Διδακτικές ώρες: 4

 

Διδακτικοί στόχοι

1. Να απολαύσουν μια φανταστική ιστορία που εκτυλίσσεται σε εξωτικούς τόπους και να τη συνδέσουν με δικά τους γνώριμα παραμύθια και ιστορίες.

2. Να εξοικειωθούν με τον αρχαιοελληνικό λόγο μέσω της αναγνώρισης των κοινών στοιχείων με τον νεοελληνικό λόγο και ιδιαίτερα την β΄ κλίση.

3. Να γνωρίσουν τη διαδικασία παραγωγής λέξεων στην α.ε. και να τη συσχετίσουν με τη ν.ε. γλώσσα.

 

Το κείμενο της ενότητας (σελ. 28 σχ. βιβλίου)

- Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου και να τη συγκρίνουν οι μαθητές/τριες με το αρχαίο κείμενο.

- Συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 29.

- Το δεύτερο παράλληλο κείμενο της 3ης ενότητας (σελ. 144) μπορούμε να το χρησιμοποιήσουμε για εμπέδωση της ύλης λόγω πληθώρας ουσιαστικών της β΄ κλίσης.

 

1. Ετυμολογικά.

Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά, χωρίς να ζητείται από τους/τις μαθητές/τριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (υποκοριστικά κλπ). Για αφόρμηση στη διδασκαλία μπορούμε να δώσουμε παραδείγματα από τη ν.ε. γλώσσα.

 

2. Γραμματική.

Το άρθρο. Η β΄ κλίση των ουσιαστικών.

- Αναλυτική διδασκαλία του άρθρου και της β΄ κλίσης των ουσιαστικών σε συσχετισμό με τη ν.ε. γλώσσα. Ομοιότητες/διαφορές.

- Παραπέμπονται οι μαθητές/τριες στο κείμενο για να αναζητήσουν / αναγνωρίσουν τους τύπους της β΄ κλίσης των ουσιαστικών.

(Σημ. Οι προσωπικές αντωνυμίες θα διδαχθούν παράλληλα με τη διδασκαλία του ρήματος στην επόμενη ενότητα.)

 

Ασκήσεις

Σελ. 29: 1-3

Σελ. 30: 1, 2

Σελ. 32: 3, 4

Σελ. 34: 1-5

 

 

 

• Για τον Λουκιανό Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:

• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση / για σύνθετη αναζήτηση

• Bασικό λεξικό της αρχαίας

• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott

• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο

• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων

 

Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του

Τις περισσότερες πληροφορίες για τον βίο του Λουκιανού τις αντλούμε μέσα από το ίδιο το έργο του. Γεννήθηκε γύρω στο 120 μ.Χ. στα Σαμόσατα της Κομμαγηνής. Ο ίδιος αναφέρει ότι ήταν Σύρος. Το σχετικό λήμμα στο λεξικό Σούδα παρέχει την πληροφορία ότι ο Λουκιανός εργάστηκε ως δικηγόρος στην Αντιόχεια της Συρίας και αργότερα στράφηκε «ἐπὶ τὸ λογογραφεῖν». Ταξίδεψε σε πνευματικά κέντρα και παρακολούθησε μαθήματα ρητορικής. Καθώς ωρίμαζε, αναζητούσε νέους τρόπους έκφρασης και αυτές οι αναζητήσεις αποτυπώθηκαν στο έργο του. Χαρακτηριστικό δείγμα αυτών των αναζητήσεων αποτελούν οι διάλογοί του, στους οποίους συνδύασε στοιχεία των πλατωνικών διαλόγων με τις μενίππειες σάτιρες, τους μίμους και τη Νέα Κωμωδία. Ο Λουκιανός έζησε μακρό βίο, όπως διαφαίνεται μέσα από δικά του σχόλια σε έργα του. Δεν ξέρουμε πότε πέθανε, αλλά από το έργο του Αλέξανδρος συμπεραίνεται ότι ζούσε μετά τον θάνατο του Μάρκου Αυρηλίου (180 μ.Χ.).

Το έργο του είναι ευρύ, ποικίλο και δύσκολο να ενταχθεί σε λογοτεχνικά είδη. Του αποδίδονται περίπου ογδόντα έργα, εκ των οποίων τα περισσότερα θεωρούνται γνήσια. Υπήρξε σοφιστής, ρήτορας και σατιρικός που αρεσκόταν στις φανταστικές αφηγήσεις και στη διακωμώδηση της εποχής του. Υπάρχουν ποικίλες τάσεις στην κριτική που ασκήθηκε σχετικά με την αξία του έργου του Λουκιανού. Ορισμένοι μελετητές είδαν τον Λουκιανό ως απλό μιμητή του Μενίππου, ωστόσο η νεότερη έρευνα δίνει έμφαση στη σχέση του Λουκιανού με την εποχή του και στον τρόπο με τον οποίο την απεικόνισε, συχνά σατιρίζοντας και διακωμωδώντας την.

