ΣΚΗΝΗ Η΄

(Σπηλιά κοντά στο  λημέρι. Ο Λόγιος μπαίνει και ξαπλώνει σε σκοτεινό μέρος. Σε λίγο ένας Τούρκος κυνηγός μπαίνει και κάθεται. Αφήνει το ντουφέκι και βγάζει από το σακούλι του και τρώει, χωρίς να υποπτεύεται).

ΔΗΜ: (σέρνεται κοντά στο Τούρκο και ξαφνικά)  Ακίνητος! (Φωνάζει με τη πιστόλα στο χέρι)

ΤΟΥΡΚΟΣ: Μη το κάνεις. Λυπήσου τα παιδιά μου!  (παρακαλεστικά)

ΔΗΜ: (Αρπάζοντας το όπλο του) Μη φοβάσαι! Αν δεν έχεις κάμει κακό σε χριστιανό, δε θα σε πειράξω. Πες την αλήθεια!

ΤΟΥΡΚΟΣ: (ψιθυρίζοντας) Δεν έκαμα κακό σε κανένα! Δεν έβλαψα άνθρωπο ποτέ μου…

ΔΗΜ: Τότε γιάντα τρέμεις; Αν δεν έβλαψες, δεν πρέπει να φοβάσαι. Δε σου το' πα;  (σταματά να τον σημαδεύει)  Πώς σε λένε;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Χασάν και είμαι από το Κουσέ. Μα σου ξαναλέω ότι δεν έκανα κακό σε κανένα! Αν θέλεις χρήματα να σου δώσω όλα όσα κρατώ μαζί μου! Αν θέλεις το ντουφέκι μου πάρε το! Μα μη με πειράξεις! Λυπήσου τα παιδιά μου!

ΔΗΜ: Ξέρεις ποιος είμαι;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Όχι!

ΔΗΜ: Έχεις ακουστά ποτέ σου για το Λόγιο;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Πώς δεν έχω; Δεν είναι ο γιατρός που άφησε τα πλούτη του και τα καλά του και γίνηκε χαϊνης; Κρίμα τον άνθρωπο!

ΔΗΜ: Γιάντα κρίμα;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Μα είναι να το ρωτάς; Ένας άνθρωπος σπουδασμένος στην Ευρώπη να γυρνάει χειμώνα, καλοκαίρι τα βουνά και τους κάμπους και να μη μπορεί να κοιμηθεί σπίτι του; Κι ύστερα…

ΔΗΜ: Κι ύστερα ίντα;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Ε, πώς να το πω. Ένας τέτοιος άνθρωπος ήταν χρήσιμος. Ο κόσμος τον χρειαζόταν να γιατρεύει τις πληγές του και να το κάνει καλά, ενώ τώρα…Μα, γιάντα με ρώτησες για το Λόγιο;

ΔΗΜ: Γιατί εγώ είμαι!

ΤΟΥΡΚΟΣ: Εσύ; Ο Λόγιος; Ο Δάσκαλος ο Δημητράκης;

ΔΗΜ: Ναι, ο ίδιος!

ΤΟΥΡΚΟΣ: Πώς το' καμες, γιατρέ, κι έφυγες από τη καλή ζωή;

ΔΗΜ: Γιατί, δεν είναι καλό αυτό που κάνω;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Εγώ, Δάσκαλε Δημητράκη, θα σου πω; Εσύ ξέρεις καλύτερα από μένα…μα, να σε κυνηγούν μέρα νύχτα…πως την αντέχεις τέτοια ζωή;

ΔΗΜ: Νομίζεις πως εγώ τη διάλεξα; Νομίζεις πως δεν ήθελα κι εγώ να ζω με τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου1 Εσύ κι οι δικοί σου μ' αναγκάσατε να φύγω!

ΤΟΥΡΚΟΣ: Όχι εγώ (Διαμαρτύρεται)

ΔΗΜ: Κι εσύ μαζί τους είσαι. Δεν είσαι Τούρκος; Οι Τούρκοι μ' αφήσατε ορφανό, με κυνηγήσατε και μ' αναγκάσατε να ξενιτευτώ είκοσι χρόνους. Την αδερφή μου τη ντύσατε στα μαύρα (αγριεύει) Μου λες πως δεν έπρεπε να φύγω από το χωριό μου. Δε μπορούσα να κάνω διαφορετικά. Δεν άντεχα πια!

ΤΟΥΡΚΟΣ: (Φοβισμένος) Σε…καταλαβαίνω. Έχεις δίκιο.

