Ξενοφῶν, Πόροι 1.1-5 (διασκευή)Ο Τριπτόλεμος ξεκίνησε από την Αττική επάνω σε φτερωτό άρμα, για να διδάξει στους ανθρώπους όλης της Γης την καλλιέργια του σιταριού, όπως του ανατέθηκε από τη θεά Δήμητρα. Δεξιά η Περσεφόνη, αριστερά η Δήμητρα. Αγγειογράφος Μάκρων (5ος αι. π.Χ., Βρετανικό Μουσείο)
Διδακτικές ώρες: 4
Διδακτικοί στόχοι
1. Να γνωρίσουν στοιχεία του αθηναϊκού βίου και των αγαθών της πόλης.
2. Να μάθουν τον σχηματισμό του ρήματος στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ. και τη λειτουργία του μέσα στην πρόταση (δηλαδή ότι χωρίς ρήμα δεν υπάρχει πρόταση).
3. Να διαπιστώσουν τα κοινά και διαφορετικά στοιχεία με τη ν.ε. γλώσσα. (π.χ. μέλλοντας: λύσω / θα λύσω, αλλά και θα λύνω στη ν.ε.)
4. Να μάθουν τον σχηματισμό της οριστικής ενεστώτα του βοηθητικού ρήματος εἰμί.
Το κείμενο της ενότητας (σελ. 36 σχ. βιβλίου)
- Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Το αρχαίο κείμενο θα χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της διδασκαλίας του ρήματος.
- Οι μαθητές/τριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια και των ερωτήσεων της σελ. 38.
1. Ετυμολογικά.
Εξηγείται η λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά (β΄ μέρος), χωρίς να ζητείται από τους/τις μαθητές/τριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (παρώνυμα κ.λπ.). Σκόπιμη η αναφορά στη ν.ε. γλώσσα.
2. Γραμματική.
- Τα παρεπόμενα του ρήματος (από 3η ενότητα).
Οι μαθητές/τριες καλούνται να εντοπίσουν μέσα στο κείμενο ιδίως το απαρέμφατο και τη μετοχή, ώστε να γίνει ιδιαίτερη αναφορά κατά τη διδασκαλία.
- Διδασκαλία οριστικής ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων και οριστική ενεστώτα του ρήματος εἰμί. Οριστική μέλλοντα αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων.
- Εξηγούνται οι φθογγολογικές αλλαγές στον μέλλοντα των αφωνόληκτων ρημάτων.
- Διδασκαλία των προσωπικών αντωνυμιών (από 4η ενότητα).
Ασκήσεις
Ενότητα 4η
σελ. 35: 1, 2.
Ενότητα 5η
σελ. 38: 1-3
σελ. 39: 1, 2
σελ. 41: 2
σελ. 43: 1-7
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Αθηναίος Ξενοφών (περ. 430-355 π.Χ.) καταπιάστηκε στη διάρκεια της ζωής του με ποικίλες δραστηριότητες –μεταξύ άλλων, πήρε μέρος (401 π.Χ.) στην εκστρατεία του Κύρου του Νεοτέρου εναντίον του αδερφού του, βασιλιά της Περσίας, Αρταξέρξη–, διατηρώντας παράλληλα ζωντανή σχέση με τη συγγραφή. Έγραψε έργα ιστορικά, φιλοσοφικά, πολιτικά, οικονομικά κ.ά. Με το έργο του Πόροι καταθέτει μια πρόταση προκειμένου η αποδυναμωμένη Αθήνα του 4ου αι. π.Χ. να καταφέρει να βελτιώσει την οικονομική κατάστασή της και να διασφαλίσει την ευημερία των πολιτών. Στο απόσπασμα που θα μελετήσουμε ο Ξενοφών απαριθμεί οικονομικούς πόρους της πόλης που θα μπορούσαν να της εξασφαλίσουν ανάπτυξη, χωρίς να αναγκάζεται να στρέφεται εναντίον άλλων ελληνικών πόλεων ασκώντας επεκτατική πολιτική.
