• Για τον Λυσία Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:

• Λεξικά νέας ελληνικής:  για απλή αναζήτηση// για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

 

Ο Λυσίας ήταν ρήτορας και λογογράφος. Η νεότερη έρευνα τοποθετεί τη γέννησή του γύρω στο 445 π.Χ. Γίνεται αναφορά σε αυτόν στον Φαίδρο του Πλάτωνα, ενώ στην Πολιτεία δίνονται πληροφορίες για την οικογένειά του. Ο πατέρας του Κέφαλος καταγόταν από τις Συρακούσες και ζούσε στην Αθήνα ως μέτοικος. Μετά τον θάνατο του πατέρα τους ο Λυσίας και οι αδερφοί του πήγαν στους Θουρίους –πανελλήνια αποικία στην Κάτω Ιταλία–, όπου ο Λυσίας διδάχτηκε τη ρητορική από τον Τεισία. Μετά τη Σικελική Εκστρατεία εκδιώχθηκαν ως φιλικά προσκείμενοι στην Αθήνα και επέστρεψαν στην Αθήνα ως μέτοικοι.

Κατά την περίοδο των Τριάκοντα τυράννων ο Λυσίας και ο αδερφός του Πολέμαρχος (ο άλλος αδερφός, ο Ευθύδημος, είχε πεθάνει) κατηγορήθηκαν για τα δημοκρατικά τους φρονήματα, με απώτερο στόχο, σύμφωνα με τον ίδιο τον Λυσία (12.6), τη δήμευση της περιουσίας τους. Ο Πολέμαρχος δολοφονήθηκε και ο Λυσίας κατέφυγε στα Μέγαρα, από όπου βοήθησε στην αποκατάσταση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ο Θρασύβουλος, εκτιμώντας την προσφορά του Λυσία, πρότεινε να του παραχωρηθεί το δικαίωμα του Αθηναίου πολίτη, διαδικασία που αμφισβητήθηκε από τον Αρχίνο και τελικά ακυρώθηκε.

Ο Λυσίας έγραψε λόγους και για ιδιωτικές και για δημόσιες υποθέσεις. Σώζονται 34 λόγοι του, ενώ είναι γνωστοί οι τίτλοι ή και αποσπάσματα άλλων 130 λόγων. Η φήμη του Λυσία ήταν τέτοια, ώστε να του αποδίδονται περίπου 425 λόγοι, από τους οποίους οι 233 θεωρούνται γνήσιοι. Το έργο του Λυσία, πέρα από το γεγονός ότι φωτίζει πλευρές του δημόσιου και ιδιωτικού βίου στην Αθήνα του 5ου αι. π.Χ., ξεχωρίζει για την επιδέξια χρήση της αττικής γλώσσας και για την ικανότητα του λογογράφου να προσαρμόζει τον λόγο στην προσωπικότητα του ομιλητή (ήθοποιία). Ενδεικτικά αναφέρουμε τους εξής λόγους του Λυσία: Δήμου καταλύσεως απολογία, Υπέρ Μαντιθέου, Κατά Ερατοσθένους, Υπέρ του Ερατοσθένους φόνου, Υπέρ αδυνάτου, Επιτάφιος.

 

 

 

Δεν θα διδαχθεί το Β΄ μέρος (σελ. 16-17 του σχ. βιβλίου) ως έχει. Δες και τις οδηγίες.

 

 

 

Η γραμματική της ενότητας:

 

 

Παραθετικά επιθέτων και επιρρημάτων

 

Για τα παραθετικά των επιθέτων και των επιρρημάτων μπορείς να διαβάσεις επίσης είτε στη γραμματική είτε στον «ελληνικό πολιτισμό»

 

Στην πρώτη περίοδο του κειμένου της Ενότητας συναντάμε τους παρακάτω τύπους υπερθετικού βαθμού επιθέτων: εὐδαιμονεστάτους, μεγίστων, καλλίστων και κάλλιστον.

 

• Όπως και στη ν.ε., οι βαθμοί των επιθέτων και των επιρρημάτων είναι: ο θετικός, ο συγκριτικός και ο υπερθετικός.
• Οι δύο τελευταίοι βαθμοί αποτελούν τα παραθετικά των επιθέτων και επιρρημάτων. Ο σχηματισμός τους είναι μονολεκτικός και περιφραστικός:

 

Ι. Παραθετικά επιθέτων

 

Α. Ομαλά παραθετικά

 

1. Δευτερόκλιτα επίθετα

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

 

• Η επιλογή μεταξύ -ο- και -ω- για τις καταλήξεις των παραθετικών των δευτερόκλιτων επιθέτων εξαρτάται από το εάν η παραλήγουσα του επιθέτου στο θετικό βαθμό είναι μακρά ή βραχεία. Συγκεκριμένα:

 

Εάν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι μακρά (π.χ. ξηρός), στα παραθετικά του επιθέτου χρησιμοποιείται -ο- (ξηρότερος, ξηρότατος).

