συν-e-μάθηση


Αρχική σελίδα
Συνεργατικά σκαλιά γνώσεων
Αρχαία Ελληνικά Α΄γυμνασίου
Αρχαίες φράσεις σήμερα
Ομιλείτε την ελληνικήν, όχι όμως στα ελληνικά...
Φωνήεντα και τα σύμφωνα
Τα μέρη του λόγου: αρχ.-νέα
Κλίση άρθρου
Τα πνεύματα και ο τονισμός
νεοελληνική δοτική
Β΄ κλίση ουσιαστικών
Α΄ κλίση ουσιαστικών
Σύγκριση Α΄ και Β΄ κλίσης
Δευτερόκλιτα επίθετα
ΤΟ αντωνυμιακό τανγκό
Η δεικτική αντωνυμία
Οριστική ΕΝΣ-ΜΕΛ ε.φ.
Ενεστώτας του εἰμί
Παρατατικός του εἰμί
Παρατατικός-Αόριστος, Οριστική ε.φ.
Παρακείμ.-Υπερσυντ, Οριστική ε.φ.
Απαρέμφατο, ε.φ.
Τα επαγγέλματα των Αρχαίων
Αληθής ιστορία;
Το ελάφι του Αίσωπου
Εισαγωγή στη σύνταξη
Σύνταξη: υποκείμενο-κατηγόρημα
Σύνταξη: κύριοι όροι της πρότασης : Υρ - Αρ - Κυρ
Σύνταξη: κύριοι όροι-ασκήσεις
Σύνταξη: κύριοι όροι-παρουσίαση
Είδη προτάσεων
Επανάληψη ΑΕ Γλώσσα Α Γυμνασίου
Αρχαία Ελληνικά Β΄γυμνασίου
...το αγαπημένο μας λύω...
Υποτακτική ε.φ. Θεωρία -ασκήσεις
Σχηματισμός υποτακτ. -παρατηρήσεις
Προστακτική ε.φ. θεωρία - ασκήσεις
Ασκήσεις εγκλίσεων ε.φ.
Ερωτηματική – Αόριστη αντωνυμία
Αναφορικές αντωνυμίες
..και το λύομαι
Οριστική μέσης φωνής
Προφορική άσκηση οριστικής μέσης φωνής
Υποτακτική μ.φ. Θεωρία -ασκήσεις
Προστακτική μ.φ. θεωρία - ασκήσεις
Προφορικές ασκ. υποτακτ.-προστακτ.μ.φ.
...και το ΕΙΜΙ
Κλίση μετοχών ε.φ.
Κλίση μετοχών μ.φ.
Η Σύνταξη χωρίς φόβο και με πολύ πάθος
Το αντικείμενο του ρήματος
Το απαρέμφατο
Μετοχές-σύνταξη
Επιρρηματικές μετοχές
Η Γ΄κλίση - γενικά
Αφωνόληκτα
Ουσιαστικά της γ΄κλίσης σε -ων και -ας
Ουδέτερα σιγμόληκτα σε -ος,-ους
Φωνηεντόληκτα σε -ις, -υς, -υ
Φωνηεντόληκτα καταληκτικά μονόθεμα σε -εὺς
Τα συγκοπτόμενα
Ενρινόληκτα- Υγρόληκτα
Επίθετα γ΄ κλίσης σε -ης -και -ων
Επίθετα γ΄κλίσης σε -υς, -εια, -υ
Επίθετα γ ΄κλ. : πολύς - μέγας
Επανάληψη ΑΕ Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου
Αρχαία Ελληνικά Γ΄γυμνασίου
Ευκτική ε.φ.
Ευκτική μ.φ.
Παραθετικά επιθέτων-επιρρημάτων
Αόριστος β΄
Θέση του τόνου στα σύνθετα ρήματα της α.ε.
Κλίση: ἡ γυνή, ὁ/ἡ παῖς
Κλίση: αὐτός, αὐτή, αὐτό
Παθητικοί χρόνοι
Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη
Σύνδεση προτάσεων ή όρων προτάσεων
Η σύνταξη συνοπτικά: ρήμα, απαρέμφ.,μετοχή
Τα είδη του μορίου ἄν
Οι δευτερεύουσες προτάσεις
Δευτερεύουσες ονοματικές
Ειδικές
Ενδοιαστικές
Πλάγιες ερωτηματικές
Αναφορικές
Δευτερεύουσες επιρρηματικές
Αιτιολογικές
Τελικές
Συμπερασμ./αποτελεσματικές
Εναντιωματικές-Παραχωρητικές
Υποθετικές
Χρονικές
Αναφορικές
Συνηρημένα ρήματα
Επανάληψη ΑΕ Γλώσσα Γ Γυμνασίου
Αρχαία από μετάφραση
Όροι Οδύσσειας
Οδύσσεια
Ιλιάδα - Εισαγωγή - Ο μύθος
Παίζοντας με την Οδύσσεια και την Ιλιάδα
Ελένη - Εισαγωγή
Η εποχή - το έργο - η ομορφιά
Τρωικός και Πελοποννησιακός πόλεμος
