελληνική παιδική λογοτεχνία του 19ου αιώνα

Κυριάκος Nτελόπουλος

Επτά εκτενή μελετήματα με θέμα τα πρώτα βήματα του υπό εκκόλαψη στην Ελλάδα παιδικού βιβλίου, ήδη διακεκριμένου στην Ευρώπη. Τα κείμενα αυτά εισάγουν στις θεωρητικές, θεματικές και υφολογικές αναζητήσεις του εργώδους 19ου αιώνα, που έθεσαν τους όρους και τα όρια του βιβλίου για παιδιά και καθόρισαν τις εξελίξεις του ως προς την ιδεολογία,  το γλωσσικό όργανο, τη θεματολογία, την εκδοτική μορφή του και την εικονογράφηση. Επισημαίνονται οι αρχές που θεμελίωσαν  το είδος στην Ελλάδα κάτω από την πίεση της ξένης επιβλητικής παραγωγής που άρχισε να εισάγεται στη χώρα, να ψυχαγωγεί τα παιδιά και να αποτελεί υπόδειγμα για τους πρώτους Έλληνες συγγραφείς.  Έργο βασισμένο στη μελέτη των πρώτων εγχώριων δειγμάτων και των ξένων επιδράσεων, των τάσεων και των περιορισμών που ασκήθηκαν σε αυτά μέχρι την απόσπασή τους από τα ξένα πρότυπα, αποτελεί βασικό εργαλείο μελέτης για διδάσκοντες, σπουδαστές, μελετητές, κριτικούς και συγγραφείς. Θέτει τις βάσεις για τις ορθές αναγνώσεις των προϊόντων του 19ου αιώνα και προσφέρει έγκυρες πληροφορίες και αναλύσεις που εξασφαλίζουν την επιστημονική εγκυρότητα των μελλοντικών μελετών για την ελληνική παιδική λογοτεχνία.

 

 

 

Πρόσωπα και προσωπεία του αφηγητή στην ελληνική παιδική και νεανική λογοτεχνία της τελευταίας τριακονταετίας

Β. Αναγνωστόπουλoς, Δ. Αναγνωστοπούλoυ, Α. Γιαννικοπούλου,  Α. Ζερβού, Τ. Καλογήρου, Μ. Κανατσούλη,  Α. Καρακίτσιος, Ά. Κατσίκη-Γκίβαλου,  Κ. Μαλαφάντης, Γ. Μητροφάνης, Γ. Παπαντωνάκης, Β. Πάτσιου,  Λ. Χριστοδουλίδου

ΕΠIMEΛEIA: Γεώργιος  Παπαντωνάκης

Οι μελέτες  που περιλαμβάνονται στον παρόντα συλλογικό τόμο διευρύνουν συστηματικά?ουσιαστικά για πρώτη φορά στην Ελλάδα? θέματα της παιδικής λογοτεχνίας τα οποία αποτέλεσαν και αποτελούν αντικείμενο προβληματισμού και μελέτης στη λογοτεχνία γενικότερα. Ο τόμος αποτελείται  από δεκατρία κείμενα, σχετικά με τις αφηγηματικές τεχνικές στο νεοελληνικό μυθιστόρημα, με το επιστολικό και ημερολογιακό γένος και με τη βιογραφία. Με την ελπίδα ότι οι μελέτες  που συγκροτούν τον τόμο αυτό αποτελούν ένα χρήσιμο εργαλείο για τους φοιτητές και τους εκπαιδευτικούς, ιδιαίτερα της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, παραδίδουμε τον τόμο αυτό στο αναγνωστικό κοινό.

 

 

 

Φιλαναγνωσία και σχολείο

ΕΠIMEΛEIA: Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, Τζίνα Καλογήρου, Άβα Χαλκιαδάκη

Οι μελέτες του συλλογικού αυτού τόμου ανιχνεύουν με ποικίλους τρόπους την έννοια της φιλαναγνωσίας και αναφέρονται στην πολύπλευρη αξιοποίηση του λογοτεχνικού βιβλίου στο σχολείο. Οι συνεργάτες του τόμου, πανεπιστημιακοί καθηγητές, εκπαιδευτικοί και γνωστοί συγγραφείς λογοτεχνίας για παιδιά και για νέους, παρουσιάζουν με τρόπο πολυφωνικό, θεωρητικό αλλά και πρακτικό, ζητήματα που αφορούν τη διαχρονική γοητεία της λογοτεχνίας, τα παιδιά ως αναγνώστες, τη συμβολή του σχολείου και της οικογένειας στην ενεργοποίηση της φιλαναγνωστικής διάθεσης των μαθητών. Στον τόμο παρουσιάζονται επίσης έρευνες σχετικές με τη βιβλιοφιλία, καθώς και τα αποτελέσματα του ερευνητικού προγράμματος «Όταν ο Ροβινσώνας Κρούσος συνάντησε τον Χάρρυ Πότερ?» του Παιδαγωγικού Τμήματος Δημοτικής Εκπαίδευσης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Τα περιεχόμενα του τόμου καλύπτουν διδακτικές ανάγκες της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, καταγράφοντας αποκτημένη σχολική εμπειρία και προτείνοντας εναλλακτικούς  τρόπους διδακτικής προσέγγισης της λογοτεχνίας.