 

 

 

Λεξιλογικός Πίνακας

ἡ φωνή
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο φωνῇ]

 

Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Χρησιμοποίησε το σύμβολο * πριν ή μετά από το φων, π.χ *φων*, για να βρεις τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις, καθώς και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...

 

Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.

 

Ασκήσεις

 

Σχολικού βιβλίου

• Συνδυάζοντας τις λέξεις της στήλης Α΄ με τις κατάλληλες από τη στήλη Β΄ να δημιουργήσετε ονοματικά σύνολα
• Χρησιμοποιώντας λέξεις μόνο από τον Λεξιλογικό Πίνακα να δώσετε ένα συνώνυμο ή ένα αντώνυμο των παρακάτω λέξεων

 

Πρόσθετες ασκήσεις

• Αντιστοίχισε τους ορισμούς της Α' στήλης με τις λέξεις της Β' στήλης
• Να αντικαταστήσεις τη λέξη με τα μπλε γράμματα με μια συνώνυμη.
• Να αντιστοιχίσεις τις λέξεις με τις αντώνυμές τους.
• Να συμπληρώσεις τα κενά των προτάσεων επιλέγοντας την κατάλληλη λέξη

Κατέβασε τις πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο

 

 

 

Παραγωγή ουσιαστικών

 

 

Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (α′ μέρος)

● Υποκοριστικά – Περιεκτικά – Τοπικά

 

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

ασκήσεις

 

• Να κατατάξετε τα παρακάτω παράγωγα ουσιαστικά στην κατηγορία στην οποία ανήκουν.
• Να γράψετε την πρωτότυπη λέξη των ουσιαστικών της προηγούμενης άσκησης.
• Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά της στήλης Α′ με τα πρωτότυπα ουσιαστικά της στήλης Β′ και να γράψετε στη στήλη Γ′ αν αυτά είναι υποκοριστικά, περιεκτικά ή τοπικά:
• Να αντιστοιχίσετε τα παράγωγα ουσιαστικά (στήλη Α′) με την κατηγορία στην οποία ανήκουν (στήλη Β′):

 

 

 

1. Το άρθρο

2. Β΄ κλίση ουσιαστικών

 

1. Το άρθρο

 

 

Όπως και στη ν.ε., το άρθρο είναι μονοσύλλαβη κλιτή λέξη η οποία χρησιμοποιείται πριν από ουσιαστικά και επίθετα (ή πριν από λέξεις που παίζουν τον ρόλο ουσιαστικών και επιθέτων, όπως στη φράση: το λέγω είναι ρήμα), π.χ. τῇ νήσῳ, τοῦ πελάγους, τὰ σώματα, τὰ μεγέθη, τῶν ποδῶν, τῶν κυμάτων, τὴν πατρίδα, τῆς ὁδοῦ.

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Ο τύπος ὦ δεν είναι τύπος του άρθρου, αλλά επιφώνημα, που χρησιμοποιείται μπροστά από ονόματα κλητικής πτώσης.

 

2. Β΄ κλίση ουσιαστικών

 

Όπως αναφέρθηκε στην προηγούμενη Ενότητα, στην α.ε. υπάρχουν τρεις κλίσεις: η πρώτη, η δεύτερη και η τρίτη. Σε αυτή την Ενότητα θα μελετήσετε τη β′ κλίση.

 

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας που ανήκουν στη β′ κλίση.

Να συμπληρώσετε την κλίση του ουσιαστικού ὁ νόμος με τη βοήθεια του προηγούμενου πίνακα. Να προσθέσετε και το άρθρο:

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

Περισσότερη θεωρία

 

Κλίση των ουσιαστικών της β' κλίσης αρσενικά - θηλυκά

 

Πρόσεξε τις καταλήξεις και τον τονισμό στις διάφορες πτώσεις

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

Κλίση των ουσιαστικών της β' κλίσης ουδέτερα

Πρόσεξε τις καταλήξεις και τον τονισμό στις διάφορες πτώσεις

 

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

 

Ασκήσεις

 