Ελένη - escape room κ.ά. πολλά
Μία Αριάδνη γεμάτη μύθους
Νέα Ελλ. Α΄
Ανάλυση κειμένων: πεδία διερεύνησης
Ο δρόμος για τον παράδεισο...
Τα πράγματα στρώνουν περισσότερο
Το πιο γλυκό ψωμί
Τα κόκκινα λουστρίνια
Ο Βάνκας
Ο πιστός φίλος
Ο παππούς και το εγγονάκι
Μανιτάρια στην πόλη
Η ζωή στη Σύμη
Η Νέα Παιδαγωγική
Η Έξοδο
Η πείνα του Καραγκιόζη
Τα φαντάσματα
Η γάτα του παπά
Η Λεώνη μας
Γλωσσικές επαναλήψεις
Είδη προτάσεων
Δομή πρότασης
Οι Όροι της πρότασης - παίζοντας
Δομή της παραγράφου
τουβλάκια...συνοχής
Είδη λόγου, Περιγραφή -αφήγηση-επιχειρ.
Παραγωγή, σύνθεση, Οικογ. λέξεων
Το ρήμα
Προσδιορισμοί νεοελληνιστί
Παράθεση ή επεξήγηση;
Επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός;
Το άρθρο
Κλίση ουσιαστικών
Κλίση επιθέτων
Τα πολύπαθα σημεία στίξης
Ασκήσεις ορθογραφίας
Το δύστυχο πολύ...
Το ταλαίπωρο τελικό -ν
το πολύπαθο ως
λέξεις με δύο -ρρ-
Επανάληψη...ποικιλοτρόπως
Νέα Β΄Γυμνασίου
Και πάλι στο σχολείο
Η Ιουλία...
Άννα Φρανκ
Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας
Για τον όρο μετανάστες
Ο Άλλος στη λογοτεχνία
Θερμοπύλες
Κάσπαρ Χάουζερ
Να ΄σαι καλά δάσκαλε
Ξενιτεμένο μου πουλί
Η Κωνσταντίνα...
Ο μικρός πρίγκιπας
Ο λύκος
Η εσχάτη των ποινών
επίθετα κληροδοτημένα και μη
Οι αντωνυμίες
Αποθετικά ρήματα
Η περίληψη
Το υποκείμενο του ρήματος
Μονόπτωτα /δίπτωτα ρήματα
Οι εγκλίσεις και η σημασία τους
Οι χρόνοι του ρήματος
Χρονική βαθμίδα - έγκλιση : εξάσκηση
Οι μετοχές
Τα συνθετικά και τα είδη των συνθέτων
Αχώριστα μόρια
Οικογένειες λέξεων
Διαθέσεις, Ενεργ.-παθ. σύνταξη
Μετατροπή ενεργ. σε παθ. και αντίστροφα
Βαθμοί επιθέτου-μετοχής / παραθετικά
Η σύγκριση
Επιρρηματικοί προσδιορισμοί
Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
«Φιλία: ένας ανεκτίμητος θησαυρός»
Εργασία - Επάγγελμα
Σχολείο στον χρόνο
Επανάληψη ΝΕ. Γλώσσα, Β΄
Νέα Γ΄ γυμνασίου
Τρόποι σύνδεσης προτάσεων
Ασκήσεις σύνδεσης προτάσεων
Δευτερεύουσες προτάσεις
Ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές
Ευθύς και πλάγιος λόγος
Ερωτηματικές προτάσεις
Αναφορικές προτάσεις
Τελικές και αιτιολογικές
Χρονικές και υποθετικές
Αποτελεσματικές και εναντιωματικές
Επιρρηματικές-ονοματικές: ασκήσεις
Συνώνυμα-Αντώνυμα
Πολυσημία λέξεων
Ομώνυμες/ομόηχες,-παρώνυμες λέξεις
Υπώνυμα
Γλωσσικά ολισθήματα
Σχήματα λόγου
λάθος γένος
Του γιοφυριού της Άρτας
Ερωτόκριτος
Θούριος
Ε. Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία
Ελεύθεροι πολιορκημένοι
Όσο μπορείς
Πρώτες ενθυμήσεις
Ζορμπάς
Στο παιδί μου
Η μεταμφίεση
Ζητείται ελπίς
Επανάληψη Γλ. Γ΄
Ιστορία Α΄
Ιστορία Β΄
Ιστορία Γ΄ , αναλυτικά ενότητες 1-32
Ενότητα 33
Ενότητα 36
Ενότητα 38
Ενότητα 39
Ενότητα 40
Ενότητα 41
Ενότητα 42
Ενότητα 43
Ενότητα 44
Ενότητα 46
Ενότητα 47
Ενότητα 54
 