Ξενοφών, «Πόροι ή περί προσόδων»
Τῶν Ἀθήνησι προεστηκότων ἔλεγόν τινες ὡς γιγνώσκουσι μὲν τὸ δίκαιον, διὰ δὲ τὴν τοῦ πλήθους πενίαν ἀναγκάζονται ἀδικώτεροι εἶναι περὶ τὰς πόλεις. Ἐκ τούτου ἐπεχείρησα σκοπεῖν εἴ πῃ δύναιντ’ ἂν οἱ πολῖται διατρέφεσθαι ἐκ τῆς ἑαυτῶν. Τοῦτο μὲν οὖν εὐθὺς ἀνεφαίνετό μοι ὅτι ἡ χώρα πέφυκεν οἵα πλείστας προσόδους παρέχεσθαι. Αἱ μὲν γὰρ ὧραι ἐνθάδε πρᾳόταταί εἰσιν· ἃ δὲ πολλαχοῦ οὐδὲ βλαστάνει ἐνθάδε καρποφορεῖ. Ὣσπερ δὲ ἡ γῆ, οὕτω καὶ ἡ περὶ τὴν χώραν θάλαττα παμφορωτάτη ἐστίν. Καὶ μὴν ὅσαπερ οἱ θεοὶ ἐν ταῖς ὥραις ἀγαθὰ παρέχουσι, καὶ ταῦτα πάντα ἐνταῦθα πρῳαίτα τα μὲν ἄρχεται, ὀψιαίτατα δὲ λήγει. Πρὸς τούτοις καὶ ἀΐδια ἀγαθὰ ἔχει ἡ χώρα. Πέφυκε μὲν γὰρ λίθος ἐν αὐτῇ ἄφθονος, ἐξ οὗ κάλλιστοι μὲν ναοί, κάλλιστοι δὲ βωμοὶ γίγνονται, εὐπρεπέστατα δὲ θεοῖς ἀγάλματα. Ἔστι δὲ καὶ γῆ ἣ σπειρομένη μὲν οὐ φέρει καρπόν, ὀρυττομένη δὲ πολλαπλασίους τρέφει ἢ εἰ σῖτον ἔφερε. Καὶ μήν ὑπάργυρός ἐστι.
Τα Αρχαία πλυντήρια της Λαυρεωτικής, Πηγή: oryktosploutos.net
Ερμηνευτικά σχόλια
Tῶν ᾿Αθήνησι προεστηκότων... τὰς πόλεις: Ο Ξενοφών υποστηρίζει ότι ηγέτες της Αθήνας προβάλλουν την αδυναμία της αττικής γης να εξασφαλίσει τα αναγκαία αγαθά στους πολίτες της ως δικαιολογία για την επεκτατική και ηγεμονική πολιτική που ασκεί η πόλη τους έναντι των άλλων ελληνικών πόλεων. Δηλώνει πως ο ισχυρισμός αυτός τον ώθησε να διερευνήσει κατά πόσο η αττική γη είναι ικανή να συντηρήσει τον πληθυσμό της πόλης. Στη συνέχεια καταδεικνύει πόσο γενναιόδωρη υπήρξε η φύση με την Αττική επικαλούμενος στοιχεία, όπως το εύκρατο κλίμα και το πλούσιο υπέδαφός της.
Ερωτήσεις
1. Ποιον ισχυρισμό προβάλλουν μερικοί άρχοντες των Αθηναίων, για να δικαιολογήσουν το ότι μερικές φορές αδικούν τους άλλους Έλληνες; Πώς αντιμετωπίζει αυτόν τον ισχυρισμό τους ο Ξενοφών; Ποια επιχειρήματα προβάλλει, για να στηρίξει την άποψή του;
2. Ο Ξενοφών περιγράφει την Αττική ως τόπο με ιδανικό κλίμα και εξαιρετικές δυνατότητες και προοπτικές ανάπτυξης. Ποιες από αυτές πιστεύετε ότι έχουν αξιοποιηθεί από τους σύγχρονους Έλληνες, ποιες έχουν παραμεληθεί και ποιες έχουν χαθεί για πάντα;
3. Λαμβάνοντας υπόψη όσα γνωρίζετε από το μάθημα της Ιστορίας να αναφέρετε άλλους τομείς οικονομικής δραστηριότητας στους οποίους διακρίθηκαν οι Αθηναίοι. Ποιοι γεωγραφικοί και άλλοι παράγοντες πιστεύετε ότι τους έστρεψαν σε αυτούς;
Λεπτομέρειες από τη μεγαλοπρεπή πομπή των Παναθηναίων που απεικονίζεται στις πλάκες της βόρειας ζωφόρου του Παρθενώνα (Μουσείο Ακροπόλεως Αθήνας)
Η ζωφόρος του Παρθενώνα (ψηφιακή εφαρμογή)
• Για τον Ξενοφώντα
Κατέβασε σύντομο βιογραφικό για μαθητική χρήση:
• Για τον Τισσαφέρνη μπορείς να διαβάσεις από τη Βικιπαίδεια από το Ακαδημαϊκό λεξικό
• Για τον Φαρνάβαζο μπορείς να διαβάσεις από τη Βικιπαίδεια, από την Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού
• Λεξικά νέας ελληνικής: για απλή αναζήτηση, για σύνθετη αναζήτηση
• Bασικό λεξικό της αρχαίας
• Λεξικό της αρχαίας Liddell & Scott
• Λεξικό αρχαίας, σχολικό εγχειρίδιο
• Κατάλογος ανωμάλων ρημάτων
Συμπληρωματικό υλικό για τον συγγραφέα και το έργο του
