συν-e-μάθηση


Αρχική σελίδα
Συνεργατικά σκαλιά γνώσεων
Αρχαία Ελληνικά Α΄γυμνασίου
Αρχαίες φράσεις σήμερα
Ομιλείτε την ελληνικήν, όχι όμως στα ελληνικά...
Φωνήεντα και τα σύμφωνα
Τα μέρη του λόγου: αρχ.-νέα
Κλίση άρθρου
Τα πνεύματα και ο τονισμός
νεοελληνική δοτική
Β΄ κλίση ουσιαστικών
Α΄ κλίση ουσιαστικών
Σύγκριση Α΄ και Β΄ κλίσης
Δευτερόκλιτα επίθετα
ΤΟ αντωνυμιακό τανγκό
Η δεικτική αντωνυμία
Οριστική ΕΝΣ-ΜΕΛ ε.φ.
Ενεστώτας του εἰμί
Παρατατικός του εἰμί
Παρατατικός-Αόριστος, Οριστική ε.φ.
Παρακείμ.-Υπερσυντ, Οριστική ε.φ.
Απαρέμφατο, ε.φ.
Τα επαγγέλματα των Αρχαίων
Αληθής ιστορία;
Το ελάφι του Αίσωπου
Εισαγωγή στη σύνταξη
Σύνταξη: υποκείμενο-κατηγόρημα
Σύνταξη: κύριοι όροι της πρότασης : Υρ - Αρ - Κυρ
Σύνταξη: κύριοι όροι-ασκήσεις
Σύνταξη: κύριοι όροι-παρουσίαση
Είδη προτάσεων
Επανάληψη ΑΕ Γλώσσα Α Γυμνασίου
Αρχαία Ελληνικά Β΄γυμνασίου
...το αγαπημένο μας λύω...
Υποτακτική ε.φ. Θεωρία -ασκήσεις
Σχηματισμός υποτακτ. -παρατηρήσεις
Προστακτική ε.φ. θεωρία - ασκήσεις
Ασκήσεις εγκλίσεων ε.φ.
Ερωτηματική – Αόριστη αντωνυμία
Αναφορικές αντωνυμίες
..και το λύομαι
Οριστική μέσης φωνής
Προφορική άσκηση οριστικής μέσης φωνής
Υποτακτική μ.φ. Θεωρία -ασκήσεις
Προστακτική μ.φ. θεωρία - ασκήσεις
Προφορικές ασκ. υποτακτ.-προστακτ.μ.φ.
...και το ΕΙΜΙ
Κλίση μετοχών ε.φ.
Κλίση μετοχών μ.φ.
Η Σύνταξη χωρίς φόβο και με πολύ πάθος
Το αντικείμενο του ρήματος
Το απαρέμφατο
Μετοχές-σύνταξη
Επιρρηματικές μετοχές
Η Γ΄κλίση - γενικά
Αφωνόληκτα
Ουσιαστικά της γ΄κλίσης σε -ων και -ας
Ουδέτερα σιγμόληκτα σε -ος,-ους
Φωνηεντόληκτα σε -ις, -υς, -υ
Φωνηεντόληκτα καταληκτικά μονόθεμα σε -εὺς
Τα συγκοπτόμενα
Ενρινόληκτα- Υγρόληκτα
Επίθετα γ΄ κλίσης σε -ης -και -ων
Επίθετα γ΄κλίσης σε -υς, -εια, -υ
Επίθετα γ ΄κλ. : πολύς - μέγας
Επανάληψη ΑΕ Γλώσσα Β΄ Γυμνασίου
Αρχαία Ελληνικά Γ΄γυμνασίου
Ευκτική ε.φ.
Ευκτική μ.φ.
Παραθετικά επιθέτων-επιρρημάτων
Αόριστος β΄
Θέση του τόνου στα σύνθετα ρήματα της α.ε.
Κλίση: ἡ γυνή, ὁ/ἡ παῖς
Κλίση: αὐτός, αὐτή, αὐτό
Παθητικοί χρόνοι
Ποιητικό αίτιο και παθητική σύνταξη
Σύνδεση προτάσεων ή όρων προτάσεων
Η σύνταξη συνοπτικά: ρήμα, απαρέμφ.,μετοχή
Τα είδη του μορίου ἄν
Οι δευτερεύουσες προτάσεις
Δευτερεύουσες ονοματικές
Ειδικές
Ενδοιαστικές
Πλάγιες ερωτηματικές
Αναφορικές
Δευτερεύουσες επιρρηματικές
Αιτιολογικές
Τελικές
Συμπερασμ./αποτελεσματικές
Εναντιωματικές-Παραχωρητικές
Υποθετικές
Χρονικές
Αναφορικές
Συνηρημένα ρήματα
Επανάληψη ΑΕ Γλώσσα Γ Γυμνασίου
Αρχαία από μετάφραση
Όροι Οδύσσειας
Οδύσσεια
Ιλιάδα - Εισαγωγή - Ο μύθος
Παίζοντας με την Οδύσσεια και την Ιλιάδα
Ελένη - Εισαγωγή
Η εποχή - το έργο - η ομορφιά
Τρωικός και Πελοποννησιακός πόλεμος
