Α΄ ΠΕΡΙΟΔΟΣ  ΤΟΥΡΚΟΚΡΑΤΙΑΣ

1.      Η  ΚΑΤΑΛΗΨΗ  ΤΗΣ  ΚΡΗΤΗΣ  ΑΠΟ  ΤΟΥΣ  ΤΟΥΡΚΟΥΣ

    Οι Τούρκοι μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης (1453) συνέχισαν να καταλαμβάνουν τη μία μετά την άλλη τις κτήσεις της πρώην Βυζαντινής αυτοκρατορίας. Δεν άργησε να έλθει και η σειρά της Κρήτης.

    Μια μεγάλη στρατιά από 450 πλοία και 50.000 πολεμιστές αποβιβάστηκαν τον Ιούνιο του 1645 στα δυτικά των Χανίων τα οποία μετά από δύο μήνες πολιορκίας παραδόθηκαν.

    Οι Βενετοί που κατείχαν μέχρι τότε την Κρήτη, φέρνουν ενισχύσεις από την Ιταλία και ζητούν τη βοήθεια των χριστιανών Ευρωπαίων. Οι ενισχύσεις όμως είναι μικρές και οι Τούρκοι κυριεύουν τον επόμενο χρόνο (1646) το Ρέθυμνο και προχωρούν προς το Χάνδακα. Οι Τούρκοι προπαγανδίζουν υποσχόμενοι ελευθερία της θρησκείας και παρουσιάζονται ως ελευθερωτές και όχι ως κατακτητές. Το 1648 όλη σχεδόν η Κρήτη εκτός του Χάνδακα βρίσκεται στα χέρια τους. Οι βομβαρδισμοί και οι επιθέσεις στο κάστρο δε σταματούν μέρα και νύχτα. Οι ενισχύσεις που έρχονται επιτέλους από την Ευρώπη δίνουν κουράγιο στους υπερασπιστές.

    Στα 1666, μετά από 18 χρόνια πολιορκίας ο Σουλτάνος χάνοντας την υπομονή του αποκεφαλίζει τον αρχιστράτηγό του Χουσεΐν και διορίζει στη θέση του το Μεγάλο Βεζύρη Αχμέτ Κιοπρουλή με αυστηρές εντολές και άφθονα υλικά μέσα.

    Ο βενετός αρχιστράτηγος Φραντζέσκο Μοροζίνι οργανώνει την άμυνα. Βενετοί και Κρητικοί, κληρικοί και λαϊκοί νιώθουν ενωμένοι στον κοινό κίνδυνο.

Ο πορθητής του Χάνδακα, Αχμέτ Κιοπρουλής, 1637 - 1676

    Ο Αχμέτ Κιοπρουλής μοιράζοντας 700.000 χρυσά νομίσματα κατάφερε να παρασύρει και να πάρει με το μέρος του πολλούς. Ανάμεσά τους κι ο συνταγματάρχης Αντρέα Μπαρότσι που έδωσε στον εχθρό πολύτιμες πληροφορίες για την άμυνα της πόλης. Το τέλος φαινόταν ότι πλησίαζε. Ο Μοροζίνι ζήτησε διαπραγματεύσεις. Η συνθήκη που υπογράφτηκε στις 16 Σεπτεμβρίου 1669 έδινε το δικαίωμα στους κατοίκους του Χάνδακα να εγκαταλείψουν την πόλη μέσα σε 12 ημέρες και να πάνε όπου ήθελαν παίρνοντάς μαζί τους ότι ήθελαν και μπορούσαν. Οι Κρητικοί διασκορπίστηκαν τότε στη Βενετία ή σε άλλες βενετοκρατούμενες περιοχές όπως τα Επτάνησα, μεταφέροντας εκεί τον πολιτισμό και τις γνώσεις τους. Το Κάστρο στις 27 Σεπτεμβρίου ήταν άδειο και σωρός από ερείπια.

    Η μαύρη σκλαβιά είχε αρχίσει.

ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΧΑΝΔΑΚΑ
Μια φανταστική αφήγηση του conte Stavro Mudufari

Χάνδακας 27 Σεπτεμβρίου 1669
Η πόλη χάνεται από τα μάτια μας. Η συμφωνία που υπέγραψαν στις 16 Σεπτεμβρίου οι εκπρόσωποι του Κιοπρουλί και του Μοροζίνι τηρήθηκε στο έπακρο. Ο Χάνδακας έχει εκκενωθεί.
Οι πρόσφυγες έχουν πάρει το δρόμο που οδηγεί μίλια μακριά από το Χάνδακα και τα πέντε πλοία με το αρχεικό υλικό τραβούν το δικό τους δρόμο προς τη Βενετία.
Σκέφτομαι ότι ίσως τα πράγματα να ήταν διαφορετικά αν ο Αndrea Βarozzi δεν αυτομολούσε το Νοέμβρη του 1667 προδίδοντας στον Κιουταχή τα ασθενή σημεία της οχύρωσης του Χάνδακα. Ισως όμως αυτή να ήταν η μοίρα της πόλης Μια μοίρα τραγική.
Ο Χάνδακας φαίνεται πια σαν μια μικρή κουκίδα στο βάθος του ορίζοντα. Πάνω του ένα σκούρο σύννεφο προμηνύει καταιγίδα. Μια καταιγίδα αιώνων.... Που μόλις ξεκίνησε.