Η θέση του τόνου στα σύνθετα ρήματα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας


ΓΕΝΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ

α) Κανένας σύνθετος ρηματικός τύπος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας δεν τονίζεται πριν από την προπαραλήγουσα, υπακούοντας στο σταθερό αυτό κανόνα τονισμού [Νόμος της τρισυλλαβίας] (βλ. ΓΑΕ, σχολικό εγχειρίδιο, σελ. 17, § 38, 1).

β) Ο τόνος στα σύνθετα ρήματα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας δεν ανεβαίνει, σε κανένα ρηματικό τύπο, πιο πάνω από τη λήγουσα της πρόθεσης, όταν αυτή είναι δισύλλαβη (η πρόθεση είναι σε κάθε περίπτωση το α΄ συνθετικό του ρηματικού τύπου).

γ) Στους σύνθετους ρηματικούς τύπους της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, με μονοσύλλαβη ή δισύλλαβη πρόθεση, ο τόνος ανεβαίνει στην πρόθεση (ή στη λήγουσα της δισύλλαβης πρόθεσης), μόνο στην περίπτωση που το επιτρέπει η λήγουσα της λέξης, η οποία στην περίπτωση αυτή πρέπει να είναι βραχύχρονη. Σε κάθε περίπτωση, δηλαδή, ισχύει ο νόμος της τρισυλλαβίας, ο οποίος απαγορεύει να τονίζεται η προπαραλήγουσα σε μία λέξη που έχει μακρόχρονη λήγουσα (βλ. ΓΑΕ, σχολικό εγχειρίδιο, σελ. 18, § 38, 2).

δ) Οι μετοχές και τα απαρέμφατα των σύνθετων ρημάτων της αρχαίας ελληνικής γλώσσας διατηρούν, σε κάθε περίπτωση, τον τόνο τους σταθερό, σαν να μην ήταν σύνθετα.

ΕΙΔΙΚΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΕΓΚΛΙΣΕΩΝ ΚΑΙ ΧΡΟΝΩΝ

Οριστική Έγκλιση (για τον Ενεστώτα)

Τα ρήματα φημί, οἶδα, εἰμί, εἶμι, κεῖμαι, όταν είναι σύνθετα με πρόθεση, ανεβάζουν τον τόνο στην προπαραλήγουσα, εκτός από τους τύπους ἴασι(ν), ἴσασι(ν), κείμεθα, που τονίζονται κανονικά.