 

 

 

Το θαυμαστό ταξίδι. Μελέτες για την παιδική λογοτεχνία

Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου

Αν πρόκειται να οδηγήσουμε το παιδί στον θαυμαστό κόσμο της λογοτεχνίας, πρέπει πρώτα εμείς να γνωρίσουμε τα γοητευτικά μονοπάτια της. Είναι ένα βιβλίο που απευθύνεται σε μελετητές, φοιτητές, εκπαιδευτικούς, καθώς και σε όλους όσοι ενδιαφέρονται για την παιδική λογοτεχνία.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Πρόσωπα γυναικών  σε παιδικά λογοτεχνήματα Όψεις και απόψεις

Μένη Δ. Κανατσούλη

Νεότερες θεωρητικές προσεγγίσεις της ξένης εργογραφίας τα τελευταία χρόνια συνδέουν τη μελέτη της λογοτεχνίας, και της παιδικής λογοτεχνίας, με το φύλο ή το «γένος», κατά τη διεθνή ορολογία. Αυτές οι σύγχρονες θεωρητικές αναζητήσεις και οι προβληματισμοί παρουσιάζονται αναλυτικά στη μελέτη αυτή, ενώ εξετάζεται στη συνέχεια η εφαρμογή τους σε έργα της ελληνικής παιδικής λογοτεχνίας, μυθιστορήματα και παραμύθια. Ο αναγνώστης  του βιβλίου,  μέσα από γνωστά λογοτεχνικά κείμενα, μπορεί εύκολα να γνωρίσει  στη θεωρία και στην πράξη αυτή τη νέα διάσταση της κριτικής της παιδικής λογοτεχνίας.

 

 

 

 

 

 

 

 

Κριτική, θεωρία και παιδική λογοτεχνία

Peter Hunt

Ο Χαντ υποστηρίζει ότι η παιδική λογοτεχνία είναι απαραίτητη γενικότερα στην εφαρμογή και ανάπτυξη της λογοτεχνικής θεωρίας και κριτικής. Εξετάζει επίσης την παρούσα κατάσταση και το κύρος των σπουδών της παιδικής λογοτεχνίας  και προσπαθεί να ορίσει την «παιδική λογοτεχνία», αλλά και χωριστά τους όρους «λογοτεχνία» και «παιδί». Τέλος, πραγματεύεται θέματα σχετικά με το εικονογραφημένο βιβλίο, την εκδοτική πολιτική και την ιδεολογία των παιδικών βιβλίων.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Λέξεις για εικόνες

H αφηγηματική τέχνη του παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου

Perry Nodelman

METAΦPAΣH: Πέτρος Πανάου

EΠIMEΛEIA-EIΣAΓΩΓH: Tασούλα Tσιλιμένη

Μια πρωτοποριακή ανάλυση ενός μοναδικού είδους αφήγησης, το βιβλίο αυτό εξετάζει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του εικονογραφημένου βιβλίου. Ο Nodelman εξερευνά τους τρόπους με τους οποίους η αλληλεπίδραση λόγου και εικόνας παράγει αφηγηματική πληροφόρηση και διεγείρει τη σκέψη και τη φαντασία, σε αρκετά μεγαλύτερο βαθμό απ? ό,τι κάνει  το κάθε  μέσο από μόνο του. Περνώντας από τα «βιβλία για μωρά», τα αλφαβητάρια και τα «βιβλία λέξεων» σε γνωστά εικονογραφημένα βιβλία για παιδιά, ο Nodelman αποκαλύπτει πώς η αφηγηματική των εικονογραφημένων βιβλίων επηρεάζεται από τις οπτικές πληροφορίες του σχεδιασμού και της εικονογράφησης, καθώς κι από τις σχέσεις μεταξύ εικόνων και κειμένων.

