Στίς 27 Μαρτίου 1821, ξημερώματα, τά Σάλωνα βρέθηκαν σέ κατάσταση πολιορκίας. Στή μία μετά τά μεσάνυχτα δόθηκε τό σύνθημα. Η πρώτη μεγάλη φωτιά φάνηκε στό Παλουμάκι τής Δεσφίνας καί ακολούθησαν οι άλλες στό Μετόχι τού Προφήτη Ηλία, στόν Κόφινα κοντά στά Λιβαδάκια, στόν Άϊ-Θανάση στό ρέμα τής Μηλιάς καί στήν Κουτσουρέρα πάνω από τήν Αγία-Θυμιά. Τά παλληκάρια συγκεντρώθηκαν έξω από τήν πόλη σέ τρία τμήματα: τό αριστερό διοικούσε ο Γκούρας, τό δεξιό ο Παπαντριάς και ο Θανάσης Μανίκας καί τό μεσαίο ο Πανουργιάς.

Οι Γαλαξιδιώτες έφεραν ψιλά όπλα, πολεμοφόδια καί μικρά κανόνια από τά καράβια τους. Ανάμεσά τους διακρινόταν ο Ιωάννης Καραλίβανος, αξιωματικός γιά πολλά χρόνια στά τούρκικα πλοία, καί οι γενναίοι οπλαρχηγοί Γιάννης καί Νικολάκης Μητρόπουλος. Η επίθεση άρτια οργανωμένη κράτησε 4 ώρες. Καθώς οι Τούρκοι υποχωρούσαν γιά νά κλειστούν στό κάστρο, ένας σκοπευτής τους, οχυρωμένος στά τούρκικα λουτρά (χαμάμ) έριξε καί τό βόλι βρήκε τον άτυχο Σταμάτη Τράκα στό μέτωπο. Ήταν ο πρώτος νεκρός στήν πρώτη επίσημη μάχη τής επαναστατημένης Ρούμελης. Ο πατέρας του Θεόδωρος Τράκας, βλέποντας νεκρό τό παιδί του, έσφιξε τήν καρδιά καί είπε στούς στρατιώτες: "Γάμος χωρίς σφαχτά δέν γίνεται". Οι ελάχιστοι Τουρκαλβανοί πού ξέμειναν στήν πόλη παραδόθηκαν καί βρήκαν μαρτυρικό θάνατο. Ωστόσο, οι Σαλωνίτες έκρυψαν γιά πολλές μέρες μέσα σέ κάδους καί πιθάρια μερικές τουρκικές οικογένειες μέ τίς οποίες συνδέονταν φιλικά. Στήν οικία του Αναγνώστη Κεχαγιά υψώθηκε τό λάβαρο τής επαναστάσεως.

Αμέσως συγκροτήθηκε Ελληνική Διοίκηση. Τήν αποτελούσαν οι Αναγνώστης Κεχαγιάς, Αναγνώστης Γιαγτζής, Ρήγας Κοντορήγας, Γιωργάκης Παπαηλιόπουλος, Ηλίας Κόκκαλης, Ευστάθιος Μαρκίδης ή Μαρκόπουλος, Δεστερλής, Βασίλειος Χαντζάρας, Ευθύμιος Κρανάκης, Παπαϊωάννης Οικονόμος καί Χαρίτος μέ πρόεδρο τόν Επίσκοπο Ησαΐα.



Την ίδια ημέρα άρχισε η πολιορκία τού κάστρου. Τά μπρούτζινα γαλαξιδιώτικα κανόνια στήθηκαν στό σπίτι τού Στράγκα, πού βρισκόταν στό άκρο τής πόλης. Μέ τούς πρώτους πυροβολισμούς σκοτώθηκαν μία γυναίκα καί δύο παιδιά καί καταστράφηκαν δύο φορτώματα άλευρα τών Τούρκων. Καθώς όμως, οι υπόλοιποι πυροβολισμοί πήγαιναν χαμένοι, τά κανόνια μεταφέρθηκαν στά Μνήματα, πάνω από τήν συνοικία Χάρμαινα, κοντά στό στρατηγείο τού Πανουργιά.

Οι Τούρκοι αρνούνταν νά παραδοθούν, ελπίζοντας σέ ενισχύσεις από Εύβοια καί Λαμία. Ο Πανουργιάς κάλεσε τούς οπλαρχηγούς σέ συμβούλιο, καμία πρόταση δέν φαινόταν αρκετά καλή, μέχρι πού πήρε τό λόγο ο Καραπλής. Ζήτησε μαραγκούς, σανίδια καί πάτερα. Ήταν πρωταπριλιά, παραμονή τού Λαζάρου. Στό χώρο κάτω από τά πηγάδια, ο Καραπλής κατασκεύασε σκαλωσιά καί ανέβηκε μαζί μέ 30-40 παλληκάρια, γκρεμίζοντας την στό τέλος. "Πως θά γυρίσουμε πίσω"; ρώτησε κάποιος. "Εδώ ήρθαμε γιά νά νικήσουμε ή νά σκοτωθούμε", απάντησε ο Καραπλής.

