Σάπες: ο τόπος μας (2)

  Το ξεκίνημα...

 Στις Σάπες, στην περίοδο πριν από τον πόλεμο του 1940, τα μέσα ψυχαγωγίας ήταν ελάχιστα έως και ανύπαρκτα! Από το χρονικό της κ. Χατζηθεοδώρου παραθέτουμε το παρακάτω κείμενο: "Ο βιομήχανος Εξηντάρης (ήταν επώνυμο), πρώτος ηλεκτροδότησε τις Σάπες, νομίζω γύρω στα 1933. Αυτός ήταν και ο πρώτος που έφερε ραδιόφωνο και εγκατέστησε μεγάφωνα στον πλάτανο της πλατείας για να ακούνε τα νέα, καθώς και τραγούδια όλοι οι κάτοικοι. Έτσι δημιουργήθηκε ένα νέο στέκι, κάτω από τη σκιά του πλάτανου, πίνοντας το ουζάκι τους, άκουγαν το ραδιόφωνο και τότε ήταν εξαιρετικό γεγονός! Κατά τα άλλα, η διασκέδαση και η ψυχαγωγία ήταν μια υπόθεση που βασίζονταν στις φιλικές, οικογενειακές και προσωπικές σχέσεις.

  Οι θρησκευτικές γιορτές και τα πανηγύρια στις Σάπες και στα γύρω χωριά ήταν σημαντικό γεγονός. Εκατοντάδες κάτοικοι μετακινούνταν με τα πόδια ή με ζώα και άμαξες για να τιμήσουν τη μνήμη των Αγίων και μετά να διασκεδάσουν στο χαρούμενο πανηγύρι που προηγούνταν και ακολουθούσε μετά τη Θεία Λειτουργία. Αλλη ευκαιρία για διασκέδαση ήταν και το καρναβάλι. Σε ιδιωτικό επίπεδο και χωρίς καμιά υποστήριξη από επίσημους φορείς, άνθρωποι που είχαν διάθεση, οργάνωναν μικρές γιορτές με χορούς, γλέντια και ζωντανή μουσική. Οι πίπιζες και τα νταούλια είχαν τον πρώτο λόγο, καθώς με τους εκκωφαντικούς ήχους των λαϊκών οργάνων ο λαός έβγαινε από τα σπίτια, συμμετέχοντας στις διάφορες εκδηλώσεις. Και πάλι, από το χρονικό της κ. Χατζηθεοδώρου διαβάζουμε: " Τις αποκριές τις χαίρονταν οι Σαπαίοι, όσο τίποτα. Είχαν χιούμορ, ευρηματικότητα και γλέντι. Πάντα τη διοργάνωση του καρναβαλιού αναλάμβαναν οι μακαρίτες σήμερα Κιρκινέζης Γιάννης και ο Ασπροίτης Γιάννης. Κάθε χρόνο και κάτι καινούριο μας παρουσίαζαν. Την πομπή του καρναβαλιού που ξεκινούσε από το σπίτι του Κιρκινέζη, ακολουθούσε όλος ο πληθυσμός των Σαπών, χορεύοντας και τραγουδώντας με συνοδεία νταουλιών που πάντα κατέληγε στην πλατεία. Ολόκληρες οικογένειες ήταν ντυμένες μασκαράδες. Έχω φωτογραφία της γιαγιάς μου, της κυρα-Λέγκως, που έσερνε το χορό στο δρόμο και την ακολουθούσαν όλοι οι μασκαρεμένοι. Έβλεπες οδαλίσκες, αγάδες, αράπηδες κ.λ.π. ... Και την Καθαρή Δευτέρα όμως συνέχιζαν τα γλέντια με μουτζουρώματα όπου σ’ αυτά πρωταγωνιστούσε ο Δημητρός Γιουφτσιάδης".