Υποτακτική Έγκλιση (για τον Αόριστο Β΄)

Τα ρήματα ἔχω – ἔχομαι και ἕπομαι στον αόριστο β΄, όταν είναι σύνθετα, ανεβάζουν τον τόνο στην πρόθεση (αν η πρόθεση είναι δισύλλαβη, ο τόνος μεταφέρεται στην τελευταία συλλαβή της). Οι τύποι σχώμεθα και σπώμεθα παραμένουν σταθεροί ως προς τον τόνο.

Επίσης, ο τόνος ανεβαίνει στην υποτακτική του αορίστου β΄ του ρήματος ἵεμαι, όταν είναι σύνθετο, στα εξής πρόσωπα: πρόηται (γ΄ ενικό), πρόησθε (β΄ πληθυντικό), πρόωνται (γ΄ πληθυντικό). Υπάρχουν όμως και οι τύποι: προῆται, προῆσθε, προῶνται (χρησιμοποιούνται εναλλακτικά).

Ευκτική Έγκλιση (για τον Αόριστο Β΄)

Τα ρήματα ἔχω – ἔχομαι και ἕπομαι στον αόριστο β΄, όταν είναι σύνθετα, ανεβάζουν τον τόνο. Οι τύποι σχοίμην – σχοίμεθα, σποίμην – σποίμεθα παραμένουν ως προς τον τόνο σταθεροί. (Σημείωση: η ευκτική αορίστου β΄ του ρήματος ἔχωόταν αυτό δεν είναι σύνθετο, είναι: σχοίην, σχοίης κτλ. Στην περίπτωση που το ρήμα είναι σύνθετο, σχηματίζει την ευκτική του αορίστου β΄ ομαλά: σχοιμι, -σχοις, -σχοι κτλ.).

Στην ευκτική αορίστου β΄ του ρήματος ἵεμαι, αν το ρήμα είναι σύνθετο, ο τόνος ανεβαίνει, στα εξής πρόσωπα: πρόειο (β΄ ενικό), πρόειντο (γ΄ πληθυντικό). Υπάρχουν και οι τύποι: προεῖο, προεῖντο, καθώς επίσης και οι πρόοιο – προοῖο, πρόοιντο –προοῖντο.

Προστακτική Έγκλιση

α) Οι δισύλλαβες προστακτικές των βαρύτονων φωνηεντόληκτων, των αφωνόληκτων και των συνηρημένων ρημάτων της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, όταν είναι σύνθετες, ανεβάζουν τον τόνο στην προπαραλήγουσα στο β΄ ενικό πρόσωπο. Όσες δεν είναι δισύλλαβες, αλλά τρισύλλαβες, τότε τονίζονται πάντα στην προπαραλήγουσα της προστακτικής, στο β΄ ενικό πρόσωπο (είτε πρόκειται για απλά είτε για σύνθετα ρήματα). Οι παραπάνω διευκρινήσεις αφορούν την ενεργητική και τη μέση φωνή, στους χρόνους ενεστώτα και αόριστο.

β) Οι σύνθετες δισύλλαβες προστακτικές όλων των ρημάτων της ενεργητικής φωνής του αορίστου β΄ τονίζονται στο β΄ ενικό πρόσωπο στην προπαραλήγουσα. (ισχύει και για τις πέντε προστακτικές: ἐλθέ, εἰπέ, λαβέ, εὑρέ, ἰδέ).

γ) Οι τρισύλλαβες προστακτικές των ρημάτων της ενεργητικής φωνής του αορίστου β΄ τονίζονται πάντα  στο β΄ ενικό πρόσωπο στην προπαραλήγουσα (είτε πρόκειται για απλά είτε για σύνθετα ρήματα).

δ) Το ρήμα ἔχω έχει προστακτική ενεργητικού αορίστου β΄, στο β΄ ενικό πρόσωπο, σχές. Όταν ο τύπος αυτός είναι σύνθετος, τονίζεται πάντα στην παραλήγουσα και ποτέ στην προπαραλήγουσα (πρβλ. παραπάνω, γενικός κανόνας [β]).