Ελένη - escape room κ.ά. πολλά
Μία Αριάδνη γεμάτη μύθους
Νέα Ελλ. Α΄
Ανάλυση κειμένων: πεδία διερεύνησης
Ο δρόμος για τον παράδεισο...
Τα πράγματα στρώνουν περισσότερο
Το πιο γλυκό ψωμί
Τα κόκκινα λουστρίνια
Ο Βάνκας
Ο πιστός φίλος
Ο παππούς και το εγγονάκι
Μανιτάρια στην πόλη
Η ζωή στη Σύμη
Η Νέα Παιδαγωγική
Η Έξοδο
Η πείνα του Καραγκιόζη
Τα φαντάσματα
Η γάτα του παπά
Η Λεώνη μας
Γλωσσικές επαναλήψεις
Είδη προτάσεων
Δομή πρότασης
Οι Όροι της πρότασης - παίζοντας
Δομή της παραγράφου
τουβλάκια...συνοχής
Είδη λόγου, Περιγραφή -αφήγηση-επιχειρ.
Παραγωγή, σύνθεση, Οικογ. λέξεων
Το ρήμα
Προσδιορισμοί νεοελληνιστί
Παράθεση ή επεξήγηση;
Επιθετικός ή κατηγορηματικός προσδιορισμός;
Το άρθρο
Κλίση ουσιαστικών
Κλίση επιθέτων
Τα πολύπαθα σημεία στίξης
Ασκήσεις ορθογραφίας
Το δύστυχο πολύ...
Το ταλαίπωρο τελικό -ν
το πολύπαθο ως
λέξεις με δύο -ρρ-
Επανάληψη...ποικιλοτρόπως
Νέα Β΄Γυμνασίου
Και πάλι στο σχολείο
Η Ιουλία...
Άννα Φρανκ
Στην εποχή του τσιμέντου και της πολυκατοικίας
Για τον όρο μετανάστες
Ο Άλλος στη λογοτεχνία
Θερμοπύλες
Κάσπαρ Χάουζερ
Να ΄σαι καλά δάσκαλε
Ξενιτεμένο μου πουλί
Η Κωνσταντίνα...
Ο μικρός πρίγκιπας
Ο λύκος
Η εσχάτη των ποινών
επίθετα κληροδοτημένα και μη
Οι αντωνυμίες
Αποθετικά ρήματα
Η περίληψη
Το υποκείμενο του ρήματος
Μονόπτωτα /δίπτωτα ρήματα
Οι εγκλίσεις και η σημασία τους
Οι χρόνοι του ρήματος
Χρονική βαθμίδα - έγκλιση : εξάσκηση
Οι μετοχές
Τα συνθετικά και τα είδη των συνθέτων
Αχώριστα μόρια
Οικογένειες λέξεων
Διαθέσεις, Ενεργ.-παθ. σύνταξη
Μετατροπή ενεργ. σε παθ. και αντίστροφα
Βαθμοί επιθέτου-μετοχής / παραθετικά
Η σύγκριση
Επιρρηματικοί προσδιορισμοί
Τρόποι ανάπτυξης παραγράφου
«Φιλία: ένας ανεκτίμητος θησαυρός»
Εργασία - Επάγγελμα
Σχολείο στον χρόνο
Επανάληψη ΝΕ. Γλώσσα, Β΄
Νέα Γ΄ γυμνασίου
Τρόποι σύνδεσης προτάσεων
Ασκήσεις σύνδεσης προτάσεων
Δευτερεύουσες προτάσεις
Ειδικές, βουλητικές, ενδοιαστικές
Ευθύς και πλάγιος λόγος
Ερωτηματικές προτάσεις
Αναφορικές προτάσεις
Τελικές και αιτιολογικές
Χρονικές και υποθετικές
Αποτελεσματικές και εναντιωματικές
Επιρρηματικές-ονοματικές: ασκήσεις
Συνώνυμα-Αντώνυμα
Πολυσημία λέξεων
Ομώνυμες/ομόηχες,-παρώνυμες λέξεις
Υπώνυμα
Γλωσσικά ολισθήματα
Σχήματα λόγου
λάθος γένος
Του γιοφυριού της Άρτας
Ερωτόκριτος
Θούριος
Ε. Μαρτινέγκου, Αυτοβιογραφία
Ελεύθεροι πολιορκημένοι
Όσο μπορείς
Πρώτες ενθυμήσεις
Ζορμπάς
Στο παιδί μου
Η μεταμφίεση
Ζητείται ελπίς
Επανάληψη Γλ. Γ΄
Ιστορία Α΄
Ιστορία Β΄
Ιστορία Γ΄ , αναλυτικά ενότητες 1-32
Ενότητα 33
Ενότητα 36
Ενότητα 38
Ενότητα 39
Ενότητα 40
Ενότητα 41
Ενότητα 42
Ενότητα 43
Ενότητα 44
Ενότητα 46
Ενότητα 47
Ενότητα 54
 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΝΤΑΞΗ


10 τυχερά αρχαιοελληνικά, συντακτικά βηματάκια...

 

Βιντεάκι σχετικόν, από τα ΠΕΖΟΥ στο Ίλιον:

https://www.youtube.com/watch?v=GU0jQGkHHxU 

 

  1. Ο λόγος, αν και γένους αρσενικού, χωρίζεται σε περιόδους. Τελείες, θαυμαστικά και ερωτηματικά τις οριοθετούν, καθώς πόσα πια να πούμε με μια ανάσα. Και φυσικά κάθε περίοδος που σέβεται τον εαυτό της χωρίζεται σε προτάσεις, κύριες και δευτερεύουσες.
  2. Για να αποτελέσει ένα απόσπασμα λόγου πρόταση, πρέπει να διαθέτει -έστω και νοερά- ένα ρήμα, γιατί χωρίς αυτό  δεν έχει λόγο ύπαρξης η δύσμοιρη πρόταση, που γεννήθηκε για να περιγράφει πράξεις. Άρα, ξεκινάμε αναζητώντας το ή τα ρήματα. Όσα τα ρήματα, τόσες και οι προτάσεις της περιόδου.
  3. Αν είμαστε εξαιρετικά τυχεροί, θα υπάρχουν μέσα στην πρόταση και κάτι άλλοι ταλαίπωροι ρηματικοί τύποι, κοινώς τα απαρέμφατα και οι μετοχές. Τα ψάχνουμε κι αυτά, ελπίζουμε χωρίς μικροσκόπιο και με επαρκείς γνώσεις γραμματικούλας, για να μπορούμε να τα αναγνωρίσουμε. ( υπόμνηση: Ό,τι τελειώνει σε –σθαι είναι απαρέμφατο, ό,τι σε –μένος, -η, -ον είναι μετοχή…)

 