ΔΗΜ: Δεν μπορείς εσύ να καταλάβεις γιατί δεν ένιωσες την αδικία να σου σφίγγει το λαιμό. Δεν ήρθαν να σου πάρουν τα πιο αγαπητά σου πρόσωπα. Δεν σ' εμπόδισαν να λατρέψεις το Θεό σου, να χαρείς και να γιορτάσεις, να χορέψεις και να τραγουδήσεις…Δεν μιλείς; Εσύ τι θα' κανες στη θέση μου;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Συμπάθα με καπετάνιο…Όλα τα δίκια είναι μαζί σου. (Μπαίνουν τα παλικάρια και παραξενεύονται. Ο Τούρκος μαζεύει τα πράγματα του στο σακκούλι και κάνει να σηκωθεί)

ΔΗΜ: Μη κινείσαι (φωνάζει και το σημαδεύει) Ίντα' βαλες στο μυαλό σου;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Μα καπετάνιο, δεν είπες πρωτύτερα, πως αν δεν έβλαψα κανένα, Δε θα μου κάνεις κακό;

ΔΗΜ: Ε, και λοιπόν;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Τι, λοιπόν; Αθώος είμαι, φεύγω και πάω στο σπίτι μου.

ΔΗΜ: Αυτό το λες εσύ! Εγώ δεν το εξακρίβωσα

ΤΟΥΡΚΟΣ: Και πότε θα το εξακριβώσεις;

ΔΗΜ: Αμέσως! Περίμενε (στα παλικάρια του) Προσέχετε τον! (Φεύγει)

ΤΟΥΡΚΟΣ: (Μετά από κάμποση ώρα σιωπής) Θα γυρίσει, απόψε ο καπετάνιος;

ΛΕΥΤ: Σε μισή ώρα θα' ναι πίσω

ΤΟΥΡΚΟΣ: Ίντα' καμε λέει; Πώς θα' ναι σε μισή ώρα πίσω, αφού χρειάζεται μια ώρα και περισσότερο για να πάει;

ΣΗΦΗΣ: Τόσο θέλεις εσύ, αλλά όχι ο καπετάνιος! Ξέρεις ότι σε μια μέρα πηγαίνει στα Σφακιά και γυρίζει;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Ακούστε. (Ζωηρά) Τον καπετάνιο τον σέβομαι και τον εκτιμώ. Μη λέτε όμως γι' αυτόν πράγματα παράλογα

ΜΑΝΟΥΣ: Την αλήθεια σου λέμε!

ΤΟΥΡΚΟΣ: Καλά, καλά. Εντάξει, είναι παλικάρι. Το δέχομαι. Όχι, όμως, ότι πάει από δω στα Σφακιά και γυρίζει σε μια μέρα ή ότι θα πάει τώρα στο Κουσέ και θα γυρίσει πίσω σε μισή ώρα. Αυτά δε γίνονται.

ΛΕΥΤ: Ότι και να σου λέμε, εσύ δε μας πιστεύεις. Περίμενε και θα δεις! (Μένουν αμίλητοι. Μουσική)

ΤΟΥΡΚΟΣ: Έτσι κάνει πάντα ο αρχηγός σας; Εξετάζει τους ανθρώπους που πιάνει;

ΜΑΝΟΥΣ: Και βέβαια…Για ποιους μας επέρασες; Για φονιάδες; Εμείς δε κάνουμε αδικίες σαν εσάς. Αυτούς που τιμωρούμε είναι κακούργοι.

ΤΟΥΡΚΟΣ: Μωρέ…καλά τόσε κάνετε. Βρήκαμε κι εμείς οι φιλήσυχοι Τούρκοι την ησυχία μας, μαζί με τσι χριστιανούς, εδά που οι γενίτσαροι, φοβισμένοι, σταμάτησαν τις πολλές αυθαιρεσίες. (Μετά από λίγο) Κι εμένα, δε θα με πειράξετε, ε;

ΛΕΥΤ: Αμφιβάλλεις, ακόμη; Αν είπες την αλήθεια, σε λίγο θα' σαι λεύτερος

(Ακούγονται βήματα. Μπαίνει ο Λόγιος)

ΔΗΜ: Μπορείς να φύγεις! (προς το Τούρκο που μένει ακίνητος) Άκουσες τι σου' πα; Μπορείς να πας στο σπίτι σου.

ΤΟΥΡΚΟΣ: Δάσκαλε Δημητράκη, σ' ευχαριστώ που μ' αφήνεις να φύγω. Μπορώ να σε ρωτήσω ένα πράμα;

ΔΗΜ: Λέγε!

ΤΟΥΡΚΟΣ: Πήγες στο χωριό μου και γύρισες;

ΔΗΜ: Ναι, πήγα!

ΤΟΥΡΚΟΣ: Σωστά, λοιπόν, σε βάφτισαν οι γενίτσαροι, Χεϊτάν Ντόρτογλου…σατανά γιατρό.

