Σάπες: ο τόπος μας (2)

  ΤΑ ΚΟΥΡΕΙΑ ΤΩΝ ΣΑΠΩΝ

  Αν ανατρέξουμε στην ιστορία για την τέχνη του κουρέα, θα δούμε ότι από το μεσαίωνα υπήρχαν οι κουρείς και μάλιστα ήταν και πρακτικοί γιατροί! Μέχρι το 1540 οι κουρείς-χειρουργοί ήταν ξεχωριστός κλάδος από τους χειρουργούς γιατρούς! Ο Βασιλιάς Ερρίκος ο 8ος τους ένωσε σε μια "Εταιρεία Κουρέων-Χειρουργών. Οι μεταξύ τους σχέσεις δεν ήταν και τόσο αρμονικές. Το 1745 διαχωρίστηκαν οριστικά!
  Γιατί όμως οι κουρείς ήταν και γιατροί! Διαβάζουμε ότι δεν κούρευαν μόνο τα μαλλιά και το μούσι των πελατών, αλλά έκαναν αφαιμάξεις με βδέλλες, κόβανε βεντούζες, είχαν τανάλιες για την εξαγωγή δοντιών, μέχρι και εργαλεία για μικροεπεμβάσεις!
Τότε, η Εκκλησία δεν επέτρεπε στους μορφωμένους γιατρούς να έρχονται σε επαφή με τον απλό λαό! Έτσι οι κουρείς γιατροί ήταν για το φτωχό λαό!
  Τα κουρεία πέρασαν τη "χρυσή εποχή" τους την περίοδο 1880-1940 . Στο σημείο αυτό θα αναφέρω ένα γεγονός που καταγράφηκε και στις Σαπες, πριν τη Βουλγαρική Κατοχή από τη Χατζηθεοδώρου Ζωή, της οποία ο πατέρας είχε ξενοδοχείο-πανδοχείο.  
  Γράφει η Ζωή: Άλλο χαρακτηριστικό επάγγελμα, ήταν αυτό του μπαρμπέρη, που εκτελούσε και χρέη οδοντίατρου κι έδινε τις πρώτες βοήθειες σε υπερτασικούς, χρησιμοποιώντας βδέλλες, που τις τοποθετούσε στο σβέρκο του πάσχοντος και που από το αίμα που ρουφούσαν γίνονταν σαν μπαλονάκια.
Άλλες φορές πάλι, αφαιρούσαν αίμα με βεντούζες από το πίσω μέρος του κεφαλιού. Έτσι έβλεπες πολλούς άνδρες να κυκλοφορούν με ξυρισμένο ένα μέρος του κεφαλιού και εμφανή τα ίχνη της βεντούζας.
Αυτός όμως που είχε την ατυχία να του πονέσει το δόντι, καθόταν στην πολυθρόνα που προορίζονταν για το ξύρισμα με μια λεκάνη στο χέρι, για πιθανή αιμορραγία και ο μπαρμπέρης με μια τανάλια στο χέρι του έβγαζε το χαλασμένο δόντι, μερικές φορές και το γερό!
Στο ίδιο μπαρμπέρικο υπήρχε και σιδερωτήριο καπέλων και φεσιών.
Αυτό βέβαια μέχρι το 1935, οπότε ήλθε στις Σάπες ο πρώτος οδοντίατρος από την Ξάνθη που εγκατέστησε το οδοντιατρείο του σ ένα δωμάτιο του ξενοδοχείου «Ανδριανούπολις». Κάποιοι λέγανε πως δεν είχε δίπλωμα μα αυτό κανείς δεν μπορούσε να το επιβεβαιώσει ή να το διαψεύσει, αφού ποτέ δεν του έγινε κανένας έλεγχος!
Κάποια μέρα εξαφανίστηκε, όπως ήρθε εντελώς αθόρυβα"...
   Ο Ανδρέας Καφετζής, [1939/2019] από τις Σάπες, γιατρός εργάστηκε στη Νέα Σμύρνη. Είχε πραγματικό πάθος να συγκεντρώνει ό,τι παλιό στοιχείο υπήρχε για τις Σάπες. Μεταξύ αυτών βρήκε έναν επαγγελματοβιοτεχνικό οδηγό για τη Βόρεια Ελλάδα ετών 1938-1939. Σ’ αυτόν γίνεται αναφορά στην επαρχία Σαπών με πρωτεύουσα τις Σάπες, όπου τότε υπάγονταν 10 Κοινότητες.
  Από αυτόν τον πίνακα μαθαίνουμε ότι στις Σάπες προπολεμικά υπήρχαν δύο κουρείς που λειτουργούσαν με κανονική άδεια. Ήταν ο Γιώργος Κωνσταντινίδης και ο Δημήτριος Λούπης! Τον πρώτο τον θυμάμαι κι εγώ γιατί μέχρι το 1960 περίπου είχε το κουρείο του στον κεντρικό δρόμο. Έχω και φωτογραφία από το κουρείο του εκείνης της εποχής!