Ο Ξενοφών γεννήθηκε γύρω στο 430 π.Χ. Ήταν γιος του Γρύλλου και καταγόταν από εύπορη οικογένεια. Πιθανότατα υπηρέτησε στο αθηναϊκό ιππικό και συνδέθηκε με τον Σωκράτη, χωρίς ωστόσο να ενταχθεί στον κύκλο των μαθητών του. Δέχτηκε να λάβει μέρος στην εκστρατεία του Κύρου εναντίον του αδερφού του Αρταξέρξη. Κατά τη μάχη στα Κούναξα–στις όχθες του ποταμού Ευφράτη, κοντά στη σημερινή Βαγδάτη– το 401 π.Χ. το στράτευμα του Κύρου με τη βοήθεια των Ελλήνων μισθοφόρων νίκησε, ωστόσο ο ίδιος ο Κύρος έχασε τη ζωή του. Το ελληνικό εκστρατευτικό σώμα βρέθηκε σε δυσμενή θέση, ιδιαίτερα μετά τη δολοφονία των αρχηγών του από τον Πέρση σατράπη Τισσαφέρνη. Τότε ο Ξενοφών ανέλαβε ως αρχηγός του να το οδηγήσει πίσω στην Ελλάδα. Πέρασαν από τη Μεσοποταμία και την Αρμενία στη Μαύρη Θάλασσα, στο Βυζάντιο και μετά στη Θράκη, όπου ο Ξενοφών παρέμεινε παρακολουθώντας τις επιχειρήσεις των Σπαρτιατών, οι οποίοι με επικεφαλής τον Θίβρωνα διεξήγαν πόλεμο εναντίον του Τισσαφέρνη στο πλευρό των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας το 399 π.Χ. Ο Ξενοφών προσχώρησε στον σπαρτιατικό στρατό, αλλά για την περίοδο εκείνη δεν έχουν διασωθεί πολλά στοιχεία σχετικά με τη δράση του και τη στάση του απέναντι στον Θίβρωνα. Μετά την ανάκληση του Θίβρωνα από τους Σπαρτιάτες, ανέλαβε δράση ο Δερκυλίδας και στη συνέχεια ο Αγησίλαος, για τον οποίο ο Ξενοφών έτρεφε ιδιαίτερη εκτίμηση. Η νικηφόρος πορεία του Αγησιλάου διακόπηκε το 394 π.Χ., όταν έλαβε διαταγή από τη Σπάρτη να επιστρέψει με τον στρατό του στην Ελλάδα.
Το 394 π.Χ. στη μάχη της Κορώνειας βρέθηκαν αντιμέτωποι οι Αθηναίοι (και οι σύμμαχοί τους Βοιωτοί, Αργείοι και Κορίνθιοι) με τους Σπαρτιάτες, των οποίων επικεφαλής ήταν ο Αγησίλαος. Ο Ξενοφών, που ακολουθούσε τον στρατό του Αγησιλάου, κατηγορήθηκε για τις σχέσεις του με τη Σπάρτη και εξορίστηκε από την Αθήνα. Εγκαταστάθηκε τότε στον Σκιλλούντα της Ηλείας και έγινε πρόξενος των Σπαρτιατών στην Ολυμπία.
Μετά τη μάχη στα Λεύκτρα το 371 π.Χ. κατέφυγε στην Κόρινθο και για κάποια περίοδο συμφιλιώθηκε με την Αθήνα. Εξάλλου, δύο έργα του, ο Ιππαρχικός και ο Οικονομικός, προϋποθέτουν εξοικείωση με τον αθηναϊκό τρόπο ζωής. Ο γιος του σκοτώθηκε το 362 π.Χ. στη Μαντίνεια πολεμώντας στο πλευρό των Αθηναίων ιππέων.
Ο θάνατος του Ξενοφώντα τοποθετείται μετά το 355 π.Χ. Τα πιο γνωστά έργα του είναι η Κύρου Ανάβασις και τα Ελληνικά, όπου στην ουσία συνεχίζει το έργο του Θουκυδίδη έως τη μάχη της Μαντίνειας. Εκτός από ιστορικά έργα συνέγραψε και πολλά φιλοσοφικά και τεχνικά (τέχναι, πραγματείες), στα οποία περιέχονται συμβουλές και πρακτικές οδηγίες για διάφορες δραστηριότητες (π.χ. Κυνηγετικός, Πόροι).
Δες τη μετάφραση κάθε σειράς πατώντας στο μ ή
εμφάνισε - απόκρυψε όλη τη μετάφραση πατώντας εδώ
μ Τῶν Ἀθήνησι προεστηκότων ἔλεγόν τινες
μ ὡς γιγνώσκουσι μὲν τὸ δίκαιον,
μ ἀναγκάζονται ἀδικώτεροι εἶναι περὶ τὰς πόλεις.
μ εἴ πῃ δύναιντ’ ἂν οἱ πολῖται
μ Ὣσπερ δὲ ἡ γῆ, οὕτω καὶ ἡ περὶ τὴν χώραν θάλαττα
μ παμφορωτάτη ἐστίν.
μ Πρὸς τούτοις καὶ ἀΐδια ἀγαθὰ ἔχει ἡ χώρα.
μ εὐπρεπέστατα δὲ θεοῖς ἀγάλματα.
