Μετά την απελευθέρωση το ντύσιμο των Ελλήνων αρχίζει να έχει ευρωπαϊκές επιρροές. Ίσως να μη ντύνονται ακόμα όλοι «ευρωπαϊκά» αλλά και οι ελληνικές φορεσιές αρχίζουν να παίρνουν πολλές μεταλλαγές. 
Οι στολές της προεδρικής φρουράς και οι τυποποιημένες και πανομοιότυπες«παραδοσιακές ενδυμασίες» που υπάρχουν σήμερα μικρή σχέση είχαν με τις πραγματικές φορεσιές της εποχής.

Το ντύσιμο από τα χρόνια 1600-1829 είναι ένα σπουδαίο θέμα για έρευνα, γιατί το θέαμα που παρουσιάζει η υπόδουλη Ελλάδα δεν απαντάται σε καμία άλλη σχεδόν χώρα του κόσμου. Δηλαδή δεν υπάρχουν μικροπαραλλαγές από περιοχή σε περιοχή, αλλά ολότελα αλλιώτικο ντύσιμο από ένα χωριό στο άλλο, χωριά που η απόστασή τους δεν ήταν δυο ώρες δρόμος.
Σχεδόν κανείς γειτονοχωρίτης δεν ήταν όμοια ντυμένος και αυτό ξεχώριζε περισσότερο στο γυναικείο ντύσιμο. Τα χρόνια εκείνα μπορούσες μια χαρά να καταλάβεις αμέσως πούθε κρατάει ο ξενοχωρίτης. Όχι από την προφορά και τους ιδιωματισμούς του, μα αρκούσε η φορεσιά του για να προδώσει το χωριό του. Το ίδιο μπορούσε κανείς να τους ξεχωρίσει επαγγελματικά ή ταξικά. Αλλιώς ντυνόταν ο κοτζαμπάσης, αλλιώς ο προύχοντας, ο προεστός, ο γεωργός, ο τσοπάνης, ο ξωτάρης… Στην συνέχεια θα δούμε το ντύσιμο Ρουμελιωτών και Μοραϊτών. Το ντύσιμο στην επανάσταση κρατήθηκε το ίδιο πού είχαν οι κλέφτες και οι αρματολοί.
Κεφάλι

Ας κάνουμε αρχή από το κεφάλι. Φορούσαν ένα μικρό στρογγυλό και κοφτό κόκκινο φέσι, που γύρω στη βάση του το τύλιγαν με μαντηλοδεσιά. Η μαντυλοδεσιά ήτανε τριών ειδών: μεταξωτό μαντήλι ή κασπαστή, το χρυσοκέντητο πόσι, και η άσπρη βαμβακερή πλουμιστή σερβέτα. Στο σημείο αυτό της φορεσιάς τους βρίσκει κανείς την τούρκικη επίδραση.

Μαλλιά

Απ’ τη μαντηλοδεσιά τους ή το φέσι, ξεχύνονταν ως τις πλάτες τα καλοχτενισμένα μακρυά μαλλιά τους. Γιατί τότε δεν κόβανε κοντά τα μαλλιά τους, μα τ’ αφήνανε περήφανα σαν χαίτη να ξανεμίζουν στους ώμους τους. Για να γυαλίζουν και να στέκουν καλοχτενισμένα τα άλειφαν με λάδι ή μεδουλάρι, αλοιφή καμωμένη από μεδούλι και μυρωδικά. Οι Μοραΐτες συνήθιζαν πιο μακρυά τα μαλλιά τους απ’ τους Ρουμελιώτες. Κι απόμειναν ξακουστά τα ξανθά και σγουρά μαλλιά των Μαυρομιχάληδων.

Γελέκι

Υποδήματα
Τα πόδια τους τα σκέπαζαν ως πάνω στα σκέλια με τις μακριές άσπρες κάλτσες, που τις λέγανε βλαχόκαλτσες. Τις ύφαιναν από τραγόμαλλο και είχανε ειδικότητα στην κατασκευή τους στα Άγραφα.

Στολίδια
Την όλη τους φορεσιά συμπλήρωναν και τα στολίδια τους, τα τσαπράζια ή τουσλούκια, όπως τα έλεγαν. Πρώτο ήταν το κουτσέκι. Στόλισμα ασημωμένο που στις τέσσερες πλευρές του κρεμόνταν σειρά από ψιλές αλυσίδες και κάλυπτε ολόκληρο το στήθος. Στηρίζονταν με θηλιές στις τέσσερες άκρες του στήθους, με τρίγωνα θηλικωτήρια που είχαν ζωγραφισμένο πάνω τους με σαββάτι (μαύρο σμάλτο) συνήθως το δικέφαλο αητό και στη μέση το κουτσέκι σε μεγάλη πλάκα είχε τους πολεμικούς αγίους, τον Αη-Γιώργη και τον Αη-Δημήτρη. Επειδή τα πιο πολλά τσαπράζια ήταν ζωγραφισμένα με σαββάτι, τα λέγανε σαββατλίδικα. Απ’ το αριστερό τους ώμο ήταν κρεμασμένο μ’ ασημένια αλυσίδα το στρογγυλό χαϊμαλί που έκλεινε μέσα του διάφορα φυλαχτά. Στις δυο όψεις του είχε σκαλισμένα τον προστάτη άγιο του και το Βαγγελισμό ή την Ανάσταση. Στην δεξιά μεριά είχαν μεριά είχαν το γυριστό ασημένιο σουγιά τους. Στο πίσω μέρος, στη μέση τους, στο λουρί του σελλαχιού, ήταν περασμένες οι δυό μπαλάσκες που πάνω τους είχαν πελεκημένη ανάγλυφα σχέδια π.χ. την Παρθένα Αθηνά. Μέσα βάζανε τα φουσέκια για τα ντουφέκια τους. Αριστερά πάλι απ’ τη λουρίδα του σελλαχιού κρεμόντανε τα φυσεκλίκια, με φουσέκια για τις κουμπούρες και μια θήκη που βάζανε τις τσακμακόπετρες, το μεδουλάρι, άλοιμα για τα ντουφέκια φτιαγμένο από μεδούλι και άλλες λιπαρές ύλες. Δεξιά μεριά κρεμόνταν κι η πέτσινη καπνοσακκούλα τους. Όλα τούτα τα δένανε μ’ ασημένια και πλουμιστά ζωστάρια. Μπροστά στον αριστερό μηρό, σε μακριά λουριά περασμένα – σε δυο σε τρεις αράδες – κρεμόνταν τα στρογγυλά ή και τρίγωνα ασημένια γαντζούδια ή τοκάδες. Δυο όμοια γαντζούδια σκέπαζαν τα γόνατά τους. Τούτο το στόλισμα το συνήθιζαν πολύ πριν το 1800. Και βλέπουμε να φοράει κάτι τεράστια ο πατέρας του Οδυσσέα, ο γερο Αντρούτσος όπως μας τον παρουσιάζει παλιά ζωγραφιά.

Άρματα
Δεν μπορούσε εκείνη την εποχή να νοηθεί η φορεσιά χωρίς τα άρματα. Ήταν αναπόσπαστο μέρος. Γυμνοί και κουρελήδες πολλοί, μα χωρίς άρματα κανείς. Φλωροκαπνισμένα, ασημοστόλιστα, σκαλιστά και σαββατλίδικα. Δεν είχε σημασία αν κάποιος ήταν πλούσιος ή φτωχός, καπετάνιος ή παληκάρι το μεράκι για τα άρματα ήταν το ίδιο. Τις περισσότερες φορές τα άρματα δεν ήταν αγορασμένα, αλλά λάφυρα αρπαγμένα από το χέρι ή το κορμί του εχθρού.

Κουμπούρες-Χαρμπί
Μέσα από το σελλάχι ξεπεταγόντανε πάντα δυο δίδυμες κουμπούρες. Παφίλια και λαβή, μαλαματοκαπνισμένα ή από ασήμι. Στην έξω θήκη του σελλαχιού βρίσκονταν το χαρμπί – οβελός όπως τον έλεγαν οι λογιώτατοι. Αυτό είχε πολλές χρήσεις. Όπως ήταν μεσα στη θήκη του, το χρησιμοποιούσανε βέργα για να γεμίζουν τις κουμπούρες. Όταν το ξεθηκαρώνανε γίνονταν φονικό όπλο στα χέρια του πολεμιστή. Ήταν κοφτερό και μυτερό, στρογγυλεμένο απ’ όλες τις πλευρές. Μπροστά ήταν διχαλωτό και το μεταχειρίζονταν αντί για πηρούνι και με τη διχάλα πιάνανε και το κάρβουνο απ’ το τσιμπούκι τους.