 

 

 

 

Η ποίηση του λαού και ο παιδικός λόγος

Ζωή Γκενάκου

Μπορεί η γλωσσική καλλιέργεια του παιδιού να γίνει ? με παιχνίδια, τραγούδια, γλωσσοδέτες, αινίγματα, παροιμίες ?  ένα ατελείωτο πανηγύρι χαράς; Μπορεί ο παιδαγωγός, παίζοντας, να οργανώσει γλωσσικές δραστηριότητες με τις λέξεις και τις φράσεις της λαϊκής παράδοσης, ακολουθώντας την παραγωγή και τη σύνθεση, όπως διδάσκει το ετυμολογικό  της Γραμματικής; Μπορεί, τέλος, τραγουδώντας και παίζοντας να γοητεύσει τα παιδιά με τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας; Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά προσπαθεί να δώσει το βιβλίο αυτό. Ενδιαφέρει νηπιαγωγούς, δασκάλους και γονείς.

 

 

 

 

 

 

 

 

Στη χώρα των θαυμάτων

Το παιδικό βιβλίο ως σημείο συνάντησης παιδιών-ενηλίκων

Αλεξάνδρα Ζερβού

Η μελέτη αυτή προτείνει ένα πρωτότυπο ερευνητικό σχήμα, το παιχνίδι των κανόνων και των παραβιάσεων, και το εφαρμόζει σε κείμενα με μοναδικό κοινό χαρακτηριστικό τους ότι γράφτηκαν από ενήλικες για παιδιά. Το παιχνίδι των κανόνων και των παραβιάσεων συμπυκνώνει τη χαρακτηριστική αμφίσημη στάση του συγγραφέα για παιδιά, που πειθαρχεί επιφανειακά στους στυγνούς νόμους, αλλά ταυτόχρονα τους υπερβαίνει αθόρυβα. Σε αυτό το πλαίσιο εξετάζονται  κείμενα που γράφτηκαν κατά καιρούς για κορίτσια, και μάλιστα οι Κοριτσίστικες Ανθολογίες, καθώς και το περιοδικό Διάπλασις των Παίδων του 1965. Γίνεται προσπάθεια μέσα από τα επιμέρους θέματα να συγκροτηθεί μια συνολική οπτική θεώρηση του παιδικού βιβλίου ως ορίου όπου συγκλίνουν και εμπλέκονται άπειρα αμφίδρομα νήματα ανάμεσα στον κόσμο των παιδιών και στον κόσμο των μεγάλων.

 

 

 

 

Η παιδική ηλικία του ήλιου

Γεώργιος Δ. Παπαντωνάκης

Η μελέτη αυτή εντάσσεται στην προσπάθεια του συγγραφέα να προσεγγίσει την παρουσία του παιδιού στη νεοελληνική ποίηση. Στηριζόμενος σε σύγχρονες θεωρίες της λογοτεχνίας, καταγράφει τις αντιδράσεις των ενηλίκων και της φύσης εξαιτίας του θανάτου ενός παιδιού, ανιχνεύει την παρουσία του παιδιού στον Ελύτη, χαρτογραφεί τη θέση του στον Βρεττάκο, δίνει το στίγμα του στον Λειβαδίτη και παρακολουθεί τη διαμόρφωση της φυλετικής συνείδησής του στη Βαμβουνάκη. Εκείνο που χαρακτηρίζει την εργασία αυτή είναι ότι συνεξετάζεται ο κόσμος των παιδιών με την κοινωνία των ενηλίκων. Έτσι, το παιδί τοποθετείται και παρακολουθείται στον φυσικό του χώρο, με την ανεμελιά, τις παιδικές αταξίες, αλλά κυρίως τις κοινωνικές αδικίες σε βάρος του, ώστε να εμφανίζεται θύμα των ενηλίκων.

 

 

 

 

 

 

Η λαϊκή παράδοση και η γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού

Ανθολόγιο, γλωσσικές δραστηριότητες

Ζωή Γκενάκου

Μπορεί να αξιοποιηθεί για τις ανάγκες της γλωσσικής εκπαίδευσης ο λόγος της παράδοσης, όπως αποτυπώνεται στα παραμύθια, στους μύθους, στις παραδόσεις; Μπορεί στις γλωσσικές δραστηριότητες να ακολουθήσει κανείς μεθοδικά και συστηματικά την παραγωγή και τη σύνθεση του λόγου, όπως διδάσκει η Γραμματική, πλουτίζοντας το λεξιλόγιο του παιδιού; Τέλος, μπορεί ο εκπαιδευτικός με τα κείμενα της λαϊκής παράδοσης να ψυχαγωγήσει και να μορφώσει το παιδί, μεταδίδοντάς του τον παλμό του έθνους, ενώ συγχρόνως θα το γοητεύσει με τη μαγεία της ελληνικής γλώσσας; Το βιβλίο αυτό αποσκοπεί στο να δώσει απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα και αφορά νηπιαγωγούς, δασκάλους και γονείς.

