ΤΟΠΙΑ ΙΔΙΑΙΤΕΡΟΥ ΦΥΣΙΚΟΥ ΚΑΛΛΟΥΣ

 ΣΤΟ ΝΟΜΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ

 Όρος Γιούχτας

   Το κατ' εξοχήν χαρακτηριστικό «τοπίο» της περιοχής που λειτουργεί ως ορόσημο είναι το όρος Γιούχτα. Εξαιτίας του ανθρωπόμορφου ανάγλυφού του, θεωρείται από τους αρχαίους συγγραφείς ως ο τάφος του Δία (του Ζια το μνήμα). Το όρος Γιούχτα είναι ορατό από τα 3/4 του Ν. Ηρακλείου.

   Ο Γιούχτας έχει χαρακτηριστεί ως αναδασωτέα έκταση (1969), ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (από το 1970) και προστατεύεται ως αρχαιολογικός χώρος (από το 1980). Επίσης έχει ενταχθεί στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο NATURA 2000, για την διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας χλωρίδας και πανίδας.

Το Κνωσανό Φαράγγι

Το Κνωσανό Φαράγγι (ή φαράγγι της Αγ. Ειρήνης) αποτελεί φυσική συνέχεια του όρους του Γιούχτα. Εκτείνεται νότια των Αρχανών (’γιος Μάμας), διατρέχει τον οικισμό των Αρχανών στη θέση Κάτω Μύλος, την περιοχή Μυριστή, την Καρυδοκιανή υδατογέφυρα,

 την υδατογέφυρα της Αγίας Ειρήνης (Σπήλια) με συνολικό μήκος διαδρομής 5,7χλμ. και συνεχίζει βόρεια περνώντας από την Κνωσό. Το διασχίζει ο χείμαρρος Καίρατος ή Κατσαμπάς, ο οποίος περνώντας από την Αγία Ειρήνη και την Κνωσό καταλήγει στη θάλασσα, στην περιοχή Κατσαμπά. Η περιοχή του φαραγγιού, έχει χαρακτηριστεί ως τόπος ιδιαίτερου φυσικού κάλλους και έχει ενταχθεί στο δίκτυο Natura 2000. Στο  φαράγγι και στη μέση περίπου του μάκρους του, αριστερά όπως κατηφορίζουμε από τις Αρχάνες, υπάρχει ένα ασβεστολιθικό σπήλαιο, που έχει στη μέσα του μεριά ένα σταλακτίτη, όμοιο με κολόνα, που φαίνεται να το στηρίζει. Ανάμεσα στη στήλη αυτή και στο δυτικό τοίχωμα της σπηλιάς υπάρχει ένα πολύ στενό πέρασμα. Εκεί βρίσκεται και η πηγή του Παραδείσου. Η παράδοση αναφέρει ότι όσοι μπορούν να περάσουν άνετα από το πέρασμα πηγαίνουν αμέσως στον Παράδεισο. Για το λόγο αυτό η πηγή, η σπηλιά, αλλά και ολόκληρη η περιοχή του Φαραγγιού ακόμα και σήμερα λέγεται Παράδεισος.
Η πηγή Παράδεισος βρίσκεται κοντά στην πηγή Μοροζίνι και εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να τρέχει.

 Το πρινόδασος του Ρούβα

Είναι θαυμάσιο μέρος για να περάσει κανείς τη μέρα του κάνοντας μικρούς (ή μεγαλύτερους) περίπατους στο δάσος τριγύρω.

Η απόσταση από τη λίμνη Βότομος του Ζαρού μέχρι τον Αγιο Ιωάννη μέσα στο δάσος του Ρούβα είναι περίπου 2-3 ώρες + 2 ώρες για την επιστροφή. Αν δεν θέλετε να περπατήσετε μπορείτε να πάτε με αυτοκίνητο 4x4 από την Γέργερη. O δρόμος είναι κακός χωματόδρομος, που συνεχίζει μέχρι το οροπέδιο της Νίδας.