μ Ἔστι δὲ καὶ γῆ ἣ σπειρομένη μὲν οὐ φέρει καρπόν,
μ ὀρυττομένη δὲ πολλαπλασίους τρέφει ἢ εἰ σῖτον ἔφερε.
Κατέβασε το αρχείο, για να γράψεις τη μετάφρασή σου
O πίνακας που ακολουθεί είναι . Μπορείτε να γράψετε τις απαντήσεις σας και να τις εκτυπώσετε ή να τις σώσετε σε αρχείο pdf.
| Τῶν Ἀθήνησι προεστηκότων ἔλεγόν τινες | |
| ὡς γιγνώσκουσι μὲν τὸ δίκαιον, | |
| διὰ δὲ τὴν τοῦ πλήθους πενίαν | |
| ἀναγκάζονται ἀδικώτεροι εἶναι περὶ τὰς πόλεις. | |
| Ἐκ τούτου ἐπεχείρησα σκοπεῖν | |
| εἴ πῃ δύναιντ’ ἂν οἱ πολῖται | |
| διατρέφεσθαι ἐκ τῆς ἑαυτῶν. | |
| Τοῦτο μὲν οὖν εὐθὺς ἀνεφαίνετό μοι | Άρχισα λοιπόν να σχηματίζω τη γνώμη |
| ὅτι ἡ χώρα πέφυκεν | |
| οἵα πλείστας προσόδους παρέχεσθαι. | να παρέχει πάρα πολλούς πόρους/ έσοδα. |
| Αἱ μὲν γὰρ ὧραι ἐνθάδε πρᾳόταταί εἰσιν· | |
| ἃ δὲ πολλαχοῦ οὐδὲ βλαστάνει ἐνθάδε καρποφορεῖ. | |
| Ὣσπερ δὲ ἡ γῆ, οὕτω καὶ ἡ περὶ τὴν χώραν θάλαττα | |
| παμφορωτάτη ἐστίν. | |
| Καὶ μὴν ὅσαπερ οἱ θεοὶ | |
| ἐν ταῖς ὥραις ἀγαθὰ παρέχουσι, | |
| καὶ ταῦτα πάντα ἐνταῦθα πρῳαίτα τὰ μὲν ἄρχεται, | |
| ὀψιαίτατα δὲ λήγει. | |
| Πρὸς τούτοις καὶ ἀΐδια ἀγαθὰ ἔχει ἡ χώρα. | |
| Πέφυκε μὲν γὰρ λίθος ἐν αὐτῇ ἄφθονος, | |
| ἐξ οὗ κάλλιστοι μὲν ναοί, κάλλιστοι δὲ βωμοὶ γίγνονται, | |
| εὐπρεπέστατα δὲ θεοῖς ἀγάλματα. | |
| Ἔστι δὲ καὶ γῆ ἣ σπειρομένη μὲν οὐ φέρει καρπόν, | |
| ὀρυττομένη δὲ πολλαπλασίους τρέφει ἢ εἰ σῖτον ἔφερε. | |
| Καὶ μήν ὑπάργυρός ἐστι. |
Στο κείμενο που ακολουθεί γίνεται μια πειραματική προσπάθεια παρουσίασης του κειμένου κατά «νοηματικά κῶλα».
Για τις καλοδεχούμενες παρατηρήσεις σας πατήστε εδώ.
Για κινητό ή τάμπλετ δείτε το κείμενο εδώ
Λεξιλογικός Πίνακας
ἡ γῆ
[στο κείμενο συναντήσατε τον τύπο γῆ]
Για να βρεις τη σημασία των λέξεων του Λεξιλογικού Πίνακα πήγαινε στο λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής (Τριανταφυλλίδη) στην Πύλη για την ελληνική γλώσσα ή χρησιμοποίησε τους παρακάτω δεσμούς:
| Αρχαία Ελληνική / Νέα Ελληνική | Νέα Ελληνική | ||
 |
 |
γήινος γεώδης (και γαιώδης) |
|
 |
ὁ/ἡ γηγενής , τὸ γηγενές,
ιθαγενής ὁ γήλοφος και γεώλοφος ( = λοφίσκος)
ἡ γεωμετρία |
γεωλόγος γεώμηλο [= πατάτα] γεώτρηση γεωτρύπανο γεωδυναμική γεωπολιτικός γηπεδούχος περίγειο απόγειο υδρόγειος υπέργειος απογειώνω προσγειώνω |
Χρησιμοποίησε το σύμβολο * πριν ή μετά από το γεω, π.χ *γεω*, για να βρεις τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις, καθώς και τη σημασία τους. Χρησιμοποιώντας τη σύνθετη αναζήτηση μπορείς να βρεις μόνο επίθετα ή μόνο ρήματα κ.τ.λ...
Όσες λέξεις δεν ξέρεις τι σημαίνουν πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται αριστερά της λέξης. Αφού τις συγκεντρώσεις όλες πάτα το καλαθάκι που βρίσκεται δεξιά από το πλαίσιο αναζήτησης. Αντίγραψέ τες σ' ένα έγγραφο του Word ή του OpenOffice. Μελέτησε προσεκτικά τα παραδείγματα.