Σχολικού βιβλίου

1. Να εντοπίσετε τα ουσιαστικά του κειμένου της Ενότητας που ανήκουν στη β′ κλίση
2. Να συμπληρώσετε τις πτώσεις που λείπουν στον παρακάτω πίνακα
3. Να μεταφέρετε τα ουσιαστικά στην ίδια πτώση του άλλου αριθμού
4. Να αντιστοιχίσετε τα ουσιαστικά της στήλης Α′ με τις πτώσεις τους στη στήλη Β′:
5. Να συμπληρώσετε τις καταλήξεις και να τονίσετε τα ουσιαστικά και τους τύπους του άρθρου
6. Στις προτάσεις που ακολουθούν να συμπληρώσετε την κατάλληλη πτώση του ουσιαστικού και στη συνέχεια να γράψετε την ίδια πτώση του άλλου αριθμού

Πρόσθετες ασκήσεις

1. Άσκηση για την κλίση του άρθρου: αρσενικό, θηλυκό, ουδέτερο
2. Συγκριτική κλίση του ουδ. ουσ. το μυστήριον στα αρχαία και στα νέα ελληνικά *
3. Συγκριτική κλίση του αρσ. ουσ. ὁ ἄνθρωπος στα αρχαία και στα νέα ελληνικά *
4. Τόνισε σωστά το ουσιαστικό ὁ κέραμος (κεραμίδι)
5. Άσκηση κλίσης του ουσιαστικού ὁ ἥλιος
6. Άσκηση κλίσης του ουσιαστικού ἡ ἔφοδος
7. Κλίνε το ουσιαστικό ὁ ποταμός
8. Κλίνε το ουσιαστικό ὁ ἑταῖρος
9. Άσκηση κλίσης του ουσιαστικού τὸ κύτταρον
10. Άσκηση για τον σωστό τόνο
11. Κλίνε τα ουσιαστικά: ναός, λόγος, ἄνθρωπος *
12. Άσκηση σωστού λάθους στη β' κλίση
13. Αντιστοίχισε τα ουσιαστικά β' κλίσης με τη γραμματική τους αναγνώριση
14. Άσκηση συμπλήρωσης των καταλήξεων για τη β' κλίση
15. Άσκηση συμπλήρωσης κενών στα ουσιαστικά της β' κλίσης
16. Άσκηση συμπλήρωσης κενών στα ουσιαστικά β' κλίσης
17. Γράψε τις παρακάτω λέξεις στη γενική και δοτική ενικού
18. Βρες στο πρώτο από τα παρακάτω κείμενα τους 32 τύπους των ουσιαστικών της β' κλίσης.
19. Βρες στο δεύτερο από τα παρακάτω κείμενα τους 37 τύπους των ουσιαστικών της β' κλίσης.

Διαγωνίσματα

• Διαγώνισμα στις ενότητες 1, 2, 3, 4
• Διαγώνισμα στις ενότητες 2, 3, 4

 

1ο κείμενο Ὁ γεωργός

 

Τῶν κατοίκων τῆς ῾Ελλάδος πολλοὶ γεωργοί ἐσμεν. Ἐν δὲ τῷ οἴκῳ ποίμνια καὶ ζῷα τρέφομεν. Πολλάκις δ’ ὅμως μάτην τοὺς ἀγροὺς ἡμεῖς θεραπεύομεν· οἱ μὲν γὰρ κάπροι τοὺς καρποὺς διαφθείρουσιν, οἱ δὲ λύκοι τὰ πρόβατα ἁρπάζουσι. Τότε ἐν ἀπόρῳ ἐσμὲν καὶ μάταιοι οἱ πόνοι εἰσίν. Τοῦ γεωργοῦ ἔργον ἐστὶ φυτεύειν καὶ σπείρειν· ὁ δὲ θεὸς αὐξάνει τὸν σῖτον καὶ τοὺς τῶν δένδρων καρπούς· ἄνευ γὰρ ὄμβρου καὶ ἡλίου οὐκ ἔστι καρπὸν φέρειν ἐκ τῶν φυτῶν. Διὸ νόμος τῶν γεωργῶν ἐστι τοῖς τῶν ἀγρῶν καρποῖς τοὺς θεοὺς θεραπεύειν. Τοῖς γεωργοῖς ὁ βίος μεστὸς πόνων ἐστί. Μάτην, ὦ γεωργοί, σπείρετε καὶ φυτεύετε, εἰ μὴ ὁ θεὸς βοηθὸν ἔχετε· οὕτω μόνον, εἰ ὁ θεὸς συνεργὸς ἐστιν, ἐστὲ μακάριοι.

 

2ο κείμενο: Ὁ Περσικὸς στρατὸς ἐπὶ τὰς νήσους τὰς ῾Ελληνικάς.