Λίμνη Βότομος στο Ζαρό

Αγιοφάραγγο

Το Αγιοφάραγγο πήρε το όνομα του από τους 300 ερημίτες που ασκήτευαν εδώ παλιότερα. Μάλιστα λένε ότι ζούσαν σε συνθήκες απόλυτης στέρησης και απομόνωσης ο ένας από τον άλλο. Συναντιόντουσαν 1 φορά το χρόνο σε μιά μεγάλη σπηλιά, το "γουμενόσπηλιο", όπου ο καθένας κάθονταν στη δική του πέτρα. Αν έβλεπαν κάποια πέτρα άδεια, καταλάβαιναν ότι ο "κάτοχος" της είχε πεθάνει την προηγούμενη χρονιά κι έψαλλαν μια δέηση για την ψυχή του.

Μάταλα

Μία αμμουδερή παραλία μήκους 300 μ. σχηματίζει ημικύκλιο που στις δύο πλευρές του υψώνονται βράχοι που καταλήγουν σε μικρό κλειστό κόλπο. Στους βράχους αυτούς σχηματίζεται σειρά  λαξευμένων σπηλαίων.

Αυτά είναι τα περίφημα Μάταλα, ο μικρός συνοικισμός των ψαράδων, που στη διάρκεια της δεκαετίας του 70 είχαν γίνει κέντρο διεθνούς χιπισμού. Σήμερα οι σπηλιές έχουν περιφραχθεί από την Αρχαιολογική Υπηρεσία και απαγορεύεται η διαμονή και η διανυκτέρευση σ' αυτές.

Μέσα στις σπηλιές βρέθηκαν τάφοι Ελληνορωμαϊκών και Πρωτοχριστιανικών χρόνων.

Φόδελε

Στο 25ο χλμ της Εθνικής οδού Ηρακλείου - Ρεθύμνου συναντάμε τη διασταύρωση για το Φόδελε, έχοντας αριστερά μας τις δυο από τις τρεις παραλίες της περιοχής που τις χωρίζει η εκβολή του ποταμού Πανδωμάνδρη.Ο δρόμος ακολουθεί το ποτάμι και μετά από μια διαδρομή τριών χλμ μέσα από πορτοκαλιές φτάνει στο χωριό. Το Φόδελε χαρακτηρίζεται ορεινή περιοχή με υψόμετρο 60 μέτρα πάνω από τη θάλασσα. Τόσο ο παλιός πυρήνας του οικισμού στη δυτική πλαγιά της μικρής κοιλάδας, όσο και ο νεώτερος στις όχθες του μικρού ποταμού, συνθέτουν ένα πολύ αξιόλογο δομημένο περιβάλλον, που σε συνδυασμό με τη πλούσια βλάστηση και τους πορτοκαλεώνες δημιουργούν ένα μοναδικό για την Κεντρική Κρήτη τοπίο.

Το χωριό αποτελεί μια όαση δροσιάς, ειδικά τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού. Η πλατεία του προσφέρεται για ξεκούραση και δίνεται στον επισκέπτη η ευκαιρία να απολαύσει τον καφέ του ή ακόμα και να γευματίσει δίπλα στο ποτάμι και κάτω από τα αιωνόβια πλατάνια. Λίγο μακρύτερα από την πλατεία, στον οικισμό Αρχοντικό, βρίσκεται το Μουσείο Αντιγράφων του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου το οποίο στεγάζεται στο σπίτι όπου εικάζεται ότι γεννήθηκε ο μεγάλος ζωγράφος.