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
Πρόσθετες ασκήσεις
Κατέβασε τις πιο πάνω πρόσθετες ασκήσεις σε αρχείο 
Παραγωγή ουσιαστικών από ουσιαστικά (β′ μέρος)
• Παρώνυμα – Εθνικά – Πατρωνυμικά – Γονεωνυμικά
Παρώνυμα είναι τα παράγωγα ουσιαστικά που σημαίνουν πρόσωπο σχετικό με αυτό που δηλώνει η πρωτότυπη λέξη ή πρόσωπο που ανήκει σε αυτό.
Εθνικά
λέγονται τα ουσιαστικά που παράγονται από κύρια ονόματα χωρών, πόλεων και τόπων και σημαίνουν εκείνον που κατάγεται από κάποιον τόπο ή ανήκει σε αυτόν.
Πατρωνυμικά ονομάζονται τα ουσιαστικά που παράγονται από κύριο όνομα πατέρα, μητέρας ή άλλου προγόνου και σημαίνουν τον γιο, την κόρη και γενικά τον απόγονο.
εἴμ᾿ Ὀδυσσεὺς Λαερτιάδης (Ὀδύσσεια, θ 19)
Στον Όμηρο ο Οδυσσέας ονομάζεται «Λαερτιάδης», δηλαδή «γιος του Λαερτίου (Λαέρτη)», ενώ ο Αγαμέμνων και ο Μενέλαος «Ἀτρεῖδαι», δηλαδή «γιοι του Ατρέα».
Γονεωνυμικά λέγονται τα ουσιαστικά που σημαίνουν το νεογνό ζώου.
| Καταλήξεις παρωνύμων -εύς κεραμεύς < κέραμος -της: -(ί)της, -(έ)της, -(ώ)της πολίτης < πόλις ναύτης < ναῦς τεχνίτης < τέχνη φυλέτης (= αυτός που ανήκει στη φυλή) < φυλή ἠπειρώτης < ἤπειρος, νησιώτης < νῆσος |
Καταλήξεις εθνικών -ιος: -(α)ῖος, -(ε)ῖος, -(ω)ιος > -ῷος Κορίνθιος < Κόρινθος, Κερκυραῖος < Κέρκυρα, Κῷος < Κῶς -εύς Μεγαρεύς < Μέγαρα, Χολαργεύς < Χολαργός -νός Ἀσιανός < Ἀσία -ῖνος Ἀμοργῖνος < Ἀμοργός -της: -(ά)της, -(ιά)της, -(ή)της, -(ί)της, -(ώ)της Τεγεάτης < Τεγέα Σπαρτιάτης < Σπάρτη, Σικελιώτης < Σικελία -ήσιος Ἰθακήσιος < Ἰθάκη |
|
| Καταλήξεις πατρωνυμικών -(ά)δης Αἰνειάδης < Αἰνείας, Λαερτιάδης < Λαέρτιος ή Λαέρτης -(ε)ίδης Πριαμίδης < Πρίαμος, Ἀτρείδης < Ἀτρεύς -ίων (κυρίως στην ποίηση) Κρονίων < Κρόνος |
Καταλήξεις γονεωνυμικών -ιδεύς λαγιδεύς < λαγώς (ν.ε. λαγός) |
ασκήσεις
3. Oριστική ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής των βαρύτονων ρημάτων
4. Oριστική ενεστώτα του ρήματος εἰμί
5. Οριστική μέλλοντα αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
Τα παρεπόμενα (ή συνακόλουθα) του ρήματος στην α.ε. είναι τα εξής:
α. Τα γνωστά από τη ν.ε. πρόσωπα (α′,
β′, γ′).
β. Οι αριθμοί (ενικός,
πληθυντικός, δυϊκός).
γ. Οι εγκλίσεις (οριστική,
υποτακτική, ευκτική,
προστακτική) και οι
ονοματικοί τύποι (απαρέμφατο,
μετοχή).
δ. Οι χρόνοι (ενεστώτας,
παρατατικός, μέλλοντας, αόριστος, παρακείμενος, υπερσυντέλικος και συντελεσμένος
μέλλοντας). Αξίζει να σημειωθεί ότι η α.ε. δε διαθέτει χωριστό τύπο
μέλλοντα για τη δήλωση του στιγμιαίου και του εξακολουθητικού. Έτσι, π.χ., ο
τύπος μέλλοντα λύσω μπορεί να αποδοθεί με τις φράσεις «θα λύσω» ή «θα λύνω».
ε. Οι φωνές (ενεργητική
και μέση).
στ. Οι διαθέσεις (ενεργητική,
μέση, παθητική,
ουδέτερη).
ζ. Τέλος, τα ρήματα της α.ε., ανάλογα με τον τρόπο που κλίνονται,
εντάσσονται σε συζυγίες. Στην
α′ συζυγία ανήκουν τα ρήματα που στο α′
ενικό της οριστικής ενεστώτα ενεργητικής φωνής λήγουν σε -ω
(π.χ. λέγω) και στη β′ συζυγία όσα λήγουν σε
-μι (π.χ. τίθημι).
