Ελληνική Επανάστασις 1821, Μέρος Ι'

Η Ναύπακτος αποτελούσε τήν πιό ισχυρή ναυτική βάση τών Τούρκων στόν Κορινθιακό κόλπο. Προστατευμένη η πόλη καί τό φρούριό της από τά ισχυρά καστέλια τού Ρϊου καί τού Αντιρρίου θεωρείτο από τούς Οθωμανούς απρόσβλητη. Κάθε απόπειρα γιά επίθεση εναντίον της ήταν καταδικασμένη σέ αποτυχία. Κι όμως οι οπλαρχηγοί Διαμαντής Χορμόβας, Κωνσταντίνος Σιαδήμας καί Γεώργιος Πιλάλας μέ 3000 άνδρες επιχείρησαν νά επιτεθούν στήν πόλη. Χωρίς όμως κανόνια καί πλοία η πολιορκία δέν θά έφερνε κάποιο θετικό αποτέλεσμα καί γι' αυτό ζήτησαν ενίσχυση από τά νησιά.

Στίς 20 Μαΐου 1821 μικρή μοίρα πλοίων από τήν Ύδρα, τίς Σπέτσες καί τό Γαλαξείδι αγκυροβόλησε μπροστά στό φρούριο τής Ναυπάκτου (Έπαχτου). Σέ σύσκεψη τών οπλαρχηγών καί τών ναυάρχων, αποφασίστηκε νά γίνει πρώτα έφοδος κατά τού Αντιρρίου (Καστέλι τής Ρούμελης). Στίς 24 του ίδιου μήνα, οι επαναστατικές δυνάμεις κατέλαβαν τήν οχυρή θέση Παναγιά, μεταξύ Αντιρρίου καί Ναυπάκτου, διακόπτοντας έτσι τήν μεταξύ τους επικοινωνία. Στή συνέχεια, μετέφεραν από τά πλοία στήν ακτή πυροβόλα μέ αρχηγό τής κανονιοστοιχίας τόν Σπετσιώτη πλοίαρχο Μανώλη Ορλάνδο καί ξεκίνησαν τόν κανονιοβολισμό τού Αντιρρίου καί τής Ναυπάκτου. Οι Τούρκοι τής Ναυπάκτου έκαψαν τά σπίτια τής πόλης καί αποσύρθηκαν στό βενετικό φρούριο πού δεσπόζει στόν Πατραϊκό Κόλπο.

Τήν άλλη μέρα, ο Διαμαντής Χορμόβας εξόρμησε μέ τά παλλικάρια του γιά τήν κατάληψη τού Αντιρρίου. Σέ ένα παράτολμο επιχείρημα, προσπαθώντας νά ανέβει στίς επάλξεις τού κάστρου, σωριάστηκε νεκρός από βόλι, αναγκάζοντας τά παλληκάρια του σέ υποχώρηση. Μετά τήν αποτυχία τού Χορμόβα, αποφασίστηκε η πυρπόληση τού τουρκικού στόλου από τόν υποπλοίαρχο Γιώργο Μυργιαλή, πού υπηρετούσε στόν "Αχιλλέα" τού Νικολάου Μπόταση, καί από τόν ναύτη Γεώργιο Παξινό πού υπηρετούσε σέ πλοίο τής Μπουμπουλίνας.

Ο Nικόλαος Mπότασης υπήρξε ο Γενάρχης τών Mποτασαίων. Ήταν γεννημένος στό Kρανίδι, αλλά ανδρώθηκε στίς Σπέτσες. Oι τρείς γίοι του, ο Γκίκας, ο Aναγνώστης καί ο Παναγιώτης μαζί μέ τόν πατέρα τους είχαν δημιουργήσει μία πλούσια οικογένεια η οποία διέθετε τά μεγαλύτερα καί τά καλύτερα πλοία τών Σπετσών, τή ναβέττα "Αχιλλεύς" καί τήν γκαβάρα "Διομήδης", 460 τόννων. Oι Mποτασαίοι δαπάνησαν γιά τίς ανάγκες τού Aγώνα, σύμφωνα μέ τόν βιογράφο τους Αναστάσιο Γούδα σύνολικά 61.861 ισπανικά τάληρα.