Ο Αχμέτ Εντίρνελη, γεννημένος το 1927, ήταν κουρέας από το 1945 μέχρι το 2019. Το κουρείο του βρισκόταν στην περιοχή του "τσαρσί τζαμί", μαζί με άλλα κουρεία, ραφτάδικα και σιδεράδικα! Από πληροφορίες που έλαβα ο Αχμέτ δεν ήταν μόνο κουρέας αλλά και ένα είδος γιατρού πρακτικού. Κάτι που διαβάσαμε ότι γινόταν από παλιά! Αυτό που ήξερε ήταν να αντιμετωπίζει περιπτώσεις τριχόπτωσης  με φυτικά φάρμακα που έφτιαχνε ο ίδιος (μαρτυρία του γιου του). Αργότερα προμηθευόταν και υλικά από φαρμακοποιούς. (πληροφορία από εργαζόμενη σε Φαρμακείο των Σαπών).  Ως κουρέας εργάστηκε για πάνω από 70 χρόνια!   Το κουρείο δεν το έκλεισε. Ακόμη και σήμερα κουρεύει! Σήμερα (Μάρτιος 2022), ζει στις Σάπες σε μεγάλη ηλικία [95 ετών] και σε πολύ καλή φυσική κατάσταση!   

  Ο Μπατίν Εντίρνελη γιος του Αχμέτ, συνέχισε το επάγγελμα του πατέρα του από το 1980 μέχρι και πρόσφατα. Το πιθανότερο  είναι ότι εργάστηκαν παράλληλα, στο ίδιο κουρείο, μαθαίνοντας την τέχνη ο πατέρας στο γιο!. Σήμερα ο Μπατίν ζει στη Γερμανία.

  Δούκας Καζάκος: Μεταπολεμικά από τους πιο γνωστούς κουρείς στους παλιούς Σαπαίους.  Ο Δούκας γεννήθηκε στη Μάκρη του Έβρου το 1909. Κάποια στιγμή βρέθηκε στη Νιγρίτα Σερρών όπου και άρχισε να ασκεί το επάγγελμα του κουρέα από το 1939.  Στις Σάπες εγκαταστάθηκε το 1946 και άνοιξε το κουρείο του στον κεντρικό δρόμο της αγοράς (στο ισόγειο διώροφης οικοδομής του Δημητρίου Παπαδημητρίου).  Άσκησε το επάγγελμα πολύ περισσότερο από τα 35 χρόνια, που ήταν ο υποχρεωτικός χρόνος ασφάλισης!  Οι δικοί του άνθρωποι, θυμούνται ότι εργαζόταν μέχρι και το 1985 ή '86. Το κουρείο του μεταφέρθηκε τα τελευταία χρόνια σε δυο ακόμη μέρη. Στο μαγαζί του Μουσταφά με τα ρούχα και τέλος εκεί που σήμερα έχει το δικηγορικό της γραφείο η κ. Ευαγγελία Κιρκινέζη. Για κάποιο χρονικό διάστημα ο Δούκας πήγαινε στην ΠΑΠ και κούρευε τα φανταράκια...  Έφυγε από τη ζωή το 2008, σε ηλικία 99 ετών!

