Οι αγαπημένοι μας, ΠΑΡΑΚΕΙΜΕΝΟΣ και ΥΠΕΡΣΥΝΤΕΛΙΚΟΣ
Εγχειριδιακή... θεωρία (σελ. 73)
http://ebooks.edu.gr/ebooks/v/html/8547/2244/Archaia-Elliniki-Glossa_A-Gymnasiou_html-empl/index09.html
Η παρουσίασή μας για τον σχηματισμό των χρόνων και για τον αναδιπλασιασμό:
https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=742806
1. Ο αναδιπλασιασμός
Οι συντελικοί χρόνοι, δηλαδή ο παρακείμενος, ο
υπερσυντέλικος και ο συντελεσμένος μέλλοντας, έχουν στην αρχή του θέματος αναδιπλασιασμό σε
όλες τις εγκλίσεις και στους ονοματικούς τύπους (απαρέμφατο, μετοχή).
Είδη ομαλού αναδιπλασιασμού
|
Το ρήμα αρχίζει από:
|
είδος αναδιπλασιασμού
|
Α.
|
1. απλό σύμφωνο (εκτός του ῥ-)
2. δύο σύμφωνα, από τα οποία:
το πρώτο είναι άφωνο
(κ, γ, χ, π, β, φ, τ, δ, θ)
και το δεύτερο υγρό ή ένρινο
(μ, ν, λ, ρ)
|
επανάληψη του αρχικού συμφώνου + ε
λύω → λέλυκα
γράφω → γέγραφα
|
µ.
|
1. διπλό σύμφωνο (ζ, ξ, ψ)
2. ῥ-
3. δύο σύμφωνα, χωρίς να είναι το πρώτο άφωνο και το δεύτερο υγρό ή
ένρινο
4. τρία σύμφωνα
|
συλλαβική αύξηση (βλ. Ενότητα 7)
ψεύδω → ἔψευκα
ῥάπτω → ἔρραφα (Προσοχή
στον διπλασιασμό του ρ!)
κτείνω → ἔκτονα
στρατεύω → ἐστράτευκα
|
Γ.
|
φωνήεν ή δίφθογγο
|
χρονική αύξηση (βλ. Ενότητα 7)
ἐλπίζω → ἤλπικα
ἁθροίζω → ἥθροικα
|
Παρατηρήσεις
- Ιδιαίτερη
προσοχή χρειάζεται στον αναδιπλασιασμό που παίρνουν τα ρήματα που αρχίζουν
από δασέα σύμφωνα (χ, φ, θ), τα οποία τρέπονται στα
αντίστοιχα ψιλά (κ, π, τ):
χ→κ
|
χορεύω
|
→
|
κε-χόρευκα
|
φ→π
|
φυλάττω
|
→
|
πε-φύλαχα
|
θ→τ
|
θύω
|
→
|
τέ-θυκα
|
(κολπάκι υπενθύμισης: χακί φάπα θετή )
- Στα
σύνθετα ή παρασύνθετα ρήματα με α′ συνθετικό πρόθεση ο
αναδιπλασιασμός μπαίνει, όπως και στους χρόνους που παίρνουν αύξηση, μετά την
πρόθεση, π.χ. ἀπο-γράφω → ἀπο-γέ-γραφα. Άρα, για να τον
σχηματίσουμε, βγάζουμε την πρόθεση, εν προκειμένω το "από", σχηματίζουμε
κανονικά το ρήμα στον χρόνο που θέλουμε και στη συνέχεια,
"ξανακολλάμε" μπροστά την πρόθεση.
Ιδιαίτερο
είδος αναδιπλασιασμού είναι ο αττικός.
Ρήματα που αρχίζουν από α, ε, ο, στους συντελικούς χρόνους επαναλαμβάνουν
τους δύο πρώτους φθόγγους του θέματος και συγχρόνως τρέπουν
σε μακρό το αρχικό φωνήεν, δηλαδή α → η, ε → η, ο → ω,
π.χ. ἀκούω → ἀκήκοα (<ἀκ-ὰκο-α), ἐλαύνω → ἐλήλακα
(<ἐλ-έλα-κα), ὀρύττω → ὀρώρυχα (<ὀρ-ὸρυ-χα).