O Παξινός μήν μπορώντας νά παραμείνει περισσότερο στό σκάφος πού καιγόταν, έπεσε στη θάλασσα καί άρχισε νά κολυμπά πρός τά ελληνικά πλοία. Μάταια όμως. Καθώς είχε οδηγήσει τό μπουρλότο μέχρι απόσταση βολής πιστολιού από τά εχθρικά σκάφη, έξι λέμβοι, πού στάλθηκαν επίτηδες, τό απώθησαν μέ αποτέλεσμα νά καεί άσκοπα. Καί όχι μόνον αυτό. Συνέλαβαν ζωντανό τόν άτυχο Παξινό, τόν οποίο ανέμενε φρικτή τύχη. Μεταφέρθηκε στήν τουρκική ναυαρχίδα, στό κατάστρωμα τής οποίας, αφού σουβλίστηκε μέ τέχνη ώστε νά μείνει ζωντανός, ψήθηκε σέ σιγανή φωτιά, ενώ οι σπαρακτικές κραυγές του έφθαναν μέχρι τά ελληνικά πλοία. Στή συνέχεια τό καμμένο σώμα του κρεμάστηκε από τά τείχη τής Ναυπάκτου. Η αρραβωνιαστικιά του η Κωνσταντινιά Λέκα ούτε τά τάλληρα θά έπαιρνε ούτε καί θά ξανάβλεπε τόν αγαπημένο της. Δέν παντρεύτηκε ποτέ της καί τό 1871 ταξίδεψε τό ταξείδι χωρίς επιστροφή καί πήγε νά τόν συναντήσει.

Σάμος - Λυκούργος Λογοθέτης

Τόν Μάϊο τού πρώτου έτους τής Ελευθερίας, τά ελληνικά πλοία διέσχιζαν ανενόχλητα τό Αιγαίο Πέλαγος. Μόνο μελανό σημείο ήταν η ανυπακοή τών πληρωμάτων καί η φιλαρχία τών καπετάνιων, γεγονός πού οδηγούσε σέ αναρχία, ότι χειρότερο μπορούσε νά υπάρξει γιά τήν αποτελεσματικότητα τού ελληνικού στόλου. Εν τώ μεταξύ, η αργοπορία τού τουρκικού στόλου, οδηγούσε τό ένα νησί μετά τό άλλο στόν ξεσηκωμό. Στήν Κάσο ο πλοίαρχος Θεόδωρος Κανταρτζόγλου ξεσήκωσε τό νησί καί ακολούθησε η Κάρπαθος, η Δήλος, η Νίσσυρος, η Κάλυμνος, η Λέρος, η Πάτμος. Η Σάμος σήκωσε τήν σημαία τού Σταυρού στίς 17 Απριλίου 1821, όταν εμφανίστηκαν στίς ακτές της δύο σπετσιώτικα πλοία τά οποία καί βύθισαν ένα τουρκικό μπρίκι.

Η Σάμος, τού Πυθαγόρα καί τού Αρίσταρχου, πανέμορφο νησί από τήν αρχαιότητα είχε γνωρίσει ημέρες δόξας καί πλούτου. Αλλά τόν 14ο αιώνα είχε γίνει στόχος μουσουλμάνων πειρατών καί τελικά καταληστεύθηκε, ρημάχθηκε καί ερημώθηκε, μέχρι πού τήν εποίκησε ο γενίτσαρος ναύαρχος τού οθωμανικού στόλου Κιλίτζ Αλή τόν 16ο αιώνα, μέ Χριστιανούς από τή Μικρά Ασία, τή Χίο καί τήν Εύβοια. Τό 1714, κατοικούσαν στή Σάμο 15000 κάτοικοι, ενώ μετά τά Ορλωφικά, μετανάστευσαν πρόσφυγες από τήν Πελοπόννησο καί τά νησιά τού Αιγαίου μετατρέποντάς τη σέ μία πλούσια καί εύπορη πόλη.

Στήν εξεγερμένη πλέον Σάμο έφθασε ο Λυκούργος Λογοθέτης στίς 24 Απριλίου 1821 γιά νά εδραιώσει τήν επανάσταση αλλά καί νά οργανώσει τήν εσωτερική διοίκηση. Τό πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Παπλωματάς καί είχε γεννηθεί στό Καρλόβασι τό 1772. Ήταν γιός τού Γιάννη καί τής Μαρούδας Παπλωματά καί είχε σπουδάσει στήν Κωνσταντινούπολη, όπου διορίστηκε γραμματέας στό Πατριαρχείο. Λίγα χρόνια αργότερα, έφυγε γιά τίς Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, όπου διορίστηκε γραμματέας τού ηγεμόνα τής Βλαχίας, Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Ο Αλέξανδρος Σούτσος τόν προβίβασε σέ Λογοθέτη καί τόν τίτλο αυτό χρησιμοποίησε ως όνομα στό υπόλοιπο τής ζωής του.