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Σάπες 1943: Την πιο πάνω φωτογραφία την έχω πολλά χρόνια! Στις σημειώσεις μου έχω καταχωρημένη τη χρονολογία 1943, δηλαδή μέσα στην Βουλγαρική Κατοχή!  Δείχνει το μπαρμπέρικο των αδερφών Μπερμπέρ. Δεν θυμάμαι ποιο πρόσωπο είναι αυτό που βρίσκεται έξω από το κουρείο. Όταν έχω περισσότερη πληροφόρηση θα καταγράψω τις πληροφορίες! (Αρχείο Μπερμπέρ Φετχή - φωτογραφία επιχρωματισμένη) 

Σάπες : Επάνω φωτογραφία.  ΑΟ κουρέας Γιώργος Κωνσταντινίδης στη μέση, ανάμεσα στο Κώστα Γιουφτσιάδη και κάποιον χωροφύλακα. Υπολογίζω τη χρονολογία γύρω στο 1960. Ίσως να είναι και λίγο παλαιότερη.  Θυμάμαι το κουρείο και σ' αυτό ήρθα αρκετές φορές για κούρεμα. Να έχετε υπόψη ότι τα χρόνια εκείνα όλοι, μικροί και μεγάλοι ήταν κουρεμένοι. Ήταν στοιχείο ατομικής υγείας και εμφάνισης. Οι μαθητές ιδιαίτερα ήταν υποχρεωμένοι να ακολουθούν και το Σχολικό Κανονισμό, που επέβαλε την κουρά!!!

Σάπες :    Στην όδο Αντωνίου Παπαδήμα στον κεντρικού δρόμο της αγοράς στο σημείο που έχω βάλει το λευκό τετράγωνο ήταν το κουρείο του Γιώργου Κωνσταντινίδη. Το κτίσμα διατηρείται και σήμερα περίπου στις διαστάσεις εκείνης της εποχής.

Σάπες 10 Απριλίου 1949.  Ο Αχμέτ Εντίρνελη το 1949, τα πρώτα χρόνια της τέχνης του κουρέα. Η φωτογραφία είναι ψηφιακά επεξεργασμένη και επιχρωματισμένη!  Είναι παρμένη από φωτογραφία με φίλους ραφτάδες κοντά στο κουρείοι του!   Συχνά πυκνά ερχόταν από τη γειτονιά των μικρών μαγαζιών οι φίλοι στην περιοχή του Τσαρσί Τζαμί και συζητούσαν τα νέα του τόπου.  

 Σάπες 2004: Ο Αχμέτ Εντίρνελη ήταν κουρέας από το 1945 μέχρι το 2019. Η φωτογραφία είναι από το 2004, όταν το Δημοτικό Σχολείο πραγματοποιούσε σχολική εργασία για τα επαγγέλματα που χάνονται. Τότε μια ομάδα μαθητών επισκέφθηκαν τον παλιό κουρέα που τους μίλησε για την τέχνη του!  Σήμερα ο Αχμέτ ζει στις Σάπες, στα 95 του και χαίρει άκρας υγείας!

Σάππαι 1948. Η φωτογραφία, αν βρεθεί πιο αντιπροσωπευτική , θα αλλάξει. Το τσαγκαράδικο που φαίνεται βρισκόταν στην ίδια περιοχή με το κουρείο του Γιλμάζ Μεμέτ, που τον βλέπουμε αριστερά όρθιο. Ήταν για πολλά χρόνια κουρέας ( θα προστεθούν και άλλες πληροφορίες. (αρχείο Κώστα Γιουφτσιάδη)...

Σάπες 1955.  Φωτογραφία με το Δούκα Καζάκο, ενός από τους κουρείς των Σαπών. Μόλις θα έχω νεότερα θα τα προσθέσω... (Αρχείο Αλέκου Χαρισιάδη / φωτογραφία επιχρωματισμένη).

Σάπες, Ένας από τους μακροβιότερους κουρείς των Σαπών, ο Μπερμέρ Φεχμή. Γύρω στα 1969, έφυγε οικογενειακώς στην Τουρκία. Σήμερα δεν βρίσκεται στη ζωή... Θα προσθέσω και άλλες πληροφορίες μόλις έχω νεότερα...

