Εορτή των Τριών Ιεραρχών

30 Ιανουρίου

Του Νικόλαου Γιαμναδάκη*

    Mέσα στο αδιάκοπο πέρασμα των αιώνων, που όλα πάνω στη γη αλλάζουν, τρεις μεγάλες ανθρώπινες μορφές θα παραμείνουν αιώνιες κι αθάνατες. Είναι οι Τρεις Ιεράρχες, που εορτάζει σήμερα η εκκλησία μας, ο Μέγας Βασίλειος, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός κι ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Τους εορτάζει όχι μόνο η εκκλησία μας, αλλά και όλος ο κόσμος των Ελληνικών Γραμμάτων. Όλα τα σχολεία και τα πανεπιστήμια της χώρας μας τιμούν τη μνήμη τους. Το έργο τους είναι ανεπανάληπτο και δεν παλιώνει με το πέρασμα του χρόνου. Ας ρίξουμε μια ματιά στα σπουδαιότερα σημεία της ζωής τους, για να γνωρίσουμε το μεγαλείο τους.
    Ας δούμε πρώτα πώς μορφώθηκαν “οι μέγιστοι αυτοί φωστήρες της τρισηλίου Θεότητος”, όπως ονομάζονται στο απολυτίκιό τους. Στην αρχή πήραν σωστή γραμμή από τις οικογένειές τους, που ήταν βαθιά ποτισμένες με το πνεύμα της χριστιανικής πίστης. Από εκεί έμαθαν ότι αληθινά μορφωμένος άνθρωπος είναι εκείνος που μαζί με την απόκτηση γνώσεων καλλιεργεί και το χωράφι της ψυχής του, ξεριζώνει από εκεί κάθε κακία και φυτεύει μέσα του τα άνθη των αρετών.
   Οι δύο απ’  αυτούς, ο Βασίλειος κι ο Γρηγόριος, αφού έμαθαν τα πρώτα γράμματα στην πατρίδα τους, έρχονται στην Αθήνα για ανώτερες σπουδές.
    Υπήρχαν εκεί ακόμη αρκετές σχολές αλλά το περιβάλλον ήταν πολύ διεφθαρμένο. Οι φοιτητές έρχονταν εκεί περισσότερο για να γλεντήσουν με ασωτίες και λιγότερο για να μορφωθούν. Όμως οι δύο Χριστιανοί νέοι απέχουν από κάθε κακία. Ενώνονται μεταξύ τους με την πιο στενή και άδολη φιλία. Είναι “ομόστεγοι, ομοδίαιτοι, ομοτράπεζοι”. Είναι όμορφες οι στιγμές της αληθινής φιλίας. Αδελφές νιώθουν τότε οι ψυχές και αλληλοενισχύονται. Δύο δρόμους μόνο ξέρουν. Αυτούς που οδηγούν στους στόχους τους και στο χριστιανικό ναό. Με πολλή προσοχή αποφεύγουν τους χώρους των οργίων και της διαφθοράς. Είναι κυρίαρχοι του εαυτού τους και όχι δούλοι στα πάθη τους. Μαζί με μερικούς άλλους έντιμους νέους σχημάτισαν μια όμορφη και αξιαγάπητη ομάδα φοιτητών.
    Οι άλλοι φοιτητές τους θαυμάζουν. Μερικοί τους πλησιάζουν και τους λένε: “Είναι πολύ ωραία η ζωή σας. Αλλά γιατί εμάς μας περιφρονείτε και δεν έρχεστε στην παρέα μας, για να δούμε το ωραίο σας παράδειγμα και να διορθωθούμε;”. Όχι, δεν σας περιφρονούμε, τους απάντησαν, αλλά φροντίζουμε να μην παρασυρθούμε κι εμείς στο δικό σας κατήφορο. Πιο εύκολα ο υγιής παίρνει αρρώστια από τον άρρωστο, παρά να του μεταδώσει την υγεία του” Έτσι δεν τους άγγιξε η διαφθορά των Αθηνών. Γράφει ο Γρηγόριος σ’ ένα βιβλίο του: “Είδες ποτέ κανένα ζώο να χορεύει μέσα στη φωτιά και να μην καίγεται; Ε, αυτό συνέβη με εμάς”. Έτσι σαν πεπειραμένοι δύτες κάνουν μεγάλες βουτιές στον ωκεανό της ελληνικής σοφίας και μαζεύουν κάθε πολύτιμο μαργαριτάρι. Όλη την ελληνική σοφία την έκαναν κτήμα τους. Αποφεύγουν όμως κάθε τι βλαβερό. Παίρνουν τα τριαντάφυλλα και αποφεύγουν τα αγκάθια. Ο Μ. Βασίλειος σπούδασε και στην Κωνσταντινούπολη, στον ρήτορα Λιβάνιο. Αργότερα πήρε μια ωραιότατη επιστολή του ο Λιβάνιος και φώναξε χαρούμενος: “Νικηθήκαμε”. “Από ποιον νικήθηκες δάσκαλε”; τον ρώτησαν οι μαθητές του “και γιατί χαίρεσαι;”.