Μουσείο Θεοτοκόπουλου

Στον ίδιο οικισμό βρίσκεται και η μικρή βυζαντινού ρυθμού εκκλησία της Παναγίας   (τα εισόδια της Θεοτόκου) που όπως λέγεται έδωσε το ερέθισμα στο "ΓΚΡΕΚΟ" να ασχοληθεί με την  αγιογραφία. Η εκκλησία αυτή είναι χτισμένη πάνω στα ερείπια παλιότερης τρίκλητης επίσης βυζαντινού ρυθμού, έχει ωραιότατες τοιχογραφίες και γλυπτά. Εκτός από την ανεπτυγμένη τουριστικά παραλία, και την ύπαρξη μεγάλου ξενοδοχειακού συγκροτήματος, στον οικισμό του Φόδελε έχουν αναπτυχθεί αξιόλογες δραστηριότητες στον τομέα της χειροτεχνίας και εμπορίας ειδών λαϊκής τέχνης, παράλληλα με την παροχή υπηρεσιών από ταβέρνες και εστιατόρια. Σημαντική είναι επίσης η δραστηριότητα εμπορίας ντόπιων προϊόντων και κυρίως πορτοκαλιών. Περιοχή ιδιαίτερου φυσικού κάλους είναι η περιοχή που περιβάλλει το σπίτι του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου και τη βυζαντινή εκκλησία στις Λουμπινιές. Επίσης σε παραπλήσια τοποθεσία στην περιοχή Γαλήνοι υπάρχει ένα ρυάκι που έχει επιφανειακά νερά μέχρι τον Ιούλιο, κατάφυτο από πλατάνια, το οποίο καταλήγει σε ένα μοναδικής ομορφιάς φυσικό λιμάνι - περιοχή με σπάνια αισθητική αξία και πολλές αρχαιότητες, που θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί και Εθνικός δρυμός.

   Κρουσώνας -Λιβάδι -Βρομωνερό      

Για τους φίλους των ορεινών χωμάτινων διαδρομών υπάρχει μια υπέροχη διαδρομή που ξεκινά από τον Κρουσώνα και καταλήγει στο δάσος του Βρομωνερού σε υψόμετρο 1300 μ πάνω από την θάλασσα.

Η ονομασία Βρομωνερό (καί όχι βρωμονερό) είναι αρχαία και προέρχεται από τις λέξεις "βριμώ" που σημαίνει δυνατό, και "ιερό".

Ξεκινάμε από τον Κρουσώνα ανηφορίζοντας ανατολικά. Στο μοναστήρι της Αγίας Ειρήνης οι φιλόξενες μοναχές θα σας φιλέψουν καφέ και κουλούρια φτιαγμένα από τις ίδιες. Λίγο πιο πάνω είναι το ίδρυμα " Άγιος Σπυρίδων", κέντρο για παιδιά με ειδικές ανάγκες. Μετά από ένα χλμ περίπου ο δρόμος χωρίζεται:

Δεξιά καταλήγει μετά από 7 χλμ στο οροπέδιο Λιβάδι οπου καλιεργούνται 300.000 αχλαδιές και μηλιές. Η τοποθεσία είναι υπέροχη και αξίζει να το επισκεφτεί κανείς ιδιαίτερα το καλοκαίρι.

 Από εδώ βλέπουμε το φαράγγι του Κρουσώνα που ξεκινά από το χωριό Κιθαρίδα και φτάνει στο Ζώμινθο την αρχαία πηγή του Ψηλορείτη. Μάλιστα λέγεται ότι από το φαράγγι αυτό περνούσαν οι Μινωίτες για να πάνε στο Ιδαίον Άντρο και υπάρχουν ακόμα και σήμερα σημάδια του ιδεατού αυτού δρόμου.

Αριστερά από το σταυροδρόμι ανηφορίζοντας έχουμε στα δεξιά μας την πλαγιά της κορυφής Γούρνος και μπροστά την κορυφή Κουδούνι. Ολόκληρες οι πλαγιές είναι σκεπασμένες με φασκομηλιές, ρίγανη, μαλωτήρα κι άλλα αρωματικά φυτά. μετά από 800 μ , διασταύρωση οδηγεί στον Αϊ Γιάννη τον ψηλό στην κορυφή Κουδούνι.

Αφήνοντας τον Αϊ Γιάννη τον ψηλό και συνεχίζοντας το δρόμο από το σταυροδρόμι φτάνουμε μετά από 3 χλμ μαγευτικής διαδρομής, στο Λάκκο της Λίμας ή Βρομωνερό

Μέσα στο δάσος από πρίνους και ασφένδαμους θα βρούμε ένα ιδανικό για κατασκηνωση χώρο με χτιστές ψησταριές, πάγκους, βρύσες κλπ. Πιο πάνω είναι το καταφύγιο, ένα πετρόκτιστο δωμάτιο με τα στοιχειώδη για επιβίωση.