Τό πρωί τών Βαΐων ένας Τούρκος κατέβηκε γιά νερό στά πηγάδια. Μιά μπαταριά καί ξαπλώθηκε νεκρός. Χωρίς νερό, οι εχθροί περιήλθαν σέ δεινή θέση. Η απόπειρά τους νά καταλάβουν τήν πηγή στις 8 Απριλίου, έληξε άδοξα μέ 13 Τούρκους νεκρούς, ανάμεσά τους καί τό πρωτοπαλίκαρο Χάϊτας. Μήν αντέχοντας τή δίψα, οι Τούρκοι βρέθηκαν σέ απόγνωση καί έστειλαν τούς μπέηδες νά διαπραγματευτούν. Ο Πανουργιάς τούς υποσχέθηκε ασφάλεια ζωής, τιμής καί περιουσίας. Στίς 10 Απριλίου 1821, ανήμερα τής Λαμπρής, άνοιξε η πύλη τού κάστρου καί οι Τούρκοι άρχισαν νά βγαίνουν παραδίδοντας τά όπλα στόν Πανουργιά, μετά από 13 μέρες πολιορκίας. Παρά τήν συνθήκη οι Τούρκοι δολοφονούνταν άγρια από όποιον Έλληνα τούς έβρισκε απομονωμένους.

Η κήρυξη τής επανάστασης στά Σάλωνα καί τό πάρσιμο τού κάστρου τους έπαιξαν αποφασιστικό ρόλο στή μετέπειτα εξέλιξη τού Αγώνα. Οι Έλληνες οπλίστηκαν μέ 600 όπλα καί ανάλογα πολεμοφόδια, λάφυρα από τούς έγκλειστους. Ο Παπαηλιόπουλος ανέλαβε τό ταμείο τής επαναστατημένης επαρχίας, φροντίζοντας νά βοηθήσει καί τίς γειτονικές επαρχίες: Λιδωρίκι, Υπάτη, Καρπενήσι, Αταλάντη, Λιβαδειά.

Ο αρματολός Δήμος Σκαλτσάς καταγόταν από τήν Αρτοτίνα, καί φημιζόταν γιά τή γενναιότητά του ενώ έχαιρε τής εκτιμήσεως τών υπόλοιπων οπλαρχηγών. Είχε υπηρετήσει καί αυτός στόν Αλή πασά καί τόν είχε καταδιώξει γιά νά τόν θανατώσει ο φοβερός Μπεχλιβάν ή Μπαμπά πασάς, χωρίς ευτυχώς νά τά καταφέρει. Στίς 28 Μαρτίου 1821, ο Σκαλτσάς, αμέσως μόλις έμαθε γιά τήν κατάληψη τών Σαλώνων, συνεννοήθηκε μέ τόν Αναγνώστη Λιδωρίκη, τόν παπα Γιώργη Πολίτη, καί ύψωσε τήν επαναστατική σημαία. Στή συνέχεια μπήκε στό Λιδωρίκι όπου οι Τούρκοι κάτοικοι παραδόθηκαν χωρίς αντίσταση. Αντίθετα στό γειτονικό Μαλανδρίνο, ο υπαρχηγός τού Σκαλτσά, Θεόδωρος Χαλβατζής συνάντησε πεισματική αντίσταση. Τελικά τό Μαλανδρίνο έπεσε στίς 30 Μαρτίου 1821.

Βορειότερα, ο Δυοβουνιώτης προήλασε πρός τή Μενδενίτσα καί τό Τουρκοχώρι τής Ελάτειας, όπου κήρυξε τήν επανάσταση καί κυρίεψε τό βυζαντινό κάστρο τής Βοδονίτσας (18 Απριλίου 1821). Ο Πανουργιάς, μαζί μέ τόν επίσκοπο Ησαΐα, κινήθηκαν μέσω Γραβιάς, πρός τήν Μονή Δαμάστας καί από κεί στό χωριό Μουσταφάμπεη (Ηράκλεια) τό οποίο καί κατέλαβαν στίς 20 Απριλίου 1821.

«Αγαπημένοι μου Γαλαξιδιώτες.

Ήτανε φαίνεται από τόν Θεόν γραμμένον νά αδράξωμεν τά άρματα μίαν ημέραν καί νά χυθούμεν κατεπάνω εις τούς τυράννους μας, πού τόσα χρόνια ανελεήμονα μάς τυραγνεύουν. Τι τήν θέλομεν, βρε αδέρφια, αυτήν τήν πολυπικραμένην ζωήν, νά ζούμεν αποκάτω εις τήν σκλαβιά καί τό σπαθί τών Τούρκων νά ακονιέται εις τά κεφάλια μας;

Δεν τηράτε όπου τίποτα δέν μας απόμεινεν; Αι εκκλησίαις μας γενήκανε τζαμιά καί αχούρια τών Τούρκων. Κανένας δέν ημπορεί νά πει, πως τάχα έχει τίποτε εδικόν του, γιατί τό ταχυά βρίσκεται φτωχός, ωσάν διακονιάρης εις τήν στράτα. Αι φαμελιαίς μας καί τά παιδιά μας είναι εις τά χέρια καί εις τήν διάκρισιν τών Τούρκων. Τίποτε, αδέλφια, δέν μας έμεινε. Δέν είναι πρέποντος νά σταυρώσωμεν τά χέρια καί νά τηράμεν τόν ουρανόν.