Γιαταγάνι
Απ’ το σελλάχι ήταν έξω-έξω πιασμένο το γιαταγάνι. Μαχαίρι μισό μέτρο λάμα ή και περισσότερο, φτιαγμένο από γερό ατσάλι. Τα πιο καλά ήταν της Δαμασκού γνωστά με το όνομα δαμασκί. Ηταν τόσο γερά που τρυπούσαν λαμαρίνα και άντεχαν να κόψουν χοντρή αλυσίδα. Το γιαταγάνι είχε τη λαβή αργυροσκαλισμένη και το θηκάρι του ασημοκαπνισμένο και πλουμιστό με γοργόνες και άγρια πουλιά. Μερικές φορές το θηκάρι ήταν από τομάρι αγριομερινού ή φιδιού.

Μπελ χατζάρι – Τσεκούρι – Τοπούζι
Στη μέση του πολεμιστή, δεξιά μεριά από το λουρί του σελλαχιού βρίσκονταν πιασμένο το δίκοπο μικρό μαχαίρι, το μπελ χατζάρι. Αυτό το μεταχειρίζονταν πιο πολύ οι Τούρκοι, οι Έλληνες το είχαν όσοι το απέκτησαν σαν λάφυρο. Κατά την ίδια μεριά πιο πέρα ήταν ζωσμένο το τσεκούρι τους. Τέτοιο συνήθιζαν να φέρουν μονάχα οι καπεταναίοι και ήταν συμβολικό. Είχαν ο Κολοκοτρώνης, ο Καραϊσκάκης, οι Μαυρομιχαλαίοι κ.ά. Άλλο πράγμα η στραταρχική ράβδος, αυτή ήταν το τούρκικο τοπούζι. Ένα ραβδί, δυο πιθαμές μάκρος που στη μια μεριά είχε ένα στρογγύλεμα με χυτό μολύβι μέσα για να βαραίνει και στην άλλη μεριά τελείωνε σε βέλος αγκαθωτό. Από παλιά το είχανε οι πασάδες και σαν έφερναν μπροστά τους κανένα φταίχτη και ήθελαν οι ίδιοι να τον τιμωρήσουν, αν το φταίξιμό του ήταν μικρό, με το στρογγύλεμα από το τοπούζι του δίνανε κάμποσες στο κεφάλι, αν παλι ήταν βαρύ το κρίμα τον τρυπούσαν στην κοιλιά με το βέλος.

Σπάθα – Πάλα
Απ’ το αριστερό μέρος του κορμιού τους, από μεταξόπλεχτη λουρίδα, κρεμόντανε η αστραφτερή και καμπυλωτή πάλα. Η λαβή της πάντα έμοιαζε με κεφάλι άγριου δράκοντα, που πολλές φορές πολύτιμα πετράδια στόλιζαν τα μάτια του. Το θηκάρι ήταν όμορφα στολισμένο με ερπετά, λιοντάρια, αγριομερινά και η θήκη έκλεινε μοιάζοντας με ουρά δράκοντα. Σε επιδέξια χέρια ήταν από τα πιο φονικό όπλα. Με μια σπαθιά μπορούσαν να κόψουν από τον ώμο άνθρωπο στα δύο. Ξακουστή ήταν η τέχνη και η δύναμη του Γκούρα και του Νικηταρά στην πάλα.

Καριοφίλια

Ξακουστό ήταν το ντουφέκι του Εικοσιένα, το περίφημο καριοφίλι. Στην Ελλάδα πρωτοεμφανίστηκε γύρω στα 1700 και υπήρξαν πολλές εικασίες για το όνομά του. Ο Σάθας υποστήριξε ότι πήρε το όνομά του από τον κατασκευαστή του στη Βενετία Carlo Figlio (Καρόλου Υιός). Ο Βαλαωρίτης δίνει την ποιητική εξήγηση «Ωνομάσθησαν ούτω, διότι έφερον κεχαραγμένον εν κυκλοειδή ζώνη το ομώνυμον εύοσμον φυτόν όπερ καλούμεν καρυοφίλλι». Άλλος πάλι ο Λεβίδης το μεταθέτει από την λέξη φυλλοκάρδι! Όλα τα ντουφέκια τα λέγανε καριοφίλια, αντίθετα με εκείνα που κρατούσανε οι ταχτικοί που τους είχαν δώσει το όνομα «σολντάτοι». Όμως αν και το σύνολο των ντουφεκιών έκλεινε στο όνομα καριοφίλι, τα ξεχωρίζανε σε είδη ανάλογα με το λαμνί (κάννη), τις φωτιές, το μάκρος του και τα παφίλια που το κρατούσανε δεμένο στο κοντάκι, πέντε ως οκτώ παφίλια. Μερικά από τα είδη καριοφιλιών ήταν: Φιλύντρα, Λαζαρίνα, Μιλιώνι, Νταλιάνι, Τρικιώνι, Αρμούτι, Γκιζαήρ, Σισανές, Ντάντσικα, Σαρμάς, Σαρμά-Σισανές, Χαρέ Σαρμά, Παπά Καριοφίλι, Ψαλιδιάς, Σαντέ, Μαντζάρι κ.ά. Σώζεται και το δημοτικό τραγούδι: «Νταλιάνι μου στον πόλεμο κι’ Αρμούτι στο σημάδι, και καριοφίλι στη φωνή σαν άξιο παλληκάρι»
Το καριοφίλι ήταν από τα αγαπημένα όπλα των αγωνιστών που τα βάφτιζαν και με ξεχωριστό όνομα. Ο Θανάσης Διάκος το έλεγε «παπαδιά», ο Καραϊσκάκης «Βασιλική», ο Δημ. Μακρής «Λιάρο» κλπ. Χαρακτηριστική ήταν και η παροιμία «γυναίκα, ντουφέκι και άλογο δεν δανείζεται».

https://theancientwebgreece.wordpress.com

Tags: Τσολιάδες

Η  Αθήνα  δεν  αποτελούσε  μια  από  τις  παραδοσιακές  ναυτικές  δυνάμεις  της  Ελλάδας.
Ο  στόλος της  γύρω  στο  500  πΧ  ήταν  μάλλον  ασήμαντος  μπροστά  στους  ισχυρούς  στόλους  τριήρων  και  διήρων  της  Κορίνθου, της  Μιλήτου, της  Σάμου, της Αίγινας  και  άλλων  πόλεων, αποτελούμενος  από  50  απηρχαιωμένες  πεντηκοντόρους. 
Το  ναυτικό  της  είναι  σχετικά  νεότευκτο  αφού  ναυπηγήθηκε  χάρη  στη  επιμονή  του  Θεμιστοκλή,  στην  ουσία  λίγα  χρόνια  πριν  τη  μεγαλειώδη  νίκη  του  στη  Σαλαμίνα (480  πΧ) επί  του  στόλου  των  Αχαιμενιδών.

Στο  μεγαλύτερο  μέρος  του  «χρυσού» 5ου  αιώνα πΧ,  ο  αθηναϊκός  στόλος  αποτελείτο  από  300  τριήρεις  από  τις  οποίες  επανδρώνονταν  συνήθως  οι  200,  ή  το  πολύ  250.  Ένα  μέρος  των  πληρωμάτων  δεν  ήταν  Αθηναίοι  ή  μέτοικοι  της  Αττικής,  αλλά  μισθοφόροι  και  σύμμαχοι  από  τις  διάφορες  ναυτικές  πόλεις  του  Αιγαίου.

ΠΙΝΑΚΑΣ
Η ΑΡΙΘΜΗΤΙΚΗ ΔΥΝΑΜΗ ΤΟΥ ΑΘΗΝΑΪΚΟΥ ΣΤΟΛΟΥ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ 5ο-4ο αι. π.Χ.

Εκτός από  αυτόν  τον  στόλο,  η  Αθήνα  είχε  υπό  τον  έλεγχο  της  και  τις 180  τριήρεις  των  ναυτικών  συμμάχων  της, ήτοι  της  Χίου,  Λέσβου  και  Σάμου.  Έτσι   το  σύνολο  των  τριήρων  που  διέθετε  έφθανε  τις  480.  Όταν  η  πόλη  της  Παλλάδας  νικήθηκε  τελικά  στον  Πελοποννησιακό  πόλεμο,  οι  Σπαρτιάτες  της  επέτρεψαν  να  διατηρήσει  μόνο  12  τριήρεις  ως  ακτοφυλακή  της  Αττικής,  έναντι  πειρατών  ή  άλλων  απειλών (404  πΧ).  Ίσως  πίστεψαν  ότι  έτσι  εξουδετέρωσαν  το  αθηναϊκό  ναυτικό,  όμως  έσφαλαν.  Η  θαλάσσια  δύναμη  της  Αθήνας  δεν  βρισκόταν  στα  σκάφη  του  στόλου  της.  Όπως  αποδείχθηκε, ακόμη  και  αν  τα  έχανε  κατά  εκατοντάδες,  τα  ναυπηγεία  του  Πειραιά  μπορούσαν  να  τα  αντικαταστήσουν.  Η  ναυτική  ισχύς  της  Αθήνας  βρισκόταν  στη  ναυτική  και  ναυπηγική  δεινότητα  των  ανδρών  της,  αλλά  και  στην  επιμονή  του  λαού  της.