“Στην ωραία σύνταξη των επιστολών νικήθηκα κι ο Βασίλειος με νίκησε. Είναι όμως φίλος μου κι γι’ αυτό χαίρομαι”.
    Μετά τις σπουδές τους πέρασαν και οι τρεις από τη σχολή της ερήμου, δηλαδή στην ερημική ζωή του ασκητή, του μοναχού. Εκεί είναι το βασίλειο της γαλήνης. Εκεί ο άνθρωπος ξαναβρίσκει τον εαυτό του. Εκεί κατευνάζονται τα πάθη, η γλώσσα δεν κάνει κατάχρηση να μιλά, τα μάτια δεν σκανδαλίζονται και τα αυτιά δεν ακούνε άπρεπα λόγια. Εργάζονται εκεί χειρονακτικά, προσεύχονται πολύ και μελετούν χριστιανικά βιβλία. Τρώνε χόρτα, ξερό ψωμί και ξύδι.
    Γυρίζουν μέσα στις πατρίδες τους. Όπως οι αθλητές ξεντύνονται από τα περιττά ενδύματα για να είναι περισσότερο ευκίνητοι στον αγώνα τους, έτσι κι αυτοί έδωσαν όλη την περιουσία τους στους φτωχούς για να μπορούν μετά να ζητούν χρήματα από τους πλούσιους και να τα δίνουν στους φτωχούς.
    Γίνονται στη συνέχεια κληρικοί και αναδείχνονται επίσκοποι. Προσφέρουν έτσι όλες τις δυνάμεις τους για την οικοδομή του θεϊκού πύργου πάνω στη γη, που λέγεται εκκλησία. Είναι πολύπλευρο εκεί το έργο τους. Διδάσκουν με θέρμη και αγάπη το λαό. Οι πιστοί ακούνε τα φωτισμένα λόγια τους με λαχτάρα όπως το διψασμένο ελάφι έρχεται στα κρυστάλλινα νερά της πηγής να ξεδιψάσει. Η φιλανθρωπία τους είναι ασυνήθιστη μέσα στο χριστιανικό κόσμο. Είναι γνωστή μια ολόκληρη πόλη με φιλανθρωπικά ιδρύματα έξω από την Καισάρεια, που ονομάστηκε Βασιλειάδα κι ήταν έργο του Μ. Βασιλείου. Είχε φτωχοκομείο, γηροκομείο, ορφανοτροφείο, ξενώνα, ακόμη και βουστάσιο για να πίνουν όλοι οι τρόφιμοι αγελαδινό γάλα. “Δεν κτίζονται εδώ Παρθενώνες και Ερέχθεια αλλά του πόνου καταφύγια”, λέει σε μια ομιλία του ο Γρηγόριος. Ο Χρυσόστομος διοργανώνει συσσίτια στην Κωνσταντινούπολη και τρέφει καθημερινώς επτά χιλιάδες πεινασμένους. Ο Γρηγόριος ασχολήθηκε λιγότερο με τη φιλανθρωπία γιατί ως αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως πολέμησε τον αρειανισμό και τελικά τον νίκησε.
    Δείχνουν μεγάλη αγάπη στο λαό, αλλά όταν κινδυνεύει η πίστη τους γίνονται μαχητές ακατανίκητοι. Κάποτε ο έπαρχος Μόδεστος διάταξε το Βασίλειο να γίνουν αρειανοί. Όταν εκείνος αρνήθηκε, τον απείλησε με δήμευση περιουσίας, εξορία, βασανιστήρια, θάνατο.
“Αυτά για μένα είναι παιχνιδάκι”, του απάντησε. Περιουσία δεν έχω να μου πάρεις. Εξορία δεν φοβούμαι γιατί όλη η γη είναι δική μου. Βασανιστήρια δεν αντέχει το ασθενικό μου σώμα κι ο θάνατος για μένα είναι ευτυχία γιατί θα με φέρει γρηγορότερα κοντά στο Θεό, που τόσο αγαπώ”. Κατάπληκτος ο Μόδεστος τον άφησε ήσυχο και έφυγε.
    Έτσι συμπεριφέρθηκαν σ’ όλη τους τη ζωή οι Τρεις Ιεράρχες. Αξίζει να τους τιμούμε με όλη μας την καρδιά και να μιμούμαστε όσο μπορούμε την υπέροχη ζωή τους.