Ο Λογοθέτης επέστρεψε στή Σάμο τό 1808, όπου υπήρχε έντονη διαμάχη μεταξύ δύο παρατάξεων γιά τή διοίκηση τού τόπου. Οι προοδευτικοί "Καρμανιόλοι" καί οι συντηρητικοί "Καλλικάντζαροι" βρίσκονταν σέ οξεία αντιπαράθεση. Ο Λυκούργος Λογοθέτης είχε τεθεί στό πλευρό τών δημοκρατικών Καρμανιόλων. Τελικώς επικράτησαν οι Καλλικάντζαροι τών προυχόντων πού εξόρισαν τόν Λογοθέτη στήν Σμύρνη.

Ο Λογοθέτης, όταν επέστρεψε μετά τήν κήρυξη τής επαναστάσεως στό νησί του, έθεσε τέρμα στήν αναρχία καί οργάνωσε τέσσερα στρατιωτικά σώματα τίς χιλιαρχίες, επικεφαλής τών οποίων διορίσθηκαν οι Κωνσταντής Λαχανάς, Κωνσταντής Κονταξής, Σταμάτης Γεωργιάδης καί Εμμανουήλ Μελαχροινός. Παράλληλα εισήγαγε σύστημα πολιτικό, σύμφωνα μέ τό οποίο η εξουσία πήγαζε από τόν λαό, ενώ οργάνωσε άριστα τήν άμυνα τού νησιού.

Οι Σάμιοι διαρκώς επιχειρούσαν καταδρομές στή μικρασιατική ακτή μέ σκοπό νά αποτρέψουν τούς Τούρκους νά κάνουν απόβαση στό νησί τους από τήν ακτή τής Μύκαλης. Όσες φορές καί νά προσπάθησαν τά τουρκικά αγήματα νά αγκιστρωθούν στό νησί απέτυχαν όπως αφηγούνται οι έφοροι τής Σάμου:

"Επειδή επήραν από Κουσάντασι αρκετούς Κρητικούς (εννοούν Τούρκους) διά τήν έλλειψιν, τούς ανδρειοτέρους, καί έκαμαν τήν συνηθισμένην τούρκικην φαντασίαν μέ τάς συχνάς μπάλας των, τάχα διά νά μάς φοβίσουν, όμως ημείς, δυνάμει τού Τιμίου Σταυρού, αντεστάθημεν γενναίως, ως νά ήσαν πλοιάρια.

Παρατηρήσας ο εχθρός μας έν μέρος έχον βάρδιαν τριάντα μόνους άνδρας τρέξασα η δυνατωτέρα εις βοήθειαν τής άλλης, όμως αδελφοί, τόσον ηφανίσθησαν οι εχθροί ώστε οι μείναντες ζωντανοί έπεσαν εις θάλασσαν, οι δέ θανατωθέντες είναι τόν αριθμόν διακόσιοι. Λοιπόν αδελφοί, μή δειλιάτε ακούοντας τόν αριθμόν τών τόσων καραβίων, επειδή τούς κρατούμεν γενναίως.

Αφήσαμεν όλας μας τάς χρειώδεις υπηρεσίας, τά μούρκια μας καί τά χωράφια καί τά κατέφαγαν τά ζώα καί στέκομεν μόνον εις τά άρματα. Λοιπόν αδελφοί, διά τό Γένος, διά τήν φιλογενειάν σας, διά τά ηρωϊκά σας κατορθώματα μήν αμελήσετε αλλά προφθάσατε γλήγορα καί χωρίς αναβολήν."

Στίς αρχές Ιουλίου ξαναβγήκε η αρμάδα τού σουλτάνου στό Αιγαίο Πέλαγος μέ ναύρχο τόν Καρά Αλή. Περιελάμβανε δώδεκα κορβέτες, έξι φρεγάτες καί δεκάδες μικρότερα πλοία. Η εντολή τού σουλτάνου πρός τόν καπιτάν πασά ήταν νά σβήσει τό νησί τής Σάμου από τόν χάρτη. Ο τουρκικός στόλος έφθασε στά νερά τής Σάμου στίς 3 Ιουλίου 1821 καί άρχισε νά κανονιοβολεί τήν παραλία τής πρωτεύουσας μέ πυκνότατα πυρά. Κατόπιν, οι εχθρικές δυνάμεις επιχείρησαν απόβαση, τήν οποία όμως απέκρουσαν επιτυχώς οι Σάμιοι χάρις τόν ηρωισμό τους αλλά καί τήν οργανωμένη αντίσταση τού Λογοθέτη.