Διάγραμματα  τριήρους  κατά  τον  J.F. Coates.

Η  Αθήνα  ανένηψε  σταδιακά  από  τη  συμφορά  του  404,  και  περίπου  το  370  π.Χ.  είχε  πάλι  έναν  στόλο  100  τριήρων.  Εως  τα  μέσα  του  4ου  αι.,  αύξησε  αυτόν  τον  αριθμό  σε  300, φτάνοντας  έτσι  το  μέγεθος  που  είχε  ο  «εθνικός» στόλος  της  κατά  τον  5ο  αι.  Oι  Αθηναίοι  του  4ου  αιώνα  είναι  αποφασισμένοι  να  πρωταγωνιστήσουν  πάλι  στα  ελληνικά  πράγματα  και  γνωρίζουν  καλά  ότι  η  μόνη  οδός  για  αυτό,  είναι  εκείνη  της  θάλασσας.  Έτσι  παρά  την  συντριβή  τους  από  τον  Φίλιππο  της  Μακεδονίας  στη  Χαιρώνεια (338  πΧ) και  τη  νέα  υποταγή  τους  στον  Μέγα  Αλέξανδρο (335), οι  Αθηναίοι  διατήρησαν  τον  υψηλό  ρυθμό  ναυπηγήσεων  καταρρίπτοντας  κάθε  προηγούμενο  «ρεκόρ»  τους.  Σε  αυτό  τους  έσπρωξε  η  απίστευτη  επιτυχία  του  Αλεξάνδρου  να  καταλύσει  την  Περσική  αυτοκρατορία  το  330  π.Χ. 
Οι  Αθηναίοι  κατανόησαν  ότι  ένας  στόλος  300  πολεμικών  σκαφών  δεν  αρκούσε  πλέον  για  να  μπορέσουν  να συναγωνισθούν  το  νέα  Μακεδονία,  της  οποίας  τα  σύνορα  άγγιζαν  πλέον  τα  Ιμαλάια  (Ιμαον  Ορος).  Κύριος  υπεύθυνος  για  αυτό  το  νέο  αθηναϊκό  επίτευγμα,  ήταν  ο  Λυκούργος, ο «νέος  Θεμιστοκλής».
Ο  συγκεκριμένος  μεγάλος  και  εν  πολλοίς  λησμονημένος  Αθηναίος  ο  οποίος  είχε  ουσιαστικά  τον  έλεγχο  των  οικονομικών  της  πόλης  του  επί  τουλάχιστον  10  χρόνια,  μέχρι  τον  θάνατο  του  το  324  πΧ,  εφάρμοσε  ένα  μεγαλόπνοο  ανορθωτικό  πρόγραμμα  με  κύριο  σκοπό  την  ενίσχυση  της  οικονομίας  και  του  στόλου.  Ανήκοντας  στην  αντιμακεδονική  παράταξη  και  γνωρίζοντας  ότι η  ρήξη  με τον  Αλέξανδρο  ήταν  αναπόφευκτη,  ο  Λυκούργος  είχε  φροντίσει  ιδιαίτερα  για  την  ενίσχυση  των στρατιωτικών  δυνάμεων  της  Αθήνας.  Ανάμεσα  στα  άλλα  που  επιτεύχθηκαν  εκείνα  τα  χρόνια,  ήταν  και  η  περαιτέρω  ενίσχυση  του  στόλου  όχι  μόνο  αριθμητικά  αλλά  και  ποιοτικά.  Έτσι  στις  υπάρχουσες  τριήρεις  προστέθηκαν  δύο  νέοι  τύποι  πολεμικών  σκαφών,  οι  οποίοι  έμελε  σύντομα  να  κυριαρχήσουν  στα  πελάγη  της  Μεσογείου: η  τετρήρης  και  κυρίως  η  πεντήρης. 
Οι  κατάλογοι  του  αθηναϊκού  στόλου  για  το  έτος  325/4  πΧ  περιλάμβαναν  σύμφωνα  με  επιγραφικές  μαρτυρίες  417  σκάφη: 360  τριηρεις,  50 τετρηρεις και  7 πεντηρεις. 
Ο  αριθμός  αυτός  επιβεβαιώνεται  από  τους  372  νεωσοίκους  που  υπήρχαν  στα  λιμάνια  του  Πειραιά  αυτή  την  περίοδο.  Αν  προστεθούν  οι  νεώσοικοι  που  υπήρχαν  σε  άλλα  λιμάνια  της  Αττικής,  τότε  αυτοί  υπερβαίνουν  συνολικά τους  400.  Και  αν  προστεθούν  τα  πλοία  ακτοφυλακής  και  αποστολών  που  βρίσκονταν  εν  πλω, καταλήγουμε σε  έναν  αριθμό  περισσοτέρων  από  417  σκάφη.

Αρχαίοι  Ελληνες  «επιβάτες» (πεζοναύτες)  έχουν  αποβιβασθεί  σε  ακτή.  Πρόκειται  για  οπλίτες  και   πελταστές.  Οι  Αθηναίοι  ήταν  ικανοί  πεζοναύτες,  λόγω  της  ναυτικής  παράδοσης  της  πόλης  τους (αναπαράσταση  από  τον  Βρετανικό  Ιστορικό  Σύλλογο  Comitatus)

Πρόκειται  για  το  απόγειο  του  αθηναϊκού  ναυτικού  και  όχι  μόνο  από  την  αριθμητική  άποψη.  Όπως  αναφέρθηκε  ο  νέος  στόλος  περιλάμβανε  τετρήρεις  και  πεντήρεις  που  δεν  είχαν  ξαναχρησιμοποιηθεί  από  την  Αθήνα. Επιπλέον  οι  πολίτες  της  δεν  υστερούσαν  σε  ναυτικές  και  ναυπηγικές  ικανότητες,  συγκρινόμενοι  με  τους  προγόνους  τους  του  5ου  αιώνα  πΧ.  Βέβαια  και  πάλι  ο  αριθμός  των  σκαφών  που  μπορούσαν  πραγματικά  να  επανδρωθούν  ήταν  μικρότερος: υπήρχαν  αρκετά  πληρώματα  μόνο  για  200  από  τα  417  σκάφη.  Με  την  προσθήκη  μισθοφορικών  πληρωμάτων,  θα  μπορούσαν  να  επανδρωθούν  240-250  πλοία,  όπως  έγινε  κατά  την  έκρηξη  του  Λαμιακού  πολέμου  όταν  χρησιμοποιήθηκαν  τα  υπεξαιρεθέντα  χρήματα  του  Μακεδόνα  θησαυροφύλακα  Αττάλου,  για  την  πρόσληψη  πληρωμάτων.  Συμπερασματικά,  το  απόγειο  του  αθηναϊκού  ναυτικού  δεν  σημειώθηκε  τον  5ο  αιώνα  πΧ, όπως  θεωρείται  ευρέως,  αλλά  μάλλον  κατά  τα  έτη  325-322 π.Χ. 

Η  αναβάθμιση  του  ναυτικού  όπλου  δεν  αφορούσε  μόνο  τα  σκάφη. Ένα  μέρος  των  372  προαναφερόμενων  νεωσοίκων  του  Πειραιά  κατασκευάσθηκαν  τη  συγκεκριμένη  περίοδο,  για  να  αντεπεξέλθουν  στην  αριθμητική  αύξηση.  Επιπρόσθετα  αυτή  την  περίοδο  οικοδομήθηκε  η  περίφημη  Σκευοθήκη του  Φίλωνος  στο  λιμάνι  της  Ζέας,  για  τη  φύλαξη  των  εξαρτήσεων  των  πλοίων.
O  Λυκούργος  ήταν  σε  μεγάλο  βαθμό  εκείνος  ο  οποίος  επέτυχε  όλα  αυτά.  Με  την  ισχυροποίηση  του  στόλου, ο  μεγάλος  Αθηναίος  αναζωογόνησε  και  τον  Πειραιά.  Λόγω  αυτών  των  υπηρεσιών  του  μπορεί  να  συγκριθεί  με  τον  Θεμιστοκλή,  στον  οποίο  οφείλεται  η  δημιουργία  του  αθηναϊκού  ναυτικού  και  του  λιμένα  του  Πειραιά.