Στο κείμενο της Ενότητας συναντήσατε τον τύπο μοι, ο οποίος ανήκει στις προσωπικές αντωνυμίες της α.ε.
Ακολουθεί η κλίση του α′ και β′ προσώπου (το γ′ πρόσωπο δεν απαντά συχνά στα πεζά κείμενα):
| α' πρόσωπο | ||||
|---|---|---|---|---|
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |||
| α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. | |
| ονομ. | ἐγώ | εγώ | ἡμεῖς | εμείς |
| γεν. | ἐμοῦ, μου | εμένα, μου | ἡμῶν | εμάς, μας |
| δοτ. | ἐμοί, μοι | ἡμῖν | ||
| αιτ. | ἐμέ, με | εμένα, με | ἡμᾶς | εμάς, μας |
| β΄ πρόσωπο | ||||
|---|---|---|---|---|
| ενικός αριθμός | πληθυντικός αριθμός | |||
| α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. | |
| ονομ. | σύ | εσύ | ὑμεῖς | εσείς |
| γεν. | σοῦ, σου | εσένα, σου | ὑμῶν | εσάς, σας |
| δοτ. | σοί, σοι | ὑμῖν | ||
| αιτ. | σέ, σε | εσένα, σε | ὑμᾶς | εσάς, σας |
Παρατήρηση
Οι αντωνυμίες δεν έχουν κλητική (εξαιρείται η δεικτική αντωνυμία οὗτος, την οποία θα εξετάσουμε σε επόμενη Ενότητα).
3. Οριστική ενεστώτα ρήματος εἰμί
Το εἰμί (= είμαι, υπάρχω) είναι βοηθητικό ρήμα της α.ε., όπως το είμαι και το έχω της ν.ε. Στην οριστική του ενεστώτα κλίνεται ως εξής:
| α.ε. | ν.ε. | |
|---|---|---|
| ἐγώ σύ (οὗτος, αὕτη, τοῦτο) ἡμεῖς ὑμεῖς (οὗτοι, αὗται, ταῦτα) |
εἰμί εἶ ἐστί(ν) ἐσμέν ἐστέ εἰσί(ν) |
είμαι είσαι είναι είμαστε είστε είναι |
4. Οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων
Κατέβασε την κλίση της ενεργητικής φωνής του ρ. λύω
Σε αυτή την Ενότητα θα διδαχτείτε τον σχηματισμό της οριστικής έγκλισης του ενεστώτα και του μέλλοντα στην ενεργητική φωνή των βαρύτονων ρημάτων, δηλ. των ρημάτων που δεν τονίζονται στη λήγουσα. Η οριστική έγκλιση φανερώνει κάτι βέβαιο, πραγματικό.
| οριστική ενεστώτα | οριστική μέλλοντα | ||
|---|---|---|---|
| α.ε. | ν.ε. | α.ε. | ν.ε. |
| τοξεύ-ω τοξεύ-εις τοξεύ-ει τοξεύ-ομεν τοξεύ-ετε τοξεύ-ουσι(ν) |
τοξεύω τοξεύεις τοξεύει τοξεύουμε τοξεύετε τοξεύουν |
τοξεύ-σ-ω τοξεύ-σ-εις τοξεύ-σ-ει τοξεύ-σ-ομεν τοξεύ-σ-ετε τοξεύ-σ-ουσι(ν) |
θα τοξεύσω θα τοξεύσεις θα τοξεύσει θα τοξεύσουμε θα τοξεύσετε θα τοξεύσουν |
Παρατηρούμε ομοιότητα στις καταλήξεις της οριστικής του ενεστώτα και του μέλλοντα ε.φ. με τις αντίστοιχες της ν.ε. (υπάρχει μικρή διαφοροποίηση μόνο στο α′ και το γ′ πληθυντικό πρόσωπο).
Ο μέλλοντας έχει τις ίδιες καταλήξεις με τον ενεστώτα, μόνο που προστίθεται ένα -σ- (ο χρονικός χαρακτήρας) πριν από τις καταλήξεις:
Σχηματισμός οριστικής μέλλοντα ε.φ.