Ο κινηματογράφος έκανε την εμφάνισή του στις Σάπες μετά το 1955. Για πρώτη φορά ως αίθουσα κινηματογράφου λειτούργησε η αίθουσα του Δημαρχείου. Την ακριβή χρονολογία δεν τη γνωρίζω. Πρέπει να αρχίζει περίπου στα 1955. Κάποιοι μηχανικοί από τη Θεσσαλονίκη, αδέρφια, ο Μανώλης και ο Τριαντάφυλλος, (δεν θυμάμαι το επώνυμό τους) ήταν οι πρώτοι κινηματογραφιστές των Σαπών. Την περίοδο του 1956-57, ήμασταν μικρά παιδάκια. Δεν πηγαίναμε ακόμη στο σχολείο. Ο χώρος της Δημαρχίας ήταν ο αγαπημένος μας παιχνιδότοπος! Πολλά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, γειτονόπουλα και άλλα, παίζαμε από το πρωί μέχρι το βράδυ με μια διακοπή μόνο για το μεσημεριανό φαγητό. Μαζί με το φίλο και συνομήλικό μου Σταύρο Αγγελίδη (να είναι καλά εκεί που βρίσκεται) μπορέσαμε να αποκτήσουμε τη συμπάθεια του Τριαντάφυλλου, που μας άφηνε να μπαινοβγαίνουμε ελεύθερα, όποτε θέλαμε, στη σκοτεινή αίθουσα, όταν έπαιζαν οι ταινίες. Η προβολή τότε άρχιζε νωρίς, Ξεκινούσαν από τις 4 το απόγευμα με δύο προβολές συνήθως. Οι περισσότερες ταινίες ήταν ασπρόμαυρες. Τις λίγες έγχρωμες ακόμη τις θυμάμαι αφού τις βλέπαμε 5-6 φορές! "Οι αδερφοί Καραμαζώφ", "Ο πόλεμος και η ειρήνη" ήταν μερικές από αυτές. Αλλά η ταινία που είδαμε πάνω από 30 φορές, αν δεν είμαι υπερβολικός, ήταν "ο Τσακιτζής, ο ήρωας των ορέων", (βουνών). Ήταν τουρκικής παραγωγής και οι προβολές των τουρκικών ταινιών ήταν αρκετές, ιδιαίτερα τις Παρασκευές, που γινόταν το παζάρι. Τη μέρα αυτή η προβολή άρχιζε από τις 10 το πρωί. Η Παρασκευή ήταν η χαρά μας!  

   Το 1958,  τα δυο αδέρφια πουλάνε τα κινηματογραφικά μηχανήματα στην οικογένεια Σταυρίδη. Πέντε αδέρφια, μαζί με τον πατέρα τους ξεκινούν μια νέα προσπάθεια, που όπως μας περιγράφει ο κ. Τάσος Σταυρίδης, ένας από τους 5 γιους του Αλέξανδρου, το έκαναν από προσωπική και οικογενειακή ευχαρίστηση. "Διψούσαμε για το θεάμα. Αποφασίσαμε να ανοίξουμε έναν κινηματογράφο για να κάνουμε τη δουλεια μας και θέαμα" μας λέει σε μια συνάντηση που είχε με μαθητές του Δημοτικού σχολείου Σαπών το 2004. Και συνεχίζει πιο κάτω: "Ήταν το μοναδικό θέαμα στον τόπο μας. Όλοι περίμεναν με λαχτάρα την αλλαγή του έργου. Όλη η οικογένεια, ο παππούς με τη γιαγιά, ο πατέρας με τη μάνα και τα παιδιά τους ερχόταν στην αίθουσα, κυρίως τις Κυριακές να δούν την ταινία. Όλα τα έργα ήταν κατάλληλα.

  Εκείνη την εποχή τα πράγματα ήταν αυστηρά στο χαρακτηρισμό των ταινιών και ειδικά οι ελληνικές ταινίες ήταν για όλη την οικογένεια". Σε ένα άλλο σημείο της συζήτησης αναφέρει τα παρακάτω: "Θυμάμαι μια ελληνική ταινία, το "ΟΧΙ". Ήταν μεγάλη παραγωγή για την εποχή εκείνη, το 1966. Παίζαμε την ταινία επί μια εβδομάδα από τις 11 το πρωί μέχρι και τις 1 τα μεσάνυχτα! Είχαμε νοικιάσει 4-5 λεωφορεία και φέρναμε από τα χωριά τα παιδιά και τους μεγάλους για να δουν την ταινία!" Η οικογένεια Σταυρίδη λειτουργεί τον κινηματογράφο τους στην αίθουσα του Δημαρχείου μέχρι το 1963. Μετέπειτα λειτούργησε ως θερινός σε ιδιόκτητο χώρο και μετά ως χειμερινός, μέχρι το 1972 (λόγω τηλεόρασης). Επαναλειτούργησε από 1975 έως το 1987. Ηταν ο μόνος κινηματογράφος που λειτουργούσε τότε στο Ν.Ροδόπης εκτός της Κομοτηνής. Ο ίδιος ο κ. Τάσος Σταυρίδης, θυμάται ότι την εποχή που οι ταινίες παιζόταν στην αίθουσα του Δημαρχείου είχαν 3 δραχμές τιμή εισιτηρίου!