Από το ίδιο κουρείο των αδερφών Φετχή και Φεχμή Μπερμέρ...

  Τα εργαλεία που χρησιμοποίησαν στο κουρείο τους ο Φεχμή και ο Φετχή Μπερμπέρ... Τις φωτογραφίες τις τράβηξα εγώ το 2004, κατά τη διαδικασία έρευνας του σχολείου για τα επαγγέλματα που χάνονται!

Όμορφη φωτογραφία από "τα τσαγκαράδικα". Στο μέσον της φωτογραφίας το κουρείο του Τζελάλ Ομέρ,

 ο οποίος συνέχισε το επάγγελμα του πατέρα του Γιλμάζ. Πληροφορίες θα προσθέσω αργότερα...

Σάπες :   Από τις νεότερες φωτογραφίες του Τζελάλ Ομέρ. Ένας από τους τελευταίου κουρείς των Σαπών. Ήταν από τους σύγχρονους μπαρμπέρηδες, αφού συμμετείχε σε σεμινάρια σχετικά με την εξέλιξη της τέχνης του κομμωτή/κουρέα. Δυστυχώς, έφυγε από τη ζωή αρκετά νέος, πριν από λίγους μήνες! (Αρχείο: Ομέρ Μεχμέτ)

Σάπες στο κουρείο του Τζελάλ σε ώρα εργασίας. Πάντα προσεχτικός, με άψογη εμφάνιση, αντιμετώπιζε τους πελάτες του με ευγένεια και καλή διάθεση!  Πολλα χρόνια κουρέας σ' αυτό το χώρο όλοι μας τον θεωρούσαμε έναν καλό φίλο. Δυστυχώς έφυγε από τη ζωή σε αρκετά νέα ηλικία! 

Σάπες 2004. Από την επίσκεψη των μαθητών του Δημοτικού Σχολείου Σαπών σε ένα από τα κουρεία της εποχής. Κουρέας ο Μπατίν Εντίρνελη, γιος και συνεχιστής της τέχνης του πατέρα του Αχμέτ, που τον γνωρίσαμε πιο πάνω. Οι μαθητές κατέγραψαν τις πληροφορίες που έδωσε ο καλός φίλος στα παιδιά σε πραγματικές συνθήκες εργασίας!  Ο Μπατίν εργάζεται ως κουρέας από το 1980, μέχρι και σήμερα!  

ΤΟ ΘΕΜΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΑΡΧΙΚΗ ΤΟΥ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ

ΘΑ ΠΡΟΣΤΕΘΟΥΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΚΟΜΜΩΤΡΙΕΣ...

  Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΟΜΜΩΤΙΚΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