Εμπεδώνουμε με βιντεομαθηματάκι της κ. Ε. Καρούνια:
https://youtu.be/nYwed1H74J8
Ας δούμε τι συγκρατήσαμε:
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/parakeimenos4.htm
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/parakeimenos3.htm
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/parakeimenos6.htm
2. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής βαρύτονων
ρημάτων
Κλίση
οριστική
παρακειμένου
|
οριστική υπερσυντελίκου
|
τε-τόξευ-κα
τε-τόξευ-κας
τε-τόξευ-κε
τε-τοξεύκαμεν
τε-τοξεύ-κατε
τετοξεύκασι(ν)
|
ἐ-τε-τοξεύ-κειν
ἐ-τε-τοξεύ-κεις
ἐ-τε-τοξεύ-κει
ἐ-τε-τοξεύ-κεμεν
ἐ-τε-τοξεύ-κετε
ἐ-τε-τοξεύ-κεσαν
|
Εμπεδώνουμε με τον Ελληνικό Πολιτισμό:
Διαδραστικό βίντεο για τον παρακείμενο και μετά για τον υπερσυντέλικο: τα παρακολουθούμε κι επιλύουμε σχετικές ασκήσεις επί τόπου:
https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=1068917
https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=1068938
Σχετικές ασκήσεις, για να διαπιστώσουμε αν τα κατανοήσαμε:
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/parakeimenos.htm
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/parakeimenos5.htm
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/ypersyntelikos.htm
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/ypersyntelikos2.htm
3. Οριστική παρακειμένου και υπερσυντελίκου ενεργητικής φωνής αφωνόληκτων
βαρύτονων ρημάτων
α. Ουρανικόληκτα: Σχηματίζουν την οριστική
παρακειμένου και υπερσυντελίκου με μετατροπή του ουρανικού χαρακτήρα
του θέματος σε -χ-, π.χ. κηρύττω → κε-κήρυχ-α →
ἐ-κε-κηρύχ-ειν, τάττω → τέ-ταχ-α → ἐ-τε-τάχ-ειν.
β. Χειλικόληκτα: Σχηματίζουν την οριστική
παρακειμένου και υπερσυντελίκου με μετατροπή του χειλικού χαρακτήρα του
θέματος σε -φ-, π.χ. τρίβω → τέ-τριφ-α → ἐ-τε-τρίφ-ειν,
κόπτω → κέ-κοφ-α → ἐ-κε-κόφ-ειν.
γ. Οδοντικόληκτα: Σχηματίζουν την οριστική
παρακειμένου και υπερσυντελίκου με τον χρονικό χαρακτήρα -κ-, αφού
προηγουμένως αποβάλουν τον οδοντικό χαρακτήρα, π.χ. πείθω →
πέ-πει-κα → ἐ-πε-πεί-κειν, κο-μίζω → κε-κόμι-κα → ἐ-κε-κομί-κειν.
Σχηματοποιούμε, για ευκολότερη απομνημόνευση τους τέσσερις χρόνους: μέλλοντα, αόριστο, παρακείμενο, υπερσυντέλικο:
Μ Α Π Υ
π,β,φ, -πτ = -ψω, -ψα, -φα,
-φειν (ψηφία)
κ,γ,χ, -ττ = -ξω, -ξα, -χα,
-χειν (έξοχα)
τ,δ,θ, (-ζ)
= -σω, -σα, -κα, -κειν (σακιά)
Εξασκούμαστε με διαδικτυακό παιχνίδι:
https://content.e-me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=746051
Διαδραστικές ασκήσεις στον Ελληνικό Πολιτισμό:
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/parakeimenos-plekw.htm
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/askisis%20arxaia/ypersintelikos-plekw.htm
Παιχνιδοθεραπεία στο quizizz:
https://quizizz.com/join/quiz/6280a041fe08f3001f481ae6/start