5. Οριστική μέλλοντα ενεργητικής φωνής αφωνόληκτων βαρύτονων ρημάτων
Τα αφωνόληκτα ρήματα τα οποία έχουν χαρακτήρα άφωνο σύμφωνο, δηλαδή ουρανικό, χειλικό ή οδοντικό, σχηματίζουν την οριστική του μέλλοντα όπως τα φωνηεντόληκτα, με τη διαφορά ότι από τη συγχώνευση του χαρακτήρα των ρημάτων αυτών με τον χρονικό χαρακτήρα -σ- προκύπτουν τα ακόλουθα:
Χειλικός χαρακτήρας π, β, φ (πτ) + σ → ψ
τρέπ-ω → τρέπ + σ-ω → τρέψω
βλάπτω (θ. βλαβ-) → βλάβ + σ-ω → βλάψω
Ουρανικός χαρακτήρας κ, γ, χ (ττ, σσ) + σ → ξ
λέγ-ω → λέγ + σ-ω → λέξω
τάττω (θ. ταγ-) → τάγ + σ-ω → τάξω
Οδοντικός χαρακτήρας τ, δ, θ (ζ) + σ →
αποβάλλεται ο οδοντικός χαρακτήρας και μένει το -σ-
πείθ-ω → πείθ + σ-ω → πείσω
ψεύδω → ψεύδ + σ-ω → ψεύσω
Ασκήσεις
Σχολικού βιβλίου
για τις προσωπικές αντωνυμίες
Πρόσθετες ασκήσεις
για το ρήμα εἰμί
για τον ενεστώτα
για τον μέλλοντα
για τον ενεστώτα και τον μέλλοντα
για τις προσωπικές αντωνυμίες
Πρώτο παράλληλο κείμενο
[...] δεῖ δὲ τῆς πόλεως κατεσκευασμένης ἱκανῶς τοῖς ἀναγκαίοις πρὸς τὸν πόλεμον, εἰς ταῦτα τὴν εὐπορίαν τρέπειν αὐτῆς ἀφ' ὧν δόξα μὲν γενομένων ἀί̈διος, εὐπορία δὲ γινομένων ἑτοίμη παρέσται, παντοδαπῆς ἐργασίας φανείσης καὶ ποικίλων χρειῶν, αἳ πᾶσαν μὲν τέχνην ἐγείρουσαι, πᾶσαν δὲ χεῖρα κινοῦσαι, σχεδὸν ὅλην ποιοῦσιν ἔμμισθον τὴν πόλιν, ἐξ αὑτῆς ἅμα κοσμουμένην καὶ τρεφομένην.
Πλούταρχος, Περικλῆς 12.4
| Γλωσσικά σχόλια | |
| δεῖ δὲ τῆς πόλεως κατεσκευασμένης ἱκανῶς τοῖς ἀναγκαίοις πρὸς τὸν πόλεμον εἰς ταῦτα τὴν εὐπορίαν τρέπειν αὐτῆς | πρέπει η πόλη, αφού ετοίμασε σε ικανοποιητικό βαθμό τα απαραίτητα για τον πόλεμο, σε αυτά τα έργα να διοχετεύσει την ευπορία της (τον πλούτο της) |
| ἀφ' ὧν δόξα μὲν γενομένων ἀίδιος | τα οποία, αν γίνουν, θα χαρίσουν δόξα αθάνατη |
| εὐπορία δὲ γινομένων ἑτοίμη παρέσται (οριστ. μέλλ. ρ. πάρειμι) | ενώ όσο θα γίνονται θα υπάρχει πραγματική ευημερία (πλούτος) |
| παντοδαπῆς ἐργασίας φανείσης καὶ ποικίλων χρειῶν | αφού θα απαιτηθεί κάθε είδους εργασία και θα παραστεί κάθε είδους ανάγκη |
| αἳ πᾶσαν μὲν τέχνην ἐγείρουσαι | οι οποίες δραστηριοποιώντας κάθε επαγγελματία |
| πᾶσαν δὲ χεῖρα κινοῦσαι | και κινητοποιώντας (δίνοντας απασχόληση σε) όλα τα χέρια |
| ἐξ αὑτῆς ἅμα κοσμουμένην καὶ τρεφομένην | και ταυτόχρονα να αναπτύσσεται και να συντηρείται από μόνη της |
Μετάφραση
Πρέπει η πόλη, αφού ετοίμασε σε ικανοποιητικό βαθμό τα απαραίτητα για τον πόλεμο, σε αυτά τα έργα να διοχετεύει την ευπορία της, τα οποία θα χαρίσουν δόξα αθάνατη, αν γίνουν, ενώ όσο γίνονται, θα υπάρχει πραγματική ευημερία, αφού θα απαιτηθεί κάθε είδους εργασία και θα παραστεί κάθε είδους ανάγκη, οι οποίες δραστηριοποιώντας κάθε επαγγελματία και κινητοποιώντας όλα τα χέρια κάνει έμμισθο σχεδόν όλη την πόλη και ταυτόχρονα (την κάνει) να αναπτύσσεται και να συντηρείται από μόνη της.
