Παύλος Μελάς
Παύλος Μελάς: Ο Ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα
Ο πρωτομάρτυρας και πρωτεργάτης του Μακεδονικού Αγώνα, Παύλου Μελάς γεννήθηκε στην Μασσαλία της Γαλλίας στις 29 Μαρτίου 1870. Ήταν ένα από τα επτά παιδιά του Ηπειρώτη έμπορου Μιχαήλ Μελά και της Ελένης Βουτσινά, κόρης εύπορου Κεφαλλονίτη εμπόρου. Η οικογένειά του ήρθε στην Αθήνα το 1874. Ο πατέρας του είχε έντονη εθνική δράση και διέθεσε μεγάλο μέρος της περιουσίας, που είχε αποκτήσει στη Μασσαλία, για τους αγώνες του Έθνους και για κοινωνικούς σκοπούς.
Ανατράφηκε μέσα σε ένα ζεστό οικογενειακό και εθνικό περιβάλλον όπου καλλιεργήθηκε η αγάπη του για την Πατρίδα. Όπως γράφει στο ημερολόγιό του θέλει να πολεμήσει και να πεθάνει γι’ αυτήν.
Ξεχωρίζει από τους συνομήλικούς του για την καλοσύνη του και την προθυμία του. Μεγαλώνει σε μια ταραγμένη εποχή κατά την οποία έχουν ξεσπάσει διάφορες επαναστατικές κινήσεις ενάντια στον τούρκο δυνάστη. Η Θεσσαλία, η Ήπειρος, η Κρήτη, η Μακεδονία, ζητούν την ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα.
Το 1886 γίνεται δεκτός στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων απ’ όπου αποφοίτησε με το βαθμό του ανθυπολοχαγού του Πυροβολικού το 1891.Τον επόμενο χρόνο νυμφεύεται τη Ναταλία Δραγούμη, κόρη του Στέφανου Δραγούμη και αδερφή του Ίωνος Δραγούμη, της γνωστής ένθερμης πατριωτικής οικογένειας με καταγωγή από την Μακεδονία. Απέκτησαν δύο παιδιά τον Μιχαήλ (Μίκη) και την Ζωή (Ζέζα), εξ ων και το ψευδώνυμο «Μίκης Ζέζας» με το οποίο πολέμησε στην Μακεδονία.
Το 1894 ιδρύεται η «Εθνική Εταιρεία», μυστική οργάνωση που σκοπό έχει την εθνική αφύπνιση των Ελλήνων και την απελευθέρωσή τους με κάθε θυσία. Φυσικά ο Παύλος υπήρξε δραστήριο μέλος της. Η ήττα του 1897 του προκαλεί αφάνταστη πίκρα και ανυπομονεί πότε θα έρθει η ώρα να ξεκινήσει η ενεργός δράση του.
Τον Φεβρουάριο του 1904 προκειμένου να αντιμετωπιστεί η δράση των βούλγαρων κομιτατζήδων στη τουρκοκρατούμενη Μακεδονία, που επεδίωκαν την προσάρτησή της στην Βουλγαρία, και με πρόσφατες τις πληγές για την έκβαση του πολέμου του 1897, συμμετείχε από τους πρώτους στο ιδρυθέν το 1900 Μακεδονικό Κομιτάτο για την προώθηση της ελληνικής επιρροής στην περιοχή της Μακεδονίας, ως αντίδραση στη δράση των Βούλγαρων κομιτατζήδων. Έτσι από τον Φεβρουάριο του 1904 ο Παύλος Μελάς έσπευσε με άλλους τρεις αξιωματικούς, τους Α. Κοντούλη, Α. Παπούλα και Γ. Κολοκοτρώνη, προς επιτόπια μελέτη της κατάστασης. Δυστυχώς αυτή η πρώτη προσπάθεια γίνεται αντιληπτή από τους τούρκους και παρά τη θέλησή τους μετά από ένα μήνα επιστρέφουν στην Αθήνα.
Παρόλα αυτά ακαταπόνητος συνεχίζει τον αγώνα, θυσιάζοντας την οικογενειακή του θαλπωρή. Τον Ιούλιο επιστρέφει στη Μακεδονία, συναντάται με συμπατριώτες και αποφασίζουν την συγκρότηση ενόπλων σωμάτων με άντρες από τις γύρω περιοχές για δράση και πάλι στην δυτική Μακεδονία, όπου κινούνται και οι Βούλγαροι κομιτατζήδες.