 

Εάν η παραλήγουσα του επιθέτου είναι βραχεία (π.χ. σοφός), στα παραθετικά του επιθέτου χρησιμοποιείται -ω- (σοφώτερος, σοφώτατος).

 

Ειδική περίπτωση αποτελεί η «θέσει μακρά» παραλήγουσα. Ως θέσει μακρά λογίζεται οποιαδήποτε συλλαβή –ανεξαρτήτως του φωνήεντος που περιέχει– εφόσον ακολουθείται από δύο ή περισσότερα σύμφωνα ή από διπλό σύμφωνο (π.χ. σεμνός, σεμνότερος, σεμνότατος).

 

• Προκειμένου να σχηματίσουμε τα παραθετικά ενός επιθέτου που στην παραλήγουσα του θετικού βαθμού παρουσιάζει δίχρονο φωνήεν (α, ι, υ), πρέπει να γνωρίζουμε ποια δευτερόκλιτα επίθετα έχουν το φωνήεν της παραλήγουσας μακρό και ποια βραχύ.

 

Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας μακρό τα επίθετα:
- ἀνιαρός, ἰσχυρός, ψιλός, φλύαρος, πρᾶος και λιτός, π.χ. ἀνιαρότερος, ἀνιαρότατος.
- που είναι σύνθετα με β΄ συνθετικό τα ουσιαστικά λύπη, κίνδυνος, ψυχή, θυμός, τιμή, νίκη και κῦρος, π.χ. εὐψυχότερος, εὐψυχότατος.

 

Έχουν το δίχρονο της παραλήγουσας βραχύ τα επίθετα που λήγουν σε:
-ιος, -ικος, -ιμος, -ινος, π.χ. δόκιμος → δοκιμώτερος, δοκιμώτατος.
-ακος, -αλος, -αμος, -ανος, -ατος, π.χ. δυνατός → δυνατώτερος, δυνατώτατος.
-αρος, -υρος, -χος, π.χ. ἥσυχος → ἡσυχώτερος, ἡσυχώτατος.

 

2. Τριτόκλιτα επίθετα σε -ης, -ης, -ες και -ων, -ων, -ον

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

Β. Ανώμαλα παραθετικά

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

Ο πίνακας που ακολουθεί περιλαμβάνει τα πλέον εύχρηστα επίθετα που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά:

 

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Ο συγκριτικός βαθμός των επιθέτων που σχηματίζουν ανώμαλα παραθετικά κλίνεται όπως το δικατάληκτο τριτόκλιτο επίθετο ὁ/ἡ σώφρων, τὸ σῶφρον.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Γ. Περιφραστικοί τύποι παραθετικών

 

Όλα τα επίθετα (και τα επιρρήματα) μπορούν να σχηματίσουν και περιφραστικά παραθετικά ως εξής:
Συγκριτικός: μᾶλλον + θετικός βαθμός επιθέτου
Υπερθετικός: μάλιστα + θετικός βαθμός επιθέτου
π.χ. εὐδαίμων, μᾶλλον εὐδαίμων, μάλιστα εὐδαίμων

 

Δ. Επίθετα που δε σχηματίζουν παραθετικά

 

Δε σχηματίζουν παραθετικά τα επίθετα που σημαίνουν: ύλη (π.χ. λίθινος), τόπο (π.χ. θαλάσσιος), χρόνο (π.χ. ἐνιαύσιος = ετήσιος), μέτρο (π.χ. πηχυαῖος), συγγένεια ή καταγωγή (π.χ. πατρικός), μόνιμη κατάσταση (π.χ. θνητός, ἀθάνατος).

 

ΙΙ Παραθετικά επιρρημάτων

 

Α. Ομαλά

Σύρε τον πίνακα, για να δεις και τις υπόλοιπες στήλες.

 

 

Β' Ανώμαλα

 

Τα πιο εύχρηστα ανώμαλα παραθετικά επιρρημάτων είναι τα εξής:

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Σύνταξη

Δεν θα διδαχθούν οι επιρρηματικοί προσδιορισμοί που εκφέρονται με πλάγιες πτώσεις.