  1. Τώρα λοιπόν που διαπιστώσαμε πόσα ρηματο-απαρεμφατο-μετοχές θα μας βασανίσουν συντακτικά, αφού κι αυτά συντάσσονται σαν ρήματα, πιάνουμε το ρήμα μας και σκεφτόμαστε  αν είναι :
  • αμετάβατο (μπορώ να ρωτήσω ποιος ενεργεί, αλλά όχι τι ή ποιον),
  • μεταβατικό (και ποιος ή ποιοι, και, τι ή ποιον, που είναι το αντικείμενο)
  • συνδετικό (και ποιος ή ποιοι και τι, αλλά –προσοχή- όχι ποιον, και να το–να το, το κατηγορούμενο, κατά βάση στο υποκείμενο  και σπανιότερα στο αντικείμενο). Το πιο γνωστό, ως γνωστόν, συνδετικό ρήμα είναι το εἰμί, που μπορεί να είναι και ως γ΄ πρόσωπο ἐστί, ή ως απαρέμφατο εἶναι, και πολλά άλλα εννοείται.
  1. Αν η πρόταση περιέχει, που μάλλον θα περιέχει -οι αρχαίοι αγαπούσαν τις πλούσιες και συχνά μακροσκελείς προτάσεις- άλλες λέξεις που όμως δεν είναι απαρέμφατα ή μετοχές και τα δικά τους υποκείμενα, αντικείμενα, κατηγορούμενα των υποκειμένων τους, τότε μας τελείωσαν οι κύριοι όροι, κι όλα τα υπόλοιπα είναι νόστιμη συντακτική σάλτσα, κοινώς προσδιορισμοί(βλ. Γιάννης Παπαθανασίου, διαδραστικό βίντεο:  https://content.e-  me.edu.gr/wp-admin/admin-ajax.php?action=h5p_embed&id=1069545 )

    

 

  1. Βρήκαμε απαρέμφατα; Δεν κλαίμε, δε φοράμε τις μαύρες πλερέζες, όχι! Κάθε άλλο! Θα σκεφτούμε το εξής απλό: Τι μπορεί να είναι ένα απαρέμφατο;
  • Αν το ρήμα μας είναι προσωπικό (δηλαδή, ρωτήσαμε ποιος, και βρήκαμε μια ονομαστική προσώπου, ζώου, πράγματος, κοινώς ονόματος που μας δείχνει ποιος εντέλει ενεργεί, είναι δηλαδή υποκείμενο του ρήματος τάδε), τότε το απαρέμφατο στο γυμνάσιο δεν μπορεί παρά να είναι αντικείμενο του ρήματος τάδε.
  • Αν όμως είναι απρόσωπο -ε, να μην είναι και κάποιο; (μήπως ήρθε η ώρα να εμπεδώσετε τελικά τα δει, χρή, προσήκει, δοκεῖ και τις απρόσωπες εκφράσεις ἄξιόν ἐστι, πρέπον ἐστί και λοιπά παρόμοια;), αν λοιπόν το ρήμα είναι απρόσωπο, τότε το απαρέμφατό μας είναι το υποκείμενό του.
  • Σημείωση: το απαρέμφατο μπορεί συντακτικά να είναι και άλλα συναρπαστικά πράγματα. Αν θέλετε τόσο πολύ να τα ανακαλύψετε, δεν έχετε παρά να ακολουθήσετε τη θεωρητική κατεύθυνση... 
  1. Δεν τελειώσαμε όμως εδώ. Δεν ξεχνάμε ποτέ-ποτέ-ποτέ να γράψουμε αν αυτό το απαρέμφατο είναι με βάση τη μετάφραση ειδικό (ότι) ή τελικό (να).

 

  1. Επόμενο βηματάκι, να κάνουμε την εξής διαπίστωση: ποιος κάνει αυτό που λέει το απαρέμφατο; Κοινώς ποιο είναι το υποκείμενό του;
    • Ας βασανίσουμε κι εμείς λίγο τον φίλο μας τον  Σωκράτη, με τη γνωστή πρόταση  :  
  «Σωκράτης ἔλεγε σοφός εἶναι».   
    • Αυτός που έλεγε, ποιος είναι; Μα ο Σωκράτης φυσικά (υποκείμενο ρήματος)! Και αυτός που είναι; Μα πάλι ο Σωκράτης ξανα-φυσικά (υποκείμενο απαρεμφάτου)! Και τα δύο ο Σωκράτης τα έκανε. Άρα, το ίδιο πρόσωπο ενεργεί και στις δυο περιπτώσεις, ρήμα και απαρέμφατο. Αφού οι «δράστες» ταυτίζονται, τι έχουμε άραγε; Ταυτοπροσωπία…Το δηλώνουμε δίπλα στο «υποκείμενο του απαρεμφάτου».

