ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟ ΣΧΟΛΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ
"Ξ Ε Ν Ι Ο Σ  Κ Ρ Η Σ"
Η ΙΣΤΟΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΜΑΝΩΛΗ ΧΕΤΖΟΓΙΑΝΝΑΚΗ
Αρχική σελίδα
Εισαγωγή
Ο ΤΟΠΟΣ ΜΟΥ
Κρήτη
Ηράκλειο. Ο τόπος που ζω
Το Ηράκλειο του χθες
Ο ¶γιος Καπετάνιος
Παιδαγωγική Ακαδημία
Κνωσός
Ανδριάντες και αγάλματα στο σύγχρονο Ηράκλειο
Ξενιάκος.Ο τόπος που γεννήθηκα
Εκκλησίες του χωριού μου
Έργανος
Το φαράγγι
Τοπωνύμια
Δίχταμος
ΤΟΠΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ
Μινωική Κρήτη
Η Μινωίτισσα
Ρωμαϊκή εποχή
Γόρτυνα
Α΄ Βυζαντινή περίοδος
Αραβοκρατία
Β΄ Βυζαντινή περίοδος
Ενετοκρατία
Τουρκοκρατία
1821-1898
Σύμβαση της Χαλέπας - Κρητική Πολιτεία (1877-1913)
Μικρασιατικός πόλεμος
ΝΕΕΣ ΚΛΑΖΟΜΕΝΕΣ- ΑΤΣΑΛΕΝΙΟ
Β΄ παγκόσμιος πόλεμος
Η Μάχη της Κρήτης
Κατοχή
Εθνική Αντίσταση
ΓΛΩΣΣΑ
Κρητική διάλεκτος
Λεξικό ντοπιολαλιάς
Ο Ερωτόκριτος
Ερωτόκριτος (συνέχεια)
Ερωτόκριτος(συνέχεια β)
Ερωτόκριτος (συνέχεια γ΄)
Αλφαβητάρια
ΠΑΡΑΔΟΣΗ
Χριστούγεννα
Πρωτοχρονιά
Απόκριες
Έθιμα του Πάσχα
Χοροί
Μουσικά όργανα και οργανοπαίχτες
Λύρα
Βιολί
Λαούτο
Μαντολίνο
Χαμπιόλι
Σφυροχάμπιολο
ασκομαντούρα
Νανουρίσματα
Παλιά ποιήματα και τραγούδια
Κλήδονας
Μέτρα και σταθμά
Χαιρετισμοί-βλαστήμιες -ύβρεις
Φταρμός
Βεγγέρες
Η κρητική φορεσιά
Το κρητικό μαχαίρι
Παιχνίδια
Επαγγέλματα που χάθηκαν
ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Διηγήματα
Ποιητικά φτερουγίσματα
Έμμετροι αποχαιρετισμοί
Θρησκευτικά ποιήματα
Παραμύθια
Θεατρικά-Λόγιος
Δημήτρης Λόγιος Α΄
Δημήτρης Λόγιος Β΄
Δημήτρης Λόγιος Γ΄
Δημήτρης Λόγιος Δ΄
Ο ΤΖΑΦΕΡ ΑΓΑΣ
Φυσικά
ΕΚΔΡΟΜΕΣ
Τοπία ιδιαίτερου φυσικού κάλλους
Κι άλλοι όμορφοι τόποι
Σπήλαια
Μοναστήρια αντρικά
Γυναικείες Μονές
Εγκαλειμμένα μοναστήρια και μετόχια Ιερών Μονών
Νέες Ιερές Μονές και Ησυχαστήρια
ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ
Διάφορες
Λουλούδια
ΑΡΩΜΑΤΙΚΑ ΦΥΤΑ ΚΑΙ ΒΟΤΑΝΑ
Η ΠΑΝΙΔΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
Θηλαστικά
¶γρια πουλιά
Απειλούμενα είδη
ΥΜΝΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
ΓΡΙΦΟΣ ΑΙΝΣΤΑΪΝ
ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΞΕΝΙΑΚΟΥ
ΟΜΙΛΙΕΣ
 

  ΓΟΡΤΥΝΑ

 

      Μία από τις αρχαιότερες πόλεις της Κρήτης. Παρόλο, που στη Μινωική εποχή φαίνεται πως δεν ήταν τόσο σημαντική, έφτασε κάποια στιγμή αργότερα, όπως πιστεύουν οι αρχαιολόγοι ( Νικ. Πλάτων) ο πληθυσμός της ίσως και τις 300.000 και ήταν κυρίαρχος της μεγάλης πεδιάδας της Μεσαράς ως το σημερινό χωριό Ροτάσι.