Ενθουσιασμένος μεταβαίνει στην Αθήνα, για δεκαπέντε ημέρες, για να αναλάβει επίσημα την αρχηγία του Μακεδονικού Αγώνα στην περιοχή της Καστοριάς και του Μοναστηρίου (σήμερα ονομάζεται Μπίτολα και εδαφικά ανήκει στα Σκόπια). Στις 28 Αυγούστου μαζί με τους άνδρες του, Μακεδόνες, Μανιάτες και Κρητικούς, εισέρχονται ένοπλα στη Μακεδονία.
Έρχεται σε επαφή με τον Δεσπότη της Καστοριάς Γερμανό Καραβαγγέλη, ο οποίος επίσης είχε αφιερώσει την ζωή του στην υπηρεσία της πατρίδας και αναλαμβάνει δράση στην περιοχή της Καστοριάς και τα Βιτόλια. Οργανώνει την άμυνα των περιοχών, ενθαρρύνει τους ντόπιους που φοβούνται, οι οποίοι πλέον αισθάνονται ασφάλεια με την παρουσία του και αναζωπυρώνεται το εθνικό τους αίσθημα.
Με ορμητήριο τα χωριά Λιγκοβάνη και Λέχοβο πολεμά εξοντωτικά τους βούλγαρους, ενώ ταυτόχρονα καταδιώκεται και από τον τουρκικό στρατό. Στις 13 Οκτωβρίου κάνει στάση στο χωριό Στάτιστα (σήμερα ονομάζεται «Παύλος Μελάς»), για να ξεκουράσει τους άνδρες του. Εκεί όμως βρισκόταν και ο βούλγαρος αρχικομιτατζής Βλάχος Μήτρου, ο οποίος ειδοποίησε τις οθωμανικές αρχές για να τον παγιδεύσει.
Πράγματι, ισχυρό απόσπασμα του τουρκικού στρατού περικύκλωσε το χωριό και κατά την διάρκεια της συμπλοκής ο Παύλος Μελάς τραυματίστηκε στην οσφυϊκή χώρα και μετά από μισή ώρα, μέσα σε ανυπόφορους πόνους αφήνει την τελευταία του πνοή. Ενταφιάστηκε στο παρεκκλήσιο των Ταξιαρχών στην Καστοριά από τον Δεσπότη Γερμανό Καραβαγγέλη.
Η θυσία του σηματοδότησε την ουσιαστική έναρξη του Μακεδονικού Αγώνα. Η δράση των Ελληνικών δυνάμεων έγινε πιο έντονη, περιόρισε τους βούλγαρους και κορυφώθηκε κατά τη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων 1912-1913. Το αίμα του πότισε το δέντρο της λευτεριάς που δεν άργησε να έρθει για τους περισσότερους Μακεδόνες αδερφούς μας.
Ο Παύλος Μελάς, παρά τη μικρή του συμβολή στο στρατιωτικό σκέλος των ελληνικών επιχειρήσεων στη Μακεδονία, χάρη στη στάση του και την εκτεταμένη δημοσιότητα που απέκτησε ο θάνατος του αποτέλεσε υπόδειγμα γενναιότητας και αυταπάρνησης για την απελευθέρωση της πατρίδας στην ελληνική ιστορία. Στην Ελλάδα θεωρείται σύμβολο του Μακεδονικού Αγώνα, και πολλά προσωπικά του αντικείμενα εκτίθενται τώρα στο Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα Θεσσαλονίκης και στο μουσείο Παύλος Μελάς στην Καστοριά.
Σήμερα, το όνομα του φέρει προς τιμή του το χωριό Στάτιστα ενώ πλήθος προτομών του στολίζουν πλατείες πόλεων μεταξύ των οποίων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα, την Κοζάνη και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Στη Θεσσαλονίκη, μετά το πρόγραμμα Καλλικράτης, οι τρεις δήμοι "Σταυρουπόλεως, Πολίχνης, Ευκαρπίας" ενώθηκαν σε ένα δήμο με την ονομασία Παύλος Μελάς.
Comments