"Ο Θεός τών δυνάμεων είναι μαζί μας. Αυτός ως παντοδύναμος θά πολεμήση τούς εχθρούς, Θά νικήσωμεν καί θά έλθη ημέρα πού θά βραβευθούν οι αγώνες μας. " Λυκούργος Λογοθέτης

Μάλιστα ο Λογοθέτης είχε ντύσει τίς γυναίκες μέ αντρικά ρούχα καί τούς είχε δώσει κοντάρια γιά νά φαίνονται οι αμυνόμενοι πολλαπλάσιοι. Ο "Κάβο Τζωρτζής", πού επιχείρησε ο Καπλάν αγάς νά αποβιβαστεί, βάφτηκε κόκκινος από τό αίμα τών Τούρκων καί από τότε κράτησε τό όνομα "Κάβο Φονιάς". Όλες οι λέμβοι τών Οθωμανών βούλιαξαν στή θάλασσα. Τά κανόνια πού διηύθυναν οι Σταμάτης Γεωργιάδης, Εμμανουήλ Μελαχροινός, Εμμανουήλ Μαθιουδάκης, Χριστόδουλος Πασχάλης καί Πανταζής προξένησαν απίστευτη φθορά καί πολλούς νεκρούς. Ο αρχηγός τής αποβατικής δύναμης Καπλάν αγάς σκοτώθηκε.

Τό μόνο πού κατάφερε ο Καρά Αλής ήταν νά σκοτώσει μέ φρικτό θάνατο δύο ελληνόπουλα πού είχε αιχμαλωτίσει από ένα σαμιακό πλοιάριο. Τά πασάλειψε μέ κατράμι, τά κρέμασε από τά πόδια στό κατάρτι τής ναυαρχίδος γιά νά φαίνονται από τήν ακτή καί τούς έβαλε φωτιά. Στή συνέχεια μή θέλοντας νά θυσιάσει άλλους άντρες του, έστειλε μεταγωγικά σκάφη στήν απέναντι ακτή τής Μυκάλης (Τσαγκλί) καί τής Νέας Εφέσου (Κουσάντασι) γιά νά μεταφέρουν από εκεί 7000 ατάκτους καί νά τούς αποβιβάσουν στήν Σάμο.

Τήν κρίσιμη αυτή ώρα, 7 Ιουλίου 1821, έφθασε ο ελληνικός στόλος, συγκροτημένος από τρείς ναυτικές μοίρες, τίς οποίες αποτελούσαν τριάντα υδραίικα πλοία μέ αρχηγούς τούς Γιακουμάκη Τομπάζη, Αναστάσιο Τσαμαδό, Γιάννη Βούλγαρη καί Λάζαρο Λαλεχό, είκοσι έξι σπετσιώτικα, μέ αρχηγούς τούς Γκίκα Τσούπα, Θεοδόση Μπόταση, Ιωάννη Κυριακού, Κωνσταντίνο Μπουκουβάλα, Ιωάννη Κούτση, Θεοδωράκη Μέξη, Ανάργυρο Ανάργυρου, Δημήτρη Μπούκουρη, Αδριανό Σωτηρίου, Δημήτριο Ορλώφ καί Νικόλα Ράπτη καί τριάντα ένα ψαριανά σύν τέσσερα πυρπολικά καί δέκα μίστικα μέ καπετάνιους τούς Νικολή Αποστόλη, Γιάννη Καλάρη, Δημήτρη Λένο, Αντώνη Σαρή, Γιώργη Μικέ, Νικόλα Χ. Κοτζιά, Γιώργη Σκανδάλη, Κωνσταντή Καμπούρη, Μανώλη Βαλαβάνο, Γεώργιο Παγκάρα, Νικόλα Αργύρη καί Ανδρέα Γιαννίτση.

Μέ τόσους όμως αρχηγούς ο συντονισμός ήταν πολύ δύσκολος. Παρά ταύτα, τά ελληνικά πλοία έδρασαν αποτελεσματικά. Εισπλέοντας στό στενό βρήκαν τά τουρκικά μπεϊλίδικα γεμάτα ασκέρια. Μόλις τά πληρώματά τους είδαν τά ελληνικά πολεμικά, καί καθώς δέν μπορούσαν νά επικοινωνήσουν μέ τόν δικό τους στόλο, καταπτοήθηκαν καί ετράπησαν σέ φυγή. Έξι μεταγωγικά (τρανσπόρτα) ρίχθηκαν στήν ξηρά, ενώ αλλά δύο πυρπολήθηκαν. Οι ζεϊμπέκηδες βγαίνοντας μέ σπουδή από τά πλοία, έτρεξαν πρός τό εσωτερικό καί έτσι οι νησιώτες ανενόχλητοι έκαψαν τά υπόλοιπα έξι μεταγωγικά. Αργότερα, οι άτακτοι Τούρκοι ξέσπασαν στούς Ρωμιούς κατοίκους τού Κουσάντασι, τούς έκαψαν τά σπίτια καί έσφαξαν 400 από αυτούς. Ο έντιμος διοικητής τής Νέας Εφέσου Ερέζογλου δέν μπόρεσε νά αποσωβήσει τίς σφαγές.