Οι  λόγοι  για  αυτό  το  γεγονός  ήταν  διάφοροι: 

1) η  ολιγανθρωπία  που  άρχισε  να  μαστίζει  την  Αθήνα  λόγω  και  της  μετανάστευσης  των  Αθηναίων  στην  Ανατολή
2) η  συνειδητοποίηση  της  αδυναμίας  συναγωνισμού  των  κολοσσιαίων  ελληνιστικών  βασιλείων  από  τις  παλαιές  πόλεις-κράτη και 
3) η  επικράτηση  των  τετρήρων  και  πεντήρων.  Αν  οι  Αθηναίοι  ήθελαν  να  πρωταγωνιστούν  στα  πολιτικά  πράγματα του  ελληνικού  κόσμου,  θα  έπρεπε  να  χτίσουν  νέο  στόλο  αποτελούμενο  από  αυτά  τα  πλοία,  και  όχι  από  τις  μάλλον  απηρχαιωμένες  τριήρεις.  Αλλά  το  οικονομικό  βάρος  ενός  τέτοιου  εγχειρήματος  θα  ήταν  αβάστακτο  για  την  Αθηνα.

https://theancientwebgreece.wordpress.com

Tags: Αρχαία Αθήνα

Η αγωγή των νέων στην αρχαία Αθήνα είναι παρόμοια με την αγωγή των νέων σε άλλες ελληνικές πόλεις, με εξαίρεση την Σπάρτη. Απλώς γίνεται ιδιαίτερη μνεία στην αγωγή των Αθηναίων νέων, γιατί η αρχαία Αθήνα του 5ου π.Χ. αιώνα αποτελεί γενικότερο πρότυπο σε αυτό το βιβλίο.

Στην αθηναϊκή οικογένεια, την αγωγή αναλάμβανε ο πατέρας ο οποίος ήταν και ο αρχηγός της οικογενείας. Μπορούσε, όμως, η αγωγή να ανατεθεί σε άλλους. Μέχρι τα 7 τους έτη τα αγόρια και τα κορίτσια μεγάλωναν μαζί στον γυναικωνίτη και έπαιζαν μαζί διάφορα ευχάριστα παιχνίδια. Από τα 7 τους έτη τα αγόρια, με τη συνοδεία του παιδαγωγού, πήγαιναν στο σχολείο. Ο παιδαγωγός ήταν ένας ηλικιωμένος και έμπιστος δούλος της οικογενείας. Σε ό,τι αφορά τα κορίτσια, αυτά έμεναν στο σπίτι και η μητέρα τους τα δίδασκε ανάγνωση, γραφή, μουσική, χορό και την οικοκυρική τέχνη.

Η αγάπη των Αθηναίων νέων για το σχολείο φαίνεται από το μάθημα της μουσικής στο οποίο πήγαιναν παραταγμένοι σε ομάδες και σιωπηροί, χωρίς να οχλαγωγούν – όπως οι σημερινοί νέοι.
Στα μαθήματα αναφέρθηκε ότι οι νέοι παρέμεναν κόσμιοι και σοβαροί, δεν έκαναν αστεία και ποτέ δεν αντιμιλούσαν στον δάσκαλο, κάτι που γίνεται κατά κόρον σήμερα. Εντούτοις, αν κάποιος μαθητής έδειχνε ασέβεια στο μάθημα και γελούσε ή έκανε φασαρία, τότε ο δάσκαλος τον χτυπούσε. Σήμερα, οι δάσκαλοι φοβούνται να ρίξουν ένα χαστούκι ή με το ραβδί να χτυπήσουν τα χέρια ενός άτακτου μαθητή, για να μην μηνυθούν από τους γονείς του και χάσουν την δουλεία τους από την πειθαρχική επιτροπή του υπουργείου παιδείας. Και όμως, χωρίς να προτείνεται το (πάλαι ποτέ) δεσποτικό γερμανικό σύστημα, είναι εμφανές ότι η αντιμετώπιση των άτακτων μαθητών στην αρχαία Αθήνα σωφρόνιζε τους ιδίους και παραδειγμάτιζε τους άλλους.

Οι νέοι στην αρχαία Ελλάδα, εν αντιθέσει με τους σημερινούς νέους, έδειχναν σεβασμό στους μεγαλυτέρους και τους δασκάλους τους, και ας λέει ο κωμωδιογράφος Αριστοφάνης (445 -385 π.Χ.) ότι πείραζαν τους γέροντες. Ο Αριστοφάνης, επί τη ευκαιρία, είναι γνωστός για την υπερβολή του (…ποιητική αδεία) και δεν μπορεί να προσφέρει αξιόπιστες ιστορικές πληροφορίες.
Γνωστό παράδειγμα είναι το πώς παρουσιάζει τον Σωκράτη. Επιστρέφοντας στους νέους της Αθήνας, οι «σωφρονιστές΄΄ και οι παιδαγωγοί ήταν αυτοί που επέβλεπαν τη συμπεριφορά τους που έπρεπε να ήταν κοσμία. Οι νέοι στέκονταν μπροστά στους ηλικιωμένους σιωπηρά, χωρίς να μιλούν – εκτός αν τους ρωτούσαν κάτι. Αν ήθελαν να πουν κάτι το έλεγαν χαμηλοφώνως, μιας και η δυνατή φωνή (που έχουν οι νέοι σήμερα) έδειχνε κακή αγωγή. Η ζωή των νέων στην αρχαία Ελλάδα ήταν γενικά συγκρατημένη, ενώ οι σύγχρονοι νέοι έχουν χάσει το μέτρο.

Οι νέοι στην Αθήνα, έπειτα από την βασική τους εκπαίδευση, έπαιρναν ανώτερη μόρφωση. Διδάσκονταν γεωμετρία, μαθηματικά, φυσική, αστρονομία, ιατρική, ρητορική, φιλοσοφία και διάφορες τέχνες. Στην αρχαία Αθήνα οι νέοι μπορούσαν να μαθητεύσουν δίπλα σε κάποιον φιλόσοφο ή σοφιστή. Αυτοί δίδασκαν επί πληρωμή, με κάποιες εξαιρέσεις όπως του Σωκράτη και του σκυλοσόφου Διογένη.
Οι σοφιστές και οι φιλόσοφοι δίδασκαν συνήθως στις στοές. Στην αρχαία Αθήνα υπήρχε η Ακαδημία του Πλάτωνα, η Περιπατητική σχολή του Αριστοτέλη, η ρητορική σχολή του Ισοκράτη, η σχολή του Επίκουρου, η Στοά του Ζήνωνα, η Κυνική σχολή του Αντισθένη, η Κυρηναϊκή σχολή του Αρίστιππου από την Κυρήνη (ελληνική αποικία στη Λιβύη) και η Μεγαρική σχολή του Ευκλείδη από τα Μέγαρα. Ιατρικές σχολές υπήρχαν στο νησί Κω – υπό την διεύθυνση του Ιπποκράτη, στην Πέργαμο (ελληνική πόλη στην Μ.Ασία), στην Κυρήνη, στον Κρότωνα (ελληνική αποικία στην Κάτω Ιταλία) υπό την διεύθυνση του Αλκμαίονα, και αλλού.

Στην αρχαία Ελλάδα δινόταν τεραστία σημασία στην αγωγή, την εκπαίδευση και την παιδεία των νέων. Σήμερα δίδεται έμφαση μόνον στην στείρα και μονοδιάστατη εκπαίδευση που αποτελεί υποσύνολο της παιδείας … Τελικά, η αρχαιοελληνική παιδεία προβάλλεται ως ανεπανάληπτο επίτευγμα, μιας και αναδεικνύεται ως η μοναδική που ανέδειξε την προσωπικότητα των νέων και δεν τους αντιμετώπισε ως νούμερα ενός σχολείου.
Σκοπός της αρχαιοελληνικής παιδείας ήταν η απόκτηση του αγαθού και του κάλλους, δηλαδή η ανάπτυξη του πνεύματος, της ψυχής και του σώματος. Έτσι, η πολιτεία αποσκοπούσε στην συγκρότησή της από ώριμους πολίτες με ηθικοπνευματική καλλιέργεια και σωματική ευεξία. Άλλωστε, οι Αθηναίοι πολίτες του 5ου π.Χ αιώνα, μεσώ της εκκλησίας του δήμου και της Βουλής των πεντακόσιων, αποφάσιζαν για την τύχη της πόλης. Δεν αποφάσιζε κάποιος τύραννος ή βασιλιάς ή αρχηγός ή με τα σημερινά δεδομένα κάποια κυβέρνηση που «αντιπροσωπεύει΄΄ το λαό…

Προαναφέρθηκε ότι η καθημερινή ζωή των νέων στην αρχαία Ελλάδα περιλάμβανε την σχολική εκπαίδευσή τους σε δασκάλους και αργότερα σε φιλοσόφους ή σοφιστές, την μουσική αγωγή τους, την ενασχόλησή τους με τον χορό, την απαγγελία και το τραγούδι ποιημάτων και επών και την αθλητική αγωγή τους στα γυμναστήρια (για αθλητισμό βλ.Κεφ. «Ο αθλητισμός στην αρχαία Ελλάδα΄΄).
Επιπρόσθετα, οι νέοι συμμετείχαν σε ομαδικά παιχνίδια, βοηθούσαν τον πατέρα τους στο επάγγελμα που ασκούσε και πήγαιναν για κυνήγι ή αλιεία, ανάλογα με το αν η περιοχή που διέμεναν ήταν κοντά στο βουνό ή στην θάλασσα. Μέρος της ζωής των νέων ήταν και η συμμετοχή τους σε αθλητικά γεγονότα, καθώς και εορτές.

