διδακτικές περιπλανήσεις

φιλόλογοι όλου του κόσμου... δικτυωθείτε

Κόλλιας Χρήστος

Σχολική εφημερίς

7 Νοεμβρίου 1856

                         φως στα πρόσωπα 

                                    από τ…. μαθ……………

δευτέρα απόγευμα έρχεται στο γραφείο μου

με την αλληλογραφία ένας τεράστιος φάκε-

λος. Μέσα ένα χειρόγραφο κείμενο. Ο όγκος

του και ο γραφικός του χαρακτήρας μάλλον

δεν ήταν και ότι δελεαστικότερο ούτε για να

το φυλλομετρήσεις. Το όνομα του συγγραφέα

όμως δεν επέτρεπε καμία καθυστέρηση. Μπρο-

στα μου είχα τα «Απομνημονεύματα» του Στρατηγού

Γιάννη Μακρυγιάννη! Έμεινα όλο το βράδυ ξάγρυπνος

και την άλλη μέρα ήμουν έτοιμος με τις σημειώσεις

μου για την πρώτη συνέντευξη του συγγραφέα πια

Μακρυγιάννη. Ο άνθρωπος- ζωντανή ιστορία της

επαναστάσεως  ανοίγει επιτέλους τα χαρτιά του. Ή

καλύτερα , την καρδιά του! 

Ερ.: συγχωρέστε με για την εμφανή κούραση, αλλά όλο το βράδυ διάβαζα το έργο σας. Είμαι εντυπωσιασμένος! Και βέβαια από τώρα θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες του εκδότη μου για την άδεια να εκδοθούν αποσπάσματα του έργου σας από την εφημερίδα σας.

Γ.Μ. : Με χαρά και εγώ περιμένω να φτάσουν τα λόγια μου σε όσο το δυνατόν περισσότερους νέους. Αυτοί θα πάρουν τις τύχες του τόπου στα χέρια τους, και γι’ αυτό πρέπει να γνωρίζουν…

Ερ.: πότε αρχίσατε να γράφετε και πότε τελειώσατε τη συγγραφή;

Γ.Μ.: …………………………………………………………………………………..

Ερ.:Πώς μάθατε γράμματα αφού όπως λέτε δεν είχατε πάει μικρός στο σχολείο;

Γ.Μ.: ……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………….

ερ.: Αλήθεια, πόσο καιρό σας πήρε να μάθετε «γράμματα»;

Γ.Μ.: ………………………………………………………………………………….

Ερ.: με λίγα λόγια, τι θα διαβάσει κάποιος στο χειρόγραφό σας;

Γ.Μ.: ………………………………………………………………………………….

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

………………………………………………………………………………………..

Ερ.: επομένως θα μας μιλήσετε για γεγονότα στα οποία είσαστε αυτόπτης μάρτυρας

Γ.Μ.:……………..

Ερ.: τα καταγράφατε τη στιγμή που συνέβαιναν ;

Γ.Μ. : …………………………………………………………………………………

Ερ.: άρα δεν έχουμε να κάνουμε με ένα ημερολόγιο αλλά για μια καταγραφή των «απομνημονευμάτων» σας. Ξέρετε , έχω μια  ένσταση, ως προς τα απομνημονεύματα. Ο συντάκτης τους επειδή μετέχει στα γεγονότα δεν μας δίνει μια σφαιρική εικόνα των πραγμάτων και συνήθως εξαίρει τη προσωπική του συμμετοχή , και επιπλέον δεν μπορεί να ξεφύγει από τις προσωπικές έριδες που συνεπάγεται η συμμετοχή στα κοινά. Εσάς γιατί ο αναγνώστης πρέπει να σας πιστέψει;

Γ.Μ.:…………………………………………………………………………………. …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….    

Ερ.: πολλοί ακόμα θα σταθούν στην έλλειψη μόρφωσης. Τι έχετε να τους πείτε;

Ο Αλέξανδρος Σούτσος ήδη δήλωσε « ουδ’ εγώ γνωρίζω να στρέφω την σπάθην, ουδ’ αυτός την γλώσσαν» 

Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ερ.: θα περιμένουμε και αποκαλύψεις ή θα μείνετε  σε γενικές αναφορές για «δυνατούς» και «προκομένους»; Ποιοι είναι τέλος πάντων αυτοί οι δυνατοί που εκμεταλλεύονται τα δίκαια των αδυνάτων;

Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….