Ανίκανος ο τουρκικός στόλος νά επέμβει, αποχώρησε καί κατέφυγε στήν Αλικαρνασσό (Μπουντρούμ). Τόν ακολούθησε ο ελληνικός στόλος καί στίς 12 Ιουλίου 1821 τόν πρόλαβε στό στενό μεταξύ Κώ καί Αλικαρνασσού. Καθώς ο άνεμος γύρισε ενάντιος στά ελληνικά πλοία, αυτά αναγκάστηκαν νά φύγουν καί μάλιστα χωρίς τάξη. Κατά τήν υποχώρησή τους, τά πυρπολικά πού ήταν παλιά καί δυσκίνητα, πυρπολήθηκαν από τά πληρώματα τους, τά οποία διέφυγαν στά πλοία τού στόλου μέ τίς βάρκες τους. Μέ δυσκολία διέφυγε τή σύλληψη τό βραδυκίνητο μίστικο τού Iωάννου Βρατσάνου, τόν οποίο διέσωσε ο Σπετσιώτης πλοίαρχος Γκίκας Τσούπας. Η καταστροφή τών πυρπολικών δημιούργησε πύρινη ζώνη μεταξύ τών δύο στόλων καί τά ελληνικά πλοία επωφελήθηκαν καί κατέφυγαν στόν όρμο τού Γέροντα, όπου ο τουρκικός στόλος φοβούμενος τά πυρπολικά, δέν τόλμησε νά καταδιώξει.

Η τρικυμία πού ακολούθησε, σκόρπισε τόν ελληνικό στόλο καί τμήματα του κατέφυγαν στή Λέρο, τή Σάμο καί τήν Κάλυμνο. Ο τουρκικός στόλος, πού βρισκόταν μέχρι τήν ώρα εκείνη στήν Κώ, έπλευσε στή Ρόδο, όπου συνάντησε αιγυπτιακή μοίρα από δεκατέσσερα πλοία μέ διοικητή τόν Ισμαήλ Γιβραλτάρ. Ενωμένοι τώρα ο τουρκικός μέ τόν αιγυπτιακό στόλο γύρισαν στήν Κώ, γιά νά προετοιμάσουν τήν επίθεσή τους κατά τών Ελλήνων. Εκείνοι πάλι μεταστάθμευσαν απέναντι στή Νίσυρο καί στά συμβούλια πού ακολούθησαν, επικράτησε διχογνωμία καί διατυπώθηκαν αλληλοκατηγορίες. Τά πληρώματα, σέ έξαψη, ζήτησαν νά γυρίσουν στά νησιά τους ενώ υπήρχε έλλειψη σέ πολεμοφόδια καί πυρπολικά. Ήταν μία έκρυθμη κατάσταση, η οποία ανάγκασε τούς Υδραίους καί τούς Σπετσιώτες προκρίτους νά στείλουν γράμματα γεμάτα συμβουλές καί υποσχέσεις. Προσπάθησαν πολύ οι απεσταλμένοι τών νησιών γιά νά πείσουν τά πληρώματα νά μείνουν. Τούς έταξαν ότι θά τούς έστελναν τό συντομότερο τροφές, πολεμοφόδια καί χρήματα.

Στίς 29 Ιουλίου 1821 συναντήθηκαν οι δύο στόλοι καί αντάλλαξαν κανονιές, ο σφοδρός όμως άνεμος τούς σκόρπισε. Τότε ο ελληνικός στόλος κατέφυγε στήν Πάτμο καί τή Σάμο. Οι Τούρκοι δέν τούς κατεδίωξαν ούτε επιχείρησαν απόβαση στη Σάμο. Στίς αρχές Αυγούστου φάνηκε ο μουσουλμανικός στόλος στά νερά τής Λέρου, πλανήθηκε κατόπιν γιά λίγες μέρες στό Ικάριο πέλαγος καί τελικά στράφηκε στό βορρά καί μπήκε στόν Ελλήσποντο. Οι Έλληνες τόν ακολούθησαν από μακριά καί μετά γύρισαν στά νησιά τους. Ωστόσο, φάνηκε πολύ έντονα καί αυτή τή φορά η έλλειψη γενικού αρχηγού του στόλου καί η απειθαρχία τών πληρωμάτων.