 

    • Ας δούμε όμως και αυτό εδώ: 
  « Οὗτος ἔλεγε Σωκράτην σοφόν εἶναι».

Αυτήν τη φορά έλεγε ο οὗτος, ενώ εξακολουθεί να είναι ο Σωκράτης, που –ΣΟΣ- βρίσκεται σε αιτιατική και όχι ονομαστική, για να μας τονίσει ότι δρουν διαφορετικά –έτερα δηλαδή- πρόσωπα, άρα έχουμε ετεροπροσωπία! Και δεν ξεχνάμε φυσικά να το δηλώσουμε κι αυτό, για να το σώσουμε.

 

  1. Ας επικεντρωθούμε λίγο στα απρόσωπα ρήματα που τόσο λατρεύετε! Μόλις βρούμε ένα απρόσωπο ρήμα, χτυπούν δύο καμπανάκια –όχι του διαλείμματος, που θα λέγατε όλοι με μια φωνή, αλλά του συντακτικού.
    • Πρώτο καμπανάκι: απρόσωπο το ρήμα; Υποκείμενό του ένα απαρέμφατο, (ή μια δευτερεύουσα πρόταση, όπως έχετε ήδη μάθει αν διαβήκατε το κατώφλι της γ΄γυμνασίου) που και πάλι δεν ξεχνάμε να χαρακτηρίσουμε ως ειδικό ή τελικό.
    • Καμπανάκι νούμερο δύο: μήπως κάπου εκεί κρύβεται μια δοτικούλα, που δηλώνει το πρόσωπο για το οποίο ισχύουν αυτά που πρέπει, ταιριάζει κλπ. να γίνουν; Ε, αυτή είναι η δοτική προσωπική… Συχνά αυτή η ατιμούλα κρύβει στα σπλάχνα της και το υποκείμενο του απαρεμφάτου. Αυτό το καταλαβαίνουμε από το νόημα της πρότασης. Τότε, γιατί υπάρχουν όπως είπαμε και λαμπρές εξαιρέσεις, την μετατρέπουμε στην αντίστοιχη αιτιατική (π.χ. το ἡμῖν το μετατρέπουμε με τις άριστες γραμματικές μας γνώσεις σε  ἡμᾶς) και ιδού, το υποκείμενο του απαρεμφάτου!
    •  Και εννοείται: στην απρόσωπη σύνταξη έχουμε πάντα ετεροπροσωπία!!!!!!!

 

Τώρα ο δρόμος είναι εύκολος: δεν έχετε παρά να σκεφτείτε ξανά αν το απαρέμφατο είναι ενός αμετάβατου, μεταβατικού ή συνδετικού ρήματος, για να αναζητήσετε τα αντίστοιχα αντικείμενα  του απαρεμφάτου ή κατηγορούμενα στο υποκείμενο του και τους προσδιορισμούς του, εφόσον φυσικά υπάρχουν…

 

 

 

 10. Φτάσαμε αισίως στις  μετοχές… Που, παρά την καχυποψία σας, δε φτιάχτηκαν για να κάνουν τη δική σας  ζωή δύσκολη, αλλά για να κάνουν τα πολλά λόγια, που είναι κατά το γνωστό ρητό φτώχεια, λίγα.