 

Ασκήσεις

 

Σχολικού βιβλίου

1. Να γράψετε τους τύπους των επιθέτων που ζητούνται στις παρενθέσεις:
2. Να μεταφέρετε τα επίθετα στον συγκριτικό βαθμό στο γένος, στον αριθμό και στην πτώση όπου βρίσκονται
3. Να συμπληρώσετε τις φράσεις με τους κατάλληλους τύπους συγκριτικού και υπερθετικού βαθμού

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Βρες στο πρώτο από τα παρακάτω κείμενα τις 25 λέξεις που είναι τύποι των παραθετικών των επιθέτων ή των επιρρημάτων.
2. Βρες στο δεύτερο από τα παρακάτω κείμενα τις 14 λέξεις που είναι τύποι των παραθετικών των επιθέτων ή των επιρρημάτων.
3. 1η Άσκηση για τα παραθετικά σε -ότερος ή -ώτερος
4. 2η Άσκηση για τα παραθετικά σε -ότερος ή -ώτερος
5. Άσκηση για τα παραθετικά με αναλογικό σχηματισμό
6. Άσκηση για τα ομαλά παραθετικά
7. 1η Άσκηση για τα ανώμαλα παραθετικά
8. 2η Άσκηση για τα ανώμαλα παραθετικά
9. 3η Άσκηση για τα ανώμαλα παραθετικά
10. 4η Άσκηση για τα ανώμαλα παραθετικά
11. Άσκηση για τα παραθετικά των επιρρημάτων
12. 1η Γενική άσκηση παραθετικών
13. 2η Γενική άσκηση παραθετικών
14. Να γραφούν τα παραθετικά των παρακάτω επιθέτων © Εύη Πεπέ
15. Να βρεθούν οι άλλοι τύποι του επιθέτου βελτίον και να κλιθεί στον ενικό και στον πληθυντικό © Εύη Πεπέ
16. Να χαρακτηριστούν οι παρακάτω προσδιορισμοί © Εύη Πεπέ

Διαγωνίσματα

• Διαγώνισμα 1^ης και 2^ης ενότητας

 

1ο κείμενο: Κροῖσος καὶ Σόλων. (α)

Κροῖσος ὁ Λυδῶν βασιλεὺς πλουσιώτατος καὶ κράτιστος ἐνομίζετο εἶναι. Ἧκε δέ ποτε εἰς Σάρδεις Σόλων ὁ Αθηναῖος. Τοῦτον ὁ βασιλεὺς προθυμότατα καὶ λαμπρότατα ἐξένισεν¹, ἐκέλευσε δὲ τοὺς θεράποντας τὸν ξένον περιάγειν κατὰ τοὺς μεγίστους θησαυρούς. ῎Επειτα δὲ λέγει αὐτῷ· «῏Ω ξένε Ἀθηναῖε, σὺ μάλιστα προέχεις² σοφίᾳ πάντων Ἀθηναίων· σωφρονέστερον καὶ δικαιότερον παντὸς ἄλλου κρίνεις. Βούλομαι ἀκούειν σου, εἰ νομίζεις ἄλλον εὐδαιμονέστατον».
Σόλων δ’ οὐ τὰ ἡδίω, ἀλλὰ τὰ ἀληθέστερα προκρίνων ἀποκρίνεται. «Οὐκ ἀεὶ οἱ τύραννοι εὐδαίμονές εἰσιν· οὗτοι γὰρ τῶν μεγίστων μὲν ἀγαθῶν ἐλάχιστα μετέχουσι, τῶν μεγίστων δὲ κακῶν πλεῖστον μεταλαμβάνουσιν. Ἐγὼ πλέον σοῦ μακαρίζω τοὺς παῖδας τῆς Ἀργείας ἱερείας Κλέοβιν καὶ Βίτωνα. Οὗτοι πάντων τῶν Ἀργείων ἐρρωμενέστατοι ἦσαν καὶ ἐν τοῖς ἀγῶσιν οὐδενὸς χείρους, ἆθλα δὲ πλεῖστα καὶ λαμπρότατα ἐλάμβανον. Διὸ καὶ εὐνούστατοι³ αὐτοῖς οἱ θεοὶ ἦσαν· οὔσης γὰρ ἑορτῆς τῆ Ἥρα, ἐπεὶ οἱ βόες ἐκ τοῦ ἀγροῦ οὐ παρῆσαν, οἱ νεανίαι ἐλαύνοντες τὴν ἱερὰν ἅμαξαν μετὰ τῆς μητρὸς εἰς τὸ ἱερὸν κομίζουσιν θᾶττον τῶν βοῶν. Διὸ καὶ ἀρίστη ἡ τελευτὴ τοῦ βίου ἦν αὐτοῖς· δῶρον γὰρ μέγιστον καὶ ἥδιστον πέμπουσιν οἱ θεοὶ θάνατον· μετὰ γὰρ τὴν ἑορτὴν νήδυμος⁴ ὕπνος καταλαμβάνει αὐτούς».
Σημειώσεις: 1. φιλοξένησε, 2. υπερέχεις, 3. ευμενείς, 4. γλυκός, βαθύς