   Σε πολλές δε περιπτώσεις για να παρακινήσουν και κατοίκους των χωριών, όπως για παράδειγμα του Αρσακείου, το εισιτήριο ήταν μειωμένο κατά μισή δραχμή! Το 1987 ήταν η τελευταία χρονιά που λειτούργησε ο κινηματογράφος του Σταυρίδη, με τιμή εισιτηρίου τότε τις 100 δραχμές. Ο λόγος που έκλεισε ήταν η τηλεόραση και τα video! Ο κόσμος πλέον δεν ερχόταν να δει ταινίες. Προτιμούσε να κάθεται στο σπίτι και να βλέπει το τηλεοπτικό πρόγραμμα. Από τότε και μέχρι σήμερα κανείς άλλος δεν αποφάσισε να λειτουργήσει ξανά κινηματογραφική αίθουσα. Σιγά-σιγά έκαναν την εμφάνισή τους νέα καταστήματα "Video Club" που νοίκιαζαν ταινίες σε μορφή κασέτας. Ήταν η εποχή που μετά την τηλεοράση έκανε την εμφάνισή του το Video Player". Κάθε ιδιοκτήτης αυτού του μηχανήματος είχε τη δυνατότητα να νοικιάζει βιντεοταινίες και να τις παρακολουθεί στο σαλόνι του σπιτιού. Αλλά δεν μπορούμε την εποχή εκείνη να μιλάμε για ποιότητα ταινιών, αλλά για υποτίμηση της νοημοσύνης μας!

   Στο αφιέρωμα αυτό περιορίστηκα μόνο σε δύο περιπτώσεις κινηματογραφιστών στις Σάπες. Κατά καιρούς πέρασαν και κάποιοι πλανόδιοι κινηματογραφιστές, πάντα τους θερινούς μήνες, οι οποίοι έστηναν λυόμενες κατασκευές ή σε κάποιο ιδιωτικό χώρο. Μερικές δεκάδες καρέκλες, ένα άσπρο πανί για οθόνη και γύρω-γύρω ένας πρόχειρος τοίχος για να εμποδίζει τη θέα των απέξω! Μια μηχανή προβολής έδειχνε την εικόνα, αλλά με έναν ενοχλητικό θόρυβο ιδιαίτερα έντονο για όσους ήταν κοντά! Ο ήχος κακός, η εικόνα θολή, αλλά ποιος να το καταλάβει, αφού δεν είχαμε και εμπειρίες από κάτι καλύτερο! Αυτό που βλέπαμε και ακούγαμε ήταν τότε για μας το καλύτερο. Αποδεικνύεται με τον πιο πειστικό τρόπο ότι η εξέλιξη της τεχνολογίας καταργεί πολλά επαγγέλματα και δημιουργεί νέα. Αυτό που μένει στο νου μας είναι ότι ο κινηματογράφος στις Σάπες έπαψε να λειτουργεί εδώ και 24 χρόνια, λόγω της τεχνολογικής εξέλιξης και λιγότερο στην οικονομική κρίση. Αναφέρουμε την τελευταία περίπτωση, γιατί δεν μπορούμε να παραβλέψουμε το γεγονός ότι όπου λειτουργούν σήμερα κινηματογράφοι οι τιμές των εισιτηρίων δεν είναι και τόσο χαμηλές, ώστε να το αγνοεί κάποιος!

 ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ ΣΤΙΣ ΣΑΠΕΣ

-Τα μηχανήματα του κινηματογράφου Σινέ Σταυρίδη αγοράστηκαν καινούρια (1958) από την Ιταλία (αιχμή της κινηματογραφικής τεχνολογίας της εποχής). -Λόγω του ότι ο Εξηντάρης παρείχε "συνεχές" ρεύμα στην πόλη (κυρίως για ανάγκες φωτισμού), ενώ τα μηχανήματα του κινηματογράφου απαιτούσαν "εναλλασσόμενο", δημιουργήθηκε ειδικό μηχανοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικού ρεύματος στο χώρο του δημαρχείου για τις ανάγκες του κινηματογράφου. Αυτό βρισκόταν στη βόρεια πλευρά του τοίχου. Αργότερα, όταν λύθηκε το πρόβλημα του ηλεκτρισμού, καταργήθηκε και γκρεμίστηκε το μηχανοστάσιο!  Στην παραπάνω φωτογραφία, από το αρχείο του Κιασήφ Μεμέτ, φαίνεται το μηχανοστάσιο το οποίο σας περιέγραψα. Βρίσκεται στο δεξιό μέρος της εικόνας, εκεί που βρίσκονται οι δυο ξύλινες κολώνες!