Ο Θεός μας έδωκεν χέρια, γνώσιν καί νούν. Ας ρωτήσωμεν τήν καρδιά μας καί ο,τι μάς απαντιχαίνει, ας τό βάλωμεν ογλήγορα εις πράξιν, καί ας είμεθα, αδέρφια βέβαιοι, πως ο Χριστός μας, ο πολυαγαπημένος, θά βάλει τό χέρι επάνω μας. Ό,τι θά κάμωμεν, πρέποντος είναι νά τό κάμωμεν, μίαν ώραν αρχίτερα, γιατί ύστερα θά χτυπάμε τά κεφάλια μας. Τώρα η Τουρκιά είναι μπερδεμένη σέ πολέμους, καί δέν έχει ασκέρια νά στείλει καταπάνω μας.

Ας ωφεληθούμε από τήν περίστασιν, όπου ο Θεός, ακούοντας τά δίκαια παράπονά μας, μάς έστειλεν δια ελόγου μας μίαν ώραν, πρέποντας είναι νά ξεσπάσει αυτό τό μαράζι, οπού μας τρώγει τήν καρδιά. Στά άρματα, αδέρφια! Ή νά ξεσκλαβωθούμεν ή όλοι νά πεθάνωμεν. Καί βέβαια, καλλίτερον θάνατον δέν ημπορεί νά προτιμήσει κάθε Χριστιανός καί Έλληνας.

Εγώ, καθώς τό γνωρίζετε καλότατα, αγαπητοί μου Γαλαξειδιώτες, ημπορώ νά ζήσω βασιλικά, μέ πλούτια, τιμαίς καί δόξαις. Οι Τούρκοι, ο, τι καί νά ζητήσω μου τό δίνουνε παρακαλώντας, γιατί το σπαθί τού Οδυσσέα δέν χωρατεύει. Έπειτα, κοντά καί εις τά άλλα, ενθυμούνται τόν πατέρα μου, οπού τούς εζεμάτισε. Μα, σας λέγω τήν πάσαν αλήθειαν, αδέρφια, δέν θέλω εγώ μονάχα νά καλοπερνάω, καί το γένος μου νά βογγάει εις τήν σκλαβιά. Μου καίεται η καρδιά μου σάν βλέπω καί συλλογούμαι πως ακόμα οι Τούρκοι μας τυραγνεύουν.

Από τό Μωρηά μου στείλανε γράμματα πως είναι τά πάντα έτοιμα. Εγώ είμαι στό ποδάρι μέ τά παλληκάρια μου. Μα θέλω πρώτα νά είμαι βέβαιος τό πως θά μέ ακολουθήσετε καί σεις. Άν εσείς κάμετε αρχή από τή μία μεριά, κι εγώ από τήν άλλη, θά σηκωθή όλη η Ρούμελη. Γιατί ο κόσμος φοβάται. Μα σάν ίδη ελόγου σας, που έχετε τά καράβια καί ξέρετε καλύτερα τά πράγματα τό πως σηκώνετε τό μπαϊράκι, θενά τελείωση ότι καλύτερο τό πράγμα.

Περιμένω απόκρισι μέ τόν ίδιο πού φέρνει τό γράμμα μου. Τή μπαρούτη καί τά βόλια τά έλαβα καί τά εμοίρασα. Να μέ οικονομήσετε καί στουρνάρια καί αν σας περισσεύη καί άλλη μπαρούτη νά μου στείλετε, γιατί θά τήν δώσω στούς Πατρατσικιώτας. Τού Πανουριά τά λόγια μην τά πολυακούτε. Είναι φοβιτσιάρης. Μα σάν τό σηκώσωμε εμείς, αλλέως δέν μπορεί νά πράξη πάρεξ νά έρθη μέ τό μέρος μας.

Αύριο τό βράδυ νά έρθη ένας στό μοναστήρι καί θά εύρη τόν Γκούραν γιά νά μιλήση σάν νά ήμουνα εγώ ο ίδιος. Τον Γκούρα νά τόν αγαπάτε. Είναι παιδί δικό μας καί καλό παλληκάρι. Χαιρετίσματα σ' όλους πέρα καί πέρα. Σας χαιρετώ καί σας γλυκοφιλώ.

Ο αγαπητός σας Οδυσσέας Ανδρούτσος.»