Tags: Αρχαία Αθήνα, Εκπαιδευτικό σύστημα

 
Αλλά το Σινά δεν είναι μόνο μια τραχιά έρημος. Στον ευλογημένο αυτό τόπο αποκάλυψε ο Θεός τον Εαυτό του, μ’ ένα πολύ ξεχωριστό τρόπο, στον Προφήτη Μωυσή, πρώτα στην Καιομένη Βάτο και μετά στην κορυφή του Σινά, όπου και του παρέδωσε τις πλάκες με τις Δέκα Εντολές. Και πάλι, σε τούτο τον τόπο ο Θεός είπε στο Μωυσή, «ο γαρ τόπος, εν ω σύ έστηκας, γη αγία εστί» (Έξοδος 3:5)

Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης Σινά, ΑίγυπτοςΟ Αρχαιολόγος Peter Grossman του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στο Κάιρο πραγματοποίησε μια έρευνα της μονής, και σημειώνει ότι χάρη στους δυο μέτρα πάχους -χοντρούς τοίχους από γρανίτη που υψώνονται περίπου 10 μέτρα, το μοναστήρι δεν καταστράφηκε, και έτσι διατηρεί την αρχιτεκτονική από όλες τις φάσεις της ανάπτυξής του (συμπεριλαμβάνοντας  ένα μικρό εκκλησάκι που μετατράπηκε σε τζαμί τον δέκατο αιώνα και εξακολουθεί να χρησιμοποιείται για ειδικές περιπτώσεις).  Η μονή της  Αγίας Αικατερίνης  είναι το καλύτερα διατηρημένο από όλα τα άλλα μοναστήρια στον κόσμο », λέει ο Γκρόσμαν. "Ακόμη και τα εξαρτήματα από σίδηρο από τις πόρτες στους τοίχους του και την αρχική ξύλινη πόρτα της κύριας εισόδου είναι ακόμα στη θέση τους." Κατά τη διάρκεια των αιώνων, το μοναστήρι προσέλκυσε μια σταθερή ροή των προσκυνητών που ήρθαν να επισκεφθούν τις ιερές τοποθεσίες γύρω από το Θεοβάδιστο όρος  Σινά. Ο αρχαιολόγος  εξέφρασε την ικανοποίησή του για το γεγονός ότι όλα αυτά  προστατεύονται από μια μικρή κοινότητα μοναχών που διάγουν  την ζωή του στοχασμού και της προσευχής στο κέντρο του  Βιβλικού τοπίου της ερήμου Σινά. Σήμερα, η Μονή της Αγίας Αικατερίνης είναι η παλαιότερη συνεχώς κατοικημένη Μονή του Κόσμου, και είναι το σπίτι για  περίπου 25 Έλληνες ορθόδοξους μοναχούς, οι οποίοι λειτουργούν τελετές που συνεχίστηκαν χωρίς διακοπή, μέσα στα τείχη της για 15 αιώνες.

Αρχαία σκαλοπάτια οδηγούν μοναχούς και προσκυνητές στην κορυφή του Όρους Μωυσή και στο εκκλησάκι εκεί.

Στα μέσα του 6ου αιώνα ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός διέταξε την κατασκευή μιας βασιλικής με υψηλό περίγυρο στον τόπο της φλεγομένης και μή καιομένης βάτου. Ο περίγυρος αυτός καθώς και ο ναός παραμένουν από τότε. Τον 7ο αιώνα η περιοχή περιήλθε σε Αραβική κατοχή. Υπάρχουν, όμως, στοιχεία που επιβεβαιώνουν την παρουσία προσκυνητών στην περιοχή κατά τη διάρκεια του 7ου, 8ου και 9ου αιώνα. Μοναχοί, επίσης, δεν έπαψαν να έρχονται στο Σινά, ελκόμενοι από τη λιτότητα, τη συσχέτιση του τόπου με τα Αγιογραφικά δρώμενα και τη φήμη του ώς καθιερωμένου κέντρου μοναχισμού. Σ’ όλη τη μακρά του ιστορία, το μοναστήρι του Σινά δεν καταστράφηκε και δεν εγκαταλήφθηκε ποτέ, πράγμα που φανερώνει μια εκπληκτική συνοχή. Σήμερα, μια μικρή κοινωνία μοναχών συνεχίζουν τον ημερήσιο κύκλο ακολουθιών, με χρόνο για μελέτη και προσευχή, ακολουθώντας πιστά τον παλαιό τρόπο ζωής. Και οι προσκυνητές συνεχίζουν να παίρνουν το δρόμο για το Σινά, να πάρουν την ευλογία του αγίου αυτού τόπου, ακολουθώντας τα βήματα όλων εκείνων που για δεκαεπτά ολόκληρους αιώνες συνεχίζουν να έρχονται.

Το ασκητήριο των Αγιών Γαλακτίωνος και Επιστήμης στα βουνά πάνω από το Μοναστήρι. Το ασκητήριο περιλαμβάνει εκκλησάκι το οποίο χρονολογείται περίπου στον 5ο αιώνα.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Σιναΐτης ήρθε στο Σινά τον 6ο αιώνα, σε ηλικία μόλις δεκαπέντε χρονών. Πριν εκλεγεί ηγούμενος της Μονής, τον 7ο αιώνα, έζησε ως ερημίτης για σαράντα ολόκληρα χρόνια. Στη ζωή του, όπως αναφέρεται «προσευχόταν πολύ και έγραφε». Αυτό επιβεβαιώνει την ύπαρξη πολλών χειρογράφων στο Σινά τον 7ο αιώνα. Τα παλαιότερα χειρόγραφα του Σινά ήταν πρακτικά κείμενα για χρήση στις Ακολουθίες ή για να εμπνεύσουν τους μοναχούς που ζούσαν στην περιοχή. Υπήρχαν όμως πολλές δυσκολίες στην εισαγωγή υλικών που ήταν απαραίτητα για την παραγωγή χειρογράφων. Όμως, λόγω του ξηρού και σταθερού κλίματος της περιοχής τα κείμενα δεν καταστρέφονταν εύκολα, παρόλη τη χρήση τους. Ούτε και η Μονή υπέστη σοβαρές καταστροφές, χάριν της απόλυτης γεωγραφικής απομόνωσής της. Κάπως έτσι έγινε η αρχή για τη συγκρότηση της σημερινής Βιβλιοθήκης της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης. Η βιβλιοθήκη σήμερα περιλαμβάνει κάπου 3300 χειρόγραφα της Παλαιάς Συλλογής, εκτός από τα χειρόγραφα που ήρθαν στο φως το 1975, γνωστά ως Νέα Ευρήματα καθώς και τα πολλά έγγραφα που βρίσκονται στα αρχεία. Το Μοναστήρι υπήρξε κυρίως Ελληνικό σ’ όλη του την ιστορία κι αυτό αντικατοπτρίζεται στην βιβλιοθήκη. Υπήρξε όμως και τόπος προορισμού μοναχών και προσκυνητών από πολλές άλλες χώρες, οι οποίοι άφησαν πίσω τους χειρόγραφα στις δικές τους γλώσσες, ως δώρο στη μονή ή για χρήση μελλοντικών προσκυνητών. Αυτό εξηγεί την ύπαρξη χειρογράφων σε έντεκα γλώσσες, με σημαντικές συλλογές στην Αραβική, Συριακή, Χριστιανική Παλαιστινιακή Αραμαϊκή, Γεωργιανή και Σλαβονική.

Ένα θραύσμα  επαναχρησιμοποιηθείσας  περγαμηνής, ή παλίμψηστο, που καλύπτεται με μεσαιωνική ελληνική γραφή (αριστερά) δείχνει αχνά ίχνη ενός κειμένου που βρίσκεται από κάτω. Η Πολυφασματική απεικόνιση της περγαμηνής (δεξιά) δείχνει ότι η διαγραφή κειμένου, το κόκκινο, είναι η «Πρός Κορινθίους επιστολή», μεταγράφηκε στον 5ο αιώνα.