 2.  ΟΙ  ΣΥΝΘΗΚΕΣ  ΖΩΗΣ  ΤΩΝ ΥΠΟΔΟΥΛΩΝ

    Οι Τούρκοι διαίρεσαν την Κρήτη σε τρία διαμερίσματα (πασαλίκια), του Χάντακα, του Ρεθύμνου και των Χανίων.

    Οι πασάδες επειδή φοβούνταν πιθανές εξεγέρσεις των Κρητικών, οργάνωσαν πολυάριθμο στρατό που τον αποτελούσαν κυρίως αυτοκρατορικοί γενίτσαροι, αλλά και ντόπιοι (γερλήδες).

    Η γη μοιράστηκε στους κατακτητές αλλά την καλλιεργούσαν οι παλιοί χριστιανοί ιδιοκτήτες που πλήρωναν ως φόρο το 1/5 από τα εισοδήματα. Πολλές φορές όμως ο φόρος ήταν πολύ μεγαλύτερος ανάλογα τη σκληρότητα των ντόπιων αγάδων. Ο κυριότερος βέβαια φόρος ήταν όπως και για τους άλλους Έλληνες ο κεφαλικός (χαράτσι), που πληρωνόταν σε χρήμα.

    Οι δύσκολες συνθήκες ζωής, οι καταπιέσεις και οι αγριότητες των κατακτητών ήταν αιτία πολλοί χριστιανοί να αρνηθούν τη θρησκεία τους και να δεχτούν τη μωαμεθανική (εξισλαμισμός). Σ’ αυτό οδήγησε πολλούς και το συμφέρον. Έτσι δημιουργήθηκαν οι Τουρκοκρητικοί που για να είναι αρεστοί, πολλές φορές ξεπερνούσαν σε αγριότητα τους ίδιους τους Τούρκους. Μερικοί όμως ενώ ήταν φανερά μουσουλμάνοι, δεν αρνήθηκαν ποτέ την πίστη τους τη χριστιανική και κρυφά τελούσαν όλα τα χριστιανικά τους καθήκοντα. Αυτοί ήταν οι λεγόμενοι κρυπτοχριστιανοί, όπως π.χ. η οικογένεια των Κουρμούληδων στη Μεσαρά, που φανερώθηκαν και βοήθησαν στην επανάσταση του 1821.  

3.      Η  ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ  ΤΟΥ  ΔΑΣΚΑΛΟΓΙΑΝΝΗ

Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης (1722-1771)

    Στην επανάσταση του 1769 με το όνομα «Ορλωφικά», είχε μυηθεί και ο Ιωάννης Βλάχος ή Δασκαλογιάννης, από την Ανώπολη Σφακίων. Ο Δασκαλογιάννης, που είχε ταξιδέψει στη Ρωσία και είχε γνωρίσει πολλούς Έλληνες ( όπως ο Εμμ. Μπενάκης από τη Μάνη) και ξένους, αφού προετοίμασε την επανάσταση αγοράζοντας όπλα και πολεμοφόδια, έπεισε τους Σφακιανούς να κηρύξουν τον Απρίλη του 1770 την επανάσταση.

   Οι Τούρκοι αντέδρασαν αμέσως και με πολυάριθμο στρατό επιτέθηκαν από τρεις μεριές στην επαρχία Σφακίων. Οι Σφακιανοί αγωνίστηκαν με γενναιότητα και αντιμετώπισαν τους Τούρκους όλο το καλοκαίρι και το φθινόπωρο του 1770 στις ψηλές κορφές των βουνών τους. Οι Τούρκοι κατέλαβαν τα χωριά, τα λεηλατούσαν και τα κατέστρεφαν, καίγοντάς τα. Πολλά γυναικόπαιδα αιχμαλωτίστηκαν. Επειδή πλησίαζε ο χειμώνας απειλητικός και επειδή η Ρωσική βοήθεια που τους είχαν υποσχεθεί δεν ερχόταν, ο Δασκαλογιάννης αποφάσισε να παραδοθεί για να σωθεί η επαρχία. Μαζί με 70 πιστούς του συντρόφους οδηγήθηκε στο Μεγάλο Κάστρο, όπως είχε μετονομασθεί ο Χάνδακας, όπου και φυλακίστηκε. Μετά από πολλά βασανιστήρια, οι Τούρκοι τον θανάτωσαν, γδαίρνοντάς τον ζωντανό, ενώ οι υπόλοιποι κατάφεραν μετά από τρία χρόνια να αποδράσουν από τις φοβερές φυλακές του Κούλε και κάποιοι απ΄ αυτούς μπόρεσαν να γυρίσουν στα Σφακιά.

    Αυτό ήταν το τέλος της πρώτης, εναντίον των Τούρκων, επανάστασης των Κρητικών, μα η φλόγα που άναψε διατηρήθηκε ως τη μεγάλη επανάσταση του 1821. 

Γκραβούρα με φανταστική σκηνή από την εικοσάχρονη πολιορκία του Χάνδακα από τους Τούρκους, 1648 - 1669