Μια ακόμη χαρακτηριστική φωτογραφία. Είναι από τα εγκαίνια του θερινού σινεμά-Σταυρίδη, σε ιδιόκτητο χώρο της οικογένειας, στο τέρμα της οδού Μαρινάκη, το 1963. Τη φωτογραφία μου έδωσε o  Τάκης Σταυρίδης. Δυστυχώς ήταν άρκετά φθαρμένη και προσπάθησα να τη βελτιώσω με ψηφιακή επεξεργασία. Από τα πρόσωπα της φωτογραφίας διακρίνονται ο πάτερ Νικόλαος, οι ψάλτες Ηλίας Μπομποτάς και Σταύρος Μακρής, ο διοικητής των ΤΕΑ Κονδυλάκης, ο Αλέκος Σταυρίδης με τη γυναίκα του Σοφία, ο Γιάννης Ζεϊμπέκος, Χρ. Ζαμπογιάννης, Στέφ. Χαστάς κλπ. 

Ο Τάσος Σταυρίδης χειίζεται τα μηχανήματα για την προβολή της ταινίας.

Το ταμείο του "Σινε-Σταυρίδη". Χρέη ταμεία εκτελεί ο Τάκης Σταυρίδης, ένα από τα πέντε αδέρφια της οικογένειας. Προσέξτε τις τιμές: 5 δραχμές για τους μεγάλους και 3 τα παιδικά. 'Exω την εντύπωση ότι αυτή η φωτογραφία είναι παρμένη στο κτίριο του Δημαρχείου.

O θερινός κινηματογράφος του Τάσου Σταυρίδη στις δόξες του. Τα πάντα ήταν όμορφα και περιποιημένα. Ένα στολίδι για τον τόπο. Ο Τάσος με τα παιδιά του  Αλέξανδρο και Βασίλη. Από τα έργα προς προβολή διαβάζουμε το "Ποτέ , μην ξαναπείς ποτέ" με το Σιν Κόνερι, ταινία του 1983 και το "Αντίο φίλε" με τον Αλαίν Ντελόν, ταινία του 1968! 

Bραδυνή προβολή στο θερινό κινηματογράφο που είναι γεμάτος κόσμο.  Ίσως να έχετε προσέξει ότι τα χέρια πολλών ανθρώπων είναι μπρος στο στόμα. Ο λόγος; Η κατανάλωση ξηρών καρπών. Σπόρια άσπρα ή σπόρια μαύρα. Κολοκυθόσπορα ή ηλιόσπορα. Νομίζω πως ακόμη και σήμερα έχουμε την ίδια συνήθεια, όταν παρακουλουθούμε τηλεόραση.  Την εποχή εκείνη δεν υπήρχαν οι τηλεοράσεις και ο κινηματογράφος ήταν η πιο συνηθισμένη και η πιο αγαπημένη συνήθεια των Σαπαίων. Και ήταν μια κοινωνική εκδήλωση ταυτόχρονα, αφού εκεί συναντιόνταν φίλοι, γνωστοί και γείτονες και συζητούσαν πριν, κατά ή μετά το τέλος της ταινίας. Ταινίες κατάλληλες για να μπορούν να τις παρακολουθεί όλη η οικογένεια. Πολλές από εκείνες τις ταινίες τις βλέπουμε ακόμη και σήμερα στις τηλεοράσεις... 

Eντυπωσιακή η είσοδος του κινηματογράφου με τις μεγάλες αφίσες των ταινιών. Ήταν δημιουργήματα του ίδιου του Τάσου Σταυρίδη, γνωστός για τις καλλιτεχνικές του αρετές. Το Μάιο του 1984 βλέπουμε να προβάλλεται η μυθική ταινία του Ηρακλή. Αγαπημένο θέμα για μεγάλους μα περισσότερο για τα παιδιά.

Στη 2η φωτογραφία, ο Tάσος στο ταμείο του κινηματογράφου με ταινία την κωμωδία "ο παπασούζας Φαντομάς". Γενική είσοδος δρχ. 80. Προσέξατε την τιμή αρκετά χρόνια νωρίτερα; Τότε ήταν 5 δρχ. Ο πληθωρισμός είχε και τα κακά του!

4/5/2004. Αυτή τη φωτογραφία την τράβηξα εγώ, όταν σε μια από τις επισκέψεις μαθητών του δημοτικού σχολείου Σαπών επισκέφτηκαν τον κλειστό πλέον κινηματογράφο του Τάσου Σταυρίδη για μια εργασία τους, σχετικά με τα επαγγέλματα και τις τέχνες που χάνονται.  Οι αναμνήσεις μιας άλλης εποχής οδηγούν τις σκέψεις και τα λόγια του Τάσου, καθώς διηγείται τα όσα έζησε για 30 χρόνια!

1958 - 1987. Τότε ξεκίνησε και τότε έκλεισε μια άλλη εποχή, που δεν ήταν μόνο εποχή κινηματογράφου, ήταν και εποχή νιότης! 

Έτσι είναι ο κόσμος... προχωρά και κανείς δεν μπορεί να σταθεί εμπόδιο. Είτε πάει προς το καλύτερο, είτε προς το χειρότερο!