 Κάποια φορά, κατά τον όγδοο αιώνα, ένας μοναχός στην Ιερά Μονή της Αγίας Αικατερίνης στη χερσόνησο του Σινά της Αιγύπτου ετοιμαζόταν να μεταγράψει ένα βιβλίο της Αγίας Γραφής στα αραβικά και χρειάζεται μια καινούργια  καθαρή  περγαμηνή. Μια  Νέα περγαμηνή ήταν ένα ακριβό αγαθό εκείνη την εποχή και ήταν δύσκολο να βρεθεί, ειδικά για έναν ταπεινό αντιγραφέα  μοναχό  που ζει σε μια απομακρυσμένη περιοχή στο μοναστήρι στην μέση της ερήμου. Ευτυχώς γι 'αυτόν, ο σεβασμός της  θρησκευτικής κοινότητας είχε εξασφαλίσει μια τεράστια βιβλιοθήκη που περιελάμβανε βιβλία αποθηκευμένα και όπου δεν ήταν πλέον σε χρήση. Αυτά τα χειρόγραφα, μερικά γραμμένα σε μια  «εξαφανισμένη» ελληνική  γλώσσα, ή ότι πιστευόταν  ότι είναι ασήμαντα,(η μόρφωση είναι σχετικό στοιχείο ανά τους  αιώνες και τις ιστορικές συγκυρίες) αποτιμήθηκαν μόνο για τις δυνατότητές τους ως πηγές ανακυκλωμένης περγαμηνής. Ίσως κανείς στο μοναστήρι δεν θα το φανταζόταν, για παράδειγμα, όταν, ψάχνοντας για υλικό για  γράψιμο, όπως ο μοναχός ,ότι κείμενα βγαλμένα από κάποια  συλλογή από ένα αρχαίο ελληνικό κείμενο που είχε μείνει  αδιάβαστο για μια γενιά ή και περισσότερο θα ήταν χρήσιμο….
 

Οι Σινά Παλίμψηστα

Κατά τον 19ο αιώνα συνηθιζόταν η χρήση χημικών αντιδραστηρίων για τη βελτίωση του αρχικού κειμένου. Αυτό συχνά ήταν καταστρεπτικό για την περγαμηνή. Από τις αρχές του 20ου αιώνα, όμως, ήταν ήδη γνωστό πως οι υπεριώδεις ακτίνες θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην ανάκτηση προηγούμενων κειμένων, χρησιμοποιώντας τη διαφορά στη λάμψη του φθορισμού μεταξύ των διαφόρων μελανιών και της περγαμηνής. Μόλις τα τελευταία χρόνια έχουμε σημαντικές εξελίξεις σ’ αυτό που ονομάζεται πολυφασματική απεικόνιση κατά την οποία φωτογραφίζεται το κείμενο με παροχή φωτός σε πολλά διαφορετικά μήκη κύματος. Στη συνέχεια ειδικοί επιστήμονες επεξεργάζονται τις φωτογραφίες χρησιμοποιώντας πολύπλοκους αλγόριθμους. Τα αποτελέσματα δεν είναι πάντα εγγυημένα αλλά πολύ συχνά η υποκείμενη γραφή γίνεται καθαρή και αναγνώσιμη, πράγμα που δεν ήταν εφικτό πριν. Μιλώντας, όμως, για την εργασία των επιστημόνων ψηφοποίησης δεν θα πρέπει να παραβλέψουμε την πολύ σημαντική παλαιογραφική έρευνα που απαιτείται για την ανάκτηση αυτών των κειμένων.

Ο πατήρ Ιουστίνος ο Σιναΐτης, Βιβλιοθηκάριος της Ιεράς Μονής Αγίας Αικατερίνης

Μιά πολυφασματική απεικόνιση, γράφής σε ένα μεσαιωνικό χειρόγραφο στα Αραβικά (κορυφή) απέκρυψε μια ολοσέλιδη απεικόνιση ενός φαρμακευτικού φυτού (πάνω) που χρονολογείται στον 5ο αιώνα.

Το καθένα από αυτά τα κείμενα έχει τη δική του αξία. Αλλά σαν σύνολο, μπορούν να μας πουν πολλά για την ιστορία του Σινά, από μια εποχή που υπήρχαν πολύ λίγα γραπτά ιστορικά κείμενα. Μαρτυρούν μια πολύ σημαντική αντιγραφική (scribal) δραστηριότητα σ’ αυτή την απομονωμένη τοποθεσία και επιβεβαιώνουν πως το Σινά παρέμεινε τόπος προσκυνήματος σ’ όλη τη διάρκεια της Χριστιανοσύνης. Η παράδοση της μάθησης συνεχίστηκε σ’ ένα κόσμο που ήταν περισσότερο διασυνδεδεμένη απ’ ό,τι οι ερευνητές πολλές φορές θα ήθελαν να παραδεχτούν. Μ’ όλους αυτούς τους τρόπους, τα Σιναϊτικά παλίμψηστα έχουν ακόμα πολλά να μας διδάξουν.

Ένα μεσαιωνικό έγγραφο στην συριακή, μια διάλεκτο της αραμαϊκής, γράφτηκε πάνω από μία Συριακή μετάφραση του 9ου αιώνα  ενός  αρχαίου ελληνικού ιατρικού κειμένου .Οι εργασίες αυτές υπαινίσσονται πως οι μοναχοί μπορεί να έχουν κατανοήσει και αντιμετωπίζουν ασθένειες, μια πολύ πρακτική διάσταση της ζωής τους, Έχει εντοπιστεί ένα παλίμψηστο που περιέχει μία  Εικονογραφημένη έκδοση ενός κοσμικού φανταστικού έργου, που είναι το παλαιότερο γνωστή μη-Βιβλικό εικονογραφημένο χειρόγραφο, που πιθανόν να σημαίνει ότι οι μοναχοί δεν είχαν  να αρκεστεί μόνον  σε θρησκευτικές αναγνώσεις. 

Παλίμψηστα και Έρευνα

Μέθοδος Εργασίας

Όταν το παλίμψηστο έχει φωτογραφηθεί και οι επιστήμονες ψηφιοποίησης εικόνας έχουν επεξεργαστεί την ψηφιακή λήψη έτσι ώστε να καταστούν όσο το δυνατόν πιό ευανάγνωστα τα σβημένα κείμενα, οι ερευνητές συνεργάζονται με τους επιστήμονες για να αναγνωρίσουν και να περιγράψουν τα σβησμένα αυτά κείμενα και τα λοιπά σχετικά χαρακτηριστικά τα οποία, στη συνέχεια, καταχωρούνται σε ένα διαδυκτιακώς προσβάσιμο κατάλογο με δυνατότητα αναζήτησης συγκεκριμένου κειμένου. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού ο Νταγκ Έμερι, ο Προϊστάμενος της βάσης Δεδομένων του Προγράμματος, βρίσκεται σε στενή συνεργασία με την Κλόντια Ραπ και άλλους συνεργάτες έτσι ώστε να σχεδιαστεί και να οργανωθεί μια υπερσύγχρονη και πολύ λεπτομερής βάση δεδομένων των Σιναϊτικών παλιμψήστων

Ο ερευνητής παλαιογράφος Αγαμέμνων Τσελίκας και ο επιστήμονας Μπίλ κρίστενσ -Μπέρρυ συζητούν για ένα δύσκολο παλίμψηστο, ενώ ο επιστήμονας Κηθ Νοξ εργάζεται στο πίσω μέρος. 
 
 
 

Ανακαλύψεις

Οι ερευνητές κάνουν συνεχώς νέες ανακαλύψεις που σχετίζονται με αρχαίες γλώσσες, κείμενα και είδη γραφής ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν περισσότερα για την ιστορία της δημιουργίας και της χρήσης χειρογράφων και ειδικότερα για τις μεθόδους παραγωγής παλίμψηστων. Σ’ αυτή τη φάση του προγράμματος, τα πρώτα αποτελέσματα περιλαμβάνουν: Σβησμένα κείμενα στην Αιθιοπική και στη Λατινική, τα οποία φανερώνουν την κεντρική θέση της Μονής της Αγίας Αικατερίνης στον Μεσαιωνικό Χριστιανικό κόσμο. Τα αρχαιότερα διασωθέντα αντίγραφα αρκετών κειμένων της συλλογής του Ιπποκράτη που φανερώνουν το επίπεδο μόρφωσης στο Μοναστήρι. Την ανακάλυψη δύο πρώην αγνώστων κλασσικών Ελληνικών ιατρικών κειμένων. Ένα μεγάλο αριθμό κειμένων γραμμένα στην Χριστιανική Παλαιστινιακή Αραμαϊκή γλώσσα, πολλά εκ των οποίων δεν είχαν ταυτοποιηθεί, συμβάλλοντας έτσι σημαντικά στο ήδη υπάρχον σώμα γραπτών στην σημιτική αυτή γλώσσα, που συγγενεύει με τα Συριακά, και η οποία έπαψε να χρησιμοποιείται μετά τον 12ο μ.Χ. αιώνα.