     Ήταν μια από τις ισχυρότερες, πλουσιότερες και πιο ευνομούμενες πόλεις της Κρήτης. Τούτο απόδειξε κι η μεγάλη επιγραφή του τέλους του 6ου αιώνα π.Χ. η οποία είναι συγκεφαλαίωση νόμων κληρονομικού και οικογενειακού δικαίου και πολιτικής δικονομίας, γραμμένη βουστροφηδόν και εντοιχισμένη στους τοίχους δημόσιου οικοδομήματος. Οι νόμοι της Γόρτυνας δεν επέβαλλαν βάρβαρες ποινές. Προέβλεπαν διεξοδική διαδικασία για τη σωστή απονομή της δικαιοσύνης και απαιτούσαν αντικειμενική απόδειξη, τόσο για την ενοχή, όσο και για την αθωότητα του κατηγορουμένου. Η θανατική ποινή ήταν άγνωστη, γεγονός που δείχνει τον ανώτερο πολιτισμό των Γορτυνίων, σε σχέση με τους σύγχρονούς τους άλλους λαούς ( αλλά και με πολλούς σημερινούς) και τη σπουδαία πνευματική τους ανάπτυξη. 

   Τον 3ο αιώνα π.Χ. κυρίεψαν τη Φαιστό και πήραν τα κτήματά της και το λιμάνι της τα Μάταλα κι έτσι είχαν δύο λιμάνια: Τα Μάταλα και τη Λεβήνα ( σημερινό Λέντα).

     Οι Γορτύνιοι είχαν φιλικές σχέσεις με τους Αχαιούς και αργότερα με τους Πτολεμαίους.

     Όταν οι Ρωμαίοι άρχισαν να εκδηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την Κρήτη, επιζήτησαν τη φιλία των Γορτυνίων, οι οποίοι τάχθηκαν με το μέρος τους , γιατί ήθελαν, με τη βοήθεια των Ρωμαίων, να κυριαρχήσουν σε όλη την Κρήτη. Αντίθετα, η Κνωσός κηρύχθηκε φανερά εχθρική κατά των Ρωμαίων. Έτσι η Γόρτυνα όχι μόνο δεν καταστράφηκε απ’ αυτούς , όπως η Κνωσός κι άλλες μεγάλες πόλεις που κατάστρεψε ο Κόιντος Μέτελλος το 68 π.Χ. αλλά είδε τη μεγαλύτερη ακμή της κατά την περίοδο της Ρωμαϊκής κυριαρχίας, έγινε η πολυανθρωπότερη πόλη της Κρήτης και έδρα του Πραίτορα ( διοικητή) του νησιού.

     Ήταν η πρώτη πόλη της Κρήτης που δέχτηκε τον χριστιανισμό. Στη Γόρτυνα εγκαταστάθηκε ο απόστολος Τίτος, ως πρώτος επίσκοπος Κρήτης. Στη Γόρτυνα μαρτύρησαν στις 23 Δεκεμβρίου του 250 π.Χ. στο διωγμό του Δεκίου, οι Άγιοι Δέκα Κρήτες χριστιανοί: Θεόδουλος, Σατουρνίνος, Εύπορος, Γελάσιος, Ευνικιανός ( από τη Γόρτυνα), Ζωτικός (από την Κνωσό), Πόμπιος ( από τη Λεβήνα), Αγαθόπους ( από το Πάνορμο), Βασιλείδης ( από την Κυδωνία), Ευάρεστος ( από το Ηράκλειον). Στο χώρο του μαρτυρίου τους χτίστηκε ναός αφιερωμένος στη μνήμη τους και το χωριό που βρίσκεται σ'  αυτή τη θέση, πήρε το όνομα ¶γιοι Δέκα*.

    Η Γόρτυνα ήκμασε και κατά τη Βυζαντινή περίοδο, μέχρι το 828 μ.Χ. που κατέλαβαν την Κρήτη οι Σαρακηνοί και την κατέστρεψαν. Από τότε κι έπειτα η Γόρτυνα δεν κατοικήθηκε πια ποτέ και οι ¶ραβες -Σαρακηνοί έκαναν έδρα τους το Ηράκλειο το οποίο ονόμασαν Χάνδακα. Στη Γόρτυνα χτίστηκαν οι πρώτοι χριστιανικοί ναοί και ανάμεσα σ’  αυτούς σπουδαιότερος ο ναός του Αγίου Τίτου, που χτίστηκε τον 6ο αιώνα και τα ερείπιά του βλέπουμε σήμερα.

                            

Ναός Αγίου Τίτου

Πλάτανος στη Γόρτυνα

ο πλάτανος του Δία κια της Ευρώπης στη Γόρτυνα, Κρήτη

                      

Ο πλάτανος της Γόρτυνας βρίσκεται στo βάθος του αρχαιολογικού χώρου και είναι αειθαλής, δηλαδή δεν ρίχνει τα φύλλα του το χειμώνα. Κανονικά κάθε πλάτανος είναι φυλλοβόλος, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα εξαιρετικά σπάνιο υποείδος, που στην Κρήτη έχουν καταγραφεί 50 τέτοια δέντρα περίπου.