  • Η μετοχή βαφτίστηκε έτσι, επειδή μετέχει δημοκρατικά και στο ρήμα (προέρχεται από ένα ρήμα κι έχει χρόνους) και στο επίθετο (τρία γένηενικός και πληθυντικός αριθμός). Ναι, ναι, όλα τα πλούσια γραμματικά φαινόμενα μαζί… Πρέπει, και να μπορούμε να τη σχηματίζουμε στον ενεστώτα, μέλλοντα, αόριστο και παρακείμενο, και να την κλίνουμε ανάλογα σε κάθε χρόνο. Ωραία πράγματα δηλαδή…
  • Ειρήσθω εν παρόδω: Μην ξεχνάτε: αν έχετε φτάσει αισίως σε τούτο, το δέκατο βηματάκι, τότε έχετε αφήσει πίσω σας, μόλις ή προ πολλού, την Α΄ Γυμνασίου, οπότε σίγουρα- ή τουλάχιστον έτσι θέλουμε να ελπίζουμε- διαθέτετε, όπως έχουμε πει, άριστες γραμματικές γνώσεις, και εφεξής θα σας απασχολούν τα θέματα αυτά βασικά μόνον ως προς το συντακτικό, οπότε λίγο το κακό!

 

Τις μετοχές τις χωρίζουμε συντακτικά σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:

 

·        Επιθετικές: βασικά έναρθρες (εν + άρθρο, το οποίο, επίσης βασικά, προηγείται)

·        Κατηγορηματικές: μεταφράζονται με το ότι ή το να. (μην μπερδεύεστε με το απαρέμφατο!!! Είπαμε, κατηγορηματικές, όχι ειδικές ή τελικές…).

·        Επιρρηματικές: ξέρετε, αυτές που λέμε ότι δηλώνουν επιρρηματικές σχέσεις:

 

χρονικές

αιτιολογικές

εναντιωματικές

παραχωρητικές

τελικές  (ξανά μην μπερδεύεστε: μεταφράζονται με το για να)

► υποθετικές

τροπικές

 

Ας σταθούμε λίγο παραπάνω στις επιρρηματικές μετοχές. Γι’ αυτές πρέπει να θυμόμαστε δύο πράγματα:

·        σε ποια από τις παραπάνω κατηγορίες ανήκουν, ( βλ. μετάφρασή τους και ξερό ψωμί ) και

·        αν είναι συνημμένες ή απόλυτες…


Όχι, ούτε τώρα τρομάζουμε με τους χαρακτηρισμούς. Απλά πράγματα είναι κατά βάση, αρκεί φυσικά να τα κατανοήσουμε:

 

Συνημμένη είναι μια επιρρηματική μετοχή, όταν το υποκείμενό της έχει και άλλη συντακτική θέση μέσα στην πρόταση, είναι π.χ. υποκείμενο ή αντικείμενο του ρήματος ή του απαρεμφάτου. Για να δανειστούμε το παράδειγμα του Συντακτικού σας:


ἔπεμψε Θεόπομπον  εἰς Λακεδαίμονα ἀπαγγελοῦντα τὰ γεγονότα 


Η λέξη «ἀπαγγελοῦντα » είναι μια τελική μετοχή, που έχει ως υποκείμενό της τον "Θεόπομπον  ", που, ως εκ θαύματος, είναι και αντικείμενο του ρήματος ἔπεμψε …Η μετοχή λοιπόν είναι δεμένη με την πρόταση, ή αλλιώς συνημμένη.

 

Για παρατηρήστε όμως τώρα την ακόλουθη πρόταση:

 

Κρέοντος   δὲ   βασιλεύοντος  οὐ  μικρὰ   συμφορὰ   κατέσχε   Θήβας. 

 

Η λέξη «βασιλεύοντος» είναι ναι μεν χρονική μετοχή, αλλά το υποκείμενό της, "Κρέοντος ", δεν είναι όρος της πρότασης, δε συνδέεται με αυτήν, οπότε η μετοχή είναι απόλυτη και συναντάται συνήθως σε πτώση γενική και σπανιότερα αιτιατική.


Τελευταίο «μετοχικό» βηματάκι, να βρούμε πέραν του υποκειμένου της και το ή τα αντικείμενα, τα κατηγορούμενα και τους προσδιορισμούς της, εάν και εφόσον φυσικά υπάρχουν, αφού και η μετοχή συντάσσεται όπως ένα ρήμα…

 


...ψυχή πολύχρωμη ...ζωή στο προσκήνιο ... φως παντού