Ο Πατήρ Ιουστίνος, Βιβλιοθηκάριος της Ιεράς Μονής, η Κλόντια Ραπ, Διευθύντρια Ερευνητικής Ομάδας και η Τζούλια Ροζέττο, Ερευνήτρια, εξετάζουν το ξύλινο κιβώτιο που δωρίστηκε στην Ιερά Μονή από την Αγκνες Σμιθ Λιούϊς και την Μάργαρετ Ντάνλοπ Γκίμπσον για να στεγάσει τον Συριακό Σιναϊτικό Κώδικα (ο Συριακός Σιναϊτικός Κώδικας βρίσκεται σε μόνιμη έκθεση στο Μουσείο της Ιεράς Μονής)

 

Μια εντυπωσιακή ποσότητα μη αναγνωρισμένων μέχρι στιγμής κειμένων γραμμένα στα Λατινικά, μερικά εκ των οποίων είναι σε αρχαία γραφή Η ταυτοποίηση ενός τόμου από το έργο του αρχαίου φυσικού Γαληνού, σε Συριακή μετάφραση, το οποίο δείχνει τη Σιναϊκή προέλευση ενός χειρογράφου που βρίσκεται διασκορπισμένο σε διάφορες συλλογές της Ρώμης, του Χάρβαρντ, του Παρισιού καθώς επίσης και σε κάποιον ιδιώτη συλλέκτη στις ΗΠΑ. Ένα σημαντικό αριθμό σελίδων γραμμένο σε διαφορετικές μικρογράμματες ελληνικές γραφέςαπο τον 4ο έως τον 9ο αιώνα, που συνεισφέρουν στην καλύτερη κατανόηση της ανάπτυξης της Ελληνικής γραφής μέσα στον χρόνο. Νέα στοιχεία για την ανασύνθεση της ιστορίας των κειμένων.Η γραφή ενός κειμένου πάνω από κάποιο άλλο ξεκαθαρίζει την ιστορική τους σχέση και όταν διαφορετικά κείμενα (π.χ Ελληνικά και Συριακά) είναι γραμμένα το ένα πάνω από το άλλο η χρονολόγηση του ενός βοηθάει και στην χρονλόγηση του άλλου. Πολλές σελίδες από διπλά παλίμψηστα που έχουν χρησιμοποιηθεί ως σελίδες περγαμηνές πολλαπλές φορές

Τεχνολογίες Το Έργο Σινά Παλίμψηστα χρησιμοποιεί  προηγμένες τεχνικές πολυφασματικής απεικόνισης για να ανακτήσει σβησμένα κείμενα από Παλίμψηστα του Σινά που διαφορετικά είναι  μη αναγνώσιμα και σε μερικές περιπτώσεις αόρατα στο γυμνό μάτι.

Ο χειριστής του ψηφιακού φωτογραφικού συστήματος Δαμιανός Κασωτάκης ενώ χειρίζεται το σύστημα πολυφασματικής απεικόνισης στο μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης.

Πολυφασματική Λήψη Εικόνας Με τα Παλίμψηστα του Σινά, η πολυφασματική απεικόνιση εκμεταλλεύεται θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ της περγαμινής, του μελανιού του κειμένου από πάνω και του μελανιού του κειμένου από κάτω.
Φασματική αντανάκλαση. Η περγαμινή και τα μελάνια  και από τα δύο στρώματα γραφής διαφέρουν στο πως αντανακλούν διαφορετικά μήκη κύματος φωτός. LED στενής ζώνης φωτίζουν κάθε φύλλο με 12 μήκη κύματος φωτός από το υπεριώδες(365 nm) στο εγγύς υπέρυθρο. Σε αντίθεση με το ανθρώπινο μάτι, το οποίο ειναι ευαίσθητο μόνο σε τρία χρώματα -κόκκινο,πράσινο και μπλέ- πολλαπλά μήκη κύματος φωτός επιτρέπουν βελτιωμένη διαφοροποίηση των "φασματικών υπογραφών" της περγαμινής και των δύο στρωμάτων μελάνης. Φθορισμός.  Η περγαμηνή φθορίζει – με αποτέλεσμα να λαμπυρίζει – όταν φωταγωγείται με υπεριώδες φως και βραχέως μήκους κύματος μπλε φως.  Υπολείμματα μελάνης αναστέλλουν τον φθορισμό της περγαμηνής, ώστε ακόμα και αχνή αποσβησμένη μελάνη συχνά καθίσταται ορατή σε απεικονίσεις υπεριώδους φθορισμού, και διαφοροποιεί τις συνιστώσες χρώματος του φθορισμού της περγαμηνής.

Γενική άποψη του συστήματος φασματικής
απεικόνισης, εγκατεστημένο επί της Κοιτίδας
Συντήρησης Βιβλίων.

Διαβίβαση.  Η μελάνη χοληδόχου σιδήρου, με την οποία είναι γραμμένη η μέγιστη πλειοψηφία των παλίμψηστων του Σινά, φθείρει την σαρκώδη πλευρά της περγαμηνής, αφήνοντας αυλάκια στο σχήμα των γραμμάτων.  Η διαβιβαστική απεικόνιση φωταγωγεί το κάθε φύλλο από πίσω με φως πολλαπλών μηκών κύματος ώστε να μεταμορφώσει αυτά τα αυλάκια στο σχήμα των γραμμάτων σε αναγνώσιμο κείμενο. Σαρωτική φωταγώγηση (raking illumination) – Το σαρωτικό αποξεστικό φως φωταγωγεί το παλίμψηστο από χαμηλή (15 μοιρών) γωνία πρόσπτωσης, αποδίδοντας έτσι λεπτομέρειες της επιφανειακής υφής και των εκ των γραφέων εγχαραγμένων γραμμών επί της περγαμηνής. Ένα ειδικά σχεδιασμένο σύστημα λήψης εικόνων εμπεριέχει όλες αυτές τις τέως ανόμοιες τεχνικές φασματικής απεικόνισης, παρέχοντας απεικονίσεις υψηλής σαφήνειας και ευθυγραμμισμένες στον χώρο του κάθε φύλλου. Για κάθε ένα από αυτούς τους τρεις τρόπους εφαρμογής φασματικής απεικόνισης, το έργο χρησιμοποιεί στενής ζώνης λυχνίες LED για να φωτίσει κάθε Παλίμψηστο φύλλο με διαφορετικά μήκη κύματος φωτός, από το υπεριώδες στο  εγγύς υπέρυθρο. Αυτές οι λυχνίες LED εκθέτουν το χειρόγραφο μόνο στην απαιτούμενη ποσότητα ενέργειας φωτός για να αιχμαλωτήσουν μια εικόνα σε κάθε μήκος κύματος.

Το σύστημα πολυφασματικής απεικόνισης
με παλίμψηστα χειρόγραφα έτοιμα προς
φωτογράφιση.
 

Το σύστημα φασματικής απεικόνισης του EMEL στο Μοναστήρι της Αγίας Κατερίνης

MegaVision: μια ασπρόμαυρη φωτογραφική μηχανή 50 megapixel (E7), η οποία συνδιάζεται με ειδικούς φακούς (120mm), οι οποίοι σε αντίθεση με το γυαλί, παρέχουν συγκεντρωμένες εικόνες από όλo το φάσμα μήκους κυμάτων  φωτισμού. Το λογισμικό λήψης ψηφιακής εικόνας του Photoshoot της MegaVision ελέγχει πλήρως τη λήψη και το φωτισμό, πράγμα που επιτρέπει την αυτόματη συλλογή της κάθε σειράς 31 εικόνων σε 5 λεπτά. Equipoise imaging: καινοτόμοι λύσεις πολυφασματικού φωτισμού, που συμπεριλαμβάνουν τις κύριες δέσμες στενοζωνικών LEDs οι οποίες παρέχουν φωτισμό σε 12 μήκη κυμάτων από UV (365nm) μέχρι το IR (940nm), με μπλε φωτισμό και IR, και με μοναδικές στο είδος τους διαβιβαστικές πηγές πολυφασματικού φωτισμού - με μπιζοταρισμένες άκρες που η μια μπορεί να τοποθετηθεί πίσω από τα φύλλα ενός κώδικα  και μία δεύτερη για χρήση πάνω στη βάση αντιγραφής. Η Stokes Imaging σχεδίασε μία βάση για εύθραυστους κώδικες που ελέγχεται μέσω υπολογιστή, το Preservation Book Cradle, το οποίο περιστρέφει τη ράχη των εύθραυστων κωδίκων σύμφωνα με τη φυσιολογική κίνηση ενός βιβλίου καθώς γυρίζουν οι σελίδες του Επεξεργασία ψηφιακής εικόνας

Ο Συριακός Σιναϊτικός (Syriac 30),
τοποθετημένος πάνω στη βάση στήριξης.
 