ΔΗΜ: (Γελάει) Και γιατί μ' έβγαλαν έτσι;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Γιατί, βγαίνει το ένα απόσπασμα ύστερα από το άλλο, τρέχουν στα βουνά και στα λαγκάδια και σε κυνηγούν…Τι καταφέρνουν; Τίποτα! Και σαν γυρίσουν, λένε πως σε βλέπουν ξαφνικά μπροστά τους, μα πριν προλάβουν να πιάσουν τα τουφέκια, χάνεσαι από τα μάτια τους. Εδά πιστεύω κι εγώ πως δεν πιάνεσαι. Εσύ δεν περπατάς, πετάς…

ΔΗΜ: Και λυπάσαι, γι' αυτό, Χασάν;

ΤΟΥΡΚΟΣ: Όχι, Δάσκαλε Δημητράκη! Έχεις το λόγο μου πως δεν λυπούμαι. Χαίρομαι. Γιατί με σένα βρήκαμε όλοι την ησυχία μας. (Σηκώνεται και καθώς φεύγει, γυρίζει και λέει) Το χέρι σου καπετάνιο, είναι το χέρι της Δικαιοσύνης. Ο Αλλάχ να το οδηγεί και να σας προστατεύει.

(Μουσική)

ΑΥΛΑΙΑ

ΑΦΗΓΗΤΗΣ: Το ατρόμητο παλικάρι τιμωρούσε ασταμάτητα τις θηριωδίες και τα εγκλήματα των Τούρκων και γιάτρευε τις αρρώστιες της σκλαβιάς. Γιατί ο Λόγιος δεν ήταν μόνο τιμωρός εκείνων που παρανομούσαν. Ήταν και εμψυχωτής όλων των ταπεινωμένων και βασανισμένων Κρητικών. Πολλές φορές πήγαινε στα χωριά ή τους καλούσε κι έρχονταν σ' αυτόν και τους μιλούσε  για τη γενιά τους την αθάνατη, για τη Πατρίδα τη χιλιοδοξασμένη και για τη Λευτεριά που σύντομα θα' ρχόταν. Τους μιλούσε για το Ρήγα κι όλους εκείνους που περίμεναν το σύνθημα για να' ρθουν να πολεμήσουν, να διωχτεί ο τύραννος.

    Ο Λόγιος έκανε έργο μεγάλο και μοναδικό. Η ζωή των χριστιανών άρχισε να γίνεται λίγο ανθρώπινη. Οι Τούρκοι που καθημερινά τους εξευτέλιζαν και τους βασάνιζαν, περιορίστηκαν ή πλήρωσαν με τη ζωή τους. Ένας μοναχά είχε μείνει ατιμώρητος σ' ολόκληρη τη περιοχή που άπλωνε τη δράση του το παλικάρι, ο φοβερός γενίτσαρος Αγριολίδης. Στην επιχείρηση για τη τιμωρία του κι ύστερα από μπαμπεσιά και προδοσία ο Λόγιος σκοτώθηκε. Μέρες ολόκληρες γιόρταζαν οι Τούρκοι στο Μεγάλο Κάστρο, σ' ολόκληρη τη Κρήτη και στη Κων/πολη το θάνατο του.

   Ο Δημ. Βαρούχας, ο Λόγιος, ο ήρωας που ζωντάνεψε τη λαχτάρα της λευτεριάς στη Κρήτη, δεν υπήρχε πια. Ο άνθρωπος που δεκαπέντε ολόκληρα χρόνια συντηρούσε την ελπίδα της ανάστασης του Γένους των Ελλήνων, δεν πρόφτασε να τη δει. Τα μάτια του έκλεισαν το 1814, τη χρονιά που στην Οδησσό της Ρωσίας ιδρύθηκε η Φιλική Εταιρεία. Τον έκλαψαν κι οι πέτρες. Κι η λαϊκή Μούσα δεν τον ξέχασε:

"Κρίμα ν' το μήλο να ψηγεί, το ρόδο να μαδήσει

κρίμα ν' τονε κι ο Λόγιος να κακοθανατίσει

γιατ' ήτονε καλό παιδί κι όμορφο παλικάρι

κι ήβλεπε και τη Μεσαρά σαν άγριο λιοντάρι"

   Κοντά στη Φαιστό, ανάμεσα στις ελιές και στ' αμπέλια, βρίσκεται ένας απλός πετρόχτιστος τάφος. Μια πρόχειρη πινακίδα στο κεντρικό δρόμο γράφει:

"Προς τάφο Λογίου". Συχνά πηγαίνουν γυναίκες από τα γύρω χωριά και τον θυμιατίζουν. Κρατούν ακόμη ζωντανή τη μνήμη του μεγαλόκαρδου παιδιού τους.

ΤΕΛΟΣ