  Η κομμωτική είναι μια τέχνη με βαθιές ρίζες στα βάθη των αιώνων. Από τα αρχαία χρόνια πολλοί λαοί ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με την περιποίηση των μαλλιών τους. Από αυτούς ξεχώρισαν οι Αιγύπτιοι, οι Έλληνες, οι Σύριοι, οι Βαβυλώνιοι, οι Μινωίτες, οι Ρωμαίοι, οι οποίοι μάλιστα χρησιμοποίησαν για τον σκοπό αυτό παράξενα υλικά και εργαλεία.
Μερικά από αυτά ήταν το ξύλο, το καλάμι, ο πηλός, ο οψιδιανός, οι καρποί των δέντρων, το λάδι, ο ασβέστης κ.λ.π. Ιδιαίτερη σημασία έδωσε ο άνθρωπος από την εμφάνιση του κιόλας στην γη, στο να χρωματίζει το δέρμα και τα μαλλιά του για λόγους τόσο θρησκευτικούς όσο και καλλωπιστικούς.
  Ωστόσο, τα πρώτα ιστορικά τεκμήρια για τον χρωματισμό των μαλλιών (και όχι μόνον) προέρχονται από τους τάφους του Φαραώ. Η αρχαιολογική σκαπάνη απέδειξε ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι γνώριζαν και χρησιμοποιούσαν για την βαφή των μαλλιών τους μεταλλικά στοιχεία και τουλάχιστον τρία φυτικά χρωστικά: Χέννα, Σουμρίκι και Ρένγκ που έδιναν κόκκινο, κίτρινο και μαύρο χρώμα. Είναι επίσης γνωστό ότι την ίδια εποχή χρησιμοποιούσαν την Χέννα οι λαοί της Ινδίας, της Περσίας και του Ισραήλ.
  Οι αρχαίες Ελληνίδες έβαφαν τα μαλλιά τους με διάφορα μείγματα από τάλκ και φυτικούς χυμούς, αλλά και με επικίνδυνες συνταγές που είχαν βάση τον ανθρακικό μόλυβδο (στουπέτσι) και τον θειούχο υδράργυρο (κιννάβαρι).
Οι Λατίνοι συγγραφείς μας πληροφορούν για τις συνταγές βαφής μαλλιών που χρησιμοποιούσαν οι Γαλάτες και που ασφαλώς είχαν υιοθετήσει και πολλές Ρωμαίες κυρίες. Για το ξάνοιγμα των μαλλιών χρησιμοποιούσαν μίγμα από λίπος γίδας και στάχτη οξιάς.
  Για το χρωματισμό των μαλλιών χρησιμοποιούσαν φλοιό καρυδιών, άλατα του μολύβδου και του χαλκού και για πιο εύκολη χρήση, χτένισμα με μολύβδινες χτένες.
  Όταν ανακαλύφθηκε η Αμερική έγινε γνωστό ότι οι Ινδιάνοι χρησιμοποιούσαν ινδικό λουλάκι για να ζωντανεύουν τα κατάμαυρα μαλλιά τους. Το χρωματικό αποτέλεσμα που πετύχαιναν είναι το σημερινό blue-black (μαύρο-μπλέ).
Περί το τέλος του 16ου αιώνα το ξανθό χρώμα έγινε αληθινή μανία στην Βενετία.
  Οι κομψότερες Βενετσιάνες μούσκευαν τα μαλλιά τους με ένα διάλυμα καυστικής σόδας και καθόντουσαν στον ήλιο 3-4 ώρες κάθε ημέρα. Με αυτόν τον μάλλον επώδυνο τρόπο αποκτούσαν το περίφημο ξανθό Βενετίας που αποθανάτισε στα έργα του ο μεγάλος ζωγράφος της Αναγέννησης Τισιανός.
  Τα πρωτόγονα αυτά μέσα χρωματισμού των μαλλιών δεν διαφοροποιήθηκαν ιδιαίτερα μέχρι την εποχή της περούκας, οπότε δεν υπήρχε πια θέμα βαφής, ένα πουδράρισμα στην περούκα ήταν αρκετό. Με την εποχή της περούκας άρχισαν και τα περίτεχνα χτενίσματα της εποχής που και αυτά όμως έχουν τις ρίζες τους στα πολύ παλαιά χρόνια. Τα Ελληνικά χτενίσματα ξεχώρισαν για την δημιουργικότητα αλλά και για την απλότητά τους από την Μυκηναική εποχή (1200 π.Χ.) με τις διπλές κορώνες και τις κατσαρές μπούκλες στο μέτωπο μέχρι και την Μινωική εποχή (1600 πΧ) και τις διακοσμήσεις από πολύτιμα διάδημα με πολλή φαντασία και αρχοντιά.
  Οι εποχές του Μπαρόκ, του Ροκοκό, του ρομαντισμού αλλά ακόμη και η μόδα των χρόνων του Ανρύ Γκωμώ σημάδεψαν με την δημιουργικότητα και την φαντασία τους τις εποχές αλλά και τις ίδιες τις γυναίκες αφού το χτένισμα προσέδιδε την κοινωνική τάξη που ανήκαν. Όλα τα υλικά και τα μέσα που χρησιμοποιήθηκαν από την Αρχαία εποχή για να επέμβει ο άνθρωπος στα μαλλιά του διέφεραν γεωγραφικά και χρονικά.
  Όμως όλα μαζί συνέθεταν την τέχνη της κομμωτικής. Η τέχνη αυτή χρειάστηκε να περάσει πολλά και διάφορα στάδια εξέλιξης μέχρι να φτάσει στα σημερινά επίπεδα. Η εξελικτική πορεία της κομμωτικής συνεχίζεται αμείωτη μέχρι και σήμερα και μάλιστα με γρηγορότερο ρυθμό από ότι στο παρελθόν. Η σημερινή κομμωτική χαρακτηρίζεται από την υψηλή τεχνογνωσία που διαθέτει ο κλάδος αλλά και από τις έντονες, ταχύτατες και τολμηρές αλλαγές και καινοτομίες.
  