Μη επεξεργασμένες, πολυφασματικής λήψης εικόνες συνδυάζονται με τη χρήση τεχνικής ψηφιακής επεξεργασίας για να παραχθούν "επεξεργασμένες" εικόνες οι οποίες αυξάνουν τη δυνατότητα ανάγνωσης των σβησμένων κειμένων. Για να κατορθωθεί το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα σε σχέση με τον όγκο και την πολυπλοκότητα των Σιναϊτικών Παλιμψήστων, χρησιμοποιούνται και αυτοματοποιημένες και  χειροκίνητες τεχνικές επεξεργασίας εικόνας. Αυτοματοποιημένες τεχνικές επεξεργασίας συνδιάζουν δύο ή και περισσότερες μη επεξεργασμένες εικόνες σε μία και μοναδική επεξεργασμένη εικόνα με απλή αριθμητική. Για παράδειγμα, η μελάνη χοληδόχου σιδήρου (iron gall ink) φαίνεται καλύτερα με (μικρού μήκους) UV φωτισμό και λιγότερο με (μεγαλύτερου μήκους) κόκκινο και υπέρυθρο φως. Η αφαίρεση μιας υπέρυθρης εικόνας από μια υπεριώδη φθορίζουσα εικόνα ελαττώνει την αντίθεση του πιό πρόσφατου κειμένου ενώ τονίζει το κείμενο που βρίσκεται από κάτω.

Το αποτέλεσμα της μεταδοτικής απεικόνισης
στο IR, μετά από την επεξεργασία εικόνας από
το χειρόγραφο από τα Ελληνικά Νέα Ευρήματα
MG 14, 16v. Πνευματικά δικαιώματα της
Ι. Μ. Αγίας Αικατερίνης Σινά
 

Όταν η αυτοματοποιημένη διαδικασία επεξεργασίας δεν αποδίδει ευανάγνωστες ψηφιακές εικόνες σβησμένων κειμένων, οι επιστήμονες επεξεργασίας εικόνας ξαναεξετάζουν τις μη επεξεργασμένες εικόνες και χρησιμοποιούν άλλες μεθόδους επεξεργασίας για να ανακτήσουν το σβησμένο στρώμα των πιό δυσανάγνωστων σελίδων παλιμψήστων. Με χειροκίνητες μεθόδους αναλύονται το σύνολο των διαφορετικών λήψεων που έγιναν  με διαδικασίες πολλαπλού φωτισμού για να βελτιωθεί η αναγνωσιμότητα των σβησμένων κειμένων.

Χειρισμός Χειρογράφων Η πολυφασματική απεικόνιση των Σιναϊτικών παλιμψήστων αρχίζει με τη λύση του προβλήματος του χειρισμού των εύθραυστων αρχαίων χειρογράφων κατά τη διάρκεια της πολυφασματικής ψηφιοποίησης. Αυτό που επειρεάζει περισσότερο τον απαιτούμενο χρόνο για τη φωτογράφιση των Σιναϊτικών παλιμψήστων είναι η κατάστασή τους - η ευθραυστότητά τους.

Βάση στήριξης βιβλίου της Stokes

 

Για τον σκοπό αυτό, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί τη βάση στήριξης (Preservation Book Cradle) της Strokes Imaging (που ανήκει στο Μοναστήρι της Αγίας Αικατερίνης). Η μέσω-υπολογιστή ελεγχόμενη βάση περιστρέφει τον κώδικα σύμφωνα με τη φυσιολογική κίνηση του  βιβλίου καθώς αλλάζουν οι σελίδες του, έτσι ώστε οι εύθραυστοι κώδικες να μπορέσουν να φωτογραφηθούν όσο καλύτερα γίνεται χωρίς να προκληθεί ζημιά. Για μη δεμένα φύλλα, δίπτυχα και σπαράγματα, το πρόγραμμα χρησιμοποιεί μία απλή βάση με φωτογραφική μηχανή σε κάθετη στήλη.

Η Κρύπτη των Νεοευρεθέντων Χειρογράφων, 1975

 

Ο Σκευοφύλαξ της Μονής Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος στην Κρύπτη των Νεοευρεθέντων Χειρογράφων, 1975

Κατά την 25η Μαΐου του 1975 ο τότε Σκευοφύλαξ της Μονής Αρχιμανδρίτης Σωφρόνιος παρατήρησε ότι στα απομακρυνόμενα χώματα από ένα σημείο του εσωτερικού του Βορείου Τείχους της Μονής στην περιοχή της Παλαιάς Σκευοφυλακείας, υπήρχε ένα μικρό σπάραγμα μεμβράνης προερχόμενο από χειρόγραφο. Μετά από προσεκτικό έλεγχο άρχισε συστηματική έρευνα και εν τέλει μετά την παρέλευση δώδεκα ημερών συνεχούς εργασίας συγκεντρώθηκε κατ΄αρχήν σε κιβώτια ένα πλήθος χειρογράφων το οποίο όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων κατά την συντήρησή του αντιπροσώπευε εν γένει 36 κομμάτια και 19 σπαράγματα παπύρων, 1148 σώματα κωδίκων από τα οποία 305 πλήρεις κώδικες, 20 έντυπα βιβλία και περί τα 200 τεμάχια διαφόρων επιστολών, εγγράφων και καταστίχων. Από τους κώδικες 836 είναι ελληνικοί και οι υπόλοιποι αφορούν κώδικες Αραβικούς, Συριακούς, Σλαβωνικούς, Γεωργιανούς, από δύο Λατινικούς και Αιθιοπικούς και ένας Εβραϊκός. Ως προς το περιεχόμενό τους αφορούν σε κείμενα της Βίβλου, Λειτουργικά, Ευχολόγια, Ακολουθίες, μουσικά, και ελάχιστα πατερικά και ασκητικά. Υπάρχουν επίσης ελάχιστα κλασικών Ελλήνων συγγραφέων και Νομοκανονικά. Χρονολογικά καλύπτουν περίοδο από τον 4ο αιώνα έως τις αρχές του 18ου. Ώς προς το περιεχόμενό τους ξεχωρίζουν εκείνα που περιέχουν: δώδεκα φύλλα από τον Σιναϊτικό Κώδικα του οποίου το μεγαλύτερο μέρος έχει καταλήξει να ευρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο, μετά την υπεξαίρεσή του από τον Κ.Tischendorf, τμήματα του Ψαλτηρίου που υπεξαίρεσε επίσης ο P. Uspenskij κατά τον 19o αιώνα, τμήματα από τον σιναϊτικό σλαβωνικό Ευαγγέλιο του Βατικανού, τμήματα από το αρχαιότερο σωζόμενο κείμενο της Κλίμακος, τμήμα της Οδύσσειας του 9ου αιώνος, εκ του οποίου μέρος αποτελεί την αρχαιότερη σωζόμενη γραφή του Ομηρικού έπους στις ημέρες μας. Ιδιαίτερη αξία έχουν τα Γεωργιανά χειρόγραφα τα χρονολογούμενα προ του 10ου αιώνος καθώς περιέχουν σημαντικά στοιχεία για την ιστορία της Γεωργίας αλλά και διασώζουν τα μοναδικά σωζόμενα κείμενα της χαμένης έως σήμερα Αλβανικής γλώσσας του Καυκάσου.
Τέλος ως προς τον τύπο της γραφής στα χειρόγραφα αυτά διασώθηκαν τα αρχαιότερα δείγματα της μικρογράμματης ελληνικής γραφής και καλύπτουν την ασάφεια που υπήρχε στην γνώση της συνέχειας της ελληνικής γραφής για την περίοδο ανάμεσα στον 7ο και 9ο αιώνα.

Η σημασία της ανακαλύψεως των νέων χειρογράφων του Σινά έχει ακόμη πολλά να συνεισφέρει όσο αυτά μελετώνται και δημοσιεύονται παρέχοντας υλικό για αρκετές γενεές.

Πηγή: https://ellinondiktyo.blogspot.gr

Tags: Ιερά Μονή Αγίας Αικατερίνης, Σινά

Comments