Ο πλάτανος είναι συνδεδεμένος με τον μύθο της αρπαγής της Ευρώπης από τον Δία. Η Πριγκίπισσα Ευρώπη, κόρη του βασιλιά της Φοινίκης έπαιζε με τις φίλες της σε μία παραλία της Ανατολικής Μεσογείου, όπως συνήθιζε, όταν την είδε ο Δίας, πατέρας και βασιλιάς των 12 Θεών του Ολύμπου, την ερωτεύτηκε και μεταμορφωμένος σε ταύρο εμφανίστηκε μπροστά τους.

Οι κοπέλες άρχισαν να παίζουν με τον ταύρο και η Ευρώπη τον πλησίασε, τον χάιδεψε και έκατσε πάνω του. Τότε ο Δίας – ταύρος έφυγε παίρνοντας μαζί του την πριγκιποπούλα.

Μαζί έφτασαν στη Γόρτυνα όπου ο Δίας της αποκαλύφθηκε σε όλη του τη μεγαλοπρέπεια, και όπως το θέλει η παράδοση, ζευγάρωσαν κάτω από αυτό τον πλάτανο, ο οποίος έκτοτε κρατάει τα φύλλα του σε όλη τη διάρκεια του χρόνου.

Το ζευγάρωμα του Δία με την Ευρώπη είχε ως αποτέλεσμα τη γέννηση των 3 μυθικών βασιλιάδων της Κρήτης, του Μίνωα, του Ραδάμανθυ και του Σαρπηδόνα. Κάποιοι μάλιστα πίστεψαν ότι ο πλάτανος της Γόρτυνας έχει "μαγικές" ιδιότητες και βοηθάει τα ζευγάρια να κάνουν γιούς, οπότε παλιότερα συνήθιζαν να παίρνουν μερικά φύλλα από τον πλάτανο μαζί τους.


* Ιερός Ναός Αγ. Δέκα

Ο Ενοριακός Ναός των Αγ. Δέκα έχει τις αρχές του στην α΄ Βυζαντινή περίοδο (12ος αιώνας). Η σημερινή του μορφή είναι αποτέλεσμα επεμβάσεων, ανακαινίσεων και ανακατασκευών τόσο στην β΄ Βυζαντινή περίοδο και στην περίοδο της Ενετοκρατίας όσο και στα τέλη του 19ου αιώνα-αρχές 20ου αιώνα. Ο ρυθμός του ναού είναι Βασιλική Τρίκλιτη Κεραμοσκέπαστη, με υπερυψωμένο το κεντρικό κλίτος το οποίο είναι αφιερωμένο στους Αγίους Δέκα μάρτυρες Πόμπιο, Ευάρεστο, Σατορνίνο, Ζωτικό, Βασιλείδη, Θεόδουλο, Εύπορο, Γελάσιο, Ευνικιανό και Αγαθόποδα.
Το βόρειο κλίτος είναι αφιερωμένο στον ¶γιο Χαράλαμπο και το νότιο στον ¶γιο Τίτο. Τα κλίτη χωρίζονται μεταξύ τους με 2 σειρές μαρμάρινων κιόνων, ενωμένοι με τόξα, στα οποία σώζονται μόνο μερικές τοιχογραφίες που χρονολογούνται από την ίδρυση του ναού.
Ο νάρθηκας στα δυτικά βρίσκετε σε επίπεδο 1μ περίπου ψηλότερο απ’ αυτό του κυρίως Ναού, ενώ το κωδωνοστάσιο του κατασκευάστηκε στις αρχές του 20ου αιώνα.

Ο Ναός διακοσμείται μ’ ένα εξαιρετικά περίτεχνο τέμπλο του 1882, έργο του Ζαχαρία Πουμπουλάκη. Ενώ σώζεται σε πολύ καλή κατάσταση η θαυματουργός εικόνα των Αγ. Δέκα χρονολογίας 1851, κάτω από την οποία φυλάσσετε το μάρμαρο, όπου κατά την παράδοση γονάτισαν και αποκεφαλίστηκαν οι ¶γιοι.

Τάφοι Αγίων Δέκα

 Οι τάφοι των Αγίων Δέκα,αποκαλύφτηκαν το 1902 στην περιοχή του χωριού που ονομαζόταν "Λίμνη" από τον επίσκοπο Αρκαδίας Βασίλειο και ο οποίος πάνω από αυτούς ανήγειρε το 1915 μια μικρή εκκλησία βυζαντινού ρυθμού εις μνήμη των Αγίων. Ο ιερός ναός και ο προαύλιος χώρος, πρόσφατα ανακαινίστηκαν εκ βάθρων και αποτελούν πραγματικά ένα κόσμημα παραδοσιακής κρητικής αρχιτεκτονικής.