ΤΑ    ΚΟΜΜΩΤΗΡΙΑ    ΤΩΝ  ΣΑΠΩΝ

(ΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ ΕΙΝΑΙ ΥΠΟ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΘΑ ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΙΣ ΝΕΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ)...

Οι κoμμώτριες στις Σάπες άρχισαν να εμφανίζονται με οργανωμένα κομμωτήρια στις αρχές του 1960.

Η πρώτη που ασχολήθηκε με την κομμωτική ήταν η Ζεϊμπέκου /Λοΐζου Άννα. Οι πληροφορίες μου λένε ότι δεν είχε οργανωμένο επαγγελματικό χώρο. Εργαζόταν ανεπίσημα στο σπίτι της.

Η Καζάκου / Πολυχρονιάδου Δέσποινα η οποία είχε το κομμωτήριο δίπλα στο χαλκουργείο του Μπακιρτζή Θανάση. Αργότερα μεταφέρθηκε σε διασκευασμένο χώρο στην κατοικία της.

   Η Πάππου Βασιλική του Στέργιου, έμαθε την τέχνη, όμως ασχολήθηκε λίγο χρονικό διάστημα. Γρήγορα παντρεύτηκε και έφυγε μόνιμα στη Γερμανία, στην οποία ζει μέχρι σήμερα.

  Η Παπαθεοδοσίου Ελένη. Κάτω από το παλιό διώροφο οίκημα όπου στεγαζόταν το Τάγμα Εθνοφ/κής Σαπών.

  Η Χουρίδου Κούλα. Κάτω από την κατοικία του Χριστ. Χαδόλια, στην πλατεία του ΠΑΛΛΑΔΙΟΥ.

  Η Κουσίδου Ελένη. Στο ισόγειο της κατοικίας της Χρυσούλας Παπαϊωάνου.

  Η Ψωμιάδου Παναγιώτα ήταν κομμώτρια (θα προστεθούν πληροφορίες)...  

  H Σοφούλα Σαμίδου, είχε το κομμωτήριο στο σπίτι της. Σήμερα ζει στην Αυστραλία. 
 Η Φανή Μπεκιαρίδου, σύζυγος του Κώστα, πριν το γάμο διατηρούσε κομμωτήριο στο οίκημα του Μπαλαμπουγίκη. Μετά δούλευε στο σπίτι της.

  Γύρω στα 1960 ασχολήθηκε με την κομμωτική και η Κατίνα Μιλτσιάδου-Γαργατοπούλου, η οποία σήμερα ζει στη Θεσσαλονίκη. Δεν είχε κομμωτήριο, αλλά πήγαινε στα σπίτια των γυναικών που την καλούσαν! Θυμάται ότι την τέχνη την έμαθε στην Αλεξ/πολη στο κομμωτήριο της Κοπάνου! (πληροφορία από την ίδια).
  Από τις νεότερες κομμώτριες ήταν η Παναγιώτα (Γιώτα) Μουχτάρη-Τσιρτσή, από το Πρωτάτο. Πρέπει να εργάστηκε πριν το 1980. Κατά περιόδους είχε το κομμωτήριό της στην κατοικία του Καραπασχάλη, κοντά στο Τσαρσί Τζαμί, αργότερα στου Μπαλαμπουγίκη και τέλος στου Κιουπτσή.

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΚΟΜΜΩΤΡΙΕΣ

Η κομμώτρια Παναγιώτα Ψωμιάδου