 

2ο κείμενο: Κροῖσος καὶ Σόλων. (β)

Κροῖσος δὲ λέγει τὸ δεύτερον. «Ἐγὼ οὔκ εἰμι τῶν ἄλλων;» Σόλων δ’ ἀποκρίνεται· « Οὐχ ἦττον¹τούτων μακαρίζω Τέλλον τὸν Ἀθηναῖον. Τούτῳ παῖδες ἦσαν βέλτιστοι καὶ τελευτὴ τοῦ βίου ἦν αὐτῷ καλλίστη· στρατεύσας γὰρ ἐπὶ Μεγαρέας κάλλιστα ἀποθνῄσκει. Οἱ δ’ Ἀθηναῖοι δημοσίᾳ θάπτουσι τοῦτον καὶ οὐδένα ἐν μείζονι τιμῆ εἶχον».
Ἐπὶ τούτῳ τῷ λόγῳ χαλεπώτερον εἷχεν² ὁ βασιλεὺς ἢ πρότερον. Διὸ λέγει· «῏Ω ξένε Ἀθηναῖε, ἐγὼ δ’ οὐδενός εἰμι κρείττων, οὐδ’ εὐδαιμονέστερος; » Ὁ δὲ Σόλων λέγει· «῏Ω βασιλεῦ, πλοῦτον μὲν ἔχεις πλείω καὶ δύναμιν μείζω τῶν ἄλλων ἀνθρώπων, πλεῖσται δ’ ὅμως τύχαι τῷ ἀνθρώπῳ γίγνονται μέχρι τῆς τελευτῆς. Ὁ θάνατος δὲ μόνον ἐλέγχει ταύτας ἀκριβέστερον παντὸς ἄλλου. Ἐὰν μέχρι τέλους τοῦ βίου εὐδαιμονέστατος διάγῃς, τότε καὶ σὲ λέξω εὐδαίμονα».
Σημειώσεις: 1. λιγότερο, 2. χαλεπῶς ἔχω = στεναχωριέμαι

 

 

Στο παρακάτω απόσπασμα από τον Ἐπιτάφιο του Δημοσθένη εξαίρονται οι πεσόντες στη μάχη της Χαιρώνειας (338 π.Χ.), οι οποίοι πολέμησαν κατά του Φιλίππου Β΄της Μακεδονίας και με την ανδρεία τους κέρδισαν αγέραστη δόξα.

 

Πρῶτον μὲν ἀντὶ μικροῦ χρόνου πολὺν καὶ τὸν ἅπαντ’ εὔκλειαν ἀγήρω καταλείπουσιν, ἐν ᾗ καὶ παῖδες οἱ τούτων ὀνομαστοὶ τραφήσονται καὶ γονεῖς [οἱ τούτων] περίβλεπτοι γηροτροφήσονται, παραψυχὴν τῷ πένθει τὴν τούτων εὔκλειαν ἔχοντες. Ἔπειτα νόσων ἀπαθεῖς τὰ σώματα καὶ λυπῶν ἄπειροι τὰς ψυχάς, ἃς ἐπὶ τοῖς συμβεβηκόσιν οἱ ζῶντες ἔχουσιν, ἐν μεγάλῃ τιμῇ καὶ πολλῷ ζήλῳ τῶν νομιζομένων τυγχάνουσιν. Οὓς γὰρ ἅπασα μὲν ἡ πατρὶς θάπτει δημοσίᾳ, κοινῶν δ’ ἐπαίνων μόνοι τυγχάνουσιν, ποθοῦσι δ’ οὐ μόνοι συγγενεῖς καὶ πολῖται, ἀλλὰ πᾶσαν ὅσην Ἑλλάδα χρὴ προσειπεῖν, συμπεπένθηκεν δὲ καὶ τῆς οἰκουμένης τὸ πλεῖστον μέρος, πῶς οὐ χρὴ τούτους εὐδαίμονας νομίζεσθαι;

 

Δημοσθένης, Ἐπιτάφιος 32-34

 

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

Ερωτήσεις

 

1. Σύμφωνα με το παραπάνω παράλληλο κείμενο, ποιο κέρδος αποκομίζουν οι πεσόντες στο πεδίο της μάχης;

 

2. Τόσο το παραπάνω απόσπασμα όσο και το κείμενο της Ενότητας ανήκουν σε επιτάφιους λόγους. Ποιες θεματικές και υφολογικές ομοιότητες εντοπίζετε ανάμεσα στα δύο αποσπάσματα;