Ερ.: με αυτά που μου λέτε , στρατηγέ μου , ο μόνος τίμιος είσαστε εσείς. Μήπως  πίσω από όλα αυτά κρύβονται πάθη και αντιπαλότητες και όχι η αλήθεια;

Γ.Μ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Ερ.: τι σημαίνει η φράση «εγώ την αλήθεια θα την ειπώ γυμνή»; Έχει σχέση και με τον τρόπο γραφής;

Γ.Μ.:…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ερ.: πράγματι διαβάζοντας το κείμενο μου έκανε εντύπωση η έλλειψη περίτεχνων εκφράσεων, οι μικρές προτάσεις, ο ευθύς λόγος, ο καθημερινός λόγος, η χρήση της ομιλούσας γλώσσας, διαλεκτικής πολλές φορές, - έμαθα τα ρουμελιώτικα μαζί σας-. Είναι ένα ζωντανό κείμενο από έναν άνθρωπο που έζησε και γνώρισε στο κορμί του τα πάθη της πατρίδας μας. Το κείμενο και η ζωή σας μας δίνει ένα μάθημα για το τι πραγματικά είναι μόρφωση. Ο πατέρας μου έλεγε ότι τα γράμματα δεν τα μαθαίνεις στο πανεπιστήμιο. Συμφωνείτε μαζί του;

Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Ερ.: τελειώνοντας, πέστε μας, ποιο ήταν το βασικό κίνητρο που σας έκανε να μάθετε γράμματα και να γράψετε τα απομνημονεύματα σας;

Γ.Μ.:……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Ερ.: σας ευχαριστώ πολύ που  δεχτήκατε  να μιλήσουμε!      

Ο Μακρυγιάννης είναι ειλικρινής αλλά όχι αντικειμενικός, αυθόρμητος αλλά όχι πάντοτε αξιόπιστος, ακέραιος αλλά όχι ανεπηρέαστος. Υπάρχει παρρησία και αρετή αλλά συχνά όχι φερεγγυότητα. Δίνει παραστατικά την ατμόσφαιρα αλλά όχι το ακριβές περίγραμμα, προσφέρει μια εκδοχή του γεγονότος, με τη δική του όραση, αλλά όχι το αυθεντικό γεγονός. Ούτε το βάθος ούτε τις προεκτάσεις. Μερικές φορές, ότι απομένει είναι ο αντικατοπτρισμός, ο απόηχος. Πιο ευσταθείς μαρτυρίες είναι εκείνες που αναφέρονται σε προσωπικά βιώματα, σε λεπτομέρειες. Αλλά και σ΄ αυτές τις περιπτώσεις η νηφαλιότητα συνήθως απουσιάζει. Ο Μακρυγιάννης γράφει μαχόμενος και δημηγορώντας.

Μ.Αλεξανδρόπουλος

Αν ο Μακρυγιάννης μάθαινε γράμματα την εποχή εκείνη, πολύ φοβούμαι πως θα έπρεπε να απαρνηθεί τον εαυτό του, γιατί την παιδεία την κρατούσαν στα χέρια τους οι «τροπαιούχοι του άδειου λόγου», καθώς είπε ο ποιητής, που δεν έλειψαν ακόμη. Δεν επαινώ τον Μακρυγιάννη γιατί δεν έμαθε γράμματα, αλλά δοξάζω τον πανάγαθο Θεό που δεν του έδωσε τα μέσα να τα μάθει. Γιατί αν είχε πάει σε δάσκαλο, θα είχαμε ίσως πολλές φορές τον όγκο των Απομνημονευμάτων σε μια γλώσσα όλο κουδουνίσματα και κορδακισμούς, θα είχαμε ίσως περισσότερες πληροφορίες για τα ιστορικά των χρόνων εκείνων, θα είχαμε ίσως ένα Σούτσο της πεζογραφίας, αλλά αυτή την αστέρευτη πηγή ζωής, που είναι το βιβλίο του Μακρυγιάννη, δε θα την είχαμε. Και θα ήταν μεγάλο κρίμα. Γιατί έτσι όπως μας φανερώνεται ο Μακρυγιάννης, βλέπουμε ολοκάθαρα πως αν ήταν αγράμματος, δεν ήταν διόλου ένας ορεσίβιος ακαλλιέργητος βάρβαρος. Ήταν ακριβώς το εναντίον: ήταν μια από τις πιο μορφωμένες ψυχές του ελληνισμού. Και η μόρφωση, η παιδεία που δηλώνει ο Μακρυγιάννης, δεν είναι κάτι ξέχωρο ή αποσπασματικά δικό του, είναι το κοινό χτήμα, η ψυχική περιουσία μιας φυλής, παραδομένη για αιώνες και χιλιετίες, από γενιά σε γενιά, από ευαισθησία σε ευαισθησία, κατατρεγμένη και πάντα ζωντανή, αγνοημένη και πάντα παρούσα - είναι το κοινό χτήμα της μεγάλης λαϊκής παράδοσης του Γένους. Είναι η υπόσταση, ακριβώς, αυτού του πολιτισμού, αυτής της διαμορφωμένης ενέργειας, που έπλασε τους ανθρώπους και το λαό που αποφάσισε να ζήσει ελεύθερος ή να πεθάνει στα ΄21.

Γ.Σεφέρης

Σχολιάστε τις παραπάνω απόψεις με βάση την εισαγωγή των απομνημονευμάτων