 

Αἱ νῆσοι τοῦ Αἰγαίου κατὰ τὸ ἄκρον Σούνιόν εἰσιν. Ἐν ταῖς νήσοις τὸ ἀρχαῖον οἱ κάτοικοι ἀμπέλους ἐθεράπευον· περιέκλειον δὲ καὶ ἐχώριζον τὰς ἀμπέλους βάτοις καὶ ἀτραποῖς. Τῶν νήσων ἡ Νάξος ἔνδοξος ἦν ταῖς ἀμπέλοις, ἡ δὲ Δῆλος τῷ ἱερῷ. Ὅτε ὁ στρατηγὸς τοῦ Δαρείου ἐπὶ τὰς νήσους ἐστράτευε, τὸ πρῶτον ἐπὶ τὴν Νάξον ἀπέβαινεν. Ἐνταῦθα τοὺς οἴκους ἔκαιε καὶ τὰς ἀμπέλους ἔφθειρεν. Εἶτα πρὸς τὴν Δῆλον τὸν στόλον ἔφερεν. Οἱ κάτοικοι δ’ ὅμως τῆς Δήλου εἰς Τῆνον ἔφευγον. Τότε τοῖς Δηλίοις ὁ στρατηγὸς ἀγγέλους ἔπεμπε καὶ ἔλεγε· «Διατὶ οὐκ ἐμένετε ἐν τῇ νήσῳ; οὐκ ἐγιγνώσκετε ὅτι τὸν αὐτὸν θεὸν καὶ ἡμεῖς θεραπεύομεν;». Οἱ δὲ Δήλιοι ἔλεγον· «Σύ, ὡς λέγεις, φίλος ἔκπαλαι ἦσθα τῷ θεῷ· καίτοι δὲ σὺ καὶ οἱ ἄλλοι στρατηγοὶ φίλοι ἦτε, ὅμως δ’ ἐπεβουλεύετε τοῖς κατοίκοις τῶν νήσων».

 

 

Ἐντεῦθεν ἡμᾶς ὑπεδέχετο πέλαγος προσηνὲς καὶ νῆσος οὐ μεγάλη, εὐπρόσιτος, συνοικουμένη· ἐνέμοντο δὲ αὐτὴν ἄνθρωποι ἄγριοι, Βουκέφαλοι, κέρατα ἔχοντες, οἷον παρ᾿ ἡμῖν τὸν Μινώταυρον ἀναπλάττουσιν. ἀποβάντες δὲ προῄειμεν ὑδρευσόμενοι καὶ σιτία ληψόμενοι, εἴ ποθεν δυνηθείημεν· οὐκέτι γὰρ εἴχομεν. καὶ ὕδωρ μὲν αὐτοῦ πλησίον εὕρομεν, ἄλλο δὲ οὐδὲν ἐφαίνετο, πλὴν μυκηθμὸς πολὺς οὐ πόῤῥωθεν ἠκούετο. δόξαντες οὖν ἀγέλην εἶναι βοῶν, κατ᾿ ὀλίγον προχωροῦντες ἐπέστημεν τοῖς ἀνθρώποις. οἱ δὲ ἰδόντες ἡμᾶς ἐδίωκον, καὶ τρεῖς μὲν τῶν ἑταίρων λαμβάνουσιν, οἱ δὲ λοιποὶ πρὸς τὴν θάλατταν καταφεύγομεν.

 

Λουκιανός, Ἀληθὴς Ἱστορία 2.44

Σύρτε στον πίνακα για να δείτε όλες τις στήλες

 

 

Ερωτήσεις

 

1. Ποια χαρακτηριστικά είχαν οι Βουκέφαλοι και πώς αντιμετώπισαν τον αφηγητή και τους συντρόφους του;

 

2. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο κοινός θεματικός άξονας ανάμεσα στο παραπάνω απόσπασμα και το κείμενο της Ενότητας;

 

3. Με βάση το κείμενο του Λουκιανού γνωρίζουμε πώς εξελίχθηκε η ιστορία: ο Λουκιανός και οι σύντροφοί του πήραν τα όπλα, κυνήγησαν με τη σειρά τους τους Βουκέφαλους, σκότωσαν πολλούς και αιχμαλώτισαν ζωντανούς δύο. Στη συνέχεια οι Βουκέφαλοι έστειλαν αντιπροσώπους ζητώντας πίσω τούς δικούς τους και προσφέροντας για λύτρα πολλά τυριά, ξερά ψάρια, κρεμμύδια και τέσσερα ελάφια που είχαν τρία πόδια το καθένα. Ανακαλείτε στη μνήμη σας περιπτώσεις από τα ομηρικά έπη, όπου αντίστοιχα κάποιος δίνει λύτρα, για να πάρει πίσω ένα δικό του πρόσωπο;