Δεύτερο παράλληλο κείμενο
[20] ἢν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα καὶ τοιούτους ἡμᾶς αὐτοὺς παράσχωμεν οἵους αἱ κοιναὶ συνθῆκαι προστάττουσι, μετὰ πολλῆς μὲν ἀσφαλείας τὴν πόλιν οἰκήσομεν, ἀπαλλαγέντες πολέμων καὶ κινδύνων καὶ ταραχῆς, εἰς ἣν νῦν πρὸς ἀλλήλους καθέσταμεν, καθ’ ἑκάστην δὲ τὴν ἡμέραν πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν, ἀναπεπαυμένοι μὲν τῶν εἰσφορῶν καὶ τῶν τριηραρχιῶν καὶ τῶν ἄλλων τῶν περὶ τὸν πόλεμον λειτουργιῶν, ἀδεῶς δὲ γεωργοῦντες καὶ τὴν θάλατταν πλέοντες καὶ ταῖς ἄλλαις ἐργασίαις ἐπιχειροῦντες αἳ νῦν διὰ τὸν πόλεμον ἐκλελοίπασιν. [21] ὀψόμεθα δὲ τὴν πόλιν διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν, μεστὴν δὲ γιγνομένην ἐμπόρων καὶ ξένων καὶ μετοίκων ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν.
Ἰσοκράτης, Περί εἰρήνης 20-21
| Γλωσσικά σχόλια | |
| ἢν δὲ τὴν εἰρήνην ποιησώμεθα | αν κάνουμε ειρήνη |
| καὶ τοιούτους ἡμᾶς αὐτοὺς παράσχωμεν | και αν έχουμε τέτοια συμπεριφορά |
| οἵους αἱ κοιναὶ συνθῆκαι προστάττουσιν | όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες (αναφέρεται σε όσα είχαν οριστεί με την Ανταλκίδεια Ειρήνη που είχε συναφθεί το 387 π.Χ.) |
| εἰς ἣν νῦν πρὸς ἀλλήλους καθέσταμεν | στην οποία (κοινωνική αναταραχή) έχουμε περιέλθει τώρα |
| πρὸς εὐπορίαν ἐπιδώσομεν | θα αυξάνουμε τον πλούτο |
| ἀδεῶς | χωρίς φόβο |
| αἳ... ἐκλελοίπασιν | οι οποίες έχουν εκλείψει |
| ὀψόμεθα | θα δούμε |
| διπλασίας μὲν ἢ νῦν τὰς προσόδους λαμβάνουσαν | να έχει διπλάσια έσοδα από όσα εισπράττει τώρα |
| μεστὴν δὲ γιγνομένην | και να είναι γεμάτη από |
| ὧν νῦν ἐρήμη καθέστηκεν (οριστ. παρακ. ρ. καθίσταμαι) | από τους οποίους τώρα έχει ερημώσει |
Μετάφραση
Αν κάνουμε την ειρήνη και αν έχουμε τέτοια συμπεριφορά όπως ορίζουν οι κοινές συνθήκες, θα κατοικήσουμε την πόλη με πολλή ασφάλεια, αφού απαλλαγούμε από πολέμους και κινδύνους και αναταραχή, στην οποία τώρα έχουμε περιέλθει, και κάθε ημέρα θα αυξάνουμε τον πλούτο, ανακουφισμένοι από τις εισφορές και τις τριηραρχίες και από τις άλλες λειτουργίες τις σχετικές με τον πόλεμο, χωρίς φόβο καλλιεργώντας τη γη και ταξιδεύοντας στη θάλασσα και ασχολούμενοι με τις άλλες εργασίες, οι οποίες τώρα έχουν εκλείψει εξαιτίας του πολέμου. Και θα δούμε την πόλη να έχει διπλάσια έσοδα από όσα εισπράττει τώρα και να είναι γεμάτη από εμπόρους και ξένους και μετοίκους, από τους οποίους τώρα έχει ερημώσει.
Ερωτήσεις
1. Με βάση το πρώτο παράλληλο κείμενο, πώς μπορεί η Αθήνα να αυτοσυντηρηθεί κατά τον Περικλή;
2. Σύμφωνα με τον Ισοκράτη, πώς μπορεί η Αθήνα να διπλασιάσει τα έσοδά της;
3. Ποιος είναι, κατά τη γνώμη σας, ο κοινός θεματικός άξονας που εντοπίζεται ανάμεσα στα παραπάνω αποσπάσματα και στο κείμενο της Ενότητας;
Μπορείτε να επεξεργαστείτε μια λέξη ή μεγαλύτερο μέρος του κειμένου.
1. Για έντονα γράμματα, επιλέξτε τη λέξη ή το κείμενο και πατήστε Ctrl+B ή Ctrl+Shif+B, για πλάγια γράμματα πατήστε Ctrl+Ι ή Ctrl+Shif+I και για υπογραμμισμένα γράμματα πατήστε Ctrl+U ή Ctrl+Shif+U.
2. Για τη μετακίνηση μια λέξης ή ενός τμήματος, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα και σύρτε στη νέα θέση.
2α. Αλλιώς, για αποκοπή, επιλέξτε τη λέξη ή το τμήμα του κειμένου πατώντας Ctrl+X και για επικόλληση Ctrl+V. Για αντιγραφή πατήστε Ctrl+C
3. Για επαναφορά, πατήστε Ctrl+R.
4. Μπορείτε επίσης να διαγράψετε μια λέξη ή να προσθέσετε δικό σας κείμενο.
Σημ. Στο κινητό ή στο τάμπλετ δεν ισχύει το 1.