 

 

 

 

 

 

Λογοτεχνική πρόσληψη στην προσχολική και πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Διαμάντη Αναγνωστοπούλου

Η μελέτη αυτή προσεγγίζει, με εργαλείο τις σύγχρονες αναγνωστικές θεωρίες, αφενός τις προϋποθέσεις, τους όρους και τους τρόπους πρόσληψης των λογοτεχνικών κειμένων από τον μικρό αναγνώστη, ειδικότερα στο πλαίσιο της εκπαιδευτικής πράξης, αφετέρου  τον ρόλο του διδάσκοντος στη διαδικασία αυτή. Οι όροι, οι προϋποθέσεις και οι τρόποι λογοτεχνικής πρόσληψης εξετάζονται τόσο μέσα από παραδείγματα προσέγγισης λογοτεχνικών κειμένων στον χώρο του νηπιαγωγείου όσο και μέσα από ανάλυση των κριτηρίων επιλογής των λογοτεχνικών κειμένων στα βιβλία «Η Γλώσσα μου» της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και της προτεινόμενης διδακτικής τους στο Βιβλίο του Δασκάλου. Η λογοτεχνία, όταν δε λειτουργεί ως πρόφαση για το γραμματικοσυντακτικό φονξιοναλισμό ή τον διδακτισμό, γίνεται εργαλείο και φορέας πολλαπλής επικοινωνίας, μαθητείας στη «γραμματική της φαντασίας» και χώρος ανάγνωσης, διάγνωσης, επίγνωσης.

 

 

 

 

Το μικρόβιο της ευεξίας

Γράφοντας βιβλία για παιδιά

Λότη Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου

Πότε ένα κείμενο μπορεί να ενταχθεί στην παιδική/νεανική λογοτεχνία; Από πού αντλεί τις εμπνεύσεις του ο συγγραφέας βιβλίων για παιδιά και τι γίνεται στο «εργαστήρι» του; Πότε πετυχαίνουν και πότε όχι οι συναντήσεις παιδιών με συγγραφείς στα σχολεία και στις βιβλιοθήκες; Τι έχει επιτευχθεί και τι μένει να γίνει στον χώρο της παιδικής/νεανικής λογοτεχνίας; Σε αυτά και σε πολλά ακόμη ερωτήματα δίνει τη δική της απάντηση η πολυγραφότατη και πολυβραβευμένη συγγραφέας Λότη Πέτροβιτς- Ανδρουτσοπούλου. Καταθέτει μια ολοκληρωμένη προσωπική θέση σε θέματα που αφορούν την παιδική/νεανική λογοτεχνία και δίνει μια όσο το δυνατόν πλήρη εικόνα του προβληματισμού κατά την ώρα της δημιουργίας των έργων που εντάσσονται σε αυτήν.

 

 

 

 

 

Κώδικες και αφηγηματικά προγράμματα σε κείμενα της παιδικής λογοτεχνίας

Γεώργιος Δ. Παπαντωνάκης

Η μελέτη αυτή εντάσσεται στην προσπάθεια του συγγραφέα να προσεγγίσει λογοτεχνικά κείμενα με βάση σύγχρονες θεωρίες της λογοτεχνίας. Επιδιώκεται μάλιστα να γίνει κατανοητό ότι το μοντέλο προσέγγισης των κειμένων αυτών μπορεί να εφαρμοστεί εξίσου αποδοτικά και στην παιδική λογοτεχνία, αποκαλύπτοντας τα αφηγηματικά προγράμματα με βάση τα οποία συντίθενται τα κείμενα αυτά, τους κώδικες και τα αξιακά συστήματα που χαρακτηρίζουν ήρωες και κοινωνίες και τα πάθη που διακρίνουν  τους χαρακτήρες των κειμένων  αυτών. Κάποτε μάλιστα ο συγγραφέας καταφεύγει σε συγκριτική ανάγνωση κειμένων, προκειμένου να επιτευχθούν οι στόχοι του. Η μέθοδος που ακολουθεί  εφαρμόζεται  σε διαφορετικής θεματολογίας κείμενα, ιστορικού- κοινωνικού περιεχομένου, επιστημονικής φαντασίας κ.ά. Παράλληλα, ο συγγραφέας υπεισέρχεται και σε ζητήματα θεωρίας της λογοτεχνίας. Αφού αναφερθεί σε γνωρίσματα της παιδικής λογοτεχνίας τα οποία τη διαφοροποιούν από τη λογοτεχνία για ενηλίκους, προτείνει τη διεύρυνση του όρου «παιδική λογοτεχνία» και παρουσιάζει μια νέα οπτική για τη θεματογραφία του παιδικού μυθιστορήματος.