Οι τύποι σχέτε (β΄ πληθυντικό Ε.Φ.), σχέσθε (β΄ πληθυντικό Μ.Φ.) και σπέσθε (β΄ πληθυντικό Μ.Φ.) της προστακτικής αορίστου β΄ των ρημάτων ἔχω – ἔχομαι και ἕπομαι, τονίζονται στην προπαραλήγουσα, όταν είναι σύνθετοι.

Τα ρήματα ἔχομαι και ἕπομαι έχουν προστακτική μέσου αορίστου β΄, στο β΄ ενικό πρόσωπο, σχοῦ και σποῦ αντίστοιχα. Οι προηγούμενοι μονοσύλλαβοι τύποι της προστακτικής, όταν είναι σύνθετοι με μονοσύλλαβη πρόθεση, τονίζονται στη λήγουσα (δεν επηρεάζεται ο τονισμός τους). Όταν όμως είναι σύνθετοι με δισύλλαβη πρόθεση, τονίζονται στην παραλήγουσα (επηρεάζεται η θέση του τόνου τους).

Όλες οι άλλες προστακτικές των ρημάτων του μέσου αορίστου β΄, στο β΄ ενικό πρόσωπο, εφόσον δεν είναι μονοσύλλαβες, τονίζονται πάντα στη λήγουσα (είτε είναι απλές είτε σύνθετες).

ε) Η προστακτική ενεστώτα των ρημάτων φημί, οἶδα, εἰμί, εἶμι, κεῖμαι στο β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο, όταν είναι σύνθετη, τονίζεται στην προπαραλήγουσα.

στ) Σχετικά με τις προστακτικές των ρημάτων της Β΄ Συζυγίας στον αόριστο β΄ και με τις προστακτικές κάποιων βαρύτονων ρημάτων της Α΄ Συζυγίας, που όμως σχηματίζουν αόριστο β΄ κατά τα ρήματα σε – μι, σημειώνουμε τα εξής:

Οι προστακτικές των αορίστων β΄: ἔστην (ρ. ἵσταμαι), ἔδωκα (ρ. δίδωμι), ἔθηκα (ρ. τίθημι), ἧκα (ρ. ἵημι), ἔγνων (ρ. γιγνώσκω), ἔβην (ρ. βαίνω), ἔδραν (ρ. διδράσκω), ἔδυν (ρ. δύομαι): στο β΄ ενικό και πληθυντικό πρόσωπο, όταν είναι σύνθετες, ανεβάζουν  τον τόνο στην πρόθεση (ή στη λήγουσα της πρόθεσης, αν αυτή είναι δισύλλαβη).

Οι προστακτικές των αορίστων β΄: ἐδόμην (ρ. δίδομαι), ἐθέμην (ρ. τίθεμαι), εἵμην (ρ. ἵεμαι): στο β΄ ενικό πρόσωπο, όταν είναι σύνθετες με δισύλλαβη πρόθεση, ανεβάζουν τον τόνο στην παραλήγουσα. Όταν είναι σύνθετες όμως με μονοσύλλαβη πρόθεση, δεν ανεβάζουν τον τόνο (δεν επηρεάζεται ο τονισμός τους). Στο β΄ πληθυντικό πρόσωπο, οι ίδιες προστακτικές, όταν είναι σύνθετες, σε κάθε περίπτωση τονίζονται στην προπαραλήγουσα.

[Εξαίρεση: η προστακτική αορίστου β΄ του ρ. ἵεμαι (οὗ), όταν είναι σύνθετη με δισύλλαβη πρόθεση που έχει πάθει έκθλιψη, δεν ανεβάζει τον τόνο (δεν επηρεάζεται ο τονισμός της)].

Αλέξανδρος Γ. Αλεξανδρίδης
Φιλόλογος

...ψυχή πολύχρωμη ...ζωή στο προσκήνιο ... φως παντού